Το πιθανό «OPEC του φυσικού αερίου» προκαλεί ανησυχίες.
Στάθης Λουκάς, Αυγή, Δημοσιευμένο: 2006-08-20
Τον περασμένο Μάρτη ο Βλαντιμίρ Πούτιν επισκέφτηκε την Αλγερία και έθεσε τις βάσεις για την συνεργασία σε διάφορους οικονομικούς τομείς μεταξύ των δυο χωρών. Πιο σημαντική ήταν η αναφορά - εκτός των άλλων- συνεργασίας στον ενεργειακό τομέα, μεταξύ των δύο πιο σημαντικών προμηθευτών σε φυσικό αέριο, της γηραιάς ηπείρου, μια και καλύπτουν το 60 % των αναγκών της Ε.Ε.
Επισφράγιση εκείνης της επίσκεψης είναι η συμφωνία που υπογράφτηκε τις 3/08 μεταξύ της αλγερινής εταιρίας υδρογονανθράκων Sonatrach (Σονατράχ) και των ρωσικών Gazprom (Γκαζπρόμ) και Lukoil (Λουκόϊλ: πρόκειται για πολύ μικρότερη ιδιωτική εταιρεία που κινείται στο χώρο του πετρελαίου). Τυπικά πρόκειται για μια συμφωνία συνεργασίας μεταξύ ανωνύμων εταιριών από τις οποίες η μία Gazprom ( η παρουσία της Lukoil υπογραμμίζει την διάσταση της συνεργασίας) είναι εισηγμένη στα δυτικά χρηματιστήρια. Όμως και οι δύο, οι πιο σημαντικές, ελέγχονται «ουσιαστικά» από τις αντίστοιχες κυβερνήσεις δηλ. η Gazprom από τη ρωσική και από την αλγερινή η Sonatrach. Επόμενα η συμφωνία πέρα από την ενεργειακή διάσταση πρέπει ίσως να αντικρισθεί περισσότερο από εκείνη την πολιτική. Θα μπορούσε κανείς να το προσδιορίσει σαν ένα συγκεκριμένο πρώτο βήμα στην κατεύθυνση της δημιουργίας ενός «OPEC του φυσικού αερίου». Οι χώρες εξαγωγής σημαντικών όγκων φυσικού αερίου είναι ακόμα λιγότερες σε σχέση με εκείνες που εξάγουν πετρέλαιο και δύσκολα ξεπερνούν τα πέντε δάχτυλα «μιας χειρός». Και από αυτές οι Ρωσία η Αλγερία έχουν την μερίδα «του λέοντος», μια και η μεν Ρωσία είναι πρώτη η δε Αλγερία τέταρτη χώρα εξαγωγής φυσικού αερίου. Το φυσικό αέριο της Β. Ευρώπης (Νορβηγία, Ολλανδία) έχει πάρει τις «κατιούσες δυνάμεις» παραγωγής, ενώ παραγωγή της Κ. Ασίας «εκπροσωπείται» ήδη από την Gazprom (Τουρκμεκιστάν) ή βρίσκεται κάτω από τον έμμεσο έλεγχο της μέσω διακρατικών συμφωνιών ή του ρόλου της «Ομάδας της Σαγκάης». Η Βενεζουέλα, που στοχεύει να αναπτύξει τα προσεχή χρόνια σημαντική παραγωγή φυσικού αερίου για εξαγωγή (μέσω ειδικών πλοίων με το φυσικό αέριο σε υγροποιημένη κατάταση), έκαμε το τέλος του περασμένου Ιούλη μια «σιδηρά» συμφωνία με την Gazprom. Η δε συνεργασία του Ιράν – δεύτερη χώρα μετά Ρωσία σε αποθέματα φυσικού αερίου και με την στρατηγική επιλογή να αξιοποιήσει πολύ περισσότερο την εκμετάλλευση τους - με την Gazprom είναι ήδη σε εξέλιξη στην Ασία (αγωγός φυσικού αερίου για Ινδία κλπ), συμβάλλει σε αυτή την συνεργασία και η συμμετοχή του Ιράν, σαν παρατηρητή, στην «Ομάδα της Σαγκάης».
