«Πανσπουδαστική» (1956-1967)
ΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΠΟΥ ΣΦΡΑΓΙΣΕ ΤΟ ΦΟΙΤΗΤΙΚΟ ΚΙΝΗΜΑ
ο ιός, Κυρ. Ελευθεροτυπία, 09/07/2006
Πριν από πενήντα ακριβώς χρόνια κυκλοφορούσε το πρώτο τεύχος της «Πανσπουδαστικής», του σημαντικότερου φοιτητικού περιοδικού των μεταπολεμικών χρόνων. Το τελευταίο φύλλο της φέρει την ένδειξη «Απρίλιος 1967». Η χούντα απαγόρευσε την έκδοσή της και, έκτοτε, η «Πανσπουδαστική» βρήκε κάμποσους μιμητές. Που, όμως, δεν έχουν την παραμικρή σχέση με το πρωτότυπο...
Πενήντα χρόνια μετά την έκδοση του πρώτου τεύχους της, η «Πανσπουδαστική» παραμένει ένα λίγο πολύ άγνωστο περιοδικό.
Η διαπίστωση μοιάζει παράδοξη, καθώς δεν έλειψαν οι αναφορές στη διαδρομή του σημαντικού αυτού φοιτητικού εντύπου της αριστεράς, ενώ κοινή είναι η παραδοχή πως ο ρόλος του στάθηκε καταλυτικός στη διαμόρφωση του προδικτατορικού φοιτητικού κινήματος. Η συζήτηση για την ιστορία της «Π», περιορίζεται, ωστόσο στις -συχνά αποκλίνουσες- αποτιμήσεις μελών της συντακτικής της επιτροπής, οι οποίες, αν και ουσιαστικές για την κατανόηση προσώπων και πραγμάτων, προϋποθέτουν μια κάποια εξοικείωση με το ίδιο το περιοδικό και την εποχή του.
Εχοντας τα προβλήματα αυτά κατά νου, επιχειρούμε, στη συνέχεια, μια εξ ανάγκης σύντομη, και ασφαλώς επιλεκτική, ανάγνωση του περιοδικού, φυλλομετρώντας το σώμα της «Π», που συγκεντρώσαμε με την πολύτιμη βοήθεια του Γιώργου Χατζόπουλου.
Στοιχεία ταυτότητας
Οταν, τον Μάιο του 1956, κυκλοφορούσε το πρώτο φύλλο της «Π», οι πολιτικές εξελίξεις προανήγγελλαν δειλά την έξοδο της χώρας από τη μετεμφυλιακή ακινησία. Η αποδοτική εκλογική συνεργασία του κέντρου με την αριστερά εγκαινίαζε μια νέα διαχωριστική γραμμή μεταξύ δεξιών - αντιδεξιών δυνάμεων, η οποία προκαλούσε ρωγμές στη διάκριση «εθνικοφρόνων» και «αντεθνικών στοιχείων» που είχε υπαγορεύσει τις πολιτικές συμμαχίες από τα χρόνια του εμφυλίου.
Στο κλίμα αυτό, η ΕΔΑ εμφανιζόταν ενισχυμένη: στην αύξηση της επιρροής της συνέτειναν τόσο η διάχυτη απογοήτευση από τη στάση των δυτικών συμμάχων στο Κυπριακό όσο και, σε διαφορετικό προφανώς επίπεδο, οι αλλαγές που δρομολογούσε η 6η Ολομέλεια του ΚΚΕ (Μάρτιος 1956).
Την ίδια ακριβώς χρονική στιγμή, τα γεγονότα στην Κύπρο (ο εκτοπισμός του Μακαρίου στις Σεϊχέλες τον Μάρτιο και τον Μάιο ο απαγχονισμός του Μ. Καραολή και του Α. Δημητρίου) προκαλούσαν σοβαρές αναταράξεις στην ελληνική πολιτική σκηνή που δεν άφηναν αδιάφορη την πιο δραστήρια πολιτικά μερίδα της σπουδάζουσας νεολαίας. Ούτως ή άλλως, οι δυναμικές κινητοποιήσεις για το Κυπριακό διαδραμάτισαν κεντρικό ρόλο στη συγκρότηση του φοιτητικού κινήματος κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του ’50, προσφέροντάς του την απαραίτητη μαθητεία στην αγωνιστική διεκδίκηση των αιτημάτων του.
Σε κλίμα βαρύ από τις εξελίξεις στο Κυπριακό και με εκκρεμή -και, το σπουδαιότερο, ακόμη μη διατυπωμένα- τα φοιτητικά αιτήματα εμφανίζεται στις 31 Μαϊου 1956 το πρώτο φύλλο της «Π». Σύμφωνα με την ταυτότητά του, το δισέλιδο έντυπο διευθύνεται από τον Βασίλη Μαντέλη, «συντάσσεται και εκδίδεται υπό επιτροπής», «κυκλοφορεί ανά δεκαπενθήμερον» και κοστίζει 1,50 δρχ. Από το δεύτερο τεύχος οι σελίδες θα αυξηθούν στις τέσσερις και από το τέλος του 1959 στις έξι. Από την άνοιξη του 1960 οι σελίδες του θα διπλασιαστούν και στη συνέχεια θα αυξομειώνονται, φθάνοντας τις 32. Από τον Μάιο του 1956 ώς τον Απρίλιο του 1967 θα κυκλοφορήσουν 53 συνολικά τεύχη.
Στο διάστημα αυτό, αλλαγές παρατηρούνται και στη διεύθυνση/αρχισυνταξία του περιοδικού: στις περισσότερες περιπτώσεις οι αλλαγές αυτές αντιστοιχούν σε σημαντικούς σταθμούς της πορείας του εντύπου, γεγονός που προκύπτει από τις μεταγενέστερες μαρτυρίες των μελών της συντακτικής του επιτροπής, αλλά διαπιστώνεται και από τις διαφοροποιήσεις που ανιχνεύονται τόσο στα περιεχόμενά του (θεματολογία, ύφος γραφής, αντίληψη για τη «σπουδαστική δημοσιογραφία») όσο και στην εκδοτική και καλλιτεχνική του επιμέλεια.
Στην ταυτότητα του περιοδικού, η οποία προφανώς αποκρύπτει τον ρόλο ορισμένων πρωτεργατών του, αρχικά αναφέρεται μόνο το όνομα του Β. Μαντέλη ως διευθυντή, ενώ από το 4ο φύλλο (2.4.1957) προστίθεται και το όνομα του Βασίλη Τσάνη ως αρχισυντάκτη. (Σε εσωτερική σελίδα του ίδιου φύλλου ο Β. Μαντέλης σημειώνεται ως υπεύθυνος συντάξεως και ο Γ. Ι. Ριζόπουλος ως διευθυντής συντάξεως.)
Στο 14ο φύλλο (26.11.1958) ο Β. Μαντέλης εμφανίζεται ως ιδιοκτήτης και ο Στάθης Δαμιανάκος ως διευθυντής.
Ενα χρόνο αργότερα (φ. 20, 2.11.1959), ο Β. Μαντέλης αναφέρεται ως εκδότης, ενώ τη θέση του διευθυντή αναλαμβάνει ο Γιώργος Χατζόπουλος. Στο 25ο φύλλο (8.12.1960), η «Π» κυκλοφορεί ανανεωμένη ως «Δεκαπενθήμερη Σπουδαστική Επιθεώρηση» με εκδότη πάντα τον Β. Μαντέλη και διευθυντή-υπεύθυνο ύλης τον Μανώλη Μυλωνάκη. Στο 42ο φύλλο (Δεκέμβριος 1962), στην ταυτότητα του περιοδικού εμφανίζονται ο Μ. Μυλωνάκης (διευθυντής-υπεύθυνος) και ο Γιάννης Γιανουλόπουλος (αρχισυντάκτης). Τέλος, από το 49ο φύλλο (Ιανουάριος 1966) ώς το τέλος (Απρίλιος 1967), ως υπεύθυνη αναφέρεται η Μαρία Μαρουλάκου, ενώ σημειώνεται ότι η καλλιτεχνική επιμέλεια του εντύπου ανήκει στην Ξανθίππη Μίχα.
Αν και επισκιασμένα από τα τεύχη που κυκλοφόρησαν μετά το 1960, τα «φτωχά» πρώτα φύλλα της «Π» παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον.
Το μανιφέστο της ύπαρξης
Εκτακτη, αχρονολόγητη, έκδοση της «Π».
Πρόκειται για την περίοδο διαμόρφωσης του περιοδικού, κατά την οποία γίνεται σαφής η προσπάθεια της συντακτικής του ομάδας να ψηλαφήσει τα προβλήματα των σπουδαστών και να διατυπώσει, ιεραρχώντας τα, τα αιτήματά τους. Με την έννοια αυτή, απηχεί τις εξελίξεις στον χώρο της ανώτατης παιδείας αλλά και συμμετέχει καθοριστικά στη συγκρότηση ενός λόγου ο οποίος αντιλαμβανόταν τους φοιτητές ως πολιτικό υποκείμενο απολύτως νομιμοποιημένο να εντοπίζει τις δυσλειτουργίες του εκπαιδευτικού συστήματος και να διεκδικεί αγωνιστικά την άμεση βελτίωσή τους.
Η προσέγγιση αυτή εμφανίζεται αρχικά μάλλον γενικόλογη και ασαφής, χωρίς να αποφεύγει κάποτε την ηθικολογία, για να κερδίσει σύντομα σε αμεσότητα και ευκρίνεια, καθώς τα αιτήματα θα γίνονται όλο και περισσότερο απτά και θα δοκιμάζονται νέες, καινοφανείς για την εποχή, διαδικασίες συλλογικής φοιτητικής δράσης.
«Εχοντες επίγνωσιν της αποστολής μας», διαβάζουμε στο ανυπόγραφο κύριο άρθρο του πρώτου φύλλου, «με ιδανικόν την συνείδησιν του προορισμού μας -χωρίς μεγάλους λόγους και τυπικότητες- και, ανοίγοντας την καρδιά μας, βάζουμε προμετωπίδα τους πόθους μας τους σημερινούς και τις επιδιώξεις μας για το μέλλον, για τη ζωή, και γράφουμε το μανιφέστο της υπάρξεώς μας, στην πρώτην αυτήν εξόρμησίν μας».
Στο δεύτερο ήδη φύλλο της (12.11.1956), η «Π» παρουσιάζεται ως η «φωνή όλων των σπουδαζόντων» κάνοντας σαφή την πρόθεσή της να στηρίξει ρητά και συγκεκριμένα τις φοιτητικές κινητοποιήσεις, τάση που γίνεται ακόμη πιο ορατή από το τρίτο φύλλο της (4.12.1956): οι φοιτητικοί αγώνες για τη μείωση των διδάκτρων και τη ματαίωση του περιορισμού των εξεταστικών περιόδων θα αποτελέσουν κεντρικά θέματα που θα απασχολήσουν την περίοδο αυτή το περιοδικό, αφήνοντας ωστόσο χώρο και σε κάποια άλλα, «καθημερινά», προβλήματα των σπουδαστών (στέγαση, σίτιση κ.ο.κ.), καθώς και σε ειδήσεις για την κίνηση των συλλόγων τους. Το Κυπριακό παραμένει στο διάστημα αυτό προνομιακό αντικείμενο ενασχόλησης του εντύπου, ενώ στο 6ο φύλλο (1.5.1957) δημοσιεύεται πρωτοσέλιδη συνέντευξη του Μακάριου, στην οποία εξαίρεται η «βαρύνουσα συμβολή» των «νέων της Ελευθέρας Πατρίδος» «εις την προώθησιν του Κυπριακού». Η «Π» θα συνεχίσει να ενδιαφέρεται για το Κυπριακό και θα καταγγείλει με πρωτοσέλιδο άρθρο τις Συμφωνίες Ζυρίχης και Λονδίνου («Σύμπας ο φοιτητικός κόσμος καταδικάζει τας επαισχύντους Συμφωνίας Ζυρίχης-Λονδίνου», φ. 17, 9.3.1959), αλλά σύντομα τα γεγονότα της Κύπρου δεν θα αποτελούν τη μοναδική επαφή της με τις πολιτικές εξελίξεις - εσωτερικές και διεθνείς.
Ο περιορισμένος χώρος και ο προσανατολισμός του περιοδικού δεν αφήνουν κατά το πρώτο διάστημα της κυκλοφορίας του μεγάλα περιθώρια για την ενασχόληση των συντακτών του με «εξωσπουδαστικά» θέματα νεανικού ενδιαφέροντος. (Στο κλίμα της εποχής, θνησιγενής έμελλε να αποδειχθεί και η απόπειρα για μια «Στήλη της φοιτήτριας» (φ. 2 και 3), η οποία θα επιχειρούσε να διατυπώσει τα «πολλά και ποικίλα» προβλήματα των σπουδαστριών.) Υπάρχουν, ωστόσο, και κάποιες εξαιρέσεις. Ανάμεσά τους ένα ειρωνικό, αλλά αρκετά ψύχραιμο, σχόλιο για την υστερία των νεαρών Αμερικανών για το ροκ και τον Ελβις Πρίσλεϊ «με τις ισπανικές φαβορίτες και τα εξαρθρωμένα πόδια» (Β. Π., «Ροκ-εντ-Ρολ», φ. 3, 4.12.1956).
Με οργή θα αντιμετωπιστεί από το περιοδικό η διοργάνωση ανδρικών καλλιστείων λίγο καιρό αργότερα («Η εκλογή του "Μίστερ Ελλάς", φ. 8, 29.11.1957). Αναπάντεχη νότα, η στήλη «Μικρή αλληλογραφία» δίνει έναν τόνο ευθυμίας που ξαφνιάζει.
Αξίζει να αναφέρουμε κάποιες από τις απαντήσεις του εντύπου στους (υποτιθέμενους;) επιστολογράφους του: «Λυπούμαστε, αλλά δεν δημοσιεύουμε αγγελίες συνοικεσίων. Αν επιμένετε να παντρευτήτε φοιτητή (που δεν σας το συνιστούμε), απευθυνθήτε σε συνάδελφο που να διαθέτη ειδική στήλη». «Ωστε η γοητεία σας ξέπεσε επειδή μάκρυνε το μαλλί σας; Περίεργο. Από την εποχή του Σαμψών συμβαίνει το αντίθετο». «Δεν υπάρχει επιβεβαίωση ότι ο Ελβις θ’ αλλάξη φύλο. Κι έτσι όμως που είναι...» (φ. 4-6).
Φοιτητικοί αγώνες
Οι εξελίξεις που θα σημαδέψουν τα χρόνια που ακολουθούν είναι γνωστές: ανάδειξη της ΕΔΑ σε αξιωματική αντιπολίτευση στις εκλογές του 1958, υιοθέτηση ιδιαίτερα αυταρχικών μορφών διακυβέρνησης από την ΕΡΕ, διώξεις πάσης φύσεως κατά των αριστερών ενόψει των εκλογών του 1961, αμφισβήτηση των αποτελεσμάτων τους από την Ενωση Κέντρου και την ΕΔΑ, δολοφονία του Γρ. Λαμπράκη, εκλογική επικράτηση της Ενωσης Κέντρου (Νοέμβριος 1963, Φεβρουάριος 1964), ανατροπή της κυβέρνησης Παπανδρέου (Ιούλιος 1965) και δολοφονία του Σωτήρη Πέτρουλα.
Εξίσου πυκνά εμφανίζονται τα γεγονότα που καθορίζουν την περίοδο αυτή τους βασικούς σταθμούς της πορείας του φοιτητικού κινήματος, το οποίο μέσα σε ελάχιστο χρόνο κατορθώνει να μετατρέψει σε μακρινή ανάμνηση τις απαρχές των φοιτητικών κινητοποιήσεων στα μέσα της δεκαετίας του ’50. Ας τα συνοψίσουμε:
Την ενασχόληση των φοιτητών με το Κυπριακό ακολουθεί η κινητοποίησή τους για διεκδικήσεις αμιγώς σπουδαστικού ενδιαφέροντος: ο απεργιακός αγώνας του ’56 με αίτημα την τρίτη εξεταστική περίοδο, το Α’ Πανσπουδαστικό Συνέδριο (Νοέμβριος 1957), οι απεργίες για την αύξηση των διδάκτρων, το συσσίτιο, τον οίκο του φοιτητή, τις ατέλειες, τα εξέταστρα, το Β’ Πανσπουδαστικό Συνέδριο (Απρίλιος 1959), οι αγώνες για το φοιτητικό εισιτήριο και την καθιέρωση της μεταφοράς των μαθημάτων.
Την εποχή αυτή ιδρύονται νέοι σύλλογοι, κωδικοποιούνται τα αιτήματα και αυξάνει η αποτελεσματικότητα, επομένως και το κύρος των φοιτητικών αγώνων. Πρόκειται για ένα σύντομο διάστημα κατά το οποίο οι φοιτητικές διεκδικήσεις αφορούν κυρίως ζητήματα οικονομικής φύσης. Η περίοδος που ακολουθεί το Β’ Πανσπουδαστικό Συνέδριο σημαδεύεται από την ίδρυση της περιβόητης ΕΚΟΦ (Εθνική Κοινωνική Οργάνωσις Φοιτητών) και την προσπάθεια να αλωθεί από τα μέσα ο φοιτητικός συνδικαλισμός με βασικό μοχλό τη διαίρεση των φοιτητών σε «εθνικόφρονες» και «κομμουνιστές».
