Αγνοήθηκαν οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις του αγωγού
ΜΠΟΥΡΓΚΑΣ - ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΗ
Γιώργος Παπαδημητρίου, Τα Νέα, Δημοσιευμένο: 2006-09-26
Η Διακήρυξη της 4ης Σεπτεμβρίου 2006 των ηγετών της Ρωσίας, της Ελλάδας και της Βουλγαρίας για την ενεργειακή συνεργασία αποτελεί σημαντικό σταθμό για την προώθηση του αγωγού Μπουργκάς - Αλεξανδρούπολης. Η κατασκευή και η λειτουργία του παρουσιάζουν σύνθετες οικονομικές, πολιτικές και περιβαλλοντικές πτυχές. Την προσοχή μας έχουμε στρέψει έως τώρα μόνο στις πολιτικές και τις οικονομικές επιπτώσεις του εγχειρήματος, ενώ το περιβαλλοντικό διακύβευμά του άρχισε να συζητείται ακροθιγώς μετά τη Διακήρυξη.
Στα δέκα σημεία της Διακήρυξης θα περίμενε κανείς να συναντήσει αναφορές με συγκεκριμένες ενδείξεις για τον τρόπο με τον οποίο πρέπει να αντιμετωπισθούν οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις από την κατασκευή και τη λειτουργία του αγωγού. Από την προσεκτική ανάγνωσή της προκύπτει όμως ότι η συγκομιδή είναι φτωχή. Συγκεκριμένα, στο σημείο 1 γίνεται λόγος γενικά για «την οικολογικά ασφαλή παροχή ενέργειας», ενώ στο σημείο 4 προβλέπεται «η διασφάλιση των ενεργειακών αγορών σε συνθήκες υψηλών αυξανόμενων... οικολογικών κινδύνων». Τέλος, στο σημείο 5 αναφέρεται ότι «το έργο θα συμβάλει στην αναβάθμιση της ενεργειακής ασφάλειας της Ευρώπης και τη μείωση των οικολογικών κινδύνων, με τους οποίους συνδέεται η αυξανόμενη φόρτωση των παραδοσιακών οδών μεταφοράς των υδρογονανθράκων... στην περιοχή».
Η προστασία του περιβάλλοντος και η αειφόρος ανάπτυξη ουσιαστικά αγνοήθηκαν στη Διακήρυξη. Αν η στάση αυτή των ηγετών των τριών χωρών επικρατήσει και στη συμφωνία που θα υπογραφεί έως το τέλος του έτους, θα δημιουργηθεί ασφαλώς μείζον πρόβλημα. Σε ένα τόσο μεγάλο εγχείρημα σημαντικές είναι - εκτός από τις οικονομικές, τις πολιτικές και τις κοινωνικές - και οι περιβαλλοντικές παράμετροι. Ο σχεδιασμός, η κατασκευή και η λειτουργία του αγωγού Μπουργκάς - Αλεξανδρούπολης είναι έργο αδιανόητο χωρίς την τήρηση ορισμένων περιβαλλοντικών αρχών, κανόνων και διαδικασιών που αποτελούν εγγυήσεις για την προστασία του περιβάλλοντος και την αειφόρο ανάπτυξη. Θα ήταν παράλειψη να μη σημειωθεί ότι η περιβαλλοντική νομιμότητα εκφράζεται, εν προκειμένω, σε τρία επίπεδα: το εθνικό, το ενωσιακό και το διεθνές.
Ειδικότερα, στη χώρα μας είναι επιβεβλημένη η τήρηση των επιταγών του περιβαλλοντικού Συντάγματος και της εθνικής νομοθεσίας, καθώς και η συνεκτίμηση των πορισμάτων της περιβαλλοντικής νομολογίας του Συμβουλίου της Επικρατείας. Μέριμνα πρέπει επίσης να ληφθεί για τον σεβασμό της κοινοτικής νομιμότητας, δηλαδή των περιβαλλοντικών διατάξεων των Καταστατικών Συνθηκών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του παράγωγου δικαίου, ιδίως μάλιστα της Οδηγίας 2001/42 για τη «Στρατηγική Περιβαλλοντική Εκτίμηση», προς την οποία εναρμονίσθηκε πρόσφατα το ελληνικό δίκαιο. Λόγω των διαστάσεων του έργου είναι, τέλος, αναγκαία η υποβολή του σε διασυνοριακή εκτίμηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων με βάση τους ορισμούς της ομώνυμης Σύμβασης Espoo (1991), την οποία έχουν κυρώσει η Ελλάδα και η Βουλγαρία, πιθανώς και η Ρωσία.
