Kαινοτόμες επιχειρήσεις

Ζούμε σε μια κοινωνία που κυριαρχείται από ανησυχία για την επίμονα υψηλή ανεργία, από απαισιοδοξία για τις οικονομικές προοπτικές, τόσο σε εθνική κλίμακα όσο και σε ατομικό επίπεδο, για τον καθένα χωριστά. Το κατέγραψε ξανά το τελευταίο Ευρωβαρόμετρο που μόλις δημοσιεύθηκε. Έχουμε ένα κράτος γραφειοκρατικό και αναποτελεσματικό, διαπίστωσε την περασμένη εβδομάδα το Ινστιτούτο Οικονομικών Βιομηχανικών Ερευνών (ΙΟΒΕ), για να παρουσιάσει μια σειρά προτάσεων για τη μεταρρύθμισή του. Το αγκυλωμένο πολιτικό σύστημα και η εκτεταμένη κοινωνική δυσπιστία απέναντι στην οπτική γωνία του ΙΟΒΕ μικρά περιθώρια αφήνουν να συζητηθούν τέτοιες προτάσεις πρακτικά, είτε για να τροποποιηθούν εκεί που θα κρινόταν ότι υπονομεύουν δημόσια αγαθά (κεντρικό θέμα η παιδεία), είτε για να υιοθετηθούν ως έχουν, στο δημοσιονομικό τους σκέλος για παράδειγμα (μεσοπρόθεσμος προγραμματισμός, αξιολόγηση αποτελεσματικότητας των δαπανών, κατάργηση φορολογικών αμνηστιών) και να μεταφρασθούν σε αλλαγή πολιτικών.

Σε αυτήν την κοινωνία ωστόσο, και με αυτό το κράτος, μπορούμε να διακρίνουμε κάποιες καλές παραγωγικές πρωτοβουλίες να αναπτύσσονται, σε ανταπόκριση με τις ραγδαίες εξελίξεις στην παγκόσμια οικονομία, τη γνώση και την τεχνολογία, που φέρνουν όφελος στη χώρα συνολικά. Τις ανέδειξε το Συνέδριο του Τεχνικού Επιμελητηρίου «Ελληνική Βιομηχανία: Προς την Οικονομία της Γνώσης», που πραγματοποιήθηκε στις 3-5 Ιουλίου στην Αθήνα. Διακεκριμένοι ομιλητές με διεθνή εμπειρία φώτισαν εκεί τις παγκόσμιες τάσεις και τις ευρωπαϊκές προσπάθειες, ενώ από άλλους ερευνητές αναλύθηκε η μεταπολεμική εξέλιξη και ο σημερινός δυϊσμός στην ελληνική βιομηχανία, με κάποια τμήματά της να αντεπεξέρχονται και άλλα να φθίνουν. Απέναντι στη διπλή ανταγωνιστική πίεση που δέχεται η οικονομία από φθηνούς παραγωγούς στις χώρες με χαμηλό κόστος εργασίας και από ποιοτικά υπέρτερους παραγωγούς στις προηγμένες χώρες, ως κομβικό θέμα έθεσε το Συνέδριο την πιο εντατική και αποτελεσματική αξιοποίηση της γνώσης και της καινοτομίας. H περιγραφή επιτυχημένων περιπτώσεων που αποδεικνύουν τη δυνατότητα αυτή συγκεκριμένα, ίσως να αποτελέσει την πιο σημαντική του προσφορά.

