Η ενδυματολογική αποδόμηση των μαθητικών παρελάσεων
Γιώργος Σταθάκης, Αυγή, Δημοσιευμένο: 2006-10-31
Σ ένα πρόσφατο άρθρο στο Bazaar, η Liza Armstrong σε ένα άρθρο της συνόψισε την κυριαρχία της μόδας την τρέχουσα δεκαετία με τον παρακάτω τρόπο: "Οι επόμενες γενιές κριτικών μόδας θα καταγράψουν την πρώτη δεκαετία της τρίτης χιλιετίας ως την εποχή των πιο ελαφρά ντυμένων θηλυκών στην ιστορία της ανθρωπότητας, μιας υπερφυσικής γενιάς γυναικών που δεν κρύωναν ποτέ".
Η κυριαρχία της γύμνιας μόνο χαρά μπορεί να προσφέρει στη γενιά που μεγάλωσε με τη μέριμνα της γυναικείας χειραφέτησης απέναντι στις συντηρητικές, γκρίζες και πλήρως ανδροκρατούμενες κοινωνίες. Αυτές που κυριαρχούσαν σε Δύση και Ανατολή μέχρι και τη σημαδιακή δεκαετία του 60. Η γύμνια εκφράζει την ισχύ του γυναικείου φύλου. Τη συμφιλίωση με τη ελεύθερη γυναικεία σεξουαλικότητα. Η σύνδεσή της με την πολιτική χειραφέτηση έγινε από την πρώτη στιγμή. Η Τζέιν Φόντα έγινε σύμβολο ενός αντιπολεμικού κινήματος με ένα μπλουζάκι χωρίς στηθόδεσμο, την απόλυτη πράξη απεξάρτησης από τον συμβατικό τρόπο ντυσίματος.
Η συντηρητική ιδεολογία περιόριζε τη γύμνια στον οίκο, ως απόρρητο κλειδαμπαρωμένο μυστικό του άντρα, μη δυνάμενου να εκτεθεί στα μάτια ενός επισκέπτη ή στην αγορά, στη δημόσια δηλαδή θέα. Ακόμα την ίδια εποχή υπήρχε η μοντέρνα εκδοχή, η γυναικεία φιγούρα που με μέτρο τόνιζε την ομορφιά της στο όνομα της σοβαρής και αριστοκρατικής μορφής που εκπορευόταν από τη χολιγουντιανή φαντασίωση της δεκαετίας του 50. Το βάρος των θρησκειών στη γυναικεία ενδυματολογία ήταν ασήκωτο και η συντηρητική αστική κοινωνία δεν έφθασε ποτέ στη ρήξη με αυτές.
Η κυριαρχία της γύμνιας στην απόλυτη μορφή της δεν επιτρέπει συμβιβασμούς. Είναι αδιαπραγμάτευτη, οριστική στις προθέσεις της, εντυπωσιακή, σφριγηλή και μόνο δέος μπορεί να προκαλεί απέναντι στο ισχυρό, ανίσχυρο πλέον, φύλο. Η τόνωση της σεξουαλικότητας μπορεί να έχει γίνει αντικείμενο κριτικής από τον φεμινιστικό χώρο, μαζί και η υπερσεξουαλικότητα που κυριαρχεί στη διαφήμιση και τα μέσα επικοινωνίας, εν πολλοίς σωστή, αλλά είναι ίσως διαφορετικής τάξης πρόβλημα σε σχέση με ένα κοινωνικό δεδομένο: τη δημόσια έκθεση του γυναικείου κορμιού ως συμπεριφορά και αυτονόητη πράξη για εκατομμύρια νέες γυναίκες στον δυτικό κόσμο.
Οι παρελάσεις των εθνικών εορτών αποτελούν ένα απολίθωμα προηγούμενων δεκαετιών, αυτών για τις οποίες ελάχιστα μπορεί να υπερηφανευτεί μία πολιτισμένη κοινωνία. Μεταξικό εύρημα, διασώθηκε στη μετεμφυλιακή Ελλάδα μιας αυταρχικής Δεξιάς και της Δικτατορίας. Από την αρχή της μεταπολίτευσης μπορεί να πλήθυναν οι φωνές για την κατάργηση των μαθητικών παρελάσεων και τον περιορισμό αυτών των εκδηλώσεων στα στρατιωτικά αγήματα, αλλά τα πράγματα δεν άλλαξαν. Η Ν.Δ και το ΠΑΣΟΚ συντήρησαν τον θεσμό.