Το σχέδιο για την επιστροφή των δογμάτων του εμφυλίου στον πανεπιστημιακό χώρο αποδίδει, και για λίγο καιρό αρκετοί φοιτητικοί σύλλογοι πέφτουν στα χέρια της ΕΚΟΦ, ενώ οι κινητοποιημένοι φοιτητές -ανάμεσά τους και οι συντάκτες της «Π»- αρχίζουν να εξοικειώνονται με την παρακρατική και κρατική βία. Το Γ’ Πανσπουδαστικό Συνέδριο (Θεσσαλονίκη, Δεκέμβριος 1961), διοργανωμένο στην πραγματικότητα από την ΕΚΟΦ και το υπουργείο Μακεδονίας, διαλύεται την τρίτη ημέρα και καταγγέλλεται από την πλειονότητα των συλλόγων, γεγονός που σηματοδοτεί τη μετάβαση σε μια νέα φάση του κινήματος. Οι δημοκρατικές δυνάμεις κερδίζουν στις φοιτητικές εκλογές, ενώ τα φοιτητικά αιτήματα, παραμένοντας σπουδαστικά, αποκτούν μια νέα δυναμική μέσα από τη σύνδεσή τους με τις γενικότερες πολιτικές εξελίξεις: αδιάψευστος μάρτυρας οι φοιτητικοί αγώνες για το «114» και το «15% για την Παιδεία».
Με το Δ’ Σπουδαστικό Συνέδριο τον Απρίλιο 1963 και την ίδρυση της ΕΦΕΕ η αντιπαράθεση μετατοπίζεται τώρα μεταξύ των φοιτητικών παρατάξεων του κέντρου και της αριστεράς.
Στα επόμενα χρόνια, οι κομματικές αντιπαραθέσεις μεταφέρονται στο εσωτερικό του φοιτητικού κινήματος, το οποίο γίνεται κι αυτό μέρος της γενικευμένης κρίσης του πολιτικού συστήματος. Στο κλίμα αυτό, δεν απουσιάζουν -κι αυτό προκύπτει κι από το φυλλομέτρημα της «Π»- οι απόψεις που θεωρούν λανθασμένη την άμετρη κομματικοποίηση των φοιτητών: η μικρή απήχηση των παρεμβάσεων αυτών πρέπει ασφαλώς να συσχετιστεί με τις πολιτικές πολώσεις της περιόδου.
Η «Π» παρακολουθεί τα γεγονότα συμμετέχοντας στις εξελίξεις. Στις σελίδες της αποτυπώνονται ευκρινώς οι διαφορετικές φάσεις του κινήματος, αντιστοιχώντας στις αλλαγές του ίδιου του περιοδικού, που κι αυτές με τη σειρά τους επηρεάζουν όσα διαδραματίζονται στον φοιτητικό χώρο.
Η αριστερή ταυτότητά του δεν αποκρύπτεται και οι ιδεολογικές και πολιτικές συνάφειές του προκύπτουν καθαρά, το περιοδικό ωστόσο εμφανίζεται να διατηρεί μια αυτονομία: το πολιτικό υποκείμενο στο οποίο απευθύνεται και στη συγκρότηση του οποίου αποβλέπει δεν εξαντλείται στα υπάρχοντα αριστερά νεολαιίστικα σχήματα.
Οι τριβές με τον κομματικό μηχανισμό της ΕΔΑ δεν λείπουν: κάποια κείμενα θεωρούνται «αιρετικά», ενώ πολιτικές διαφωνίες κρύβονται πίσω και από ορισμένες «αλλαγές φρουράς» στο επιτελείο του. Οπως και να έχει, η «Π» θα τονίσει σε διάφορες περιστάσεις την εμμονή της στη διατήρηση της «δημοσιογραφικής ανεξαρτησίας» της.
Η αντίληψη για τη «σπουδαστική δημοσιογραφία» προσαρμόζεται κι αυτή σταδιακά στο κλίμα των ημερών.
Αν σε μια πρώτη φάση το Κυπριακό μονοπώλησε τα πολιτικά ενδιαφέροντα του περιοδικού, σύντομα η πολιτική του παρέμβαση διευρύνεται: η ειρήνη, ο αφοπλισμός και οι αντιαποικιοκρατικοί αγώνες συνδυάζονται με τα αμιγώς σπουδαστικά ζητήματα, που κι αυτά αποκτούν, ιδιαίτερα μετά τη δραστηριοποίηση της ΕΚΟΦ, έντονα πολιτικό χαρακτήρα. Τα προβλήματα των φοιτητών παύουν έτσι να προσλαμβάνονται ως απλώς οικονομικά και αντιμετωπίζονται ως απόρροια του ελλείμματος δημοκρατίας: η προώθησή τους συνεπάγεται την προσπάθεια αλλαγής του πολιτικού σκηνικού. (Βλ., για παράδειγμα, την έκκληση στους φοιτητές να μαυρίσουν στις εκλογές του 1961 την καραμανλική παράταξη, φ. 31, 19.10.1961.)
Στη διαδικασία αυτή, ιδιαίτερο βάρος ανατίθεται στην προσπάθεια να τεκμηριωθεί δημοσιογραφικά ο νεοφασιστικός και παρακρατικός χαρακτήρας της ΕΚΟΦ, αλλά και να φωτιστούν τα κυβερνητικά ερείσματά της. Η πολιτική απονομιμοποίηση της ΕΚΟΦ και το αίτημα για απαγόρευση της λειτουργίας της αποτελούν αντικείμενο πολλών άρθρων αυτής της περιόδου.
Πρόταση πολιτισμού
Η παρέμβαση, ωστόσο, της «Πανσπουδαστικής» δεν εξαντλείται στην προσπάθεια στοίχισης των φοιτητών με τις δημοκρατικές δυνάμεις. Παρά τη βαρύνουσα σημασία τους για τους συντάκτες της, οι αγώνες κατά της ΕΚΟΦ, η καταγγελία της αστυνομοκρατίας στο Πανεπιστήμιο, η υπεράσπιση του ασύλου, το «114» και το «15% για την Παιδεία» συνιστούν τη μία όψη του διαβήματός τους.
Η άλλη, ευκρινέστερη ιδιαίτερα μετά την αλλαγή του περιοδικού το ’60-’61, τότε που η «Πανσπουδαστική» «άλλαξε σχήμα, μορφή, χαρακτήρα, περιεχόμενο και τρόπο λειτουργίας» (η διατύπωση από την επιστολή αποχώρησης του Γ. Μ. Καλιόρη, φ. 47, Ιανουάριος 1964), αφορά τη συνολική πολιτιστική πρόταση του περιοδικού: στις σελίδες του φιλοξενούνται σημαντικοί έλληνες και ξένοι συγγραφείς, εγκαινιάζονται στήλες όπου παρουσιάζονται οι νέες τάσεις στον χώρο του θεάτρου και του κινηματογράφου, δημοσιεύονται μελέτες γνωστών διανοητών της εποχής, προτείνονται βιβλία και κινηματογραφικές ταινίες και δοκιμάζονται με αξιοσημείωτη επιτυχία οι δημοσιογραφικές ή/και συγγραφικές δεξιότητες αρκετών μελών της συντακτικής του επιτροπής.
Στη δημοσιογραφική αυτή «συνταγή», το φωτορεπορτάζ, οι γελοιογραφίες και η σάτιρα αποκτούν τη δική τους, ξεχωριστή, θέση, ενώ ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην εμφάνιση του περιοδικού. Ταυτόχρονα, όλο και μεγαλύτερη βαρύτητα αποκτά η «ανακάλυψη» και προβολή των παλαιότερων φοιτητικών αγώνων, της κατοχικής κυρίως περιόδου: η ιστορία αποκτά και στην περίπτωση της «Π» τον γνώριμο νομιμοποιητικό ρόλο της.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν και οι πρωτοβουλίες της «Π» για τη δημιουργία φοιτητικού θεάτρου, καθώς και οι εκθέσεις ζωγραφικής-χαρακτικής και οι διαγωνισμοί ποίησης που διοργανώνει. Για να εκτιμηθούν, ωστόσο, ο πλούτος και η ποιότητα των παρεμβάσεων του περιοδικού σε θέματα πολιτισμού πρέπει να τοποθετηθούν στην εποχή τους και, κυρίως, να παραβληθούν με τις σχετικές αναλύσεις και παρεμβάσεις της «επίσημης» αριστεράς, γεγονός που προφανώς υπερβαίνει τα περιθώρια του παρόντος σημειώματος.
Είναι, πάντως, βέβαιο ότι τα κείμενα της «Π» δοκιμάζουν κάποτε τις ανοχές κάποιων στελεχών της ΕΔΑ. Αναφέρουμε ενδεικτικά την εξαρχής θετική υποδοχή της εκτέλεσης του «Επιτάφιου» με μπουζούκι, την έρευνα για τον έρωτα (Α. Τ., «Το πρόβλημα του έρωτα», φ. 32, Νοέμβριος 1961) και την «αιρετική» κριτική του Γ. Μ. Καλιόρη για ένα σοβιετικό θεατρικό έργο («Μια αφορμή απ’ το "Ιρκούτσκ"», φ. 42, Δεκέμβριος 1962). Θα ήταν πάντως λάθος, αναζητώντας εκ των υστέρων την αξία του περιοδικού, να την περιορίσουμε χρονικά στην περίοδο της «άνθησής» του (’60-’63) ή να την εντοπίσουμε αποκλειστικά στις «αποκλίνουσες» τοποθετήσεις του.
Παρά τις εσωτερικές τομές που σημειώνονται στη διάρκεια της έκδοσής της, η «Π» έχει να επιδείξει συνέχειες που την καθιστούν υπόδειγμα για ό,τι η ίδια ονόμασε «σπουδαστική δημοσιογραφία»: η σταθερή προσήλωσή της στους αγώνες των φοιτητών δεν την εμπόδισε να διευρύνει σταδιακά τα θεματικά της ενδιαφέροντα και να επιχειρήσει μια γόνιμη σύνδεση του φοιτητικού κινήματος με την πολιτική, τη γνώση και τον πολιτισμό.
--------------------------------------------------------------------------------
Μνήμες και αποτιμήσεις
Από την εκπομπή «Παρασκήνιο» με τίτλο «Πανσπουδαστική, 1956-1967» (Οκτώβριος 1987) παραθέτουμε στη συνέχεια χαρακτηριστικά αποσπάσματα από τις τοποθετήσεις ορισμένων από τους πρωτεργάτες του περιοδικού:
Γιώργος Χατζόπουλος: «Δεν μπορούμε να αρνηθούμε τον ρόλο του πολιτικού παράγοντα, και μάλιστα του παράνομου τότε ΚΚΕ, το οποίο στη νεολαία λειτουργούσε με την παράνομη ΕΠΟΝ, η οποία υφίσταται μέχρι το 1958-1959. Αλλά η ώθηση, η βασική κινητήρια δύναμη για τη συνομάδωση του κινήματος της νεολαίας, είναι τα προβλήματα που αντιμετωπίζαμε τότε. (...) Αυτά δίνουν ώθηση και δίνουν αυτοπεποίθηση σε τμήματα της νεολαίας, μαζί με τις εμπειρίες τους, και δημιουργούν την "Π" αυτοδύναμα. Η βοήθεια του ΚΚΕ μπορεί κανείς να πει ότι είναι ηθική και τεχνική. Αισθανόμαστε, δηλαδή, πως έχουμε κάποια "μετόπισθεν". (...) Η έλλειψη στενής ποδηγέτησης έκανε επιτακτική την ανάληψη πρωτοβουλιών, την αναδοχή ευθυνών και την πραγματοποίηση πράξεων χωρίς να έχει ερωτηθεί η καθοδήγηση. (...) Η "Π" όλης της περιόδου ήταν μονίμως μια ανοικτή ιδεολογική βεντάλια, δηλαδή επέτρεπε τη λειτουργία των αντιθέσεων και την εσωτερική διαπάλη των ιδεών. Αυτό έλειψε μόνο την εντελώς τελευταία περίοδο, όπου και η παρουσία της ήταν ισχνή, και ήταν παράλληλη με την πρόσδεση στις κομματικές σκοπιμότητες».
Μανώλης Μυλωνάκης: «Η "Π" της πρώτης περιόδου δημοσίευε ό,τι ήταν σπουδαστικό. Η "Π" της επόμενης περιόδου δημοσίευε ό,τι νόμισε ότι έπρεπε να διαβάζουν οι φοιτητές. (...) Αυτές οι δύο "Π" αποτέλεσαν επίκεντρο συσπειρώσεων. Η "Π"-καταγγελία υιοθετήθηκε από τη σκληρή εσωκομματική αντιπολίτευση. Η "Π" του πολιτιστικού ανοίγματος συσπείρωσε τη φοιτητική κουλτούρα. (...) Εζησε η Συντακτική Επιτροπή αρκετές συγκρούσεις με το κόμμα. Υπήρχαν συγκρούσεις συγκυριακού χαρακτήρα και συγκρούσεις καθαρά ιδεολογικού χαρακτήρα. (...) Ο αριστερός λόγος δεν γινόταν ασυζητητί αποδεκτός στην "Π". Γύρω από τα τραπέζια της και μέσα στις σελίδες της ο αριστερός λόγος αποτιμήθηκε και πολλές φορές η τεχνοκριτική της "Π", ή η κριτική της γενικότερα, εξέπληξε για την ανεξαρτησία της και τις αποστάσεις που πήρε από ιερά και όσια».
Γιάννης Καλιόρης: «Στον τομέα της ιδεολογίας ο αγώνας της "Π" υπήρξε διμέτωπος, ενάντια στο κράτος και παρακράτος της δεξιάς και στην κυρίαρχη ιδεολογία, και ενάντια στην αυταρχική νοοτροπία και τις συγκεντρωτικές μεθόδους της αριστεράς, τα στενά κριτήρια και τις ετοιμοπαράδοτες αλήθειες. Δεν δεχόμαστε, δηλαδή, να σκέφτονται άλλοι για μας πριν από μας. Θέλαμε να αρθρώσουμε τον δικό μας λόγο και διεκδικούσαμε μια ανεξαρτησία συνειδήσεως. Αυτό, βέβαια, δεν γινόταν χωρίς σκληρές συγκρούσεις με τον κομματικό μηχανισμό. Κάποτε, παραδείγματος χάριν, χρειάστηκε να στείλουμε τελεσίγραφο ότι δεν δεχόμαστε πλέον τα κείμενα να βγαίνουν έξω από την "Π" και να πηγαίνουν στην ΕΔΑ προς έλεγχο, τη στιγμή που μέσα στη Συντακτική Επιτροπή υπήρχαν δύο μέλη του κόμματος, ο Στέλιος Ράμφος κι εγώ. Το κόμμα διέκοψε αμέσως τη χρηματοδότηση, αλλά απευθυνθήκαμε σε έναν μαικήνα, φίλο της "Π", ο οποίος εξασφάλισε την έκδοση του τεύχους και από εκείνη τη στιγμή το κόμμα υποχώρησε σε όλα τα σημεία. Αλλά, κάθε φορά, διάφορα κείμενα προκαλούσαν αντιδράσεις και θύελλα».
Γιάννης Γιαννουλόπουλος: «Η κύρια αιτία, πιστεύω, που εξηγεί γιατί η "Π" σιωπά όλη αυτή την περίοδο (’64-’65), είναι η αλλαγή των προτεραιοτήτων στον χώρο της νεολαίας από πλευράς ΕΔΑ και παράνομου ΚΚΕ. Παρ’ όλο ότι η συγχώνευση της νεολαίας της ΕΔΑ με τη Νεολαία Λαμπράκη -που είναι μια ραγδαία αναπτυσσόμενη μαζική οργάνωση της οποίας το κύριο χαρακτηριστικό είναι ότι δεν στηρίζεται στους φοιτητές -γίνεται το Σεπτέμβρη του 1964, η κίνηση αυτή έχει αποφασιστεί από το Δεκέμβρη του 1963 και έχει επικυρωθεί από την ηγεσία του ΚΚΕ στο εξωτερικό στις αρχές του 1964. Αυτή η αλλαγή προτεραιοτήτων, δηλαδή από το κίνημα το φοιτητικό σε ένα κίνημα νεολαιίστικο ευρύτερο, επηρεάζει οπωσδήποτε και την έκδοση της "Π". Αλλωστε, η σπουδαστική οργάνωση της Νεολαίας της ΕΔΑ ήταν αυτή που διατύπωσε, όπως και μια μερίδα της ηγεσίας του ΚΚΕ, τις εντονότερες αντιρρήσεις για τη συγχώνευση αυτή που θα οδηγούσε, κατά την άποψη αυτών που είχαν αντίρρηση, στην αποπολιτικοποίηση της νεολαίας».
--------------------------------------------------------------------------------
ΔΙΑΒΑΣΤΕ
«Πανσπουδαστική (1956-1967)»
(Το περιοδικό σε DVD)
Οι εκδόσεις «Κάλβος» και η δημοσιογραφική ομάδα «Ιός» συνεργάστηκαν στη συγκέντρωση και την ψηφιοποίηση όλου του υλικού, που κυκλοφορεί σε DVD. Περιέχεται η ύλη όλων των τευχών της «Πανσπουδαστικής» (1956-1967) και άλλα συμπληρωματικά στοιχεία για την ίδια και τις δραστηριότητές της. Το DVD αυτό θα διατίθεται στα γραφεία της Εταιρείας Μελέτης Ιστορίας Αριστερής Νεολαίας (ΕΜΙΑΝ): οδός Μαυρομιχάλη 52, 106 80 Αθήνα. Τηλ. 210-36 41 551, φαξ 210-36 41 222. e-mail: emian@ath.forthnet.gr. Επικουρικά, για πληροφορίες, όποιος επιθυμεί μπορεί να απευθύνεται είτε στις Εκδόσεις «Κάλβος» (τηλ/φαξ 210-52 46 241, e-mail:kalvos@freemail.gr), είτε στον «Ιό».
