Βουτιά και τάληρο

Η κυβέρνηση φημίζεται για τις μη αποφάσεις της. Κατά κανόνα δεν σχεδιάζει, ούτε και αποφασίζει μέτρα πολιτικής. Σε περιπτώσεις όπου αποφασίζονται πολιτικές, αυτές συχνά δεν εφαρμόζονται λόγω πολιτικού κόστους (λ.χ. νόμος για τις ΔΕΚΟ). Γαντζωμένη από την πολυπόθητη εξουσία την οποία χρόνια κυνηγούσε, αρκείται σε επικοινωνιακά τεχνάσματα και πελατειακές σχέσεις για να τη διατηρήσει. Η ικανότητά της να κρατάει τη δημοφιλία της είναι, πράγματι, αξιοσημείωτη. Οσο για τις αστοχίες της, εφόσον αυτές συνεπάγονται πολιτικό κόστος, φορτώνονται «βολικά» στην προηγούμενη κυβέρνηση η οποία φταίει για «όλα τα δεινά».

Οι περιπτώσεις όπου αναγκάζεται να πάρει μέτρα πολιτικής αφορούν πολιτικές που είτε προάγουν τις πελατειακές σχέσεις της είτε έχουν εισπρακτικό χαρακτήρα. Ετσι, για παράδειγμα, με πρόσχημα τον εκσυγχρονισμό του Κτηματολογίου, επιβάλλει χαράτσι στους ιδιοκτήτες ακινήτων, δηλαδή το κτηματόσημο, προκειμένου τα κρατικά ταμεία να γεμίσουν με μερικά εκατομμύρια ευρώ. Ομοίως για την προώθηση των πελατειακών σχέσεών της καταθέτει πρόταση αναθεώρησης του αναθεωρημένου πρόσφατα άρθρου 24 του Συντάγματος, προκειμένου να διευκολύνει τους «πελάτες» της να ανοικοδομήσουν τις δασικές εκτάσεις που αγόρασαν διάφοροι οικοδομικοί συνεταιρισμοί, οι οποίοι δεν γνώριζαν (οι καλόπιστοι!) ότι οι εκτάσεις αυτές δεν προορίζονται για οικοδόμηση. Ολα αυτά γίνονται στο όνομα της βιώσιμης ή αειφόρου ανάπτυξης, η οποία ακριβώς θεσμοθετήθηκε για να προστατεύσει και όχι να καταστρέψει τις εκτάσεις αυτές. Οι λέξεις έχουν χάσει πλέον το νόημά τους.

Και σήμερα έρχεται η σειρά του αιγιαλού και της παραλίας. Οι ακτές, ο αιγιαλός, η παραλία, καθώς και οι πλεύσιμοι ποταμοί και οι μεγάλες λίμνες τυγχάνουν συνταγματικής προστασίας γιατί αποτελούν ευπαθή οικοσυστήματα καθώς και πολύτιμους οπτικούς πόρους λόγω του αισθητικού κάλλους της ομοιομορφίας τους. Συνεπώς, πρέπει να βρίσκονται σε ιδιαίτερο καθεστώς αυστηρής προστασίας και ήπιας διαχείρισης. Η προστασία αυτή έχει σκοπό κυρίως να διατηρήσει τη μορφολογία και το φυσικό προορισμό τους, καθώς και την ακώλυτη, ελεύθερη πρόσβαση των πολιτών.

Από την άλλη μεριά, ο αιγιαλός, η παραλία αποτελούν κοινόχρηστα πράγματα και ανήκουν στην κυριότητα του Δημοσίου. Το Δημόσιο διαχειρίζεται αυτά τα κοινόχρηστα πράγματα (συλλογικά αγαθά) για λογαριασμό του συνόλου των πολιτών, δηλαδή αποτελούν κοινωνική ιδιοκτησία. Ως κοινόχρηστα πράγματα, λοιπόν, ο αιγιαλός και η παραλία έχουν κύριο σκοπό την απεριόριστη χρήση από το κοινό και την ελεύθερη και ακώλυτη πρόσβαση προς αυτά. Η απεριόριστη χρήση αυτή αποτελεί εκδήλωση της προσωπικότητας των πολιτών που πηγάζει από το Σύνταγμα (καθένας έχει δικαίωμα να αναπτύσσει ελεύθερα την προσωπικότητά του) και εμπίπτει στην προστασία του αστικού κώδικα. Συνεπώς, η μη δυνατότητα χρήσης του αιγιαλού και της παραλίας από συγκεκριμένο πρόσωπο αποτελεί προσβολή της προσωπικότητάς του και, στην περίπτωση αυτή, μπορεί να ζητήσει δικαστική προστασία.

Ενώ δημιουργήθηκε, πρόσφατα, πλήρες θεσμικό πλαίσιο για τον αιγιαλό και την παραλία, με το οποίο, κατά κανόνα, κατοχυρώνεται ελεύθερη και ακώλυτη χρήση των πολιτών και το οποίο συναινετικά ψήφισαν τα κόμματα, μεταξύ των οποίων και η Νέα Δημοκρατία, ο υφυπουργός Οικονομίας κατέθεσε νέες προτάσεις για τον αιγιαλό και την παραλία, οι οποίες, βασικά, επαναλαμβάνουν τις ήδη ισχύουσες ρυθμίσεις.

