Τα κόμματα στο τούνελ των πολιτικών τους επιλογών

Πόσες φορές έπειτα από κάθε εκλογική αναμέτρηση δεν έχουμε ακούσει και διαβάσει πως βρισκόμαστε ήδη στο τέλος της μεταπολιτευτικής περιόδου και πως ξεκινάει ήδη μια νέα περίοδος αναδιοργάνωσης των πολιτικών σχηματισμών και αναδιατύπωσης των πολιτικών προταγμάτων. Σήμερα μετά τις δημοτικές εκλογές τα θετικά χαρακτηριστικά της μεταπολίτευσης -όπως ο αγώνας για κοινωνία ανοικτή, δημοκρατική και πιο δίκαιη- έχουν εξαντληθεί, ενώ οι δυνάμεις που τα εξέφραζαν εγκαταλείπουν τον αγώνα, από την άλλη τα αρνητικά της λεγόμενης κομματοκρατίας -ή πιο ορθά της συγχώνευσης κρατικής δραστηριότητας, προσωπικών διαδρομών και κομματικής ταύτισης- συνεχώς οξύνονται.

Είμαστε μάρτυρες αφενός της απίσχνανσης ενός μεταπολιτευτικού ιδεώδους που αναζητούσε στην πολιτική τους δρόμους για την επικράτηση του κοινού αγαθού και αφετέρου της κυριαρχίας εκείνων των δυνάμεων που βλέπουν την πολιτική συμμετοχή ως το ασφαλέστερο κριτήριο για την προσωπική ανέλιξη. Στο σημερινό πολιτικό σκηνικό κυριαρχούν ο κυνισμός, η πολιτική και πνευματική απάθεια, η υποτίμηση και απαξίωση του δημόσιου συμφέροντος και των δημόσιων θεσμών, για χάρη ενός αυτιστικού και ναρκισσιστικού ιδιωτικού χώρου και συμπεριφοράς. Τα πολιτικά κόμματα δεν αντιπροσωπεύουν πια τις γνώμες και τα συμφέροντα των κοινών ανθρώπων, αλλά τις συγκρούσεις και τις αντιπαλότητες των εσωκομματικών μηχανισμών.

Το σημερινό πολιτικό και κομματικό σύστημα βλέπει την κοινωνία των πολιτών ως άθροισμα ατομικών συμφερόντων και ιδιωτικών διαδρομών, που καλούνται να ενοποιηθούν στον χώρο της ατομικής ανέλιξης και όχι ως τον χώρο διαμόρφωσης ηγεμονικών, ιδεολογικών και αξιακών προτάσεων για τα συμφέροντα ευρύτερων κοινωνικών συνόλων και ομάδων. Γι’ αυτήν την ανέλιξη, σ’ ένα καθεστώς υποκατάστασης της πολιτικής από το κράτος -και όχι απλά από τα κόμματα- η πιο κατάλληλη διαδρομή είναι εκείνη η κομματική ένταξη, αφυδατωμένη από αρχές, αξίες, προβληματισμούς και κυρίως αφυδατωμένη από την αναζήτηση της αλήθειας που μας παρέχουν οι γνώσεις.

Ηκομματική ένταξη «ιδίου οφέλους» έρχεται να δέσει με την αδυναμία και απροθυμία των πολιτικών ηγεσιών να μιλήσουν για την πολιτική με πολιτικό λόγο. Ο κατακερματισμός του λόγου των πολιτικών ηγεσιών ανταποκρίνεται στις ανάγκες και τις προσδοκίες ενός μηχανισμού ανώτερων και κατώτερων στελεχών που βλέπουν την πολιτική ως άθροισμα και όχι ως γενίκευση συμφερόντων. Οι πολίτες, δηλαδή οι εργάτες, οι αγρότες, οι καθηγητές, οι επαγγελματίες κ.ο.κ, απομακρύνονται από την πολιτική, γιατί αυτή φαίνεται πως δεν μπορεί να ακολουθήσει τις μεγάλες λεωφόρους των καθολικών οραμάτων. Αντιθέτως, η πολιτική εμφανίζεται ως διαδρομή μονοπατιών που μόνο οι μυημένοι των μηχανισμών γνωρίζουν.