Η συμφωνία από όσα είναι γνωστά προκύπτει ότι είναι αρκετά πολυσύνθετη και εκτεταμένη σε ότι σχετίζεται με το φάσμα των κοινών δραστηριοτήτων μια και προβλέπει: κοινές επενδύσεις σε τρίτες χώρες, αύξηση της παραγωγής φυσικού αερίου, «ανταλλαγή περιουσιακών στοιχείων», κοινή συμμετοχή σε διεθνείς διαγωνισμούς, κοινή έρευνα και αναζήτηση καινούργιων κοιτασμάτων, «βελτιστοποίηση των προμηθειών» κλπ. Όπως διαφαίνεται πρόκειται για μια στρατηγική, από κάθε πλευρά, συμφωνία που δεν μπορεί να μην έχει επιπτώσεις στην διαμόρφωση της τιμής του φυσικού αερίου που προσφέρεται στη διεθνή αγορά. Η περιοριστική εκτίμηση, ότι αποσκοπεί περισσότερο στην αντιμετώπιση υπαρκτών δυσκολιών της Gazprom να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις της απέναντι στις χώρες της Ε.Ε και λόγω της κρίσης με την Ουκρανία, διαψεύδεται από της συμφωνία της 16 Αυγούστου μεταξύ Ουκρανίας και Ρωσίας για την λύση σε μόνιμη βάση του ενεργειακού εφοδιασμού της Ουκρανίας. Ενώ η εκτίμηση ότι αποσκοπεί σε μια ασυμμετρική ρύθμιση των τιμών- έξω και πέρα από τους όρους της αγοράς, που θα οδηγούσε βραχυπρόθεσμα σε ανεξέλεγκτες αυξήσεις της τιμής του φυσικού αερίου και αργότερα σε πολιτικές απορυθμίσεις ακόμα πιο σοβαρές από αυτές που παρατηρούμε σαν συνέπειες τής διαπάλης για «έλεγχο» κοιτασμάτων πετρελαίου σε Αφρική και Ασία- ανήκει περισσότερο στους υποστηρικτές του ενεργειακού ΝΑΤΟ (Πολωνία κλπ).
Ανεξάρτητα όμως από την οποιαδήποτε εκτίμηση η συμφωνία μεταξύ Gazprom και Sonatrach βάζει για τις χώρες της Ε.Ε καθώς και για την ίδια την Ε.Ε (θεσμικά νοώντας την ) σοβαρά προβλήματα και ερωτηματικά.
-1.Το μεγάλο πρόβλημα για την Ε.Ε, προοπτικά, δεν θα είναι η « πολιτική χρήση του φυσικού αερίου» από τη μεριά της Ρωσίας όσο ο σκληρός ανταγωνισμός από τη μεριά της Κίνας, της Ινδίας, της Ιαπωνίας και τελευταία και των ΗΠΑ για την εξασφάλιση ενεργειακών προμηθειών από τις ενεργειακές πηγές της Σιβηρικής Ρωσίας. Πράγμα που φέρνει στην επιφάνεια την έλλειψη μιας κεντρικής ενεργειακής πολιτικής σε διεθνές επίπεδο, αλλά κύρια και την έλλειψη στοιχείων μιας κοινής εξωτερικής πολιτικής που είναι αναγκαίο υπόβαθρο. Η Ε.Ε που ξεκίνησε σαν ΕΚΑΑ (Ευρωπαϊκή Κοινότητα Άνθρακα και Ατσαλιού) έχει ανάγκη από ένα «υπουργείο» για την ενεργειακή πολιτική. Αλλά μια και κάτι τέτοιο είναι αδύνατο, από μια Κεντρική Αρχή ( αποδεκτή απ’ όλους) για την διακυβέρνηση της αγοράς και των προμηθειών φυσικού αερίου. Η λογική του σκόρπιου κοπαδιού και της φρούδης ελπίδας ότι θα επιτευχθούν καλύτερες τιμές αν καθένας διαπραγματεύεται χωριστά με Ρωσία και Αλγερία, ευνοεί βασικά τους μοναδικούς και συνεργαζόμενους προμηθευτές. Υπάρχει ανάγκη από «μια ευρωπαϊκή ενεργειακή πολιτική αλληλεγγύης» που θα είναι σε θέση να ανοίξει ένα ισότιμο διάλογο με τους «απανταχού της γης» κατόχους ενεργειακών ορυκτών κοιτασμάτων. Τα φυσικά αγαθά που δεν αναπαράγονται- όπως το πετρέλαιο και φυσικό αέριο- και δεν πρόκειται στο μέλλον να αυξηθούν κατά μια σταγόνα, αντίθετα μειώνονται σταθερά και ευρίσκονται εκεί που δημιουργήθηκαν μια φορά και για πάντα. Η τιμή τους δεν υπακούει απόλυτα στους νόμους της αγοράς αλλά εξαρτάται και από την θέληση του προμηθευτή. Εκτός βέβαια αν θέλουμε να τον υποχρεώσουμε με μια «εισβολή» αλλά φαίνεται ότι το πείραμα δεν πετυχαίνει.