Το νέο και σημαντικό στοιχείο των προτάσεων της κυβέρνησης είναι η διεύρυνση των περιπτώσεων δυνατότητας επεμβάσεων και παραχώρησης της χρήσης του αιγιαλού και της παραλίας ειδικότερα: είναι δυνατή η χωρίς δημοπρασία απευθείας παραχώρηση της χρήσης του αιγιαλού και της παραλίας, συνεχόμενου ή παρακείμενου θαλάσσιου χώρου, του υπεδάφους ή του πυθμένα για την εκτέλεση έργων που εξυπηρετούν σκοπούς συγκοινωνιακούς, εμπορικούς, τουριστικούς, υδατοκαλλιέργειες, παραγωγής ενέργειας κ.λπ. Η οποιαδήποτε παραχώρηση της χρήσης του αιγιαλού γίνεται με αντάλλαγμα (καταβολή χρηματικού ποσού στο Δημόσιο.) Με απόφαση του υπουργού Οικονομίας και Οικονομικών είναι δυνατή η παραχώρηση της χρήσης νησίδων, υφάλων, σκοπέλων και αβαθών θαλάσσιων εκτάσεων, καθώς και του συνεχόμενου αιγιαλού και παραλίας για ορισμένους σκοπούς.

Με τη διεύρυνση της παραχώρησης αυτής της χρήσης καταλύεται η έννοια του κοινόχρηστου χαρακτήρα του αιγιαλού και της παραλίας, καθ’ όσον όλη η έκταση του αιγιαλού και της παραλίας μπορεί να παραχωρηθεί και συνεπώς να μην υπάρχει ούτε ένα τετραγωνικό μέτρο ελεύθερης και ακώλυτης χρήσης για τους πολίτες. Ετσι, η κοινή χρήση, που είναι κατά κανόνα απεριόριστη στους πολίτες, όχι μόνο περιορίζεται αλλά και αναιρείται κατά παράβαση των σχετικών συνταγματικών διατάξεων. Η χρήση του αιγιαλού από τους πολίτες θα γίνεται, με τις νέες ρυθμίσεις, μόνο μέσω ανταλλάγματος στον ιδιώτη στον οποίο έχει παραχωρηθεί η εκμετάλλευση του αιγιαλού και της παραλίας. Αν οι ρυθμίσεις αυτές γίνουν νόμος του κράτους, οι παραλιακές εκτάσεις, αιγιαλοί, νησίδες, ύφαλοι, σκόπελοι κ.λπ. της χώρας θα μπορούν να νοικιάζονται από το Δημόσιο σε ιδιώτες (επιχειρηματίες, ξενοδόχους κ.λπ.), οι οποίοι, στη συνέχεια, θα μπορούν ανεξέλεγκτα να κερδοσκοπήσουν σε βάρος των πολιτών. Ετσι, το σύνθημα που θα κυριαρχεί θα είναι «δώσε (όχι σκάσε) και κολύμπα».

Συμπερασματικά, η ευρείας έκτασης παραχώρηση της χρήσης του αιγιαλού έρχεται σε αντίθεση με τις πιο πάνω συνταγματικές διατάξεις, καθ’ όσον περιορίζεται σημαντικά η χρήση του κοινόχρηστου πράγματος, δηλαδή του αιγιαλού και της παραλίας. Με τις προτάσεις της κυβέρνησης παύει πλέον ο πολίτης να χρησιμοποιεί ελεύθερα και ακώλυτα τον αιγιαλό και την παραλία, πράγμα που αποτελεί, εκτός των άλλων, προσβολή της προσωπικότητάς του. Αυτή η προσβολή παραβλέπεται από την κυβέρνηση στο όνομα της ταμειακής διευκόλυνσής της. Αλλο ένα κοινό, δημόσιο αγαθό που εμπορευματοποιείται και γίνεται κερδοσκοπικό εργαλείο. Ολα, λοιπόν, εκποιούνται στο όνομα της ταμειακής διευκόλυνσης. Το κόμμα που κυβερνά, με αφορμή περιορισμένες ιδιωτικοποιήσεις της προηγούμενης κυβέρνησης, την είχε κατηγορήσει για ξεπούλημα «των ασημικών του σπιτιού». Μόλις πήρε την εξουσία έχει βάλει μπροστά να ξεπουλήσει «ολόκληρο το σπίτι».

Ετσι, σειρά έχουν τα υπόλοιπα στοιχεία της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς (αρχαιολογικοί χώροι, ορεινοί όγκοι, γη υψηλής παραγωγικότητας κ.λπ.) και στη συνέχεια «βλέπουμε», ανάλογα με την αντίδραση. Δεν πρέπει να μείνει τίποτε όρθιο! Ολα στο ξεπούλημα!

Η μόνη ελπίδα που απομένει είναι η έντονη αντίδραση και κινητοποίηση των πολιτών. Αν υπάρξει τέτοια αντίδραση, η κυβέρνηση σίγουρα θα πάρει πίσω το νομοσχέδιο γιατί, ως νεοφιλελεύθερη, υπολογίζει σοβαρά το πολιτικό κόστος. Αυτό, άλλωστε, έχει συμβεί επανειλημμένα. Απλώς ενεργεί «βλέποντας και κάνοντας», ποντάροντας, πολλές φορές, στην απάθεια των πολιτών. Αν λοιπόν οι πολίτες θέλουν ακτές ελεύθερες, ας αντιδράσουν ανάλογα. Διαφορετικά, «βουτιά και τάλιρο».

* Δικηγόρος - καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών