Ανανέωση του επιχειρηματικού δυναμικού: Μια δοκιμή μας πείθει!

Μια διαχρονική διαρθρωτική αδυναμία του επιχειρηματικού συστήματος στη χώρα μας συνδέεται με το μέγεθος και κυρίως με τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα των επιχειρήσεων που το συγκροτούν. Ειδικότερα, το επιχειρηματικό μας σύστημα περιλαμβάνει υπερβολικά πολλές «πολύ-πολύ μικρές επιχειρήσεις» (0 έως 4 άτομα), που δεν εξελίσσονται και εξαρχής ακολουθούν ένα μοντέλο ρηχής τεχνολογικά, ασθενικής καινοτομικά επιχειρηματικότητας, διαθέτουν προϊόντα ή υπηρεσίες χαμηλής προστιθέμενης αξίας, που κατά μήκος της αλυσίδας αξίας βρίσκονται πολύ κοντά στον τελικό καταναλωτή.

Ταυτόχρονα, δημιουργούνται πολύ λίγες νέες επιχειρήσεις που αξιοποιούν την τεχνολογία, αναπτύσσουν καινοτομίες και δημιουργούν δραστηριότητες τύπου Β2Β - δηλαδή επιχειρήσεις που παράγουν για να καλύψουν τις ανάγκες άλλων επιχειρήσεων, ενδυναμώνοντας έτσι τις αναγκαίες διασυνδέσεις και τη συνεκτικότητα του εγχώριου παραγωγικού/επιχειρηματικού συστήματος. Αλλά και το τμήμα του επιχειρηματικού δυναμικού που συγκροτείται από τις μεγαλύτερες (για τα ελληνικά δεδομένα) επιχειρήσεις - που απασχολούν δηλαδή περισσότερα από 250 άτομα - είναι πολύ στενό. Ενδεικτικά είναι μόλις 142 στη μεταποίηση και - κυρίως - δεν φαίνεται να κινούνται πολύ διαφορετικά.

Από το σύνολο των σχετικά μεγαλύτερων 2.500 επιχειρήσεων (στις οποίες, ελλείψει ικανού αριθμού πραγματικά μεγάλων, περιλαμβάνονται αναγκαστικά και αρκετές μεσαίες) μόνο μία στις πέντε εμπλέκεται σε κάποια αξιοσημείωτη ερευνητική δραστηριότητα ή/και συνεργάζεται με ερευνητικούς φορείς (πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα), αναπτύσσει συστηματικά καινοτομίες, προωθεί εξαγωγική δραστηριότητα, οργανώνει τακτικά προγράμματα κατάρτισης και ανάπτυξης του προσωπικού της, συμμετέχει σε δίκτυα επιχειρήσεων και δραστηριοποιείται σε αλυσίδες παραγωγής αξίας. Δεν είναι τυχαίο ότι αυτές οι επιχειρήσεις άντεξαν καλύτερα και περισσότερο στην κρίση. Κατά συνέπεια, ο εμπλουτισμός και η ενδυνάμωση του παραγωγικού και επιχειρηματικού συστήματος της χώρας με άξονα τη διευκόλυνση και την ενθάρρυνση της δημιουργίας διαφόρων κατηγοριών νέων επιχειρήσεων, θα πρέπει να αποτελεί μια ουσιαστική στόχευση των μέτρων της αναπτυξιακής πολιτικής. Τα νέα επιχειρηματικά εργαλεία θα είναι: η αξιοποίηση της γνώσης και της καινοτομίας (νεοφυείς, τεχνοβλαστούς κ.ά.), αλλά και η συνεισφορά τους στην τεχνολογική και οργανωτική αναβάθμιση των υφισταμένων επιχειρήσεων (π.χ. με την προώθηση της εταιρικής επιχειρηματικότητας, με τη δημιουργία νέων ανεξάρτητων επιχειρήσεων που αποσπώνται από την αρχική μεγαλύτερη επιχείρηση, αλλά και συνεργατικών σχημάτων μεταξύ της μεγαλύτερης επιχείρησης και κάποιου τεχνοβλαστού).