--------------------------------------------------------------------------------
ΔΕΙΤΕ
«Πανσπουδαστική (1956-1967)»
Αφιέρωμα στο περιοδικό από την εκπομπή «Παρασκήνιο», που προβλήθηκε από την ΕΤ1 στις 20 Οκτωβρίου 1987. Ερευνα Τέλης Σαμαντάς, σκηνοθεσία Δημήτρης Δημογεροντάκης.
Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα παρουσίαση του περιοδικού, βασισμένη κατά κύριο λόγο στις μνήμες ορισμένων από τους βασικούς συντελεστές της έκδοσής του, συγκεκριμένα του εκδότη Γιώργου Χατζόπουλου, του ψυχίατρου Μανώλη Μυλωνάκη και των πανεπιστημιακών Γιάννη Γιαννουλόπουλου και Γιάννη Καλιόρη. Οι μαρτυρίες αυτές τοποθετούν την έκδοση της «Π» στα ιστορικά της συμφραζόμενα και, ταυτόχρονα, προτείνουν αποκλίνουσες, αλλά συμπληρωματικές, αναγνώσεις του όλου εγχειρήματος (βλ. και διπλανή στήλη). Τις μαρτυρίες συμπληρώνουν φωτογραφίες και ντοκουμέντα σχετικά με το περιοδικό και το φοιτητικό κίνημα της περιόδου, καθώς και ένας πρώτος κατάλογος των συνεργατών της «Π».
Πενήντα χρόνια μετά την έκδοση του πρώτου τεύχους της, η «Πανσπουδαστική» παραμένει ένα λίγο πολύ άγνωστο περιοδικό.
Η διαπίστωση μοιάζει παράδοξη, καθώς δεν έλειψαν οι αναφορές στη διαδρομή του σημαντικού αυτού φοιτητικού εντύπου της αριστεράς, ενώ κοινή είναι η παραδοχή πως ο ρόλος του στάθηκε καταλυτικός στη διαμόρφωση του προδικτατορικού φοιτητικού κινήματος. Η συζήτηση για την ιστορία της «Π», περιορίζεται, ωστόσο στις -συχνά αποκλίνουσες- αποτιμήσεις μελών της συντακτικής της επιτροπής, οι οποίες, αν και ουσιαστικές για την κατανόηση προσώπων και πραγμάτων, προϋποθέτουν μια κάποια εξοικείωση με το ίδιο το περιοδικό και την εποχή του.
Εχοντας τα προβλήματα αυτά κατά νου, επιχειρούμε, στη συνέχεια, μια εξ ανάγκης σύντομη, και ασφαλώς επιλεκτική, ανάγνωση του περιοδικού, φυλλομετρώντας το σώμα της «Π», που συγκεντρώσαμε με την πολύτιμη βοήθεια του Γιώργου Χατζόπουλου.
Στοιχεία ταυτότητας
Οταν, τον Μάιο του 1956, κυκλοφορούσε το πρώτο φύλλο της «Π», οι πολιτικές εξελίξεις προανήγγελλαν δειλά την έξοδο της χώρας από τη μετεμφυλιακή ακινησία. Η αποδοτική εκλογική συνεργασία του κέντρου με την αριστερά εγκαινίαζε μια νέα διαχωριστική γραμμή μεταξύ δεξιών - αντιδεξιών δυνάμεων, η οποία προκαλούσε ρωγμές στη διάκριση «εθνικοφρόνων» και «αντεθνικών στοιχείων» που είχε υπαγορεύσει τις πολιτικές συμμαχίες από τα χρόνια του εμφυλίου.
Στο κλίμα αυτό, η ΕΔΑ εμφανιζόταν ενισχυμένη: στην αύξηση της επιρροής της συνέτειναν τόσο η διάχυτη απογοήτευση από τη στάση των δυτικών συμμάχων στο Κυπριακό όσο και, σε διαφορετικό προφανώς επίπεδο, οι αλλαγές που δρομολογούσε η 6η Ολομέλεια του ΚΚΕ (Μάρτιος 1956).
Την ίδια ακριβώς χρονική στιγμή, τα γεγονότα στην Κύπρο (ο εκτοπισμός του Μακαρίου στις Σεϊχέλες τον Μάρτιο και τον Μάιο ο απαγχονισμός του Μ. Καραολή και του Α. Δημητρίου) προκαλούσαν σοβαρές αναταράξεις στην ελληνική πολιτική σκηνή που δεν άφηναν αδιάφορη την πιο δραστήρια πολιτικά μερίδα της σπουδάζουσας νεολαίας. Ούτως ή άλλως, οι δυναμικές κινητοποιήσεις για το Κυπριακό διαδραμάτισαν κεντρικό ρόλο στη συγκρότηση του φοιτητικού κινήματος κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του ’50, προσφέροντάς του την απαραίτητη μαθητεία στην αγωνιστική διεκδίκηση των αιτημάτων του.
Σε κλίμα βαρύ από τις εξελίξεις στο Κυπριακό και με εκκρεμή -και, το σπουδαιότερο, ακόμη μη διατυπωμένα- τα φοιτητικά αιτήματα εμφανίζεται στις 31 Μαϊου 1956 το πρώτο φύλλο της «Π». Σύμφωνα με την ταυτότητά του, το δισέλιδο έντυπο διευθύνεται από τον Βασίλη Μαντέλη, «συντάσσεται και εκδίδεται υπό επιτροπής», «κυκλοφορεί ανά δεκαπενθήμερον» και κοστίζει 1,50 δρχ. Από το δεύτερο τεύχος οι σελίδες θα αυξηθούν στις τέσσερις και από το τέλος του 1959 στις έξι. Από την άνοιξη του 1960 οι σελίδες του θα διπλασιαστούν και στη συνέχεια θα αυξομειώνονται, φθάνοντας τις 32. Από τον Μάιο του 1956 ώς τον Απρίλιο του 1967 θα κυκλοφορήσουν 53 συνολικά τεύχη.
Στο διάστημα αυτό, αλλαγές παρατηρούνται και στη διεύθυνση/αρχισυνταξία του περιοδικού: στις περισσότερες περιπτώσεις οι αλλαγές αυτές αντιστοιχούν σε σημαντικούς σταθμούς της πορείας του εντύπου, γεγονός που προκύπτει από τις μεταγενέστερες μαρτυρίες των μελών της συντακτικής του επιτροπής, αλλά διαπιστώνεται και από τις διαφοροποιήσεις που ανιχνεύονται τόσο στα περιεχόμενά του (θεματολογία, ύφος γραφής, αντίληψη για τη «σπουδαστική δημοσιογραφία») όσο και στην εκδοτική και καλλιτεχνική του επιμέλεια.
Στην ταυτότητα του περιοδικού, η οποία προφανώς αποκρύπτει τον ρόλο ορισμένων πρωτεργατών του, αρχικά αναφέρεται μόνο το όνομα του Β. Μαντέλη ως διευθυντή, ενώ από το 4ο φύλλο (2.4.1957) προστίθεται και το όνομα του Βασίλη Τσάνη ως αρχισυντάκτη. (Σε εσωτερική σελίδα του ίδιου φύλλου ο Β. Μαντέλης σημειώνεται ως υπεύθυνος συντάξεως και ο Γ. Ι. Ριζόπουλος ως διευθυντής συντάξεως.)
Στο 14ο φύλλο (26.11.1958) ο Β. Μαντέλης εμφανίζεται ως ιδιοκτήτης και ο Στάθης Δαμιανάκος ως διευθυντής.
Ενα χρόνο αργότερα (φ. 20, 2.11.1959), ο Β. Μαντέλης αναφέρεται ως εκδότης, ενώ τη θέση του διευθυντή αναλαμβάνει ο Γιώργος Χατζόπουλος. Στο 25ο φύλλο (8.12.1960), η «Π» κυκλοφορεί ανανεωμένη ως «Δεκαπενθήμερη Σπουδαστική Επιθεώρηση» με εκδότη πάντα τον Β. Μαντέλη και διευθυντή-υπεύθυνο ύλης τον Μανώλη Μυλωνάκη. Στο 42ο φύλλο (Δεκέμβριος 1962), στην ταυτότητα του περιοδικού εμφανίζονται ο Μ. Μυλωνάκης (διευθυντής-υπεύθυνος) και ο Γιάννης Γιανουλόπουλος (αρχισυντάκτης). Τέλος, από το 49ο φύλλο (Ιανουάριος 1966) ώς το τέλος (Απρίλιος 1967), ως υπεύθυνη αναφέρεται η Μαρία Μαρουλάκου, ενώ σημειώνεται ότι η καλλιτεχνική επιμέλεια του εντύπου ανήκει στην Ξανθίππη Μίχα.
Αν και επισκιασμένα από τα τεύχη που κυκλοφόρησαν μετά το 1960, τα «φτωχά» πρώτα φύλλα της «Π» παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον.
Το μανιφέστο της ύπαρξης
Εκτακτη, αχρονολόγητη, έκδοση της «Π».
Πρόκειται για την περίοδο διαμόρφωσης του περιοδικού, κατά την οποία γίνεται σαφής η προσπάθεια της συντακτικής του ομάδας να ψηλαφήσει τα προβλήματα των σπουδαστών και να διατυπώσει, ιεραρχώντας τα, τα αιτήματά τους. Με την έννοια αυτή, απηχεί τις εξελίξεις στον χώρο της ανώτατης παιδείας αλλά και συμμετέχει καθοριστικά στη συγκρότηση ενός λόγου ο οποίος αντιλαμβανόταν τους φοιτητές ως πολιτικό υποκείμενο απολύτως νομιμοποιημένο να εντοπίζει τις δυσλειτουργίες του εκπαιδευτικού συστήματος και να διεκδικεί αγωνιστικά την άμεση βελτίωσή τους.
Η προσέγγιση αυτή εμφανίζεται αρχικά μάλλον γενικόλογη και ασαφής, χωρίς να αποφεύγει κάποτε την ηθικολογία, για να κερδίσει σύντομα σε αμεσότητα και ευκρίνεια, καθώς τα αιτήματα θα γίνονται όλο και περισσότερο απτά και θα δοκιμάζονται νέες, καινοφανείς για την εποχή, διαδικασίες συλλογικής φοιτητικής δράσης.
«Εχοντες επίγνωσιν της αποστολής μας», διαβάζουμε στο ανυπόγραφο κύριο άρθρο του πρώτου φύλλου, «με ιδανικόν την συνείδησιν του προορισμού μας -χωρίς μεγάλους λόγους και τυπικότητες- και, ανοίγοντας την καρδιά μας, βάζουμε προμετωπίδα τους πόθους μας τους σημερινούς και τις επιδιώξεις μας για το μέλλον, για τη ζωή, και γράφουμε το μανιφέστο της υπάρξεώς μας, στην πρώτην αυτήν εξόρμησίν μας».
Στο δεύτερο ήδη φύλλο της (12.11.1956), η «Π» παρουσιάζεται ως η «φωνή όλων των σπουδαζόντων» κάνοντας σαφή την πρόθεσή της να στηρίξει ρητά και συγκεκριμένα τις φοιτητικές κινητοποιήσεις, τάση που γίνεται ακόμη πιο ορατή από το τρίτο φύλλο της (4.12.1956): οι φοιτητικοί αγώνες για τη μείωση των διδάκτρων και τη ματαίωση του περιορισμού των εξεταστικών περιόδων θα αποτελέσουν κεντρικά θέματα που θα απασχολήσουν την περίοδο αυτή το περιοδικό, αφήνοντας ωστόσο χώρο και σε κάποια άλλα, «καθημερινά», προβλήματα των σπουδαστών (στέγαση, σίτιση κ.ο.κ.), καθώς και σε ειδήσεις για την κίνηση των συλλόγων τους. Το Κυπριακό παραμένει στο διάστημα αυτό προνομιακό αντικείμενο ενασχόλησης του εντύπου, ενώ στο 6ο φύλλο (1.5.1957) δημοσιεύεται πρωτοσέλιδη συνέντευξη του Μακάριου, στην οποία εξαίρεται η «βαρύνουσα συμβολή» των «νέων της Ελευθέρας Πατρίδος» «εις την προώθησιν του Κυπριακού». Η «Π» θα συνεχίσει να ενδιαφέρεται για το Κυπριακό και θα καταγγείλει με πρωτοσέλιδο άρθρο τις Συμφωνίες Ζυρίχης και Λονδίνου («Σύμπας ο φοιτητικός κόσμος καταδικάζει τας επαισχύντους Συμφωνίας Ζυρίχης-Λονδίνου», φ. 17, 9.3.1959), αλλά σύντομα τα γεγονότα της Κύπρου δεν θα αποτελούν τη μοναδική επαφή της με τις πολιτικές εξελίξεις - εσωτερικές και διεθνείς.
Ο περιορισμένος χώρος και ο προσανατολισμός του περιοδικού δεν αφήνουν κατά το πρώτο διάστημα της κυκλοφορίας του μεγάλα περιθώρια για την ενασχόληση των συντακτών του με «εξωσπουδαστικά» θέματα νεανικού ενδιαφέροντος. (Στο κλίμα της εποχής, θνησιγενής έμελλε να αποδειχθεί και η απόπειρα για μια «Στήλη της φοιτήτριας» (φ. 2 και 3), η οποία θα επιχειρούσε να διατυπώσει τα «πολλά και ποικίλα» προβλήματα των σπουδαστριών.) Υπάρχουν, ωστόσο, και κάποιες εξαιρέσεις. Ανάμεσά τους ένα ειρωνικό, αλλά αρκετά ψύχραιμο, σχόλιο για την υστερία των νεαρών Αμερικανών για το ροκ και τον Ελβις Πρίσλεϊ «με τις ισπανικές φαβορίτες και τα εξαρθρωμένα πόδια» (Β. Π., «Ροκ-εντ-Ρολ», φ. 3, 4.12.1956).
Με οργή θα αντιμετωπιστεί από το περιοδικό η διοργάνωση ανδρικών καλλιστείων λίγο καιρό αργότερα («Η εκλογή του "Μίστερ Ελλάς", φ. 8, 29.11.1957). Αναπάντεχη νότα, η στήλη «Μικρή αλληλογραφία» δίνει έναν τόνο ευθυμίας που ξαφνιάζει.
Αξίζει να αναφέρουμε κάποιες από τις απαντήσεις του εντύπου στους (υποτιθέμενους;) επιστολογράφους του: «Λυπούμαστε, αλλά δεν δημοσιεύουμε αγγελίες συνοικεσίων. Αν επιμένετε να παντρευτήτε φοιτητή (που δεν σας το συνιστούμε), απευθυνθήτε σε συνάδελφο που να διαθέτη ειδική στήλη». «Ωστε η γοητεία σας ξέπεσε επειδή μάκρυνε το μαλλί σας; Περίεργο. Από την εποχή του Σαμψών συμβαίνει το αντίθετο». «Δεν υπάρχει επιβεβαίωση ότι ο Ελβις θ’ αλλάξη φύλο. Κι έτσι όμως που είναι...» (φ. 4-6).
Φοιτητικοί αγώνες
Οι εξελίξεις που θα σημαδέψουν τα χρόνια που ακολουθούν είναι γνωστές: ανάδειξη της ΕΔΑ σε αξιωματική αντιπολίτευση στις εκλογές του 1958, υιοθέτηση ιδιαίτερα αυταρχικών μορφών διακυβέρνησης από την ΕΡΕ, διώξεις πάσης φύσεως κατά των αριστερών ενόψει των εκλογών του 1961, αμφισβήτηση των αποτελεσμάτων τους από την Ενωση Κέντρου και την ΕΔΑ, δολοφονία του Γρ. Λαμπράκη, εκλογική επικράτηση της Ενωσης Κέντρου (Νοέμβριος 1963, Φεβρουάριος 1964), ανατροπή της κυβέρνησης Παπανδρέου (Ιούλιος 1965) και δολοφονία του Σωτήρη Πέτρουλα.
Εξίσου πυκνά εμφανίζονται τα γεγονότα που καθορίζουν την περίοδο αυτή τους βασικούς σταθμούς της πορείας του φοιτητικού κινήματος, το οποίο μέσα σε ελάχιστο χρόνο κατορθώνει να μετατρέψει σε μακρινή ανάμνηση τις απαρχές των φοιτητικών κινητοποιήσεων στα μέσα της δεκαετίας του ’50. Ας τα συνοψίσουμε:
Την ενασχόληση των φοιτητών με το Κυπριακό ακολουθεί η κινητοποίησή τους για διεκδικήσεις αμιγώς σπουδαστικού ενδιαφέροντος: ο απεργιακός αγώνας του ’56 με αίτημα την τρίτη εξεταστική περίοδο, το Α’ Πανσπουδαστικό Συνέδριο (Νοέμβριος 1957), οι απεργίες για την αύξηση των διδάκτρων, το συσσίτιο, τον οίκο του φοιτητή, τις ατέλειες, τα εξέταστρα, το Β’ Πανσπουδαστικό Συνέδριο (Απρίλιος 1959), οι αγώνες για το φοιτητικό εισιτήριο και την καθιέρωση της μεταφοράς των μαθημάτων.
Την εποχή αυτή ιδρύονται νέοι σύλλογοι, κωδικοποιούνται τα αιτήματα και αυξάνει η αποτελεσματικότητα, επομένως και το κύρος των φοιτητικών αγώνων. Πρόκειται για ένα σύντομο διάστημα κατά το οποίο οι φοιτητικές διεκδικήσεις αφορούν κυρίως ζητήματα οικονομικής φύσης. Η περίοδος που ακολουθεί το Β’ Πανσπουδαστικό Συνέδριο σημαδεύεται από την ίδρυση της περιβόητης ΕΚΟΦ (Εθνική Κοινωνική Οργάνωσις Φοιτητών) και την προσπάθεια να αλωθεί από τα μέσα ο φοιτητικός συνδικαλισμός με βασικό μοχλό τη διαίρεση των φοιτητών σε «εθνικόφρονες» και «κομμουνιστές».