-2. Η λεγόμενη απελευθέρωση της αγοράς του φυσικού αερίου κινδυνεύει να καταντήσει «παρωδία» αν δεν γίνει διαφοροποίηση των προμηθευτών με την εισαγωγή υγροποιημένου φυσικού αερίου και δημιουργία εγκαταστάσεων επαναεριοποίησης. Τα ερωτηματικά είναι από πού; Νιγηρία (πλήρης αστάθεια); Ιράν; Βενεζουέλα; Με ποια ευρωπαϊκή εξωτερική και ενεργειακή πολιτική;
-3.Είναι δύσκολο αν όχι αδύνατο να σταματήσει κανείς την πορεία παγκόσμιας επέκτασης της Gazprom (οι δραστηριότητες της και οι συμμαχίες-συμφωνίες επεκτείνονται από την Ευρασιατική υπερήπειρο στην Λατινική Αμερική και στην Αφρική. Στο πρώτο εξάμηνο του 2006 ο κύκλος εργασιών της αυξήθηκε κατά 39%, ενώ τα καθαρά κέρδη της διπλασιάστηκαν.
Ερχόμενοι στα «καθ’ ημάς», σωστό το σύνθημα –στόχος να γίνει η χώρα ενεργειακός κόμβος, γιατί συμβάλει στην διαφοροποίηση των ενεργειακών προμηθευτών και των ορυκτών ενεργειακών πηγών με την στόχευση στην διαφοροποίηση των προμηθευτών του φυσικού αερίου.
Το μεγάλο πρόβλημα είναι ότι δεν υπάρχει καμιά σοβαρή πολιτική διακυβέρνησης της ζήτησης. Κατεύθυνση στην οποία σπρώχνουν οι οδηγίες και οι πράσινοι βίβλοι της Ε.Ε μαζί με την εφαρμογή του πρωτοκόλλου του Κιότο. Όμως σε εθνικό επίπεδο είμαστε παρασάγγες πίσω στην εφαρμογή των δεσμεύσεων που προκύπτουν από τις οδηγίες τις πράσινες βίβλους και το πρωτόκολλο του Κιότο. Δεν είναι τυχαίο ότι έχουν περάσει σχεδόν οκτώ μήνες από την καταληκτική ημερομηνία 4/01/06 που έπρεπε να εφαρμοσθεί η Οδηγία 2002/91/ΕΕ «για την ενεργειακή απόδοση των κτηρίων». Ενώ οι δεσμεύσεις για τον σεβασμό του Πρωτοκόλλου του Κιότο έχουν ήδη παραβιασθεί προ πολλού. Και δεν μπορεί να είναι διαφορετικά μια και η αποτελεσματικότητα χρήσης της ενέργειας στο ελληνικό ενεργειακό σύστημα είναι πολύ χαμηλή σε σχέση με αυτό που μπορεί να επιτευχθεί θεωρητικά, πρακτικά και οικονομικά. Ενώ η ενέργεια θεωρείται σαν μια ανεξάρτητη μεταβλητή που μπορεί να τη χρησιμοποιούμε όπως θέλουμε χωρίς καμιά δέσμευση και ρύθμιση (ιδίως στο δημόσιο τομέα, όπου «πέρα από τις οδηγίες προς ναυτιλομένους» η ορθολογική χρήση και εξοικονόμηση θεωρείται ενόχληση προς τους «διευθύνοντες») . Δεν είναι τυχαίο ότι πηγαίνουμε προς δημοτικές και νομαρχιακές εκλογές χωρίς να υπάρχει ίχνος συζήτησης για την σχέση του χώρου και της πόλης με τη μεταφορά, μετασχηματισμό και τη χρήσης της ενέργειας στις διάφορες μορφές της. Ενώ ο ρόλος των ΟΤΑ στο καινούργιο θεσμικό ενεργειακό πλαίσιο που διαμόρφωσε η σημερινή κυβέρνηση είναι ανύπαρκτος και δεν διαφαίνονται/ στον ορίζοντα- στοιχεία διαμόρφωσης ενός ενεργειακού μοντέλου διαφορετικού από εκείνο «της σπατάλης» που κυριαρχεί μέχρι τώρα.