Αλλαγές βέβαια έγιναν πολλές από το 74 μέχρι σήμερα. Πρώτον τα γυμνάσια έγιναν μικτά. Καταργήθηκαν τα αρρένων και θηλέων, αυτή η συντηρητική θρησκευτική παράδοση που ήθελε τα δύο φύλα χωριστά. Καταργήθηκε και η ποδιά, αυτό το σύμβολο σεμνοτυφίας, που ειδικά τη δεκαετία του 70 προκαλούσε μπαράζ αποβολών εάν ανέβαινε πάνω από το γόνατο. Καταργήθηκε και πλήθος άλλων περιορισμών για το μήκος των μαλλιών των μαθητών και τον τρόπο ντυσίματος. Η μόδα της γύμνιας εισέβαλε αναπόφευκτα στα σχολεία και εκδηλώθηκε φυσικά και στις παρελάσεις.
Παρακολουθώντας την παρέλαση προχθές εντυπωσιάστηκα από την έκταση των ευρημάτων που κάθε μαθητής ή μαθήτρια έχουν ανακαλύψει προκειμένου να τονώσουν τα παραπάνω στοιχεία. Για τα αγόρια μακριά μαλλιά, ιδιόρρυθμα κουρέματα, ακόμα και σκίνχεντ, ριχτά πουκάμισα, αλογοουρές κ.ο.κ. Για τα κορίτσια το απόλυτο σύμβολο της παρέλασης ήταν η κοντή μπλουτζινένια φούστα. Τη φόραγε η συντριπτική πλειοψηφία τους. Από κοντά και κάθε μορφής παπούτσια με διαφορετικό ύψος τακουνιού, μάλλον άβολου για το στρατιωτικού τύπου περπάτημα που επιβάλλει η παρέλαση. Τι είναι ο πόνος μπροστά στα κάλλη. Η κομμωτική είχε και αυτή την τιμητική της. Εκπληκτικοί συνδυασμοί χρωμάτων περιέβαλλαν τα κεφάλια των νεαρών μαθητριών.
Η αποδόμηση της παρέλασης έφθασε στο απόγειό της. Είναι άδικο το συναίσθημα που οι επαναστάσεις και οι ηρωικές στιγμές του έθνους οφείλουν να προκαλούν στις νεότερες γενιές να συγχέεται με στρατιωτικού τύπου παρελάσεις. Είναι αναπόφευκτο οι διαδοχικές γενιές να προσλαμβάνουν κάθε φορά αυτού του τύπου τους καταναγκασμούς με τον τρόπο που καταλαβαίνουν τη δική τους ζωή και τις δικές τους μέριμνες. Οι παρελάσεις των μαθητών πρέπει να καταργηθούν. Μέχρι τότε ας επικροτούμε την ενδυματολογική αποδόμηση του "πατρίς, θρησκεία, οικογένεια" με τους μοναδικούς τρόπους που η σύγχρονη νεολαία συλλαμβάνει.
Η κυριαρχία της γύμνιας μόνο χαρά μπορεί να προσφέρει στη γενιά που μεγάλωσε με τη μέριμνα της γυναικείας χειραφέτησης απέναντι στις συντηρητικές, γκρίζες και πλήρως ανδροκρατούμενες κοινωνίες. Αυτές που κυριαρχούσαν σε Δύση και Ανατολή μέχρι και τη σημαδιακή δεκαετία του 60. Η γύμνια εκφράζει την ισχύ του γυναικείου φύλου. Τη συμφιλίωση με τη ελεύθερη γυναικεία σεξουαλικότητα. Η σύνδεσή της με την πολιτική χειραφέτηση έγινε από την πρώτη στιγμή. Η Τζέιν Φόντα έγινε σύμβολο ενός αντιπολεμικού κινήματος με ένα μπλουζάκι χωρίς στηθόδεσμο, την απόλυτη πράξη απεξάρτησης από τον συμβατικό τρόπο ντυσίματος.
Η συντηρητική ιδεολογία περιόριζε τη γύμνια στον οίκο, ως απόρρητο κλειδαμπαρωμένο μυστικό του άντρα, μη δυνάμενου να εκτεθεί στα μάτια ενός επισκέπτη ή στην αγορά, στη δημόσια δηλαδή θέα. Ακόμα την ίδια εποχή υπήρχε η μοντέρνα εκδοχή, η γυναικεία φιγούρα που με μέτρο τόνιζε την ομορφιά της στο όνομα της σοβαρής και αριστοκρατικής μορφής που εκπορευόταν από τη χολιγουντιανή φαντασίωση της δεκαετίας του 50. Το βάρος των θρησκειών στη γυναικεία ενδυματολογία ήταν ασήκωτο και η συντηρητική αστική κοινωνία δεν έφθασε ποτέ στη ρήξη με αυτές.