Το σχέδιο για την επιστροφή των δογμάτων του εμφυλίου στον πανεπιστημιακό χώρο αποδίδει, και για λίγο καιρό αρκετοί φοιτητικοί σύλλογοι πέφτουν στα χέρια της ΕΚΟΦ, ενώ οι κινητοποιημένοι φοιτητές -ανάμεσά τους και οι συντάκτες της «Π»- αρχίζουν να εξοικειώνονται με την παρακρατική και κρατική βία. Το Γ’ Πανσπουδαστικό Συνέδριο (Θεσσαλονίκη, Δεκέμβριος 1961), διοργανωμένο στην πραγματικότητα από την ΕΚΟΦ και το υπουργείο Μακεδονίας, διαλύεται την τρίτη ημέρα και καταγγέλλεται από την πλειονότητα των συλλόγων, γεγονός που σηματοδοτεί τη μετάβαση σε μια νέα φάση του κινήματος. Οι δημοκρατικές δυνάμεις κερδίζουν στις φοιτητικές εκλογές, ενώ τα φοιτητικά αιτήματα, παραμένοντας σπουδαστικά, αποκτούν μια νέα δυναμική μέσα από τη σύνδεσή τους με τις γενικότερες πολιτικές εξελίξεις: αδιάψευστος μάρτυρας οι φοιτητικοί αγώνες για το «114» και το «15% για την Παιδεία».
Με το Δ’ Σπουδαστικό Συνέδριο τον Απρίλιο 1963 και την ίδρυση της ΕΦΕΕ η αντιπαράθεση μετατοπίζεται τώρα μεταξύ των φοιτητικών παρατάξεων του κέντρου και της αριστεράς.
Στα επόμενα χρόνια, οι κομματικές αντιπαραθέσεις μεταφέρονται στο εσωτερικό του φοιτητικού κινήματος, το οποίο γίνεται κι αυτό μέρος της γενικευμένης κρίσης του πολιτικού συστήματος. Στο κλίμα αυτό, δεν απουσιάζουν -κι αυτό προκύπτει κι από το φυλλομέτρημα της «Π»- οι απόψεις που θεωρούν λανθασμένη την άμετρη κομματικοποίηση των φοιτητών: η μικρή απήχηση των παρεμβάσεων αυτών πρέπει ασφαλώς να συσχετιστεί με τις πολιτικές πολώσεις της περιόδου.
Η «Π» παρακολουθεί τα γεγονότα συμμετέχοντας στις εξελίξεις. Στις σελίδες της αποτυπώνονται ευκρινώς οι διαφορετικές φάσεις του κινήματος, αντιστοιχώντας στις αλλαγές του ίδιου του περιοδικού, που κι αυτές με τη σειρά τους επηρεάζουν όσα διαδραματίζονται στον φοιτητικό χώρο.
Η αριστερή ταυτότητά του δεν αποκρύπτεται και οι ιδεολογικές και πολιτικές συνάφειές του προκύπτουν καθαρά, το περιοδικό ωστόσο εμφανίζεται να διατηρεί μια αυτονομία: το πολιτικό υποκείμενο στο οποίο απευθύνεται και στη συγκρότηση του οποίου αποβλέπει δεν εξαντλείται στα υπάρχοντα αριστερά νεολαιίστικα σχήματα.
Οι τριβές με τον κομματικό μηχανισμό της ΕΔΑ δεν λείπουν: κάποια κείμενα θεωρούνται «αιρετικά», ενώ πολιτικές διαφωνίες κρύβονται πίσω και από ορισμένες «αλλαγές φρουράς» στο επιτελείο του. Οπως και να έχει, η «Π» θα τονίσει σε διάφορες περιστάσεις την εμμονή της στη διατήρηση της «δημοσιογραφικής ανεξαρτησίας» της.
Η αντίληψη για τη «σπουδαστική δημοσιογραφία» προσαρμόζεται κι αυτή σταδιακά στο κλίμα των ημερών.
Αν σε μια πρώτη φάση το Κυπριακό μονοπώλησε τα πολιτικά ενδιαφέροντα του περιοδικού, σύντομα η πολιτική του παρέμβαση διευρύνεται: η ειρήνη, ο αφοπλισμός και οι αντιαποικιοκρατικοί αγώνες συνδυάζονται με τα αμιγώς σπουδαστικά ζητήματα, που κι αυτά αποκτούν, ιδιαίτερα μετά τη δραστηριοποίηση της ΕΚΟΦ, έντονα πολιτικό χαρακτήρα. Τα προβλήματα των φοιτητών παύουν έτσι να προσλαμβάνονται ως απλώς οικονομικά και αντιμετωπίζονται ως απόρροια του ελλείμματος δημοκρατίας: η προώθησή τους συνεπάγεται την προσπάθεια αλλαγής του πολιτικού σκηνικού. (Βλ., για παράδειγμα, την έκκληση στους φοιτητές να μαυρίσουν στις εκλογές του 1961 την καραμανλική παράταξη, φ. 31, 19.10.1961.)
Στη διαδικασία αυτή, ιδιαίτερο βάρος ανατίθεται στην προσπάθεια να τεκμηριωθεί δημοσιογραφικά ο νεοφασιστικός και παρακρατικός χαρακτήρας της ΕΚΟΦ, αλλά και να φωτιστούν τα κυβερνητικά ερείσματά της. Η πολιτική απονομιμοποίηση της ΕΚΟΦ και το αίτημα για απαγόρευση της λειτουργίας της αποτελούν αντικείμενο πολλών άρθρων αυτής της περιόδου.
Πρόταση πολιτισμού
Η παρέμβαση, ωστόσο, της «Πανσπουδαστικής» δεν εξαντλείται στην προσπάθεια στοίχισης των φοιτητών με τις δημοκρατικές δυνάμεις. Παρά τη βαρύνουσα σημασία τους για τους συντάκτες της, οι αγώνες κατά της ΕΚΟΦ, η καταγγελία της αστυνομοκρατίας στο Πανεπιστήμιο, η υπεράσπιση του ασύλου, το «114» και το «15% για την Παιδεία» συνιστούν τη μία όψη του διαβήματός τους.
Η άλλη, ευκρινέστερη ιδιαίτερα μετά την αλλαγή του περιοδικού το ’60-’61, τότε που η «Πανσπουδαστική» «άλλαξε σχήμα, μορφή, χαρακτήρα, περιεχόμενο και τρόπο λειτουργίας» (η διατύπωση από την επιστολή αποχώρησης του Γ. Μ. Καλιόρη, φ. 47, Ιανουάριος 1964), αφορά τη συνολική πολιτιστική πρόταση του περιοδικού: στις σελίδες του φιλοξενούνται σημαντικοί έλληνες και ξένοι συγγραφείς, εγκαινιάζονται στήλες όπου παρουσιάζονται οι νέες τάσεις στον χώρο του θεάτρου και του κινηματογράφου, δημοσιεύονται μελέτες γνωστών διανοητών της εποχής, προτείνονται βιβλία και κινηματογραφικές ταινίες και δοκιμάζονται με αξιοσημείωτη επιτυχία οι δημοσιογραφικές ή/και συγγραφικές δεξιότητες αρκετών μελών της συντακτικής του επιτροπής.
Στη δημοσιογραφική αυτή «συνταγή», το φωτορεπορτάζ, οι γελοιογραφίες και η σάτιρα αποκτούν τη δική τους, ξεχωριστή, θέση, ενώ ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην εμφάνιση του περιοδικού. Ταυτόχρονα, όλο και μεγαλύτερη βαρύτητα αποκτά η «ανακάλυψη» και προβολή των παλαιότερων φοιτητικών αγώνων, της κατοχικής κυρίως περιόδου: η ιστορία αποκτά και στην περίπτωση της «Π» τον γνώριμο νομιμοποιητικό ρόλο της.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν και οι πρωτοβουλίες της «Π» για τη δημιουργία φοιτητικού θεάτρου, καθώς και οι εκθέσεις ζωγραφικής-χαρακτικής και οι διαγωνισμοί ποίησης που διοργανώνει. Για να εκτιμηθούν, ωστόσο, ο πλούτος και η ποιότητα των παρεμβάσεων του περιοδικού σε θέματα πολιτισμού πρέπει να τοποθετηθούν στην εποχή τους και, κυρίως, να παραβληθούν με τις σχετικές αναλύσεις και παρεμβάσεις της «επίσημης» αριστεράς, γεγονός που προφανώς υπερβαίνει τα περιθώρια του παρόντος σημειώματος.
Είναι, πάντως, βέβαιο ότι τα κείμενα της «Π» δοκιμάζουν κάποτε τις ανοχές κάποιων στελεχών της ΕΔΑ. Αναφέρουμε ενδεικτικά την εξαρχής θετική υποδοχή της εκτέλεσης του «Επιτάφιου» με μπουζούκι, την έρευνα για τον έρωτα (Α. Τ., «Το πρόβλημα του έρωτα», φ. 32, Νοέμβριος 1961) και την «αιρετική» κριτική του Γ. Μ. Καλιόρη για ένα σοβιετικό θεατρικό έργο («Μια αφορμή απ’ το "Ιρκούτσκ"», φ. 42, Δεκέμβριος 1962). Θα ήταν πάντως λάθος, αναζητώντας εκ των υστέρων την αξία του περιοδικού, να την περιορίσουμε χρονικά στην περίοδο της «άνθησής» του (’60-’63) ή να την εντοπίσουμε αποκλειστικά στις «αποκλίνουσες» τοποθετήσεις του.
Παρά τις εσωτερικές τομές που σημειώνονται στη διάρκεια της έκδοσής της, η «Π» έχει να επιδείξει συνέχειες που την καθιστούν υπόδειγμα για ό,τι η ίδια ονόμασε «σπουδαστική δημοσιογραφία»: η σταθερή προσήλωσή της στους αγώνες των φοιτητών δεν την εμπόδισε να διευρύνει σταδιακά τα θεματικά της ενδιαφέροντα και να επιχειρήσει μια γόνιμη σύνδεση του φοιτητικού κινήματος με την πολιτική, τη γνώση και τον πολιτισμό.
--------------------------------------------------------------------------------
Μνήμες και αποτιμήσεις
Από την εκπομπή «Παρασκήνιο» με τίτλο «Πανσπουδαστική, 1956-1967» (Οκτώβριος 1987) παραθέτουμε στη συνέχεια χαρακτηριστικά αποσπάσματα από τις τοποθετήσεις ορισμένων από τους πρωτεργάτες του περιοδικού:
Γιώργος Χατζόπουλος: «Δεν μπορούμε να αρνηθούμε τον ρόλο του πολιτικού παράγοντα, και μάλιστα του παράνομου τότε ΚΚΕ, το οποίο στη νεολαία λειτουργούσε με την παράνομη ΕΠΟΝ, η οποία υφίσταται μέχρι το 1958-1959. Αλλά η ώθηση, η βασική κινητήρια δύναμη για τη συνομάδωση του κινήματος της νεολαίας, είναι τα προβλήματα που αντιμετωπίζαμε τότε. (...) Αυτά δίνουν ώθηση και δίνουν αυτοπεποίθηση σε τμήματα της νεολαίας, μαζί με τις εμπειρίες τους, και δημιουργούν την "Π" αυτοδύναμα. Η βοήθεια του ΚΚΕ μπορεί κανείς να πει ότι είναι ηθική και τεχνική. Αισθανόμαστε, δηλαδή, πως έχουμε κάποια "μετόπισθεν". (...) Η έλλειψη στενής ποδηγέτησης έκανε επιτακτική την ανάληψη πρωτοβουλιών, την αναδοχή ευθυνών και την πραγματοποίηση πράξεων χωρίς να έχει ερωτηθεί η καθοδήγηση. (...) Η "Π" όλης της περιόδου ήταν μονίμως μια ανοικτή ιδεολογική βεντάλια, δηλαδή επέτρεπε τη λειτουργία των αντιθέσεων και την εσωτερική διαπάλη των ιδεών. Αυτό έλειψε μόνο την εντελώς τελευταία περίοδο, όπου και η παρουσία της ήταν ισχνή, και ήταν παράλληλη με την πρόσδεση στις κομματικές σκοπιμότητες».
Μανώλης Μυλωνάκης: «Η "Π" της πρώτης περιόδου δημοσίευε ό,τι ήταν σπουδαστικό. Η "Π" της επόμενης περιόδου δημοσίευε ό,τι νόμισε ότι έπρεπε να διαβάζουν οι φοιτητές. (...) Αυτές οι δύο "Π" αποτέλεσαν επίκεντρο συσπειρώσεων. Η "Π"-καταγγελία υιοθετήθηκε από τη σκληρή εσωκομματική αντιπολίτευση. Η "Π" του πολιτιστικού ανοίγματος συσπείρωσε τη φοιτητική κουλτούρα. (...) Εζησε η Συντακτική Επιτροπή αρκετές συγκρούσεις με το κόμμα. Υπήρχαν συγκρούσεις συγκυριακού χαρακτήρα και συγκρούσεις καθαρά ιδεολογικού χαρακτήρα. (...) Ο αριστερός λόγος δεν γινόταν ασυζητητί αποδεκτός στην "Π". Γύρω από τα τραπέζια της και μέσα στις σελίδες της ο αριστερός λόγος αποτιμήθηκε και πολλές φορές η τεχνοκριτική της "Π", ή η κριτική της γενικότερα, εξέπληξε για την ανεξαρτησία της και τις αποστάσεις που πήρε από ιερά και όσια».
Γιάννης Καλιόρης: «Στον τομέα της ιδεολογίας ο αγώνας της "Π" υπήρξε διμέτωπος, ενάντια στο κράτος και παρακράτος της δεξιάς και στην κυρίαρχη ιδεολογία, και ενάντια στην αυταρχική νοοτροπία και τις συγκεντρωτικές μεθόδους της αριστεράς, τα στενά κριτήρια και τις ετοιμοπαράδοτες αλήθειες. Δεν δεχόμαστε, δηλαδή, να σκέφτονται άλλοι για μας πριν από μας. Θέλαμε να αρθρώσουμε τον δικό μας λόγο και διεκδικούσαμε μια ανεξαρτησία συνειδήσεως. Αυτό, βέβαια, δεν γινόταν χωρίς σκληρές συγκρούσεις με τον κομματικό μηχανισμό. Κάποτε, παραδείγματος χάριν, χρειάστηκε να στείλουμε τελεσίγραφο ότι δεν δεχόμαστε πλέον τα κείμενα να βγαίνουν έξω από την "Π" και να πηγαίνουν στην ΕΔΑ προς έλεγχο, τη στιγμή που μέσα στη Συντακτική Επιτροπή υπήρχαν δύο μέλη του κόμματος, ο Στέλιος Ράμφος κι εγώ. Το κόμμα διέκοψε αμέσως τη χρηματοδότηση, αλλά απευθυνθήκαμε σε έναν μαικήνα, φίλο της "Π", ο οποίος εξασφάλισε την έκδοση του τεύχους και από εκείνη τη στιγμή το κόμμα υποχώρησε σε όλα τα σημεία. Αλλά, κάθε φορά, διάφορα κείμενα προκαλούσαν αντιδράσεις και θύελλα».
Γιάννης Γιαννουλόπουλος: «Η κύρια αιτία, πιστεύω, που εξηγεί γιατί η "Π" σιωπά όλη αυτή την περίοδο (’64-’65), είναι η αλλαγή των προτεραιοτήτων στον χώρο της νεολαίας από πλευράς ΕΔΑ και παράνομου ΚΚΕ. Παρ’ όλο ότι η συγχώνευση της νεολαίας της ΕΔΑ με τη Νεολαία Λαμπράκη -που είναι μια ραγδαία αναπτυσσόμενη μαζική οργάνωση της οποίας το κύριο χαρακτηριστικό είναι ότι δεν στηρίζεται στους φοιτητές -γίνεται το Σεπτέμβρη του 1964, η κίνηση αυτή έχει αποφασιστεί από το Δεκέμβρη του 1963 και έχει επικυρωθεί από την ηγεσία του ΚΚΕ στο εξωτερικό στις αρχές του 1964. Αυτή η αλλαγή προτεραιοτήτων, δηλαδή από το κίνημα το φοιτητικό σε ένα κίνημα νεολαιίστικο ευρύτερο, επηρεάζει οπωσδήποτε και την έκδοση της "Π". Αλλωστε, η σπουδαστική οργάνωση της Νεολαίας της ΕΔΑ ήταν αυτή που διατύπωσε, όπως και μια μερίδα της ηγεσίας του ΚΚΕ, τις εντονότερες αντιρρήσεις για τη συγχώνευση αυτή που θα οδηγούσε, κατά την άποψη αυτών που είχαν αντίρρηση, στην αποπολιτικοποίηση της νεολαίας».
--------------------------------------------------------------------------------
ΔΙΑΒΑΣΤΕ
«Πανσπουδαστική (1956-1967)»
(Το περιοδικό σε DVD)
Οι εκδόσεις «Κάλβος» και η δημοσιογραφική ομάδα «Ιός» συνεργάστηκαν στη συγκέντρωση και την ψηφιοποίηση όλου του υλικού, που κυκλοφορεί σε DVD. Περιέχεται η ύλη όλων των τευχών της «Πανσπουδαστικής» (1956-1967) και άλλα συμπληρωματικά στοιχεία για την ίδια και τις δραστηριότητές της. Το DVD αυτό θα διατίθεται στα γραφεία της Εταιρείας Μελέτης Ιστορίας Αριστερής Νεολαίας (ΕΜΙΑΝ): οδός Μαυρομιχάλη 52, 106 80 Αθήνα. Τηλ. 210-36 41 551, φαξ 210-36 41 222. e-mail: emian@ath.forthnet.gr. Επικουρικά, για πληροφορίες, όποιος επιθυμεί μπορεί να απευθύνεται είτε στις Εκδόσεις «Κάλβος» (τηλ/φαξ 210-52 46 241, e-mail:kalvos@freemail.gr), είτε στον «Ιό».