Επισφράγιση εκείνης της επίσκεψης είναι η συμφωνία που υπογράφτηκε τις 3/08 μεταξύ της αλγερινής εταιρίας υδρογονανθράκων Sonatrach (Σονατράχ) και των ρωσικών Gazprom (Γκαζπρόμ) και Lukoil (Λουκόϊλ: πρόκειται για πολύ μικρότερη ιδιωτική εταιρεία που κινείται στο χώρο του πετρελαίου). Τυπικά πρόκειται για μια συμφωνία συνεργασίας μεταξύ ανωνύμων εταιριών από τις οποίες η μία Gazprom ( η παρουσία της Lukoil υπογραμμίζει την διάσταση της συνεργασίας) είναι εισηγμένη στα δυτικά χρηματιστήρια. Όμως και οι δύο, οι πιο σημαντικές, ελέγχονται «ουσιαστικά» από τις αντίστοιχες κυβερνήσεις δηλ. η Gazprom από τη ρωσική και από την αλγερινή η Sonatrach. Επόμενα η συμφωνία πέρα από την ενεργειακή διάσταση πρέπει ίσως να αντικρισθεί περισσότερο από εκείνη την πολιτική. Θα μπορούσε κανείς να το προσδιορίσει σαν ένα συγκεκριμένο πρώτο βήμα στην κατεύθυνση της δημιουργίας ενός «OPEC του φυσικού αερίου». Οι χώρες εξαγωγής σημαντικών όγκων φυσικού αερίου είναι ακόμα λιγότερες σε σχέση με εκείνες που εξάγουν πετρέλαιο και δύσκολα ξεπερνούν τα πέντε δάχτυλα «μιας χειρός». Και από αυτές οι Ρωσία η Αλγερία έχουν την μερίδα «του λέοντος», μια και η μεν Ρωσία είναι πρώτη η δε Αλγερία τέταρτη χώρα εξαγωγής φυσικού αερίου. Το φυσικό αέριο της Β. Ευρώπης (Νορβηγία, Ολλανδία) έχει πάρει τις «κατιούσες δυνάμεις» παραγωγής, ενώ παραγωγή της Κ. Ασίας «εκπροσωπείται» ήδη από την Gazprom (Τουρκμεκιστάν) ή βρίσκεται κάτω από τον έμμεσο έλεγχο της μέσω διακρατικών συμφωνιών ή του ρόλου της «Ομάδας της Σαγκάης». Η Βενεζουέλα, που στοχεύει να αναπτύξει τα προσεχή χρόνια σημαντική παραγωγή φυσικού αερίου για εξαγωγή (μέσω ειδικών πλοίων με το φυσικό αέριο σε υγροποιημένη κατάταση), έκαμε το τέλος του περασμένου Ιούλη μια «σιδηρά» συμφωνία με την Gazprom. Η δε συνεργασία του Ιράν – δεύτερη χώρα μετά Ρωσία σε αποθέματα φυσικού αερίου και με την στρατηγική επιλογή να αξιοποιήσει πολύ περισσότερο την εκμετάλλευση τους - με την Gazprom είναι ήδη σε εξέλιξη στην Ασία (αγωγός φυσικού αερίου για Ινδία κλπ), συμβάλλει σε αυτή την συνεργασία και η συμμετοχή του Ιράν, σαν παρατηρητή, στην «Ομάδα της Σαγκάης».