Η κυριαρχία της γύμνιας στην απόλυτη μορφή της δεν επιτρέπει συμβιβασμούς. Είναι αδιαπραγμάτευτη, οριστική στις προθέσεις της, εντυπωσιακή, σφριγηλή και μόνο δέος μπορεί να προκαλεί απέναντι στο ισχυρό, ανίσχυρο πλέον, φύλο. Η τόνωση της σεξουαλικότητας μπορεί να έχει γίνει αντικείμενο κριτικής από τον φεμινιστικό χώρο, μαζί και η υπερσεξουαλικότητα που κυριαρχεί στη διαφήμιση και τα μέσα επικοινωνίας, εν πολλοίς σωστή, αλλά είναι ίσως διαφορετικής τάξης πρόβλημα σε σχέση με ένα κοινωνικό δεδομένο: τη δημόσια έκθεση του γυναικείου κορμιού ως συμπεριφορά και αυτονόητη πράξη για εκατομμύρια νέες γυναίκες στον δυτικό κόσμο.
Οι παρελάσεις των εθνικών εορτών αποτελούν ένα απολίθωμα προηγούμενων δεκαετιών, αυτών για τις οποίες ελάχιστα μπορεί να υπερηφανευτεί μία πολιτισμένη κοινωνία. Μεταξικό εύρημα, διασώθηκε στη μετεμφυλιακή Ελλάδα μιας αυταρχικής Δεξιάς και της Δικτατορίας. Από την αρχή της μεταπολίτευσης μπορεί να πλήθυναν οι φωνές για την κατάργηση των μαθητικών παρελάσεων και τον περιορισμό αυτών των εκδηλώσεων στα στρατιωτικά αγήματα, αλλά τα πράγματα δεν άλλαξαν. Η Ν.Δ και το ΠΑΣΟΚ συντήρησαν τον θεσμό.
Αλλαγές βέβαια έγιναν πολλές από το 74 μέχρι σήμερα. Πρώτον τα γυμνάσια έγιναν μικτά. Καταργήθηκαν τα αρρένων και θηλέων, αυτή η συντηρητική θρησκευτική παράδοση που ήθελε τα δύο φύλα χωριστά. Καταργήθηκε και η ποδιά, αυτό το σύμβολο σεμνοτυφίας, που ειδικά τη δεκαετία του 70 προκαλούσε μπαράζ αποβολών εάν ανέβαινε πάνω από το γόνατο. Καταργήθηκε και πλήθος άλλων περιορισμών για το μήκος των μαλλιών των μαθητών και τον τρόπο ντυσίματος. Η μόδα της γύμνιας εισέβαλε αναπόφευκτα στα σχολεία και εκδηλώθηκε φυσικά και στις παρελάσεις.
Παρακολουθώντας την παρέλαση προχθές εντυπωσιάστηκα από την έκταση των ευρημάτων που κάθε μαθητής ή μαθήτρια έχουν ανακαλύψει προκειμένου να τονώσουν τα παραπάνω στοιχεία. Για τα αγόρια μακριά μαλλιά, ιδιόρρυθμα κουρέματα, ακόμα και σκίνχεντ, ριχτά πουκάμισα, αλογοουρές κ.ο.κ. Για τα κορίτσια το απόλυτο σύμβολο της παρέλασης ήταν η κοντή μπλουτζινένια φούστα. Τη φόραγε η συντριπτική πλειοψηφία τους. Από κοντά και κάθε μορφής παπούτσια με διαφορετικό ύψος τακουνιού, μάλλον άβολου για το στρατιωτικού τύπου περπάτημα που επιβάλλει η παρέλαση. Τι είναι ο πόνος μπροστά στα κάλλη. Η κομμωτική είχε και αυτή την τιμητική της. Εκπληκτικοί συνδυασμοί χρωμάτων περιέβαλλαν τα κεφάλια των νεαρών μαθητριών.
Η αποδόμηση της παρέλασης έφθασε στο απόγειό της. Είναι άδικο το συναίσθημα που οι επαναστάσεις και οι ηρωικές στιγμές του έθνους οφείλουν να προκαλούν στις νεότερες γενιές να συγχέεται με στρατιωτικού τύπου παρελάσεις. Είναι αναπόφευκτο οι διαδοχικές γενιές να προσλαμβάνουν κάθε φορά αυτού του τύπου τους καταναγκασμούς με τον τρόπο που καταλαβαίνουν τη δική τους ζωή και τις δικές τους μέριμνες. Οι παρελάσεις των μαθητών πρέπει να καταργηθούν. Μέχρι τότε ας επικροτούμε την ενδυματολογική αποδόμηση του "πατρίς, θρησκεία, οικογένεια" με τους μοναδικούς τρόπους που η σύγχρονη νεολαία συλλαμβάνει.