--------------------------------------------------------------------------------
ΔΕΙΤΕ
«Πανσπουδαστική (1956-1967)»
Αφιέρωμα στο περιοδικό από την εκπομπή «Παρασκήνιο», που προβλήθηκε από την ΕΤ1 στις 20 Οκτωβρίου 1987. Ερευνα Τέλης Σαμαντάς, σκηνοθεσία Δημήτρης Δημογεροντάκης.
Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα παρουσίαση του περιοδικού, βασισμένη κατά κύριο λόγο στις μνήμες ορισμένων από τους βασικούς συντελεστές της έκδοσής του, συγκεκριμένα του εκδότη Γιώργου Χατζόπουλου, του ψυχίατρου Μανώλη Μυλωνάκη και των πανεπιστημιακών Γιάννη Γιαννουλόπουλου και Γιάννη Καλιόρη. Οι μαρτυρίες αυτές τοποθετούν την έκδοση της «Π» στα ιστορικά της συμφραζόμενα και, ταυτόχρονα, προτείνουν αποκλίνουσες, αλλά συμπληρωματικές, αναγνώσεις του όλου εγχειρήματος (βλ. και διπλανή στήλη). Τις μαρτυρίες συμπληρώνουν φωτογραφίες και ντοκουμέντα σχετικά με το περιοδικό και το φοιτητικό κίνημα της περιόδου, καθώς και ένας πρώτος κατάλογος των συνεργατών της «Π».
Πρόσφατα κείμενα
- Άρθρα
- Ειδήσεις
- Απόψεις
- Η λογική του άσπρου-μαύρου δεν ταιριάζει στη συνταγματική αναθεώρησηΓιώργος Χ. Σωτηρέλης, 18/02/2019
- Συνταγματικά ψεύδηΔημήτρης Ψυχογιός, 14/02/2019
- Φασισμός, νεοφασισμός, μεταφασισμόςΜαρτσέλο Κατανέλι, 13/02/2019
- Η χαμένη άνοιξη της κεντροαριστεράς και της χώραςΠαναγιώτης Χατζηγεωργίου, 11/02/2019
- Περί χωρών κόμβων και «δρόμων» φυσικού αερίουΣτάθης Λουκάς, 10/02/2019
- Δεν είναι μόνο η οικονομία, ανόητε!Γιώργος Γιαννουλόπουλος, 09/02/2019
- Ο πόλεμος που χάνουμεΓιάννης Βούλγαρης, 09/02/2019
- Η ώρα του δημοσιογραφικού εμπάργκοΆγγελος Κωβαίος, 04/02/2019
- Η ΔΗΜΑΡ είναι αντιπολίτευση ο ΣΥΡΙΖΑ κυβέρνησηΘανάσης Θεοχαρόπουλος, 03/02/2019
- Η ευθύνη του πρωθυπουργούΚώστας Καλλίτσης, 03/02/2019
- Ή στραβός είν΄ο γιαλός ή στραβά αρμενίζουμεΠαναγιώτης Χατζηγεωργίου, 02/02/2019
- Πεδίο ευκαιριών και κινδύνωνΚώστας Καλλίτσης, 27/01/2019
- Κομματικές αναγνώσεις του ΜακεδονικούΓιώργος Γιαννουλόπουλος, 26/01/2019
- Γαλλογερμανική ένωση στην ΕΕΠ.Κ. Ιωακειμίδης, 23/01/2019
- Μιλώντας με Ελληνες της διασποράςΚώστας Καλλίτσης, 20/01/2019
- Αναδιάταξη ή παγίωση του διχασμού;Γιάννης Βούλγαρης, 19/01/2019
- Η αδράνεια στο χρέος κοστίζει ακριβάΚώστας Καλλίτσης, 13/01/2019
- Πολίτες σε απόσυρσηΜαρία Κατσουνάκη, 12/01/2019
- Η στιγμή της αλήθειας για το BrexitΓιώργος Γιαννουλόπουλος, 12/01/2019
- Βότσαλα στη λίμνηΚώστας Καρακώτιας, 11/01/2019
- Από τον Ρήγα Βελεστινλή στα Ευρωπαϊκά ΒαλκάνιαΠάνος Σκοτινιώτης, 09/01/2019
- ΠαιχνίδιαΜιχάλης Μητσός, 08/01/2019
- Το 2019 και το ΠΡΩΤΕΙΟ της ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣΓιώργος Σιακαντάρης, 06/01/2019
- Γιατί, απλά, έτσι δεν πάει άλλο...Κώστας Καλλίτσης, 06/01/2019
- Για το άρθρο 16 (ξανά)Γιώργος Γιαννουλόπουλος, 29/12/2018
- Ελλάδα 2018: το γεγονός που δεν έγινεΓιάννης Βούλγαρης, 29/12/2018
- Κατά προτεραιότητα, ψηφοθηρία…Κώστας Καλλίτσης, 23/12/2018
- Η ΔΗΜΑΡ θα υπάρχει ενισχυμένη στο ΚΙΝΑΛΣτέργιος Καλπάκης, 19/12/2018
- Εθνικολαϊκιστές ˮΚαμμένοιˮ υπάρχουν σε αρκετά κόμματαΘανάσης Θεοχαρόπουλος, 18/12/2018
- Δεν εμπιστεύονται τη χώραΚώστας Καλλίτσης, 16/12/2018
- Επεσε έξω ο Κωνσταντίνος ΜητσοτάκηςΓιώργος Γιαννουλόπουλος, 15/12/2018
- 2019: Τα Κρίσιμα Θεσμικά Διακυβεύματα για το Πολιτικό ΣύστημαΓιώργος Χ. Σωτηρέλης, 15/12/2018
- Απαιτείται Πειστική Προοδευτική Απάντηση Απέναντι Στην Άνοδο Του Συντηρητισμού Και Της ΑκροδεξιάςΘανάσης Θεοχαρόπουλος, 02/12/2018
- Η συντηρητική παλινόρθωση στη Θεσσαλονίκη είναι αναπόφευκτη;Σάκης Παπαθανασίου, 02/12/2018
- Μοιάζουν σε περισσότερα απ’ όσα διαφέρουνΓιώργος Σιακαντάρης, 02/12/2018
- Ο άγριος ΦεβρουάριοςΚώστας Καλλίτσης, 02/12/2018
- Ανάπτυξη γίνεται με νέες επενδύσεις, όχι επιδόματαΝίκος Χριστουδουλάκης, 02/12/2018
- Η σοσιαλδημοκρατική στροφή του ΣΥΡΙΖΑΓιώργος Γιαννουλόπουλος, 01/12/2018
- O προϋπολογισμός του 2019, ο Ευκλείδης και ο ΚαντονάΦίλιππος Σαχινίδης, 01/12/2018
- Η έξοδος στις αγορές και το «νέο 2010»Κώστας Καλλίτσης, 25/11/2018
- Ζητείται αναθεωρητική τόλμη για Εκκλησία και ΠανεπιστήμιοΓιώργος Χ. Σωτηρέλης, 24/11/2018
- ΈγκλημαΜιχάλης Μητσός, 21/11/2018
- Ο ΟΡΓΟΥΕΛ στην ΠΑΤΗΣΙΩΝΓιάννης Παπαθεοδώρου, 19/11/2018
- Να μη χαθεί άλλη μια ευκαιρία για μια γενναία και ρηξικέλευθη συνταγματική αναθεώρησηΘανάσης Θεοχαρόπουλος, 13/02/2019
- ΔΗΜΑΡ: ΣΤΑΘΕΡΗ ΣΤΙΣ ΘΕΣΕΙΣ ΤΗΣ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ14/02/2019
- Για μια νέα αρχή30/01/2019
- ΘΕΤΙΚΟ ΓΕΓΟΝΟΣ ΕΣΤΩ ΚΑΙ ΑΝ ΑΡΓΗΣΕΔημήτρης Χατζησωκράτης, 29/01/2019
- Η ΔΗΜΑΡ ΨΗΦΙΖΕΙ ΝΑΙ ΣΤΗ «ΣΥΜΦΩΝΙΑ ΤΩΝ ΠΡΕΣΠΩΝ»Θανάσης Θεοχαρόπουλος, 24/01/2019
- ΔΗΜΑΡ στη δίκη της ΧΑ: Να αποδοθεί δικαιοσύνη 5 χρόνια μετά τη δολοφονία Φύσσα10/12/2018
- Θανάσης Θεοχαρόπουλος: Απαιτείται γενναία συνταγματική αναθεώρηση26/11/2018
- ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ «ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ Ή ΘΕΣΜΙΚΗ ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑ;22/11/2018
- Συνταγματικά ψεύδηΔημήτρης Ψυχογιός, 14/02/2019
- Φασισμός, νεοφασισμός, μεταφασισμόςΜαρτσέλο Κατανέλι, 13/02/2019
- Περί χωρών κόμβων και «δρόμων» φυσικού αερίουΣτάθης Λουκάς, 10/02/2019
- Η ώρα του δημοσιογραφικού εμπάργκοΆγγελος Κωβαίος, 04/02/2019
- Πολίτες σε απόσυρσηΜαρία Κατσουνάκη, 12/01/2019
- ΠαιχνίδιαΜιχάλης Μητσός, 08/01/2019
- ΈγκλημαΜιχάλης Μητσός, 21/11/2018
Ημερολόγιο κειμένων
◄ | Φεβρουάριος 2019 |
► |
W | Δε | Τρ | Τε | Πέ | Πα | Σά | Κυ |
---|---|---|---|---|---|---|---|
5 | 28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 | 3 |
6 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 |
7 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 |
8 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 |
9 | 25 | 26 | 27 | 28 | 1 | 2 | 3 |
Θέματα επικαιρότητας
- 2019
- BREXIT
- FYROM
- Αντιεθνικισμός- Αντιρατσισμός
- Αριστερά-κεντροαριστερά
- Οικονομική κρίση
- Πολιτικό Σύστημα
- Συνταγματικη Αναθεώρηση
- 2018
- Αμερική
- Ανθρώπινα δικαιώματα
- Αντισιμιτισμός
- Βία
- ΔΗΜΑΡ
- Εθνικισμός
- Εθνικολαϊκισμός
- Εκκλησία -Κράτος
- Εκλογικό Σύστημα
- Ελληνικά Κόμματα
- Ελληνοτουρκικά
- Εξωτερική Πολιτική
- Ιστορία του Αριστερού κινήματος
- ΚΙΝΑΛ
- ΚΙΝΑΛ
- ΚΙΝΑΛ
- ΚΙΝΑΛ
- Κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ
- Κυπριακό
- Μεταναστευτικό
- ΜΜΕ
- Νέα Δημοκρατία
- Νέα κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ
- Παιδεία
- Πολυτεχνείο 73
- Σοσιαλδημοκρατία
- Τουρκία
- Χρυσή Αυγή
- 2017
- ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΗ ΣΥΜΠΑΡΑΤΑΞΗ
- Ενιαίος φορέας της κεντροαριστεράς
- 21 Απριλίου 1967
- Αγροτικό
- Γαλλία προεδρικές εκλογές 2017
- Για τον Μιχάλη
- Ευρωπαϊκή Αριστερά
- Η Ευρώπη των 27
- Η Ευρώπη των 28
- Ισπανία
- Λαϊκισμός
- Λατινική Αμερική
- Μεγ. Βρεττανία
- Νεολαία
- Σχέσεις εκκλησίας και κράτους
- Τρομοκρατία
- 2016
- 1821
- Ασφαλιστικό
- Γαλλία
- Δικαιοσύνη
- ΔΝΤ
- Μετά το 3ο Μνημόνιο
- Προϋπολογισμός 2017
- ΣΥΜΠΑΡΑΤΑΞΗ-ΠΟΤΑΜΙ_ΚΙΔΗΣΟ-ΚΙΝΗΣΕΙΣ
- Συνέδριο ΣΥΡΙΖΑ 2016
- Το Ποτάμι
- 2015
- Αντιδικτατορικός Αγώνας
- Βαλκάνια
- Γερμανικές Αποζημιώσεις
- Γεωστρατηγική
- ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΗ ΣΥΜΠΑΡΑΤΑΞΗ. Εκλογές 2015
- Δημοψήφισμα 2015
- Διαπραγματεύσεις Ελλάδος-ΕΕ
- Εκλογές 2015
- Εκλογές, Σεπτέμβριος 2015
- Έκτακτο Συνέδριο ΔΗΜΑΡ
- Η πορεία της ΔΗΜΑΡ μετά τις εκλογές 2015
- Μεγ. Βρετανία
- Μετά τη Συμφωνία Ελλάδας-Ευρωζώνης
- Μετά το 4ο Συνέδριο της ΔΗΜΑΡ
- Μετεκλογικά, 2015
- Παρίσι, Παρασκευή 13/11/2015
- Περιβάλλον-Οικολογία
- Ρωσία
- 2014
- 2ο Συνέδριο ΔΗΜΑΡ
- G20
- Αυτοδιοικητικές Εκλογές 2014
- Δεκέμβρης 44
- ΔΗΜΑΡ-ΠΡΟΟΔΕΥΤΙΚΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ
- Δημόσια Διοίκηση-Αυτοδιοίκηση
- Ενέργεια
- Ευρωεκλογές 2014
- Μετά τις ευρωεκλογές 2014
- Μετά το 2ο Συνέδριο
- Μετανάστες
- Μουντιάλ 2014
- Παλαιστίνη
- Ποεδρική εκλογή
- Τεχνολογία
- Υγεία
- 2013
- Αραβικός Κόσμος
- Γερμανία , εκλογές 2013
- Ε.Ε. - Κοινή Αγροτική Πολιτική
- Ελληνοαμερικάνικες σχέσεις
- Κυβέρνηση Εθνικής Ευθύνης
- Συγκυβέρνηση ΝΔ-ΠΑΣΟΚ
- ΣΥΝΑΣΠΙΣΜΟΣ-ΣΥΡΙΖΑ
- 2012
- "Αγανακτισμένοι"
- Αριστερά και Οικολογία
- Εκλογές 2012
- Πελατειακό κράτος
- Πολιτικό Σύστημα
- Συρία
- Φοιτητικές εκλογές
- 2011
- Αθήνα 2004
- Αθλητισμός
- Αποχαιρετισμός στον Λεωνίδα
- Βία στα γήπεδα
- Γερμανία , εκλογές 2010
- Δημιουργούμε τη ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΗ ΑΡΙΣΤΕΡΑ
- Δημοσιονομικό Σύμφωνο 091211
- Διαχείρηση απορριμάτων
- Επέτειος της πτώσης της δικτατορίας
- Έρευνα
- Ιαπωνία
- Ιράν
- Κυβέρνηση Παπαδήμου
- Μέση Ανατολή
- Μεσοπρόθεσμο Πλαίσιο
- Μετά τις αυτοδιοικητικές εκλογές 2010
- ΜΜΜ
- Μνημόνιο-Κυβερνητική πολιτική
- Παγκοσμιοποίηση
- Ποδόσφαιρο
- Πυρηνική Ενέργεια
- Σκάνδαλο Siemens
- 2010
- "Καλλικράτης"
- 100 πρώτες ημέρες
- Αϊτή
- ΑΜΕΑ
- ΑΠΕ
- Αφγανιστάν
- Βρεττανικές Εκλογές 2010
- ΔΗΜΑΡ-ΣΥΝ/ΣΥΡΙΖΑ
- Διαδηλώσεις- Βία
- Εγκληματικότητα
- Εκλογή Προέδρου Δημοκρατίας 2010
- Εκολογικός Νόμος
- Έκτακτο ΣΥΝέδριο
- ΕΡΓΑΣΙΑΚΕΣ ΣΧΈΣΕΙΣ
- Ισραήλ-Παλαιστίνη
- Κίνα
- Κοπεγχάγη 2009
- Μετά το 6ο ΣΥΝέδριο
- Μετανάστες, ιθαγένεια
- Μνημόνιο
- ΝΑΤΟ
- Ναυτιλία
- Περιφερειακή συγκρότηση-Αυτοδιοικητικές εκλογές 2010
- ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΗ ΚΑΙ ΑΝΑΝΕΩΤΙΚΗ ΑΡΙΣΤΕΡΑ
- Πτώση του τείχους
- Πυρκαϊές 2010
- Ρομά
- Σκάνδαλα ομολόγων
- Σκάνδαλο Βατοπεδίου
- ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΌ
- 2009
- 1989, Πτώση του Τείχους
- Αμερικανικές εκλογές
- Αμερικάνικες επεμβάσεις
- Γεμανία, εκλογές 2009
- Γερμανία, εκλογές 2009
- Δεκέμβρης ΄09
- Διαρκές ΣΥΝέδριο, Σεπτέμβριος 2009
- Διαρκές Συνέδριο ΣΥΝ 13-5/02/09
- Διεθνής Τρομοκρατία
- Ευρωεκλογές 2009
- Ευρωεκλογές 2010
- Η Ευρώπη των 25
- Ισλάμ
- ΚΚΕ
- Μετά τις εκλογές
- Μετά τις εκλογές 041009
- Μετά τις ευρωεκλογές 2009
- Οικολογία και Ανανεωτική Αριστερά
- Προγραμματικά
- Προγραμματικό Συνέδριο του ΣΥΝ
- Προς τις βουλευτικές εκλογές 2009
- Πυρκαϊές 2009
- Ρωσικές επεμβάσεις
- Σκάνδαλο Παυλίδη
- Χρηματοπιστωτική κρίση
- 2008
- 21/4/67, 40 χρόνια μετά
- 5ο ΣΥΝέδριο
- Αμμερικάνικες εκλογές 2006
- Άνοιξη Πράγας
- Για την "Αυγή Α.Ε."