Για παράδειγμα στο ΠΑΣΟΚ, όπου είναι και πιο εμφανή τα παραπάνω μετανεωτερικά χαρακτηριστικά, υπάρχουν ιδιαίτερα αξιόλογες επεξεργασίες για τομείς και πλευρές της «ανθρώπινης κατάστασης» που δεν υπάγονται στο περιβάλλον των άμεσων πολιτικών εξουσιών, όπως η ανισότητα στις σχέσεις των φύλων, ο ρατσισμός και οι μετανάστες, οι ειδικές μορφές κοινωνικής ανισότητας. Αντί όμως αυτές οι επεξεργασίες να αποτελέσουν μια πλευρά συμπληρωματική μιας συνολικής πρότασης για την ανασύνθεση της ελληνικής κοινωνίας, αυτονομούνται και καταλαμβάνουν κυρίαρχη θέση. Ετσι το βαρόμετρο κινείται από την υπεράσπιση ενός κόσμου μεταϋλιστικών αξιών (συμμετοχή, κατάρτιση, ηλεκτρονική επικοινωνία, διαβούλευση, Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις, πολλαπλές ταυτότητες) σε ένα κόσμο μιζέριας, όπου κυρίαρχα θέματα, για μια δυναμική κοινωνία όπως θέλουμε να πιστεύουμε πως είναι η ελληνική κοινωνία, είναι η αύξηση του ΕΚΑΣ και το επίδομα θέρμανσης. Ως κερασάκι στην τούρτα έρχονται να προστεθούν οι απόψεις που ποινικοποιούν οποιαδήποτε έκφραση διαφωνίας, μετά τη λήψη των οποιωνδήποτε κομματικών αποφάσεων. Το σημερινό ΠΑΣΟΚ είναι θύμα της αντιδημοκρατικής άποψης, όπως αυτή προωθείται από κάποιες δημοσιογραφικές πένες, που υποστηρίζει πως κάθε διαφορετική φωνή καλλιεργεί την εσωστρέφεια. Αυτό το μη ελκυστικό ΠΑΣΟΚ κινείται από τις ιδέες της συμμετοχικής δημοκρατίας στις αρχές του δημοκρατικού συγκεντρωτισμού (λέγε με Λένιν να σε λέω Στάλιν). Γιατί φυσικά καμιά επίκληση οποιασδήποτε πολιτικής μάχης δεν νομιμοποιεί την κατάργηση της δημόσιας διαφωνίας. Ενα πολιτικοποιημένο κίνημα ζει από τις διαφωνίες και την πολυγλωσσία, αντιθέτως ένα κίνημα του κόσμου των μερικοτήτων είναι φυσιολογικό να φοβάται τον κόσμο των διαφορετικών ιδεών.

Πολύ φοβόμαστε, όμως, πως ο κόσμος των μερικοτήτων ανταποκρίνεται πιο πολύ στα συμφέροντα των κομματικών μηχανισμών. Συμφέροντα για τα οποία ο μεγαλύτερος αντίπαλος είναι εσωκομματικός και όχι οι ιδέες των πολιτικών του αντιπάλων. Το ΠΑΣΟΚ αλλά και ολόκληρο το πολιτικό σύστημα θα καταρρεύσει αν δεν εξέλθει από το τούνελ της αναπαραγωγής των μηχανισμών, αν δεν επαναφέρει στο προσκήνιο τον κόσμο των καθολικών συμφερόντων, τον κόσμο δηλαδή της δημοκρατίας, της δίκαιης κοινωνίας και της λαϊκής κυριαρχίας.

Αραγε υπάρχει ακόμη η δυνατότητα πολιτικοποίησης του πολιτικού μας συστήματος; Αναρωτιόμαστε μήπως πρέπει να εξετασθούν σε βάθος και με μεγαλύτερη προσοχή οι προτάσεις Σουφλιά, ενός από τους πιο σοβαρούς πολιτικούς της χώρας, για κατάργηση του συστήματος του σταυρού προτίμησης και επαναφορά της λίστας σε συνδυασμό με την κατάτμηση των μεγάλων εκλογικών περιφερειών. Μήπως μια τέτοια ανατροπή θα σήμαινε και την απαρχή μιας νέας μετα-μεταπολιτευτικής περιόδου;