Η Ευρώπη διασχίζει τον Ρουβικώνα

Η αποκαλούμενη «Ευρωπαϊκή Πολιτική Γειτνίασης» (ΕΠΓ), cos αυτή τη στιγμή είναι ένα περίεργο πράγμα. Γίνεται πολύ συζήτηση για αυτή στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά με λίγα πρακτικά αποτελέσματα. Θα ήταν η εναλλακτική λύση στον συνεχώς αυξανόμενο αριθμό των διευρύνσεων, συμπεριλαμβάνοντας τις χώρες του Νοτίου Καυκάσου. Αλλά ο πόλεμος στον Λίβανο και οι συνέπειές του προκάλεσαν μια ξαφνική και ριζική αλλαγή στη νωχελική επιδίωξη αυτής της πολιτικής. O πόλεμος του Λιβάνου υπενθύμισε με σκληρό τρόπο στην Ευρωπαϊκή Ένωση ότι έχει «στρατηγικά συμφέροντα» -πρώτα και πάνω απ’ όλα συμφέροντα ασφάλειας- και ότι, αν επιλέξει να τα αγνοήσει, το κόστος θα είναι υψηλό. Επιπλέον ο πόλεμος στο Ιράκ ροκανίζει τις στρατιωτικές ικανότητες της Αμερικής, ενώ προκάλεσε και ένα αίτημα ηθικής και πολιτικής voμιμότητας των ΗΠΑ σε όλον τον αραβικό - ισλαμικό κόσμο.

Η απόφαση των κρατών μελών να στείλουν μερικές χιλιάδες στρατιώτες στον Λίβανο, ώστε να τεθεί σε εφαρμογή το ψήφισμα 1701 του ΟΗΕ για κατάπαυση του πυρός, συνιστά την πιο σημαντική απόφαση της Ευρωπαϊκής Ένωσης στα πλαίσια της ΕΠΓ. Μπορεί η ΕΕ να αναδειχθεί σταθεροποιητική πολιτική δύναμη στην πιο επικίνδυνη περιοχή συγκρούσεων της άμεσης γεωπολιτικής γειτονιάς της; Μετά τους Βαλκανικούς Πολέμους της δεκαετίας του ’90, η Εγγύς και Μέση Ανατολή ταυτόχρονα, είναι η πιο επικίνδυνη και -δεδομένων των διλημμάτων ασφαλείας - η πιο σημαντική γειτονική περιφέρεια της ΕΕ σήμερα. Γιατί; Διότι οι κυριότερες απειλές στην ευρωπαϊκή ασφάλεια στις αρχές του 21ου αιώνα προέρχονται από εκείνη την περιοχή. Οι απειλές που συγκεντρώνονται στη Μέση Ανατολή ποικίλουν: περιφερειακές συγκρούσεις, ολοκληρωτικές θρησκευτικές ιδεολογίες, τρομοκρατία, πυρηνικά εξοπλιστικά προγράμματα, αποκλεισμοί του εκσυγχρονισμού, ασταθή καθεστώτα και ηγεμονικές φιλοδοξίες. Αν κάποιος αναρωτηθεί τι συμφέροντα έχει η ΕΕ και τα κράτη-μέλη της σε αυτήν την περιοχή, η απάντηση είναι ότι βρίσκονται σε κίνδυνο ενεργειακά και οικονομικά ευρωπαϊκά συμφέροντα, όπως και ζωτικά συμφέροντα των εταίρων και των συμμάχων της (κυρίως του Ισραήλ). Η έκταση των κινδύνων - ή και των προκλήσεων - για την ευρωπαϊκή ασφάλεια θα εξαρτηθεί από το πώς θα αναπτυχθεί η Μέση Ανατολή. Η επιτυχία περιορισμού ή και επίλυσης της σύγκρουσης εκεί θα έχει πολύ θετικά αποτελέσματα για την ευρωπαϊκή ασφάλεια.