- Διαδίκτυο-Blogers
- Εξεταστική-Προανακριτική για Βατοπέδιο
- Ευρωπαϊκό Σύνταγμα
- Κεντροαριστερά
- Μάης ΄68
- Μετά το 5ο ΣΥΝέδριο
- Μεταρρυθμιστική Συνθήκη
- Ντόπιγκ
- Πεκίνο 2008
- Συμβούλιο Κορυφής Ε.Ε.
- 2007
- Διάλογος για τις Προοπτικές της Αριστεράς
- Ιστορία Στ΄Δημοτικού
- Μετεκλογικά 2007
- Νέες Τεχνολογίες
- Προεδρικές εκλογές Γαλλία
- Προς τις Βουλευτικές εκλογές
- ΣΥΝΑΣΠΙΣΜΟΣ, Ανανεωτική πορεία ή αναδίπλωση;
- 2006
- Βιοηθική
- Δημοτικονομαρχιακές εκλογές 2006
- Διαδίκτυο
- Επέμβαση στον Λίβανο
- Ευρωεκλογές 2004
- Ευρωτουρκικά
- Μετά τις ευρωεκλογές 2004
- Παραίτηση Δαμανάκη
- ΠΑΣΟΚ, κενροαριστερά, σχέσεις με αριστερά
- Πετρελαϊκή κρίση
- 2005
- Το Ελληνικό Κοινωνικό Φόρουμ
- 2004
- Αμερικάνικες Εκλογές 2004
- Εκλογές 2004
- Μπροστά στο ΣΥΝέδριο
- Πρόεδρος Δημοκρατίας
- 2003
- Ελληνική Προεδρία
- Η Χάρτα της Σύγκλισης
- Χώρος Διαλόγου
Αρθρογράφοι
- Adler Alexandre
- Ago Niko
- Ahuja Anjana
- Aixmiros O
- Alibhai-Βrown Υasmin
- Arnason Johanan P.
- Ashley Jackie
- Attali Jacques
- Aubry Μartine
- AYDINTASBAS ΑSLI
- Baker Gerard
- Bauman Zygmunt
- Beck Ulrich
- Berman Sheri
- Berners-Lee Tim
- Blanchard Emmanuel
- Bolzman Claudio
- Brooks David
- Canino Αndrea
- Castells Manuel
- Clogg Richard
- Coates David
- Cochet Yves
- Cohen Roger
- Colombani Jean-Marie
- Copp Doug
- Cordonnier Laurent
- Corsetti Giancarlo
- COURTOIS GERARD
- Daniel Jean-Marc
- Day Mark
- Dejevsky Mary
- Delbeke Jos
- Delhomais Ρierre Αntoine
- Delors Jacques
- DIXON HUGO
- Dobson Andrew
- DUPIN ERIC
- Dyer Ceoff
- Färm Göran
- Featherstone Kevin
- Ferenczi Thomas
- Ferner Elke
- Ferrand Olivier
- Ferreras Isabelle
- Fischer Joschka
- Fitoussi Jean-Paul
- Friedman Thomas
- Gabriel Sigmar
- Galbraith James Kenneth
- Gamble Andrew
- Garton Ash Timothy
- Gerson Michael
- Giddens Antony
- Gros Daniel
- Gross Daniel
- Guélaud Claire
- Hall Ben
- Hamon Benoît
- Hirst Joel
- Hohnen Paul
- Hollande Francois
- Hughes Kathryn
- Ignatius David
- Irvin George
- Jackson Tim
- Juncker Jean-Claude
- Klein Naomi
- Krugman Paul
- Kuisma Mikko
- Lagarde Christine
- Laidi Ζaki
- LIpietz Alain
- Lomborg Bjorn
- Loth Renee
- Lula da Silva Luiz Inácio
- Mattioli Gianni
- Mayer Catherine
- Meyer - Cording Claus
- Miliband David
- Morin Edgar
- Mudde Cas
- Munchau Wolfang
- Napolitano Giorgio
- Normand Jean-Michel
- Obama Barack
- Okland Astrid Ζωή
- Oz Amos
- Padoa-Schioppa Tomaso
- Padovani Marcelle
- Perrier Guillaume
- Persson Goran
- Philip Bruno
- Pisani-Ferry Jean
- Plihon Dominique
- Pons Ρhilippe
- Potier Samuel
- Ramonet Ignacio
- Rasmussen Ρoul Νyrup
- Ridet Philippe
- Rifkin Jeremy
- Rocard Michel
- Rogers Paul
- Roubini Nouriel
- Rupnik Jacques
- Schröder Gerhard
- Schulz Martin
- Schwall-Düren Angelica
- Shambaugh David
- Slackman Μichael
- Spence Michael
- Steinmeier Frank-Walter
- Stephens Philip
- Stiglitz Joseph E.
- Strauss-Kahn Dominique
- Toner Robin
- Trichet Jean-Claude
- Truc Olivier
- Truong Nicolas
- Veltroni Walter
- Verheugen Gunter
- Verhofstadt Guy
- Vernet Daniel
- Vorkotter Uwe
- Wallerstein Immanuel
- Watkins Kevin
- Weber Henri
- WOLFF RICHARD
- Yiounker Jean Claude
- Αβδελά Έφη
- Αγαλιώτης Γιώργος
- Αγγελής Βαγγέλης
- Αγγελόπουλος Γιώργος
- Αγριαντώνη Χριστίνα
- Αθανασίου Θανάσης
- Αθανασόπουλος Παύλος
- Αθινάκης Δημήτρης
- Ακρίτα Ελενα
- Αλ Σάλεχ Αφροδίτη
- Αλεγκρετι Τζοβανι
- Αλεξάκος Κωνσταντίνος
- Αλεξανδρής Άρης
- Αλεξανδρής Ευάγγελος
- Αλεξόγλου Σάββας
- Αλεξόπουλος Χρίστος
- Αλί Μπιράντ Μεχμέτ
- Αλιβιζατος Νίκος
- Αλιβιζάτος Νίκος Κ.
- Αλιβιζάτος Νίκος Κ.
- Αλιετά Μισέλ
- Αλιμί Σερζ
- Αλιμπράντης Νικήτας
- Άλτερ Τζόναθαν
- Αμάτο Τζουλιάνο
- Αμίν Σαμίρ
- Αμπατζόγλου Γιώργος
- Αμπραχαμιάν Έρβαρντ
- Αναγνωστόπουλος Κώστας Π.
- Αναγνωστόπουλος Δημήτρης
- Αναγνωστοπούλου Ελένη
- Αναγνωστοπούλου Σία
- Αναγνωστοπούλου Άννα
- Ανανδρανιστάκης Γιώργος
- Ανανιάδης Νότης
- Αναστασάκος Γιάννης
- Αναστασιάδης Νίκος
- Αναστασίου Φωτεινή
- Αναστόπουλος Τάκης
- Ανδρέου Κώστας
- Ανδριοπούλου Σοφία
- Ανδρουλάκης Νίκος
- Ανέστη Κατερίνα Ι.
- Ανηψητάκης Αντώνης
- Αντωνίου Χρυσούλα
- Αντωνίου Γιάννης
- Αντωνόπουλος Νικηφόρος
- Αντωνόπουλος Γιώργος
- Αποστολίδης Ηλίας
- Αρανίτσης Ευγένιος
- Αργείτης Γιώργος
- Αργυρόπουλος Χριστόφορος
- Αργυρός Κώστας
- Αργυρός Γιάννης
- Άρθρο Κύριο
- Αρχοντάκης Κώστας
- Ασδραχάς Σπύρος Ι.
- Αταλί Ζακ
- Αυδίκος Ευάγγελος
- Βαγενάς νάσος
- Βαΐου Ντίνα
- Βακαλιός Θανάσης
- Βακαλόπουλος Μπάμπης
- Βακιρτζής Σταμάτης
- Βαλεντίνι Φραντσέσκο
- Βαλερστάιν Ιμάνιουελ
- Βαλντέν Σωτήρης
- Βαξεβάνης Κώστας
- Βαρβιτσιώτη Ελένη
- Βαρουφάκης Γιάνης
- Βαρώτσος Ανδρέας
- Βασιλάκης Μανώλης
- Βασιλείου Τάσος
- Βασιλείου Θανάσης
- Βασιλείου Γιώργος
- Βασιλιάς Ανδρέας
- Βασιλόπουλος Περικλής
- Βατάλης Σωκράτης
- Βελεγράκης Μανόλης Ι.
- Βεμπέρ Ανρί
- Βενιζέλος Ευάγγελος
- Βέντολα Νίκι
- Βεντούρης Δημήτρης
- Βεργής Απόστολος
- Βεργόπουλος Γιώργος
- Βερέμης Θάνος
- Βερνίκος Γιώργος
- Βλαστάρης Γιάννης
- Βλάχος Μάρκος
- Βολιώτης Άγγελος
- Βουδούρης Οδυσσέας
- Βούλγαρης Γιάννης
- Βούλγαρης Θέμης
- Βουρνάς Κώστας
- Βρανάς Ρούσσος
- Γαβρόγλου Κώστας
- Γαλανάκη Ρέα
- Γαλανοπούλου Μαρία
- Γαλιατσάτος Παναγής
- Γαλιατσάτου Μαράια
- Γασπαράτος Τάκης
- Γεννηματά Φώφη
- Γεράκης Θωμάς
- Γεωγακόπουλος Θανάσης
- Γεωργακόπουλος Θανάσης
- Γεωργακόπουλος Θοδωρής
- Γεωργακοπούλου Βένα
- Γεωργακοπούλου Ρούλα
- Γεωργάτος Γεράσιμος
- Γεωργελές Φώτης
- Γεωργιάδη Βασιλική
- Γεωργιάδης Νίκος
- Γεωργιάδου Βασιλική
- Γεωργίου Θεόδωρος
- Γεωργίου Χρήστος
- Γεωργούλας Μπάμπης
- Γεωργουσόπουλος Κώστας
- Γεωργουσόπουλος Κώστας
- Γιαλκέτσης Θανάσης
- Γιαλυψός Δημήτρης
- Γιάμαλη Αναστασία
- Γιαννακάκη Μαρία
- Γιαννακίδης Κώστας
- Γιαννακόπουλος Γιώργος
- Γιανναράς Χρήστος
- Γιάνναρος Γιώργος
- Γιάνναρου Λίνα
- Γιαννίτσης Τάσος
- Γιαννουλόπουλος Γιώργος
- Γιανουλόπουλος Γιάννης
- Γιανουλόπουλος Γιώργος
- Γιαταγάνας Ξενοφών
- Γιατζόγλου Δημήτρης
- Γιατρομανωλάκης Γιώργης
- Γιουβέν Ερντάλ
- Γιουνκέρ Ζαν-Κλοντ
- Γιούνκερ Ζαν-Κλοντ
- Γιουρμετάκης Ανδρέας
- Γκαλίνο Λουτσιάνο
- Γκάλτουνγκ Γιόχαν
- Γκάμπριελ Ζίγκμαρ
- Γκάμπριελ Σίγκμαρ
- Γκαρμπούνης Χρήστος
- Γκέρο Νοϊγκεμπάουερ
- Γκίντενς Άντονι
- Γκιώνης Νίκος
- Γκλοτς Πέτερ
- Γκονζαλες Φελίπε
- Γκορμπατσώφ Μιχαήλ
- Γκόρου Αθηνά
- Γκωσσέ Μαρσέλ
- Γλέζος Μανώλης
- Γολέμης Χάρης
- Γουλιάρου Αθηνά
- Γουργουλιάνης Κωνσταντίνος
- Γουργούρη Φανή
- Γουσέτης Διονύσης
- Γραμματικάκης Γιώργος
- Γρατσίας Νίκος
- Γρέβιας Θανάσης
- Γρηγοράκος Λεωνίδας
- Γρηγοριάδης Ιωάννης Ν.
- Γρηγοριάδου Ιωάννα
- Γρυσπολάκης Ιωακείμ
- Δαλίπης Αντώνης
- Δαμιανίδη Άννα
- Δανέλλης Σπύρος
- Δαρσινός Τάσος
- Δαφέρμος Ολύμπιος
- Δελαστίκ Γιώργος
- Δεληβοριάς Φώτης
- Δεληγιάννης Ανδρέας
- Δεληγκάρης Βασίλης
- Δελούκας Αλέξανδρος
- Δελφάκης Νίκος
- Δεμερτζής Νίκος
- Δερτιλής Γιώργος
- Δεσποτόπουλος Κωνσταντίνος Ι.
- Δεσποτόπουλος Κωνσταντίνος
- Δημάδης Θάνος
- Δήμας Σταύρος
- Δημητρακάς Παναγιώτης
- Δημητρακόπουλος Θέμης
- Δημητριάδης Σωτήρης
- Δημητρίου Στέφανος
- Δημόπουλος Βαγγέλης
- Δημόπουλος Ευθύμης
- Δήμου Νίκος
- Δημουλής Δημήτρης
- Διακουλάκης Νίκος
- Διαμαντάκου Πόπη
- Διαμαντίδης Δημήτρης
- Διαμαντόπουλος Χρόνης
- Διαμαντοπούλου Άννα
- Διαμαντούρος Νικηφόρος
- Διβάνη Λένα
- Διβάρης Διονύσης
- Διόγος Μάκης
- Δοξιάδης Αρίστος
- Δοξιάδης Απόστολος
- Δούκας Προκόπης
- Δραβαλιάρης Τριαντάφυλλος
- Δραγασάκης Γιάννης
- Δρανδάκης Λεωνίδας Γ.
- Δρόσος Γιάννης
- Δρουσιώτης Μακάριος
- Δρυμιώτης Ανδρέας
- Δωροβίνης Βασίλης Κ.
- Εco Umberto
- Εγιαζαριάν Ασότ
- Εζμπουντούν Εργκούν
- Ελεφάντης Άγγελος
- Έλλις Αθανάσιος
- ΕΠΙΒΑΤΗΣ Δίκτυο
- Επιτροπάκη Κατερίνα
- Ερμής Νικόλαος
- Ευαγγελίδου Μάρω
- Ευθυμιόπουλος Ηλίας
- Ευλογημένος Γιάννης
- Ζακάρ Αλμπέρ
- Ζάμπας Κώστας
- Ζαμπούκας Ανδρέας
- Ζαράνης Ηλίας
- Ζαρέτος Θεόδωρος
- Ζαχαρέας Αιμίλιος
- Ζαχαριάδης Κώστας
- Ζαχαριάδης Νίκος
- Ζαχαριάδης Σταμάτης
- Ζάψας Γιώργος
- Ζενερέ Ζακ
- Ζέπος Κώστας
- Ζέπος Κώστας Δ.
- Ζήρας Βασίλης
- Ζίζεκ Σλάβοϊ
- Ζιν Χάουαρντ
- Ζορκάδης Βαγγέλης
- Ζορμπά Μυρσίνη
- Ζούλας Κωνσταντίνος
- Ζουμπουλάκης Σταύρος
- Ζουμπουλάκης Μιχάλης
- Ζουναλής Βασίλης
- Ηirsch Afua
- Ηulot Νicolas
- Ηρακλείδης Αλέξης
- Θέμελης Νίκος
- Θεμπριάν Χουαν Λούις
- Θεοδορώπουλος Τάκης
- Θεοδωράκης Μίκης
- Θεοδωράκης Σταύρος
- Θεοδωρίδης Νάσος
- Θεοδωρόπουλος Βύρων
- Θεοδωρόπουλος Τάκης
- Θεοτοκάς Γιώργος
- Θεοχάρης Χάρης
- Θεοχαρόπουλος Θανάσης
- Θρασυβούλου Μάριος
- Θωμόπουλος Αριστείδης
- Θωμόπουλος Γιώργος
- Ιατρού Σταύρος
- Ιμπραήμ Δημήτρης
- Ινγκράο Πιέτρο
- Ιντζίδης Βαγγέλης
- Ιορδανίδης Κώστας
- Ιορδάνογλου Χρυσάφης Ι.
- ιός Ο
- Ιωακειμίδης Π.Κ.
- Ιωακειμίδης Παναγιώτης Δ.
- Ιωαννίδης Γιώργος
- Ιωάννου Χάρης
- κ. Ιερώνυμος Αρχιεπίσκοπος
- Κiniklioglu Suat
- Κrugman Ρaul
- Καβουνίδης Σπύρος
- Καβουριάρης Μάκης
- Καζάκος Πάνος
- Καζαλόττι Ελιζαμπέττα
- Καζαλόττι Ελιζαμπέττα
- Καϊμάκη Βάλια
- Κακαλέτρης Παναγιώτης
- Κακατσάκη Χρύσα
- Κακουλίδης Γιάννης
- Καλαβάσης Φραγκίσκος
- Καλαμάρας Γιώργος
- Καλαντζής Παναγιώτης
- Καλατζής Δημήτρης
- Καλαφάτης Θανάσης
- Καλλιπολίτη Δώρα
- Καλλίτσης Κώστας
- Καλογεροπούλου Μαρία
- Καλογήρου Γιάννης
- Καλογήρου Ορέστης
- Καλοκαιρινός Αλέξης
- Καλούδης Θοδωρής
- Καλουδιώτης Δημήτρης
- Καλπάκης Στέργιος
- Καλφέλης Γρηγόρης
- Καλφέλης Γρηγόριος Π.