Τηρουμένων των αναλογιών, τα ίδια ισχύουν για τη Βουλγαρία που δεσμεύεται από το κοινοτικό κεκτημένο, αφού καθ όλες τις ενδείξεις θα αρχίσει να συμμετέχει στην Ευρωπαϊκή Ένωση από την 1η Ιανουαρίου 2007. Διαφορετικά τίθεται βέβαια το ζήτημα για τη Ρωσία, που φαίνεται να δεσμεύεται από τη Σύμβαση Espoo όχι όμως και από το κοινοτικό κεκτημένο. Η προστασία του περιβάλλοντος σε αυτήν υπολείπεται γενικότερα της προστασίας που ισχύει στην Ελλάδα και τη Βουλγαρία.
Εφόσον λοιπόν η νομιμότητα του αγωγού Μπουργκάς - Αλεξανδρούπολης θα κριθεί προεχόντως με γνώμονα το ελληνικό και το βουλγαρικό, αναγωγικά δε το (πρωτογενές και παράγωγο) κοινοτικό και το διεθνές δίκαιο, οι προδιαγραφές για την κατασκευή και τη λειτουργία του πρέπει να εναρμονίζονται προς το υψηλό επίπεδο περιβαλλοντικής προστασίας που ισχύει αφενός στην Ελλάδα και τη Βουλγαρία και αφετέρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Διαφορετικά η συμφωνία που πρόκειται να υπογραφεί και να κυρωθεί από τα Κοινοβούλια θα είναι αίολη. Γι αυτό ακριβώς επιβάλλεται να εξετασθούν έγκαιρα και να αντιμετωπισθούν όλα τα προβλήματα που συνδέονται με την προστασία του περιβάλλοντος και την αειφόρο ανάπτυξη στην ευρύτερη περιοχή στην οποία θα εισρέουν, από την οποία θα διέρχονται και στην οποία θα φθάνουν στο Αιγαίο οι υδρογονάνθρακες.
Ο Γιώργος Παπαδημητρίου είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Στα δέκα σημεία της Διακήρυξης θα περίμενε κανείς να συναντήσει αναφορές με συγκεκριμένες ενδείξεις για τον τρόπο με τον οποίο πρέπει να αντιμετωπισθούν οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις από την κατασκευή και τη λειτουργία του αγωγού. Από την προσεκτική ανάγνωσή της προκύπτει όμως ότι η συγκομιδή είναι φτωχή. Συγκεκριμένα, στο σημείο 1 γίνεται λόγος γενικά για «την οικολογικά ασφαλή παροχή ενέργειας», ενώ στο σημείο 4 προβλέπεται «η διασφάλιση των ενεργειακών αγορών σε συνθήκες υψηλών αυξανόμενων... οικολογικών κινδύνων». Τέλος, στο σημείο 5 αναφέρεται ότι «το έργο θα συμβάλει στην αναβάθμιση της ενεργειακής ασφάλειας της Ευρώπης και τη μείωση των οικολογικών κινδύνων, με τους οποίους συνδέεται η αυξανόμενη φόρτωση των παραδοσιακών οδών μεταφοράς των υδρογονανθράκων... στην περιοχή».