Η αποστολή στον Λίβανο είναι υψηλού κινδύνου για τη δύναμη του ΟΗΕ και ειδικότερα για την Ευρώπη. Ο πόλεμος δεν επέφερε καμία πραγματική απόφαση. Ούτε η Χεζμπολάχ ούτε η Συρία, πόσο μάλλον το Ισραήλ, δεν ενδιαφέρονται για την επιτυχία της αποστολής του ΟΗΕ. To ψήφισμα του Συμβουλίου Ασφαλείας προϋποθέτει -εκτός από το να χωρίσει τους μαχόμενους- την ενίσχυση της εσωτερικής και εξωτερικής κυριαρχίας της εκλεγμένης κυβέρνησης του Λιβάνου, χωρίς να αναφέρει όμως πώς θα επιτευχθεί αυτό με μια πολιτικά ενδυναμωμένη Χεζμπολάχ, που είναι στρατιωτικά υπέρτερη των λιβανέζικων δυνάμεων. Οποιαδήποτε προσπάθεια αφοπλισμού της Χεζμπολάχ από τη δύναμη του ΟΗΕ θα σήμαινε πόλεμο με τη Χεζμπολάχ (και με τη Συρία και το Ιράν στο φόντο), μια αποστολή που ο ΟΗΕ δεν μπορεί να φέρει σε πέρας.

Ωστόσο αν ο ΟΗΕ και η ΕΕ αποδεχτούν απλώς τη θέση του παρατηρητή στον Λίβανο, θα χάσουν κάθε αξιοπιστία. Επιπλέον είναι πιθανόν ότι μέσα σε λίγους μήνες οι στρατιώτες του ΟΗΕ θα βρεθούν ανάμεσα στα πυρά των αντιμαχόμενων παρατάξεων. Κατά συνέπεια η αποστολή του ΟΗΕ θα πρέπει να σταθεροποιήσει τη χώρα. Ενδεχόμενη αποτυχία θα συνιστά διαρκή κίνδυνο και το στρατιωτικό ρίσκο θα είναι υψηλό. Εν τούτοις, όπως έχει η κατάσταση, δεν υπάρχει καλύτερη εναλλακτική.

Εν όψει του κινδύνου για τους στρατιώτες της, η Ευρώπη θα αναγκαστεί να επηρεάσει, ακόμη και να προκαλέσει η ίδια στρατηγικές αλλαγές στο πολιτικό περιβάλλον ολόκληρης της Μέσης Ανατολής. Με την απόφαση αποστολής στρατιωτών στον Λίβανο, η ΕΕ διέσχισε έναν στρατιωτικό Ρουβίκωνα. Τώρα πρέπει να υποστηρίξει το αυξανόμενο βάρος της στη Μέση Ανατολή με πολιτικές πρωτοβουλίες. Αυτό θα πρέπει να περιλαμβάνει τρία στοιχεία - κλειδιά: Λύση για τη Συρία μέσω διαπραγματεύσεων, επανάληψη των διαπραγματεύσεων μεταξύ του Ισραήλ και των Παλαιστινίων και μια κοινή στρατηγική αντίληψη με τις ΗΠΑ για την πολιτική στρατηγική της Δύσης στην περιοχή. Αυτή η κοινή αντίληψη θα είναι πολύ σημαντική για το μέλλον των ευρωατλαντικών σχέσεων.

Η Ευρώπη έπρεπε να δράσει στον Λίβανο, παρ’ όλο που η απόφαση ελήφθη δύσκολα. Η ερώτηση-κλειδί στο προσεχές μέλλον θα είναι το κατά πόσο η Ευρώπη έχει τις στρατιωτικές και πολιτικές ικανότητες, την πολιτική αντοχή και την κοινή θέληση να δράσει για την εξυπηρέτηση των ουσιαστικών συμφερόντων της στη Μέση Ανατολή. Θα δούμε. Σε κάθε περίπτωση ένα πράγμα μπορεί να λεχθεί: Kαλώς ήλθατε στον πραγματικό κόσμο.

O JOSCHKA FISCHER διετέλεσε υπουργός Εξωτερικών και αντικαγκελάριος της Γερμανίας από το 1998 ως το 2005.