- Καμάρας Κωνσταντίνος
- Καμί Ζαν Υβ
- Καμίνης Γιώργος
- Καμπουράκης Δημήτρης
- Καμπύλης Τάκης
- Καν Ζαν Φρανσουά
- Κανδαράκης Μιχάλης
- Κανέλης Ηλίας
- Κανέλλης Ηλίας
- Κανέλλης Βασίλης Σ.
- Κανέλλης Ηλίας
- Κανελλοπούλου Βάσω
- Καντ Κλεισθένης
- Κανφίν Πασκάλ
- Κάουφμαν Συλβί - Υβόν
- Καπλάνι Γκαζμέντ
- Καπόπουλος Γιώργος
- Κάπρος Παντελής
- Καράβελλας Δημήτρης
- Καραβίτη Φαίη
- Καραγιάννης Μάκης
- Καραγιάννης Τάκης
- Καραγκουλές Δημήτρης
- Καρακάσης Γιάννης
- Καρακούσης Αντώνης
- Καρακώτιας Κώστας
- Καραλιώτας Σάκης
- Καραμούζης Νίκος
- Καραμπουγιουκλού Σάμη
- Καρανασοπούλου Ειρήνη
- Καραντζόλα Ελένη
- Καρασσαβίδου Ελένη
- Καρατέγος Κώστας
- Καραφέριας Στέλιος Θ.
- Καρδάσης Βασίλης
- Καρελιάς Γιώργος
- Καρζής Φοίβος
- Κάρης Κώστας
- Καριπίδης Γιώργος
- Καρκαγιάννης Αντώνης
- Καρκαγιάννης Αντώνης
- Καρούνος Θόδωρος
- Καρτάλης Γιώργος
- Καρτερός Θανάσης
- Καρύδης Βασίλης
- Καρύδης Βασίλης Χ.
- Καρυστιάνη Ιωάννα
- Κασιμάτης Στέφανος
- Καστανάς Λεωνίδας
- Καστανίδης Χάρης
- Καστανίδου Συμεωνίδου Ε.
- Καστέλ Ρομπέρ
- Κατανέλι Μαρτσέλο
- Κατηφόρης Γιώργος
- Κατρεμέρ Ζαν
- Κατρούγκαλος Γιώργος
- Κατσαμούρης Αστέριος
- Κατσάμπας Θάνος
- Κατσάνης Πολύβιος
- Κατσαρός Τάκης
- Κατσαρός Τάκης
- Κατσιμάρδος Τάκης
- Κατσιμπάρδης Γιώργος
- Κατσίμπρας Νικόλας
- Κατσουνάκη Μαρία
- Καφετζής Τάκης
- Καψάλης Απόστολος
- Καψής Παντελής
- Κέζα Λόρη
- Κεμανίδης Γιάννης
- Κεμπφ Ερβέ
- Κεντρωτή Αλεξάνδρα
- Κεπέλ Ζιλ
- Κερέ Μπενουά
- Κεφάλης Χρήστος
- Κεφαλίδου Χαρά
- Κεχαγιά Βούλα
- Κεχαγιόγλου Ελένη
- Κεχριώτης Βαγγέλης
- Κιάος Νίκος
- ΚΙΖΙΛΓΙΟΥΡΕΚ Νιαζί
- Κιζίλγιουρεκ Νιαζί
- Κικίλιας Ηλίας
- Κιμπουρόπουλος Γιάννης
- Κιντή Βάσω
- Κιτρομηλίδης Πασχάλης Μ.
- Κλαδούχου Κατερίνα
- Κλαουδάτου Μέμα
- Κλαυδιανός Παύλος Δ.
- Κλαυδιανός Παύλος
- Κλαυδιανός Ανδρέας
- Κληρίδης Γλαύκος
- Κλουτσινιώτη Ράνια
- Κολιοπάνος Πάνος
- Κόλλιας Θεόδωρος
- Κόλλιας Φώτης
- Κολομπανί Ζαν-Μαρί
- Κον-Μπεντίτ Ντανιέλ
- Κοντιάδης Ξενοφών
- Κοντολέων Έλια
- Κοππά Μαριλένα
- Κορβίνο Τερέζα
- Κόρμ Ζωρζ
- Κοροβέσης Περικλής
- Κορωναίος Πασχάλης
- Κορωνάκης Τάσος
- Κοτανίδης Γιώργος
- Κοτζαμπόπουλος Αλέκος
- Κοτζιάς Νίκος
- Κοτρώτσος Σεραφείμ
- Κούβελας Ηλίας
- Κουβέλη Μαρία
- Κουβέλη Ευαγγελία Φ.
- Κουβέλης Φώτης
- Κουγιουμουτζής Λευτέρης
- Κουζέλης Γεράσιμος
- Κουζής Γιάννης
- Κουκιάδης Ιωάννης Δ.
- Κουκουβιτάκης Γιώργος
- Κουκουλόπουλος Πάρις
- Κούλογλου Στέλιος
- Κουλουμπής Θεόδωρος
- Κουμάνταρος Δημήτρης
- Κουναλάκη Ξένια
- Κουράκης Ανδρέας
- Κούρκουλας Άλκης
- Κούρκουλας Δημήτρης
- Κούρκουλος Κώστας
- Κουρμούσης Μιχάλης
- Κουρουζίδης Σάκης
- Κουρουνιώτης Χρήστος
- Κούρτοβικ Δημοσθένης
- Κουσνέρ Μπερνάρ
- Κουσούλης Λευτέρης
- Κουτρούκης Κώστας
- Κούτσης Αλέκος
- Κουτσοπίνης Παναγιώτης
- Κουτσούκος Γιάννης
- Κοφφεράτι Σέρτζιο
- Κοψίδης Μάκης
- Κοψίνη Χριστίνα
- Κοψίνη Χριστίνα
- Κρεμμυδάς Βασίλης
- Κρεμύδας Βασίλης
- Κρούγκμαν Πολ
- Κρουστάλλη Δήμητρα
- Κτιστάκης Γιώργος
- Κτωρής Σώτος
- Κυπριανού Άντρος
- Κυριακίδης Μιχάλης
- Κυριακόπουλος Δημήτρης
- Κυριακού Γρηγόρης
- Κυριόπουλος Γιάννης
- Κύρκος Λεωνίδας
- Κυρτάτας Δημήτρης
- Κυρτάτας Δημήτρη Ι.
- Κωβαίος Άγγελος
- Κωνσταντάρας Νίκος
- Κωνσταντίνου Γιάννης
- Κωνσταντόπουλος Χρήστος
- Κωστής Κώστας
- Κωστόπουλος Βασίλης
- Λαζάρ Μαρκ
- Λάζαρ Μάρκ
- Λάζαρης Ευστάθιος
- Λαζαρίδης Γεώργιος Σ.
- Λάζος Χρήστος Γ.
- Λαϊντί Ζακί
- Λακασάς Απόστολος
- Λακόπουλος Γιώργος
- Λακόπουλος Γιώργος
- Λακόπουλος Γιάννης
- Λαλιώτης Κώστας
- Λαμπάτος Γαβρίλης
- Λαμπράκη-Πλάκα Μαρίνα
- Λαμπριανίδης Λόης
- Λαμπρινίδης Φώτης
- Λαμπρινός Φώτος
- Λαμπρινού Κατερίνα
- Λάμψιας Παναγιώτης
- Λαπαβίτσας Κώστας
- Λαπατσιώρας Σπύρος
- Λάρκου Λάρκος
- Λαρουτιρού Πιερ
- Λασκαράτος Αλέκος
- Λασκαράτος Αλέξης
- Λάσκος Χρήστος
- Λαφαζάνης Παναγιώτης
- ΛΑΦΟΝΤΑΙΝ ΟΣΚΑΡ
- Λε Ιαρίκ Πατρίκ
- Λεβέντ Σενέρ
- Λεβέντης Σωτήρης
- Λεβέντης Θανάσης
- Λεοντίδου Λίλα
- Λεπαρμαντιέ Αρνό
- Λιάκος Αντώνης
- Λιαλιούτη Μυρτώ
- Λιαργκόβας Παναγιώτης
- Λιβαδάς Σταύρος
- Λιβανίου Ευαγγελία
- Λιγνός Γιώργος
- Λιναρδάτου Οντίν
- Λιντ Μάικλ
- Λιοναράκη Μυρσίνη
- Λιοναράκης Νικήτας
- Λιοσάτος Δημήτρης
- Λις Κολιν
- Λοβέρδος Ανδρέας
- Λοβέρδος Ανδρέας Ν.
- Λουκάς Δηµήτρης
- Λουκάς Δημήτρης
- Λουκάς Στάθης
- Λούλης Γιάννης
- Λουλούδης Λεωνίδας
- Λουτράδης Χρήστος
- Λυκούδης Σπύρος
- Λυμπεράκη Αντιγόνη
- Λωράν Πιέρ
- Μαγγηριάδης Απόστολος
- Μάγκλαρης Κώστας
- Μάγκλαρης Βασίλης
- Μαγκλίνης Ηλίας
- Μαγκλίνης Ηλίας
- Μαγκριώτης Γιάννης
- Μαζάουερ Μαρκ
- Μαΐστρος Παναγιώτης
- Μακρή Κάτια
- Μακρυγιαννάκης Αντώνης
- Μαλέλης Σταμάτης
- Μαλλιώρη Μένη
- Μανδαράκης Βασίλης
- Μανδαρβέλης Πάσχος
- Μανδραβέλης Πάσχος
- Μάνδρου Ιωάννα
- Μάνη Μαρίνα
- Μανιάτης Δημήτρης Ν.
- Μανιάτης Γιάννης
- Μανίκας Στέφανος
- Μανιτάκης Αντώνης
- Μανιτάκης Αντωνης
- Μάνος Στέφανος
- Μάνου Μαρία
- Μανσούρης Γιώργος Μ.
- Μανταδάκης Άγγελος
- Μαντέλης Τάσος
- Μαντίκος Θάνος
- Μαραβέγιας Ναπολέων
- Μαραντζίδης Νίκος
- Μαργαρίτης Θόδωρος
- Μαργαρίτης Αντώνης
- Μάρδας Δημήτρης
- Μαρίνου Δέσποινα
- Μαρκίδης Αλέκος
- Μαρκίς Μάικ
- Μάρκου Κατερίνα
- Μαρνέλλος Γιώργος
- Μάστορης Βασίλης
- Μαστρογιάννης Βασίλης
- Ματιάς Μαρίζα
- Ματσαγγάνης Μάνος
- Μαυράκης Δημήτρης
- Μαυρίδης Θανάσης
- Μαυρίκας Χαράλαμπος
- Μαχαίρας Χρήστος
- Μαχαίρας Χρήστος
- Μαχιάς Θανάσης
- Μέγας Χρήστος
- Μεϊμάρογλου Γιάννης
- Μελανσόν Ζαν Λικ
- Μεντζελίδης Γιώργος
- Μετζιολάρο Μάουρο
- Μηλιός Γιάννης
- Μηλιώνης Γιώργος
- Μήλλας Ηρακλής
- Μηταφίδης Τριαντάφυλλος
- Μητρόπουλος Κώστας Σ.
- Μητρόπουλος Δημήτρης
- Μητσός Αχιλλέας
- Μητσός Μιχάλης
- Μίλερ Γιαν-Βέρνερ
- Μίλιμπαντ Ντέιβιντ
- Μίνχαου Βόλφγκανγκ
- Μίρσχαϊμερ Τζον
- Μισλό Βενσάν
- Μιχαήλ Μιχάλης
- Μιχαηλίδης Αντώνης
- Μιχαηλίδης Χρήστος
- Μιχαλακέα Αθηνά
- Μιχαλάκης Αντώνης
- Μίχας Τάκης
- Μοιρασγεντής Σεβαστιανός
- Μοκεφί Μανσουριά
- Μοναστηριώτης Βαγγέλης
- Μοναστηριώτης Γιώργος
- Μορέιρα Ροτζέριο
- Μορέν Εντγκάρ
- Μορώνης Μιχάλης
- Μόσιαλος Ηλίας
- Μοσκοβισί Πιέρ
- Μοσχονάς Γεράσιμος
- Μουζέλης Νίκος
- Μούσης Νίκος
- Μούσι Φάμπιο
- Μπαγεώργος Στέφανος
- Μπαγιώργος Στέφανος
- Μπαζιάνα Μπέττυ
- Μπαϊράμογλου Αλί
- Μπακουνάκης Νίκος
- Μπαλαμπανίδης Γιάννης
- Μπαλάνος Κώστας
- Μπαλαούρας Μάκης
- Μπαλάφας Γιάννης
- Μπαλή Κάκη
- Μπάλιας Γιώργος
- Μπαλλή Κάκη
- Μπαλτάς Αριστείδης
- Μπαντιού Αλέν
- Μπαργιώτας Κώστας
- Μπάρμπερ Μπένζαμιν
- Μπαρτζινόπουλος Ερρίκος
- ΜΠΑΣΑΝΙΝΙ ΦΡΑΝΚΟ
- Μπασιάκος Γιάννης
- Μπασιάκος Γιάννης Κ.
- Μπεζανσενό Ολιβιέ
- Μπέης Κώστας
- Μπέης Κώστας
- Μπεκ Ούλριχ
- Μπελιμπασάκης Ανδρέας
- Μπερτινότι Φάουστο
- Μπερτινόττι Φάουστο
- Μπιράντ Μεχμέτ Αλί
- Μπίρμπας Δημήτρης
- Μπίσκι Λόταρ
- Μπισκίνης Κωστής
- Μπισκίνης Κώστας
- Μπίστης Νίκος
- Μπιτζάνης Κώστας
- Μπιτζάνης Κωστής
- Μπιτούνη Νικολέττα
- Μπιτσάκης Ευτύχης
- Μπλερ Τόνι
- Μπογδάνος Κωνσταντίνος
- Μπογιατζής Βασίλης
- Μπογιόπουλος Νίκος
- Μπόκα Τζόρτζιο
- Μποτόπουλος Κώστας
- Μποτόπουλος Κώστας
- Μποτόπουλος Κώστας Β.
- Μπούζας Γιώργος
- Μπουκάλας Παντελής
- Μπουλμπασάκος Γιώργος
- Μπουλουμπασάκος Γιώργος
- Μπουρδάρας Γιώργος
- Μπούρης Γιάννης
- Μπουρνάζος Στρατής
- Μπουρνόβα Ευγενία
- Μπουτάρης Γιάννης
- Μπόφινγκερ Πέτερ
- Μπράμος Γιώργος
- Μπρεδήμας Αντώνης
- Μυλόπουλος Γιάννης
- Μυλόπουλος Γιάννης Α.
- Μυταφίδης Τριαντάφυλλος
- Μυτιληναίος Βαγγέλης
- Μωραϊτης Θάνος
- Μώρου Ισμήνη
- Νάντσου Θεοδότα
- Ναυπλιώτης Δημήτρης
- Νεόφυτος Μητροπολίτης Μόρφου
- Νεράτζης Παύλος
- Νέτας Βίκτωρ
- Νεφελούδης Ανδρέας
- Νικολαϊδης Γρηγόρης
- Νικολαϊδης Ευάγγελος
- Νικολαϊδου Λαμπρινή
- Νικολακόπουλος Ηλίας
- Νικολάου Γιάννης
- Νιώτη Στέλλα
- Νοταράκης Διονύσης
- Νούτσος Παναγιώτης
- Ντ Αλέμα Μάσιμο
- Νταγλιούδης Αντώνης
- Ντάλεκ Ρόμπερτ
- Ντάλης Σωτήρης
- Νταλυαντζί Νιγιαζί
- Ντάρεντορφ Ραλφ
- ντε Σούζα Σάντος Μποαβεντούρα
- Ντεκαγιόν Ζοέλ
- Ντελόρ Ζακ
- Ντιαμέλ Αλάν
- Ντιμιτρόφ Νικολά
- Ντόκος Θάνος
- Ντουμανλί Εκρέμ
- Ντούτσκε Ρούντυ
- Ντράγκι Μάριο
- Ντράρεντορφ Ραλφ
- ντυ Ρουά Ιβάν
- Ντ’ Ελια Σέρτζιο
- Ξεκαλάκης Στέφανος Μ.
- Ξενάκη Κίττυ
- Ξηρόκωστας Κων/νος
- Ξηροτύρη Ασημίνα
- Ξυδάκης Νίκος Γ.
- Ξυδάκης Νίκος
- ΞΥΘΑΛΗΣ Παναγιώτης
- Ξυθάλης Παναγιώτης
- Οζ Άμος
- Όζμεντ Στέβεν
- Οικονομίδης Αλέξης
- Οικονομίδης Ρωμανός
- Οικονομίδης Δημήτρης
- Οικονόμου Θανάσης
- Οικονόμου Γιώργος Ν.
- Οικονόμου Βασίλης
- Οικονόμου Παντελής
- Οικονονομίδης Ρωμανός
- Οκρέν Κριστίν
- Ολιβερ Τιμ
- Όστρομ Έλινορ
- Ουρανός Μάνος
- Όφε Κλάους
- Πάγκαλος Θεόδωρος
- Παγκάλου Έφη
- Παγουλάτος Γιώργος
- Πάικος Βασίλης
- Παλαιολογόπουλος Δημήτρης
- Παλαιολογοπούλου Ρούλα
- Παλαιολόγος Χρήστος
- Παλαμαριτζής Γιώργος
- Παλαμίδης Αλέξης
- Παλλήκαρης Ευτύχης
- Πάλλης Θάνος
- Παναγιωτόπουλος Νίκος
- Παναγιωτόπουλος Τάκης
- Παναγιωτόπουλος Βασίλης
- Παναγιωτόπουλος Παναγής
- Παναγιωτόπουλος Χρήστος
- Παναγιώτου Παναγιώτης
- Παναγιώτου Παναγιώτης Δ.