Είναι, επίσης, σημαντικό να αποσαφηνιστεί, ότι η καινοτομία και η επιχειρηματικότητα έντασης γνώσης δεν συνδέεται αποκλειστικά με τους κλάδους υψηλής τεχνολογίας, αλλά αφορά όλους τους κλάδους οικονομικής δραστηριότητας. Στην παρούσα συγκυρία μάλιστα, που αναδύονται νέοι κλάδοι στη διεπιφάνεια παραδοσιακών δραστηριοτήτων, η άσκηση μιας ενοποιημένης ολιστικής αναπτυξιακής στρατηγικής (που συνδέει την έρευνα με την καινοτομία και την επιχειρηματικότητα με επίκεντρο τη γνώση και την καινοτομία στην Ελλάδα), αποκτά ιδιαίτερη αξία για τη διαμόρφωση του πολυ-αναμενόμενου νέου παραγωγικού υποδείγματος. Χρειαζόμαστε, ως οικονομία, να διευρυνθεί ο κύκλος των επιχειρηματικών υποκειμένων και να ενδυναμωθούν οι αλληλεπιδράσεις και οι ροές γνώσης μεταξύ των φορέων του συστήματος καινοτομίας (πανεπιστήμια, ερευνητικά κέντρα, επιχειρήσεις διαφόρων τύπων, ενώσεις παραγωγών αλλά και χρηστών και άλλοι σχετικοί φορείς).

Στο πλαίσιο αυτό, ένα τέτοιο επιτυχημένο παράδειγμα αποτελεί η θερμοκοιτίδα ΕΠΙ.νοώ του ΕΠΙΣΕΥ του ΕΜΠ - μια ειδική δομή που δημιουργήθηκε με στόχο να επιταχύνει την ανάπτυξη επιχειρήσεων και επιχειρηματικών σχημάτων που αξιοποιούν ερευνητικά αποτελέσματα και τεχνικές και δημιουργικές ιδέες. Η θερμοκοιτίδα κινητοποίησε ερευνητές, καθηγητές και φοιτητές (το φυτώριο της καινοτόμου επιχειρηματικότητας εντάσεως γνώσης αλλά και των μελλοντικών στελεχών της παραγωγής και της οικονομίας) καθώς και το πολύ σημαντικό δυναμικό των αποφοίτων του ΕΜΠ που δραστηριοποιήθηκαν ως σύμβουλοι, coaches και μέντορες των υποψήφιων επιχειρηματικών ομάδων με την εφαρμογή μιας πολυ-επίπεδης μεθοδολογίας εξατομικευμένης για κάθε ομάδα συμβουλευτικής υποστήριξης ανάλογα με τις ανάγκες της καθεμιάς. Διαμορφώθηκε ένα τριετές πρόγραμμα επώασης με τη συνεργασία και την υποστήριξη της Ενωσης Εταιρειών Κινητής Τηλεφωνίας, αλλά και με τη δυνατότητα συμμετοχής (εκτός από το ΕΜΠ) και ερευνητών από άλλα ιδρύματα. Θεματικά οι επιχειρηματικές ιδέες επικεντρώνονται σε τεχνολογίες γενικού σκοπού (όπως οι Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών) και οι εφαρμογές τους σε άλλους τομείς (περιβάλλον, υγεία, εκπαίδευση, τουρισμός, ενέργεια, μεταφορές κ.α.). Ωστόσο, πλέον όλο και περισσότερες καινοτόμες ιδέες εντάσσονται σε ανερχόμενα πεδία εφαρμογής όπως οι έξυπνες πόλεις, το Διαδίκτυο των Πραγμάτων (ΙοΤ), τα δίκτυα 5G, το cloud και τα big data.

Στους τρεις κύκλους του προγράμματος, υπέβαλαν πρόταση 134 ομάδες, εκ των οποίων εξήντα έξι (66) υποστηρίχθηκαν με υπηρεσίες coaching και mentoring για την ανάπτυξη των ιδεών τους και τη διαμόρφωση επιχειρηματικών σχεδίων, ενώ τριάντα τρεις (33) από αυτές ολοκλήρωσαν με επιτυχία το πρόγραμμα. Ενα πακέτο χρηματοδότησης που ξεπερνά τα €1,1 εκατ. αντλήθηκε για την ίδρυση ενός συνόλου καινοτόμων νεοφυών επιχειρήσεων με εξαιρετικές αποδόσεις, με σημαντική εξωστρέφεια και διεθνές αποτύπωμα, που μπορούν να προσφέρουν στην αγορά τεχνολογικές λύσεις για τους κλάδους των τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνίας, του περιβάλλοντος, της εκπαίδευσης, των μεταφορών, των ασφαλειών κ.α. Ενδεικτικά, αναφέρω, πέντε από αυτές.

