Η δεύτερη ευκαιρία της Ευρώπης
Μάσιμο Ντ Αλέμα, Τα Νέα, Δημοσιευμένο: 2006-10-31
Τον ερχόμενο Μάρτιο, η Ευρώπη, ως σχέδιο πολιτικής ολοκλήρωσης, θα συμπληρώσει μισό αιώνα. Δεν θα είναι εύκολα γενέθλια. Στη ζωή της Ευρωπαϊκής Ένωσης κυριάρχησαν τα τελευταία χρόνια σημάδια κρίσης. Αν όμως οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις αντλήσουν τα σωστά διδάγματα, μπορεί τα γενέθλια αυτά να αποδειχθούν πολύ χρήσιμα, επειδή η Ευρώπη μπορεί να κάνει νέο ξεκίνημα. Άραγε όμως πάνω σε ποιες βάσεις;
Μια πρώτη συνθήκη είναι να καλλιεργηθεί η στρατηγική αλλαγή που βρίσκεται σε εξέλιξη. Η Ευρώπη θα καταφέρει να απαντήσει στις ουσιαστικές ανησυχίες των πολιτών της - απασχόληση και ασφάλεια - μόνο αν γίνει παγκόσμιος πρωταγωνιστής.
Η μετατροπή της Ευρώπης σ έναν στρατηγικό πρωταγωνιστή του διεθνούς συστήματος είναι συνεπώς η νέα αποστολή. Οι Ευρωπαίοι θα πρέπει στην επόμενη δεκαετία να προβούν σε επιλογές που σήμερα μοιάζουν μη ρεαλιστικές: να ενοποιήσουν την εκπροσώπησή τους στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και στην Παγκόσμια Τράπεζα, να δρουν εξ ονόματος της Ευρώπης στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, να οικοδομήσουν μια κοινή ενεργειακή πολιτική και να καθορίσουν μια ενιαία προσέγγιση έναντι των άλλων μεγάλων πρωταγωνιστών, αρχής γενομένης από τη γειτονική Ρωσία.
Γι αυτή τη «δεύτερη ευκαιρία» της, η Ευρώπη έχει επίσης ανάγκη από ένα νέο θεσμικό πλαίσιο και από εξασφαλισμένα εξωτερικά σύνορα. Πρέπει να υπάρξει μια Θεμελιώδης Συνθήκη (είτε αποκληθεί Σύνταγμα είτε όχι) που να περιλαμβάνει τις ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις στις οποίες είχαν συμφωνήσει τα κράτη - μέλη το 2004 στη Ρώμη. Θα έχουμε έτσι διασώσει την ουσία της Συνταγματικής Συνθήκης, θα πρόκειται για μια «πυρηνική Συνθήκη», όχι μια «μίνι-Συνθήκη».
Αν υπάρξει διέξοδος στη συνταγματική διαδικασία, θα καταστεί δυνατή η ολοκλήρωση της διεύρυνσης. Η πόρτα της δημοκρατικής Ευρώπης θα πρέπει να παραμείνει ανοικτή στις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων και, στο πλαίσιο ενός πιο μακροχρόνιου και πιο ευαίσθητου σεναρίου, στην Τουρκία. Ο κίνδυνος από τον εκ των προτέρων αποκλεισμό της Τουρκίας είναι σαφής: η ταυτότητα της Ευρώπης θα προσδιοριζόταν τότε, όχι με βάση τις δικές της θετικές κοινές αξίες, αλλά «εναντίον» κάποιου, στην προκειμένη περίπτωση του ισλαμικού κόσμου.
Αλλά για να λειτουργήσει όλο αυτό χρειάζεται μεγαλύτερη ευελιξία. Το ιδεώδες σενάριο για την πολιτική ανάπτυξη της Ένωσης είναι να συμμετάσχει ένας πυρήνας χωρών - μεταξύ των οποίων η Ιταλία - σε όλες τις μορφές συνεργασίας ή ολοκλήρωσης: στις πολιτικές της εσωτερικής ασφάλειας, για παράδειγμα, στην εξωτερική πολιτική και την άμυνα.
Το ιδεώδες είναι να έχουμε μια Ευρώπη των κοινών κανόνων και του εσωτερικού εμπορίου, που θα συμπίπτει με τον διευρυμένο χώρο· και μαζί να έχουμε πιο περιορισμένες ευρωπαϊκές ομάδες, όπως είχε συμβεί με το ευρώ. Η κοινή διαχείριση αυτού του σχεδίου και η κοινή προσαρμογή των οικονομικών πολιτικών στις παγκόσμιες πιέσεις δεν θα είναι εύκολες· είναι όμως ο μοναδικός τρόπος για να μπορέσουν οι Ευρωπαίοι να συναγωνιστούν επιτυχώς στον κόσμο του 21ου αιώνα.