- Παναγόπουλος Κώστας
- Παναγόπουλος Θανάσης
- Παναρέτου Σούλα
- Πανούσης Γιάννης
- Πανταζόπουλος Ανδρέας
- Παντελάκης Γιάννης
- Πάντζαλης Νίκος
- Παξινού-Βαφειάδου Ειρήνη
- Πάουερ Νίνα
- Παπαβασιλόπουλος Γιώργος
- Παπαγεωργίου Μενέλαος
- Παπαγιαννάκης Λευτέρης
- Παπαγιαννάκης Μιχάλης
- Παπαγιαννίδης Αντώνης
- Παπαδάκη Ελίζα
- Παπαδάτου Σοφία Αράβου
- Παπαδημητρίου Ευθύμης
- Παπαδημητρίου Μπάμπης
- Παπαδημητρίου Γιώργος
- Παπαδημητρίου Στράτος
- Παπαδημητρόπουλος Δαμιανός
- Παπαδημούλης Δημήτρης
- Παπαδογιάννης Νίκος
- Παπαδόπουλος Ανδρέας Γ.
- Παπαδόπουλος Θάνος
- Παπαδόπουλος Νότης
- Παπαδόπουλος Ανδρέας Ε.
- Παπαδόπουλος Ανδρέας
- Παπαδόπουλος Παύλος
- Παπαδόπουλος Αλέκος
- Παπαδόπουλος Ανδρέας Ε.
- Παπαδόπουλος Πάνος
- Παπαδόπουλος Πολυδεύκης
- Παπαδόπουλος- Τετράδης Γιώργος
- Παπαδοπούλου Τέτα
- Παπαδοπούλου Χριστίνα
- Παπάζογλου Μάνος
- Παπαθανασίου Σάκης
- Παπαθανασόπουλος Στέλιος
- Παπαθανασόπουλος Θάνος
- Παπαθεοδωρόπουλος Τάκης
- Παπαθεοδωρόπουλος Παναγιώτης
- Παπαθεοδωροπουλος Παναγιώτης
- Παπαθεοδώρου Γιάννης
- Παπαθεοδώρου Θεόδωρος
- Παπαθεόδώρου Γιάννης
- Παπαθεωδορώπουλος Παναγιώτης
- Παπαιωάννου Γιώργος
- Παπαϊωάννου Χαρά
- Παπαϊωάννου Κωστής
- Παπαϊωάννου Γιώργος
- Παπανδρέου Περικλής
- Παπαπέτρου Μιχάλης
- Παπασαραντόπουλος Πέτρος
- Παπασίμος Γιώργος
- Παπασπηλιόπουλος Σπήλιος
- Παπασπυρόπουλος Γιώργος
- Παπαστάθης Αργύρης
- Παπατόλιας Απόστολος
- Παπαχελάς Αλέξης
- Παπαχελάς Αλέξης
- Παπούλιας Δημήτρης
- Παπούλιας Μάκης
- Παπουτσής Αλέξανδρος
- Παππάς Τάσος
- Παππάς Στέλιος
- Παππάς Ανδρέας
- Παππάς Γιώργος
- Παππούς Γιώργος
- Παραλίκας Αποστόλης
- Παρασκευόπουλος Νίκος
- Παρασκευόπουλος Γιάννης
- Παρασύρης Αντώνης
- Πασσάς Αργύρης
- Πατέστος Κωνσταντίνος Γ.
- Παυλόπουλος Τάκης
- Παυλόπουλος Γιώργος
- Πελαγίδης Θοδωρής
- Πελαγίδης Θεόδωρος
- Πελώνη Αριστοτελία
- Πεπελάσης Αδαμάντιος
- Περουλάκης Άρης
- Περπέρας Νίκος
- Πεσμαζόγλου Βασίλης
- Πεσμαζόγλου Στέφανος
- Πετράκης Παναγιώτης Ε.
- Πετρουλάκης Ανδρέας
- Πετσίνης Ανδρέας
- Πήττας Γιώργος
- Πιζάνιας Πέτρος
- Πικετί Τομά
- Πιτέλα Τζάνι
- Πιτσιόρλας Στέργιος
- Πληθάρας Αχιλλέας
- Πολίτης Σεραφείμ
- Πολίτης Αλέξης
- Πολυδώρου Μιχάλης
- Πολυμίλης Σήφης
- Πορτάλιου Ελένη
- Πορφυργένη Κατερίνα Μιλτ.
- Πουλάκης Κώστας
- Πουλίδου Χριστίνα
- Πράνγκερ Ρόμπερτ Τζ.
- Πρετεντέρης Γιάννης Κ.
- Προβατάς Φώτης
- Προκοπάκης Γιώργος
- Πρόντι Ρομάνο
- Πρωτοπαπάς Μπάμπης
- Πρωτοπαπάς Χαράλαμπος
- Πρωτοπαππάς Μπάμπης
- Ραγκούσης Γιάννης
- Ραμπίνι Φρεντερίκο
- Ράμφος Στέλιος
- Ραντάν Πιέρ
- Ράπανος Βασίλης Θ.
- Ράπτης Νίκος
- Ράσελ Τζένι
- Ραυτόπουλος Δημήτρης
- Ρεβέλι Μάρκο
- Ρέγκλινγκ Κλάους
- Ρενιέρης Αντώνης
- Ρεπούση Μαρία
- Ρεσβάνης Κώστας
- ΡΗΓΑ ΑΝΝΑ Π.
- Ρήγα Άννα Π.
- Ρήγας Παναγιώτης
- Ρηγόπουλος Δημήτρης
- Ρίκο Σαντιάγκο Αλμπα
- Ρινόπουλος Λουκάς
- Ριτζούλης Γιώργος Β.
- Ρίφκιν Τζέρεμι
- Ροζάκης Χρήστος
- Ροζανβαλόν Πιερ
- Ροκάρ Μισέλ
- Ρομπόλης Σάββας
- Ρομπόλης Σάββας Γ.
- Ροντρίγκεζ Γκρέγκορι
- Ροσανβαλόν Πιερ
- Ροσάντα Ροσάνα
- Ρουµπίνι Νουριέλ
- Ρουπακιώτης Αντώνης
- Ρούφαλο Τζόρτζιο
- Ρουφόλο Τζόρτζιο
- Ρούφολο Τζόρτζιο
- Ρωμανός Αριστείδης
- Σαββίδης Φίλιππος
- Σακελαρόπουλος Θόδωρος
- Σακελλάρης Ιωάννης
- Σακελλαρόπουλος Θεόδωρος
- Σακελλίων Σταμάτης
- Σακελλίωνας Σταμάτης
- Σακιώτης Γιάννης
- Σακκά Ιλεάνα
- Σακς Τζέφρι
- Σάλβανο Ρομπέρτο
- Σαλβαντόρι Μάσιμο
- Σαλβατόρι Μάσιμο
- Σαμαντάς Τέλης
- Σάμουελσον Ρόμπερτ
- Σαμπατακάκης Μιχάλης
- Σαρδελιάνος Δημήτρης
- Σαριλάκη Βασιλίκα
- Σαρτόριους Νικολάς
- Σαχινίδης Φίλιππος
- Σβορώνος Νίκος
- Σεβαστάκης Δημήτρης
- Σεβαστάκης Νικόλας
- Σεβαστάκης Δημήτρης Α.
- Σεβαστάκης Νίκος
- Σεϊτανίδης Διαμαντής
- Σελλά Όλγα
- Σεν Αμάρτια
- Σένετ Ρίτσαρντ
- Σεραφείμ Πολίτης
- Σερέτη Κατερίνα
- Σημίτης Κώστας
- Σημίτης Σπύρος
- Σιακαντάρης Ηλίας
- Σιακαντάρης Γιώργος
- Σιδέρης Νίκος
- Σιδέρης Γιάννης
- Σιούτη Βασιλική
- Σκαμπαρδώνης Γιώργος
- Σκανδαλίδης Κώστας
- Σκιαδάς Νίκος
- Σκοπούλη Φωτεινή
- Σκοτινιώτης Πάνος
- Σκουλαρίκη Αθηνά
- Σκουνάκη Ιουλία
- Σµιτ Χέλµουτ
- Σμυρλής Κώστας
- Σολταρίδης Συμών
- Σουλιώτης Μίμης
- Σούλτσε Ίνγκο
- Σοφούλης Κωνσταντίνος
- Σοφούλης Κώστας
- Σπάκοβιτζ Ανέτ
- Σπανού Αγγελική
- Σπηλιόπουλος Τάκης
- Σπίγκος Χρήστος
- Σπιλάνης Γιάννης
- Σπινέλλι Μπάρμπαρα
- Σπινθουράκης Μανώλης
- Σπιτσέρης Νίκος
- Σπυρόπουλος Κώστας
- Σπυρόπουλος Ροβέρτος
- Σρέντερ Γκέρχαρντ
- Σρικί Φιλίπ
- Στάγκος Άγγελος
- Στάη Ελλη
- Σταθάκης Γιώργος
- Σταθόπουλος Πάνος
- Σταθόπουλος Μιχάλης
- Στάικος Χρήστος
- Σταϊνμάιερ Φρανκ Βάλτερ
- Σταματόπουλος Γιώργος
- Στάμου Δημήτρης
- Στασινός Ανδρέας
- Στασινού Νατάσσα
- Σταυρόπουλος Χρήστος
- Σταυρόπουλος Στάθης
- Στεφανίδης Μάνος
- Στεφανόπουλος Κωστής
- Στεφάνου Στέφανος
- Στίγκλιτζ Τζόζεφ
- Στιγκλιτς Τζοζεφ
- Στίγκλιτς Τζόζεφ
- Στογιάννος Αλέκος
- Στούπας Κώστας
- Στραγαλινός Αποστόλης
- Στραγαλινός Απόστολος
- Στρατόπουλος Γιώργος
- Στρός Καν Ντομινίκ
- Στυλιανίδης Στέλιος
- Συνοδινός Τζούλιος
- Συρίγος Φίλιππος
- Συρμαλένιος Νίκος
- Σφοίνη Αλεξάνδρα
- Σχίζας Γιάννης
- Σχινάς Θόδωρος
- Σχινάς-Παπαδόπουλος Ιάσων
- Σώκος Πάνος
- Σωμερίτης Ριχάρδος
- Σωτηρέλη Γιώργου Χ.
- Σωτηρέλης Γιώργος Χ.
- Σωτηρέλης Γιώργος
- Σωτηρέλης Γιώργος X.
- Σωτηρίου Διδώ
- Ταγιάνι Αντόνιο
- Τάκης Ανδρέας
- Ταλαμάγκας Βασίλης
- Ταμήλος Μιχάλης
- Ταμπούκι Αντόνιο
- Τάσιος Θεοδόσης
- Τάσσιος Θ.Π.
- Ταχιάου Χριστίνα
- Τέλλογλου Τάσος
- Τέλογλου Τάσος
- Τζανάκης Στέφανος
- Τζήκας Γιάννης Π.
- Τζιαμπάζης Κυριάκος
- Τζιαντζή Μαριάννα
- Τζιάς Γιώργος Θ.
- Τζιάς Παύλος
- Τήνιος Πλάτων
- Τίρμαν Τζον
- Τοθ Μπάρμπαρα
- Τόλιος Διομήδης
- Τόλιος Άρης
- Τομπάζος Σταύρος
- Τοπάλη Μαρία
- Τούντας Γιάννης
- Τουρέν Αλέν
- Τραϊφόρος Βασίλης
- Τρεμόπουλος Μιχάλης
- Τριανταφυλλίδης Μιχάλης Γ.
- Τριανταφύλλου Ελίζα
- Τριανταφύλλου Σώτη
- Τριάντης Γιάννης
- Τριφύλλης Αντώνης
- Τσακνής Διονύσης
- Τσακνιάς Γιώργος
- Τσακόπουλος Χρήστος
- Τσακυράκης Σταύρος
- Τσαλίκογλου Φωτεινή
- Τσαμουργκέλης Γιάννης
- Τσάρτας Πάρις
- Τσάτσης Θωμάς
- Τσάτσος Δημήτρης
- Τσέκος Θεόδωρος
- Τσεκούρα Έλσα
- Τσεκούρας Θανάσης
- Τσελεπής Τουμάζος
- Τσεμπελής Γιώργος
- Τσερεζόλε Ελένη
- Τσιακνής Διονύσης
- Τσικαρδάνη Ντόρα
- Τσικαρδάνη Δώρα
- Τσίκας Θόδωρος
- Τσίμας Παύλος
- Τσιμεράκης Αντρέας
- Τσιντσίνης Μιχάλης
- Τσιόδρας Δημήτρης
- Τσιρώνης Γιάννης
- Τσιτήλου Σόνια Γ.
- Τσιτήλου Σόνια
- Τσιτσελίκης Κωνσταντίνος
- Τσιχλιάς Σωκράτης
- Τσόλης Ζώης
- Τσορμπατζόγλου Πάνος
- Τσουκαλάς Γιώργος
- Τσουκαλάς Κωνσταντίνος
- Τσούκαλης Λουκάς
- Τσούκαλης Νίκος
- Τσούκας Χαρίδημος Κ.
- Τσούκας Χαρίδημος
- Τσουκνίδας Άρης
- Τσουκνίδας Λάμπρος Αθ.
- Τσουκνίδας Λάμπρος
- Τσουκόνι Βιτόριο
- Τσουπαρόπουλος Κώστας
- Τσούρος Σιδερής
- Τσώλης Ζώης
- Φανουράκης Μιχάλης
- Φάντης Ανδρέας
- Φαράκος Γρηγόρης
- Φασίνο Πιέρο
- Φασούλας Γιάννης
- Φελέκης Νίκος
- Φερέτος Δημήτρης
- Φέρχοφστατ Γκυ
- Φίλης Γιάννης
- Φίλης Κωνσταντίνος
- Φιλίνη Άννα
- Φίλιος Φίλιππας
- Φιλιππίδης Νίκος
- Φιντάλγο Χοσέ-Μαρία
- Φίσερ Γιόσκα
- Φιτσανάκης Σήφης
- Φούντα Νίκη
- Φουντής Αντώνης
- Φουρτούνης Γιώργος
- Φραγκάκη Μαρίκα
- Φραγκουδάκη Άννα
- Φύσας Δημήτρης
- Φύσσας Δημήτρης
- Φωτίου Νίκος
- Φωτόπουλος Νίκος
- Χαζαναβίσιους Μισέλ
- Χαϊνάς Κώστας
- Χαλαζωνίτης Δημήτρης
- Χάλαρης Μιχάλης
- Χαλικιά Δήμητρα
- Χάμπερμας Γιούργκεν
- Χανδάνος Γιώργος
- Χανιώτης Άγγελος
- Χάουαρντ Ντικ
- Χαραλαμπίδης Νίκος
- Χάρης Γιάννης Η.
- Χαρτουλάρη Μικέλα
- Χασάπης Δημήτρης
- Χασαπλαδάκης Δημήτρης
- Χατζάκος Λυκούργος
- Χατζηβασιλείου Βαγγέλης
- Χατζηγεωργίου Τάκης
- Χατζηγεωργίου Παναγιώτης
- Χατζηδημητρίου Τάκης
- Χατζηµπίρος Κίμων
- Χατζημπίρος Κίµων
- Χατζημπίρος Κίμων
- Χατζηπαντελής Θεόδωρος
- Χατζής Αριστείδης
- Χατζησάββας Παναγιώτης Η.
- Χατζησωκράτης Δημήτρης
- Χατζόπουλος Χρήστος
- Χειμωνάς Θανάσης
- Χελάκης Γιώργος
- ΧΕΛΙΔΩΝΗΣ ΑΝΤΩΝΗΣ Ν.
- Χελιδώνης Αντώνης
- Χελμ Ντίτερ
- Χερτσογκ Νταγκμαρ
- Χιλ Τζορτζ
- Χίλσαμ Λίντσεϊ
- Χλύκας Νίκος
- Χλωμούδης Κώστας
- Χομπσμπάουμ Έρικ
- Χόμπσμπομ Έρικ
- Χόμπσμπωμ Έρικ
- ΧΟΣΚΙΝ ΡΕΜΠΕΚΑ
- Χούκλη Μαρία
- Χρήστου Δημήτρης
- Χριστοδουλάκης Νίκος
- Χριστοδουλίδου Αστέρω
- Χριστοδουλοπούλου Τασία
- Χριστόπουλος Δημήτρης
- Χριστουδουλάκης Νίκος
- Χριστόφιας Δημήτρης
- Χριστοφιλόπουλος Δημήτρης
- Χριστοφιλόπουλου Δημήτρη Γ.
- Χριστοφιλοπούλου Εύη
- Χρυσόγελος Νίκος
- Χρυσόγονος Κώστας
- Χρυσολωρά Ειρήνη
- Χρυσολωράς Νίκος
- Χρυσοστομίδης Ανταίος
- Χρυσοστομίδης Σοφιανός
- Χρυσόστομος + Ο Μεσσηνίας
- Χρυσοχοϊδης Μιχάλης
- Χωμενίδης Χρήστος
- Χωμενίδης Χρήστος Α.
- Χωμενίδης Χρήστος
- Ψαριανός Γρηγόρης
- Ψαρουδάκης Γεώργιος Μ.
- Ψαρράκης Δημήτρης
- Ψαρράς Δημήτρης
- Ψύρρας Θωμάς
- Ψυχογιός Δημήτρης
- Ψυχογιός Δημήτρης Κ.