Η εταιρεία InΑccel είναι ένα ιδιαίτερα επιτυχημένο παράδειγμα. Οι ιδρυτές της προέρχονται από το Εργαστήριο Μικροϋπολογιστών και Ψηφιακών Συστημάτων της Σχολής Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών του ΕΜΠ και αποτελεί ήδη μια ηγέτιδα εταιρεία με παγκόσμια αναγνώριση, η οποία εξειδικεύεται στην ανάπτυξη βελτιστοποιημένων τεχνολογιών cloud, για την επιτάχυνση εφαρμογών μηχανικής μάθησης και τεχνητής νοημοσύνης. Πρωτοπόρος στην ανάπτυξη επιταχυντών σε hardware, παρέχει επιταχυντές ως πυρήνες IP στο cloud για FPGA και έχει συνεργασίες με μεγάλες εταιρείες τεχνολογίας - όπως η Intel, Xilinx, Amazon AWS και Alibaba cloud.

Η εταιρεία SIBA (με προέλευση από το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης) δραστηριοποιείται στον τομέα της πληροφορικής με εφαρμογή στο περιβάλλον και συγκεκριμένα στην ανάπτυξη συστήματος αισθητήρων χαμηλού κόστους για την αξιόπιστη και ολοκληρωμένη παρακολούθηση της ποιότητας του εσωτερικού περιβάλλοντος σε κτίρια, με χρήση ασύρματου δικτύου αισθητήρων και IoΤ. Το 2019 ξεκίνησε την πρώτη μεγάλης κλίμακας πιλοτική εφαρμογή στο εργοστάσιο της Friesland Campina Hellas στην Πάτρα με στόχο τη βελτίωση της ποιότητας του εσωτερικού περιβάλλοντος με χρήση αισθητήρων, ενώ πολύ πρόσφατα ανέπτυξε νέο προϊόν για την αναγνώριση ρύπων και περιβαλλοντικών προϋποθέσεων που σχετίζονται με τη μετάδοση COVID-19 ιδίως σε κλειστούς χώρους.

Η εταιρεία Trimsignal επικεντρώνεται στην ανάπτυξη και την εφαρμογή μιας κατοχυρωμένης τεχνολογίας για τον σχεδιασμό επεξεργαστών, βελτιώνοντας την απόδοσή τους κατά 35-60%. Το μεγάλο πλεονέκτημα αυτής της τεχνολογίας - που συνιστά μεγάλη πρόκληση για τη βιομηχανία - είναι η βελτίωση της απόδοσης σε σχέση με την κατανάλωση ισχύος. Πρόσφατα, η Trimsignal απέκτησε έδρα στη Florida των ΗΠΑ, ενώ παράλληλα έχει κατοχυρώσει επτά πατέντες.

H Scientia Maris, με επικεφαλής διδάκτορες του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, μετά από πολύχρονη έρευνα ανέπτυξε μια σειρά εξελιγμένων αριθμητικών μοντέλων, υψηλής αξιοπιστίας και ακρίβειας, που προσομοιώνουν θαλάσσιες διεργασίες, ενώ έχουν μοντελοποιήσει μια σειρά από εύχρηστα αριθμητικά εργαλεία για τον σχεδιασμό παράκτιων και υπεράκτιων έργων.

Η Voltage Stability Monitoring Tools, με μέλη από το ΕΜΠ και το ΔΠΘ, αποτελεί μια ερευνητική ομάδα που επικεντρώνεται στην ανάπτυξη μιας μεθόδου ανίχνευσης αστάθειας τάσης σε Συστήματα μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΣΗΕ). Δεδομένης της άνευ προηγουμένου ενσωμάτωσης Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας στα σύγχρονα ΣΗΕ, αυξάνεται ραγδαία η πολυπλοκότητα της λειτουργίας του συστήματος και καθιστά αναγκαία την ανάπτυξη εργαλείων και μεθόδων, που με αυτόματο τρόπο θα μπορούν να αναγνωρίζουν ανεπιθύμητες καταστάσεις στη λειτουργία των συστημάτων.

Στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο διαμορφώθηκε, δοκιμάστηκε και λειτούργησε ένας μηχανισμός - θεσμός υποστήριξης της νέας επιχειρηματικότητας εντάσεως γνώσης, που αξιοποιεί ερευνητικά αποτελέσματα και τεχνικές ιδέες, το αποτύπωμα του οποίου είδαμε σε διάσπαρτες πρωτοβουλίες ανά την Ελλάδα. Για να έχει πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα όμως και να αποκτήσει δυναμική, πρέπει να ενταχθεί στο εγχείρημα της διαμόρφωσης ενός νέου παραγωγικού μοντέλου, που αποτελεί ένα ζητούμενο που διαρκώς αναφέρεται την τελευταία δεκαετία, αλλά η πραγμάτωσή του ακόμη εκκρεμεί. Ελπίζουμε όχι για πάρα πολύ.