Ο Μάσιμο Ντ Αλέμα είναι αντιπρόεδρος της ιταλικής κυβέρνησης και υπουργός Εξωτερικών
Μια πρώτη συνθήκη είναι να καλλιεργηθεί η στρατηγική αλλαγή που βρίσκεται σε εξέλιξη. Η Ευρώπη θα καταφέρει να απαντήσει στις ουσιαστικές ανησυχίες των πολιτών της - απασχόληση και ασφάλεια - μόνο αν γίνει παγκόσμιος πρωταγωνιστής.
Η μετατροπή της Ευρώπης σ έναν στρατηγικό πρωταγωνιστή του διεθνούς συστήματος είναι συνεπώς η νέα αποστολή. Οι Ευρωπαίοι θα πρέπει στην επόμενη δεκαετία να προβούν σε επιλογές που σήμερα μοιάζουν μη ρεαλιστικές: να ενοποιήσουν την εκπροσώπησή τους στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και στην Παγκόσμια Τράπεζα, να δρουν εξ ονόματος της Ευρώπης στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, να οικοδομήσουν μια κοινή ενεργειακή πολιτική και να καθορίσουν μια ενιαία προσέγγιση έναντι των άλλων μεγάλων πρωταγωνιστών, αρχής γενομένης από τη γειτονική Ρωσία.
Γι αυτή τη «δεύτερη ευκαιρία» της, η Ευρώπη έχει επίσης ανάγκη από ένα νέο θεσμικό πλαίσιο και από εξασφαλισμένα εξωτερικά σύνορα. Πρέπει να υπάρξει μια Θεμελιώδης Συνθήκη (είτε αποκληθεί Σύνταγμα είτε όχι) που να περιλαμβάνει τις ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις στις οποίες είχαν συμφωνήσει τα κράτη - μέλη το 2004 στη Ρώμη. Θα έχουμε έτσι διασώσει την ουσία της Συνταγματικής Συνθήκης, θα πρόκειται για μια «πυρηνική Συνθήκη», όχι μια «μίνι-Συνθήκη».
Αν υπάρξει διέξοδος στη συνταγματική διαδικασία, θα καταστεί δυνατή η ολοκλήρωση της διεύρυνσης. Η πόρτα της δημοκρατικής Ευρώπης θα πρέπει να παραμείνει ανοικτή στις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων και, στο πλαίσιο ενός πιο μακροχρόνιου και πιο ευαίσθητου σεναρίου, στην Τουρκία. Ο κίνδυνος από τον εκ των προτέρων αποκλεισμό της Τουρκίας είναι σαφής: η ταυτότητα της Ευρώπης θα προσδιοριζόταν τότε, όχι με βάση τις δικές της θετικές κοινές αξίες, αλλά «εναντίον» κάποιου, στην προκειμένη περίπτωση του ισλαμικού κόσμου.
Αλλά για να λειτουργήσει όλο αυτό χρειάζεται μεγαλύτερη ευελιξία. Το ιδεώδες σενάριο για την πολιτική ανάπτυξη της Ένωσης είναι να συμμετάσχει ένας πυρήνας χωρών - μεταξύ των οποίων η Ιταλία - σε όλες τις μορφές συνεργασίας ή ολοκλήρωσης: στις πολιτικές της εσωτερικής ασφάλειας, για παράδειγμα, στην εξωτερική πολιτική και την άμυνα.
Το ιδεώδες είναι να έχουμε μια Ευρώπη των κοινών κανόνων και του εσωτερικού εμπορίου, που θα συμπίπτει με τον διευρυμένο χώρο· και μαζί να έχουμε πιο περιορισμένες ευρωπαϊκές ομάδες, όπως είχε συμβεί με το ευρώ. Η κοινή διαχείριση αυτού του σχεδίου και η κοινή προσαρμογή των οικονομικών πολιτικών στις παγκόσμιες πιέσεις δεν θα είναι εύκολες· είναι όμως ο μοναδικός τρόπος για να μπορέσουν οι Ευρωπαίοι να συναγωνιστούν επιτυχώς στον κόσμο του 21ου αιώνα.
Ο Μάσιμο Ντ Αλέμα είναι αντιπρόεδρος της ιταλικής κυβέρνησης και υπουργός Εξωτερικών