Η προστασία του περιβάλλοντος και η αειφόρος ανάπτυξη ουσιαστικά αγνοήθηκαν στη Διακήρυξη. Αν η στάση αυτή των ηγετών των τριών χωρών επικρατήσει και στη συμφωνία που θα υπογραφεί έως το τέλος του έτους, θα δημιουργηθεί ασφαλώς μείζον πρόβλημα. Σε ένα τόσο μεγάλο εγχείρημα σημαντικές είναι - εκτός από τις οικονομικές, τις πολιτικές και τις κοινωνικές - και οι περιβαλλοντικές παράμετροι. Ο σχεδιασμός, η κατασκευή και η λειτουργία του αγωγού Μπουργκάς - Αλεξανδρούπολης είναι έργο αδιανόητο χωρίς την τήρηση ορισμένων περιβαλλοντικών αρχών, κανόνων και διαδικασιών που αποτελούν εγγυήσεις για την προστασία του περιβάλλοντος και την αειφόρο ανάπτυξη. Θα ήταν παράλειψη να μη σημειωθεί ότι η περιβαλλοντική νομιμότητα εκφράζεται, εν προκειμένω, σε τρία επίπεδα: το εθνικό, το ενωσιακό και το διεθνές.
Ειδικότερα, στη χώρα μας είναι επιβεβλημένη η τήρηση των επιταγών του περιβαλλοντικού Συντάγματος και της εθνικής νομοθεσίας, καθώς και η συνεκτίμηση των πορισμάτων της περιβαλλοντικής νομολογίας του Συμβουλίου της Επικρατείας. Μέριμνα πρέπει επίσης να ληφθεί για τον σεβασμό της κοινοτικής νομιμότητας, δηλαδή των περιβαλλοντικών διατάξεων των Καταστατικών Συνθηκών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του παράγωγου δικαίου, ιδίως μάλιστα της Οδηγίας 2001/42 για τη «Στρατηγική Περιβαλλοντική Εκτίμηση», προς την οποία εναρμονίσθηκε πρόσφατα το ελληνικό δίκαιο. Λόγω των διαστάσεων του έργου είναι, τέλος, αναγκαία η υποβολή του σε διασυνοριακή εκτίμηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων με βάση τους ορισμούς της ομώνυμης Σύμβασης Espoo (1991), την οποία έχουν κυρώσει η Ελλάδα και η Βουλγαρία, πιθανώς και η Ρωσία.
Τηρουμένων των αναλογιών, τα ίδια ισχύουν για τη Βουλγαρία που δεσμεύεται από το κοινοτικό κεκτημένο, αφού καθ όλες τις ενδείξεις θα αρχίσει να συμμετέχει στην Ευρωπαϊκή Ένωση από την 1η Ιανουαρίου 2007. Διαφορετικά τίθεται βέβαια το ζήτημα για τη Ρωσία, που φαίνεται να δεσμεύεται από τη Σύμβαση Espoo όχι όμως και από το κοινοτικό κεκτημένο. Η προστασία του περιβάλλοντος σε αυτήν υπολείπεται γενικότερα της προστασίας που ισχύει στην Ελλάδα και τη Βουλγαρία.
Εφόσον λοιπόν η νομιμότητα του αγωγού Μπουργκάς - Αλεξανδρούπολης θα κριθεί προεχόντως με γνώμονα το ελληνικό και το βουλγαρικό, αναγωγικά δε το (πρωτογενές και παράγωγο) κοινοτικό και το διεθνές δίκαιο, οι προδιαγραφές για την κατασκευή και τη λειτουργία του πρέπει να εναρμονίζονται προς το υψηλό επίπεδο περιβαλλοντικής προστασίας που ισχύει αφενός στην Ελλάδα και τη Βουλγαρία και αφετέρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Διαφορετικά η συμφωνία που πρόκειται να υπογραφεί και να κυρωθεί από τα Κοινοβούλια θα είναι αίολη. Γι αυτό ακριβώς επιβάλλεται να εξετασθούν έγκαιρα και να αντιμετωπισθούν όλα τα προβλήματα που συνδέονται με την προστασία του περιβάλλοντος και την αειφόρο ανάπτυξη στην ευρύτερη περιοχή στην οποία θα εισρέουν, από την οποία θα διέρχονται και στην οποία θα φθάνουν στο Αιγαίο οι υδρογονάνθρακες.
Ο Γιώργος Παπαδημητρίου είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.