Η συμφωνία από όσα είναι γνωστά προκύπτει ότι είναι αρκετά πολυσύνθετη και εκτεταμένη σε ότι σχετίζεται με το φάσμα των κοινών δραστηριοτήτων μια και προβλέπει: κοινές επενδύσεις σε τρίτες χώρες, αύξηση της παραγωγής φυσικού αερίου, «ανταλλαγή περιουσιακών στοιχείων», κοινή συμμετοχή σε διεθνείς διαγωνισμούς, κοινή έρευνα και αναζήτηση καινούργιων κοιτασμάτων, «βελτιστοποίηση των προμηθειών» κλπ. Όπως διαφαίνεται πρόκειται για μια στρατηγική, από κάθε πλευρά, συμφωνία που δεν μπορεί να μην έχει επιπτώσεις στην διαμόρφωση της τιμής του φυσικού αερίου που προσφέρεται στη διεθνή αγορά. Η περιοριστική εκτίμηση, ότι αποσκοπεί περισσότερο στην αντιμετώπιση υπαρκτών δυσκολιών της Gazprom να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις της απέναντι στις χώρες της Ε.Ε και λόγω της κρίσης με την Ουκρανία, διαψεύδεται από της συμφωνία της 16 Αυγούστου μεταξύ Ουκρανίας και Ρωσίας για την λύση σε μόνιμη βάση του ενεργειακού εφοδιασμού της Ουκρανίας. Ενώ η εκτίμηση ότι αποσκοπεί σε μια ασυμμετρική ρύθμιση των τιμών- έξω και πέρα από τους όρους της αγοράς, που θα οδηγούσε βραχυπρόθεσμα σε ανεξέλεγκτες αυξήσεις της τιμής του φυσικού αερίου και αργότερα σε πολιτικές απορυθμίσεις ακόμα πιο σοβαρές από αυτές που παρατηρούμε σαν συνέπειες τής διαπάλης για «έλεγχο» κοιτασμάτων πετρελαίου σε Αφρική και Ασία- ανήκει περισσότερο στους υποστηρικτές του ενεργειακού ΝΑΤΟ (Πολωνία κλπ).
Ανεξάρτητα όμως από την οποιαδήποτε εκτίμηση η συμφωνία μεταξύ Gazprom και Sonatrach βάζει για τις χώρες της Ε.Ε καθώς και για την ίδια την Ε.Ε (θεσμικά νοώντας την ) σοβαρά προβλήματα και ερωτηματικά.
-1.Το μεγάλο πρόβλημα για την Ε.Ε, προοπτικά, δεν θα είναι η « πολιτική χρήση του φυσικού αερίου» από τη μεριά της Ρωσίας όσο ο σκληρός ανταγωνισμός από τη μεριά της Κίνας, της Ινδίας, της Ιαπωνίας και τελευταία και των ΗΠΑ για την εξασφάλιση ενεργειακών προμηθειών από τις ενεργειακές πηγές της Σιβηρικής Ρωσίας. Πράγμα που φέρνει στην επιφάνεια την έλλειψη μιας κεντρικής ενεργειακής πολιτικής σε διεθνές επίπεδο, αλλά κύρια και την έλλειψη στοιχείων μιας κοινής εξωτερικής πολιτικής που είναι αναγκαίο υπόβαθρο. Η Ε.Ε που ξεκίνησε σαν ΕΚΑΑ (Ευρωπαϊκή Κοινότητα Άνθρακα και Ατσαλιού) έχει ανάγκη από ένα «υπουργείο» για την ενεργειακή πολιτική. Αλλά μια και κάτι τέτοιο είναι αδύνατο, από μια Κεντρική Αρχή ( αποδεκτή απ’ όλους) για την διακυβέρνηση της αγοράς και των προμηθειών φυσικού αερίου. Η λογική του σκόρπιου κοπαδιού και της φρούδης ελπίδας ότι θα επιτευχθούν καλύτερες τιμές αν καθένας διαπραγματεύεται χωριστά με Ρωσία και Αλγερία, ευνοεί βασικά τους μοναδικούς και συνεργαζόμενους προμηθευτές. Υπάρχει ανάγκη από «μια ευρωπαϊκή ενεργειακή πολιτική αλληλεγγύης» που θα είναι σε θέση να ανοίξει ένα ισότιμο διάλογο με τους «απανταχού της γης» κατόχους ενεργειακών ορυκτών κοιτασμάτων. Τα φυσικά αγαθά που δεν αναπαράγονται- όπως το πετρέλαιο και φυσικό αέριο- και δεν πρόκειται στο μέλλον να αυξηθούν κατά μια σταγόνα, αντίθετα μειώνονται σταθερά και ευρίσκονται εκεί που δημιουργήθηκαν μια φορά και για πάντα. Η τιμή τους δεν υπακούει απόλυτα στους νόμους της αγοράς αλλά εξαρτάται και από την θέληση του προμηθευτή. Εκτός βέβαια αν θέλουμε να τον υποχρεώσουμε με μια «εισβολή» αλλά φαίνεται ότι το πείραμα δεν πετυχαίνει.
