Το ηρωικό παρελθόν

Είναι φορές που στον νου μου έρχεται ο πατέρας ενός φίλου, μολονότι τον συνάντησα μόνο μία φορά λίγους μήνες πριν πεθάνει. Ηταν πλήρης ημερών αλλά το μυαλό του δούλευε ρολόι. Απλώς είχε κατεβάσει στροφές. Δεν έβγαινε από το σπίτι και η αγαπημένη του ασχολία ήταν να βλέπει την ιστορία του Β′ Παγκόσμιου Πόλεμου σε κασέτες, παίζοντας ξανά και ξανά εκείνες για το Στάλινγκραντ και την προέλαση του Κόκκινου Στρατού μέχρι το Βερολίνο. Αυτή η εικόνα ενός αριστερού που ενώ πλησιάζει ο θάνατος θέλει να ξαναζήσει τις ένδοξες στιγμές του παρελθόντος με οδήγησε σε κάποιες σκέψεις, τις οποίες θα προσπαθήσω να τις βάλω σε μια σειρά.

Ο Κ. Θ. Δημαράς έγραψε κάποτε ότι μιλάμε συνεχώς για τους αρχαίους πρόγονούς μας γιατί είναι το μόνο αποκούμπι μας. Θα έλεγα ότι κάτι παρόμοιο ισχύει για την τάση της Αριστεράς να υπενθυμίζει συνεχώς το ηρωικό και μαρτυρικό παρελθόν της. Εδώ χρειάζεται μια διευκρίνιση: δεν εννοώ την ενασχόληση που συμβάλλει στην κατανόηση. Αυτό αποτελεί το ζητούμενο της ιστοριογραφίας και συνεπώς η τεκμηριωμένη και κριτική ανάγνωση των πραγματολογικών στοιχείων είναι απόλυτα ορθή και πολύτιμη. Κι επειδή το ’φερε η κουβέντα, όταν άνοιξαν τα αρχεία του Foreign Office, πέρασα κι εγώ μήνες ολόκληρους διαβάζοντας και ψάχνοντας για να καταλάβω τι συνέβη εκείνα τα χρόνια. Ομως οι περισσότερες αναφορές σήμερα στο παρελθόν της Αριστεράς δεν παράγουν γνώση, αλλά απευθύνονται στο θυμικό για να υποβάλλουν μια αίσθηση δικαίωσης που μας κάνει να αισθανόμαστε καλά.

Θα ήθελα επίσης να διευκρινίσω ότι η αριστερή ανάγνωση της ιστορίας δεν αδικεί τη Δεξιά, επειδή τα όσα της καταμαρτυρεί ισχύουν. Οι δωσίλογοι δεν πρέπει να θεωρηθούν «παρεξηγημένοι», το μετεμφυλιακό καθεστώς ήταν όντως εφιαλτικό και η χούντα ό,τι χειρότερο έχει συμβεί στη νεότερη Ελλάδα. Οσο για την ίδια την Αριστερά, η αυτοπροσωπογραφία της δεν είναι ανακριβής, αλλά συνήθως αποφεύγει κάποια δυσάρεστα που δεν τα αρνείται αλλά τα παρακάμπτει γιατί μας συμφέρει να μην τα θυμόμαστε, όπως λ.χ. τι συνέβη στο Μπούλκες ή στην Τασκένδη.

Το πρόβλημα βρίσκεται αλλού. Οπως και στην περίπτωση των ευκλεών προγόνων μας, έτσι και στις αναφορές στο μαρτυρολόγιο της Αριστεράς, ο απώτερος στόχος είναι η δημιουργία ενός διαχρονικού «Εμείς» στο οποίο συστεγάζονται εκείνοι που έζησαν το παρελθόν και εκείνοι που το θυμούνται σήμερα. Ετσι, «εμείς οι Ελληνες», δώσαμε στον υπόλοιπο κόσμο τη δημοκρατία, εμείς έχουμε μια άμεση και όχι επίκτητη σχέση με το ολυμπιακό πνεύμα, με τη φιλοσοφία, την τραγωδία κι εγώ δεν ξέρω τι άλλο.

Με την ίδια λογική στις πολιτικές αντιπαραθέσεις, δίπλα στους αριστερούς υποτίθεται ότι στέκουν αυτοί που αντιστάθηκαν, προδόθηκαν, στήθηκαν μπροστά στο εκτελεστικό απόσπασμα και βασανιστήκαν στα μπουντρούμια της Ασφάλειας και στα ξερονήσια. Κι όσοι διαφωνούν με κάτι που κάνουν ή λένε σήμερα οι δηλώνοντες αριστεροί, αυτούς προσβάλλουν και με αυτούς θα πρέπει να αναμετρηθούν. Δεν είναι τυχαίο ότι στο δημοψήφισμα, όσοι τόλμησαν να επισημάνουν τις αυταπάτες που κατόπιν εορτής παραδέχτηκε ο Αλέξης Τσίπρας διαπομπεύτηκαν ως γερμανοτσολιάδες και ταγματασφαλίτες.