Την ανεπάρκεια του κράτους επέκριναν βέβαια και οι εισηγητές στο Συνέδριο του Τεχνικού Επιμελητηρίου με έμφαση ιδίως στην κατανομή των πόρων. Όλοι ξέρουμε, και διαρκώς επαναλαμβάνουμε, ότι το μερίδιο του Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος (ΑΕΠ) που κατευθύνεται στη δημόσια εκπαίδευση στην Ελλάδα είναι το χαμηλότερο στην Ευρωπαϊκή Ένωση των 25. Επιπλέον, ότι για την έρευνα διατίθεται μόλις το 0,6% του ΑΕΠ. Αλλά τελευταίες στην Ευρώπη έρχονται εδώ και οι ελληνικές επιχειρήσεις: στην έρευνα και ανάπτυξη διοχετεύουν μόνο το 0,2% του ΑΕΠ, ενώ πολύ μικρό είναι το ενδιαφέρον που εκδηλώνουν για να αξιοποιήσουν την έρευνα που πραγματοποιείται στα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα. Παρ’ όλα αυτά υπάρχουν υποδειγματικές περιπτώσεις τόσο σε παραδοσιακούς κλάδους όσο και σε δραστηριότητες στον χώρο των νέων τεχνολογιών, ή και σε συνδυασμό των δύο. Πρωτοποριακή έρευνα σε ιατρικές εφαρμογές στο Πανεπιστήμιο των Ιωαννίνων έχει καταλήξει σε πρακτικά αποτελέσματα: χρήσιμα εμπορεύσιμα προϊόντα. Επιχειρήσεις παραγωγής νέας τεχνολογίας στην πληροφορική προσφέρουν τις υπηρεσίες τους είτε σε μεμονωμένες επιχειρήσεις κάποιου μεγέθους είτε δημιουργώντας δίκτυα για μικρομεσαίες μονάδες σε παραδοσιακούς κλάδους, βοηθώντας τες να ενσωματώσουν νέες γνώσεις, να καινοτομήσουν και να αναβαθμίσουν την παραγωγή τους. Με έρευνα και καινοτομία, παραδοσιακά αγροτικά προϊόντα (βότανα, κρόκος, μαστίχα) μεταποιούνται σε φαρμακευτικά, καλλυντικά, τρόφιμα υψηλής ποιότητας και έχουν λαμπρές εξαγωγικές επιδόσεις. Την έρευνα αξιοποιεί επίσης ο κλάδος των χρωμάτων στη χημική βιομηχανία, για να παρακολουθεί τις εξελισσόμενες ποιοτικές απαιτήσεις των πελατών του και να αυξάνει συνεχώς τις πωλήσεις του.

Τα παραδείγματα είναι ενθαρρυντικά, αλλά λίγα. Στους κλάδους της κλωστοϋφαντουργίας και των ρούχων, που συρρικνώνονται συνεχώς δεκαπέντε χρόνια τώρα φέρνοντας μεγάλες απώλειες σε θέσεις εργασίας αλλά και σε τεχνογνωσία και σε ειδικευμένο εργατικό δυναμικό, άλλες ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Ιταλία και η Ισπανία, έχουν αναδείξει καινοτόμες επιχειρήσεις, πρωτοπόρες στην τεχνολογία, με εξαιρετικές επιδόσεις. Στο κλίμα του φόβου που διαχέει η απειλή των μετεγκαταστάσεων απαντά η περίπτωση επιχείρησης που επεκτάθηκε στα Βαλκάνια τη δεκαετία του ’90 πολλαπλασιάζοντας την παραγωγή και τις πωλήσεις της χωρίς να καταργήσει ούτε μία θέση εργασίας στην Ελλάδα, αναβαθμίζοντας, αντίθετα, το εργατικό της δυναμικό σε ειδικότητες εκπαιδευτών και ποιοτικών ελεγκτών. Χρειάζονται, βέβαια, όπως επισημάνθηκε, πολύ ευρύτερες και συγκροτημένες προσπάθειες στην έρευνα και στην εκπαίδευση, που δεν μπορούν να καλυφθούν από μεμονωμένες επιχειρήσεις.

Φιλοδοξία του Συνεδρίου ήταν να συμβάλει στη διαμόρφωση μιας βιομηχανικής πολιτικής και μιας στρατηγικής για την ανάπτυξη της χώρας. Με αφετηρία επιτυχημένες παραγωγικές πρωτοβουλίες που βασίζονται στην καινοτομία και τη γνώση, όπως θα εκτεθούν συγκεκριμένα στα πρακτικά του Συνεδρίου, η συζήτηση αυτή θα μπορούσε να έχει μια καλύτερη τύχη.