-2. Η λεγόμενη απελευθέρωση της αγοράς του φυσικού αερίου κινδυνεύει να καταντήσει «παρωδία» αν δεν γίνει διαφοροποίηση των προμηθευτών με την εισαγωγή υγροποιημένου φυσικού αερίου και δημιουργία εγκαταστάσεων επαναεριοποίησης. Τα ερωτηματικά είναι από πού; Νιγηρία (πλήρης αστάθεια); Ιράν; Βενεζουέλα; Με ποια ευρωπαϊκή εξωτερική και ενεργειακή πολιτική;
-3.Είναι δύσκολο αν όχι αδύνατο να σταματήσει κανείς την πορεία παγκόσμιας επέκτασης της Gazprom (οι δραστηριότητες της και οι συμμαχίες-συμφωνίες επεκτείνονται από την Ευρασιατική υπερήπειρο στην Λατινική Αμερική και στην Αφρική. Στο πρώτο εξάμηνο του 2006 ο κύκλος εργασιών της αυξήθηκε κατά 39%, ενώ τα καθαρά κέρδη της διπλασιάστηκαν.
Ερχόμενοι στα «καθ’ ημάς», σωστό το σύνθημα –στόχος να γίνει η χώρα ενεργειακός κόμβος, γιατί συμβάλει στην διαφοροποίηση των ενεργειακών προμηθευτών και των ορυκτών ενεργειακών πηγών με την στόχευση στην διαφοροποίηση των προμηθευτών του φυσικού αερίου.
Το μεγάλο πρόβλημα είναι ότι δεν υπάρχει καμιά σοβαρή πολιτική διακυβέρνησης της ζήτησης. Κατεύθυνση στην οποία σπρώχνουν οι οδηγίες και οι πράσινοι βίβλοι της Ε.Ε μαζί με την εφαρμογή του πρωτοκόλλου του Κιότο. Όμως σε εθνικό επίπεδο είμαστε παρασάγγες πίσω στην εφαρμογή των δεσμεύσεων που προκύπτουν από τις οδηγίες τις πράσινες βίβλους και το πρωτόκολλο του Κιότο. Δεν είναι τυχαίο ότι έχουν περάσει σχεδόν οκτώ μήνες από την καταληκτική ημερομηνία 4/01/06 που έπρεπε να εφαρμοσθεί η Οδηγία 2002/91/ΕΕ «για την ενεργειακή απόδοση των κτηρίων». Ενώ οι δεσμεύσεις για τον σεβασμό του Πρωτοκόλλου του Κιότο έχουν ήδη παραβιασθεί προ πολλού. Και δεν μπορεί να είναι διαφορετικά μια και η αποτελεσματικότητα χρήσης της ενέργειας στο ελληνικό ενεργειακό σύστημα είναι πολύ χαμηλή σε σχέση με αυτό που μπορεί να επιτευχθεί θεωρητικά, πρακτικά και οικονομικά. Ενώ η ενέργεια θεωρείται σαν μια ανεξάρτητη μεταβλητή που μπορεί να τη χρησιμοποιούμε όπως θέλουμε χωρίς καμιά δέσμευση και ρύθμιση (ιδίως στο δημόσιο τομέα, όπου «πέρα από τις οδηγίες προς ναυτιλομένους» η ορθολογική χρήση και εξοικονόμηση θεωρείται ενόχληση προς τους «διευθύνοντες») . Δεν είναι τυχαίο ότι πηγαίνουμε προς δημοτικές και νομαρχιακές εκλογές χωρίς να υπάρχει ίχνος συζήτησης για την σχέση του χώρου και της πόλης με τη μεταφορά, μετασχηματισμό και τη χρήσης της ενέργειας στις διάφορες μορφές της. Ενώ ο ρόλος των ΟΤΑ στο καινούργιο θεσμικό ενεργειακό πλαίσιο που διαμόρφωσε η σημερινή κυβέρνηση είναι ανύπαρκτος και δεν διαφαίνονται/ στον ορίζοντα- στοιχεία διαμόρφωσης ενός ενεργειακού μοντέλου διαφορετικού από εκείνο «της σπατάλης» που κυριαρχεί μέχρι τώρα.
