Το άσυλο 33 χρόνια μετά…

Αν κατά τη διάρκεια της εξέγερσης του Πολυτεχνείου, το Νοέμβρη του 1973, ίσχυαν οι διατάξεις για τις αλλαγές στο νόμο – πλαίσιο που εισηγείται σήμερα η κυβέρνηση Καραμανλή, η επέτειος του Πολυτεχνείου πιθανόν να μην υπήρχε στο σύγχρονο εορτολόγιο. Το πανεπιστημιακό άσυλο δεν θα είχε προστατεύσει τους έγκλειστους φοιτητές κι η εικόνα της εισβολής, με το θωρακισμένο άρμα να γκρεμίζει την πόρτα του Πολυτεχνείου, δεν θα είχε ταξιδέψει σ’ όλο τον κόσμο ως το σύγχρονο σύμβολο της παραβίασης κάθε έννοιας ελευθερίας. Κι αυτό, γιατί όλο και κάποιος… διοικητικός υπάλληλος του Πολυτεχνείου θα είχε τότε βρεθεί, ή ακόμη και θα είχε «εφευρεθεί» από τη χούντα, για να προκαλέσει, πριν καν εξελιχθεί η κατάληψη, τη «νόμιμη» επέμβαση της αστυνομίας. Η οποία και θα έσπευδε να προστατέψει το «ιερό» δικαίωμα του συγκεκριμένου υπαλλήλου στην… εργασία.

Στην εποχή της «νέας» διακυβέρνησης, σύμφωνα με το «προσχέδιο νόμου» που έχει κατατεθεί για διάλογο με την πανεπιστημιακή κοινότητα, η ελευθερία στη διακίνηση των ιδεών οφείλει να είναι συμβατή με την προάσπιση του δικαιώματος και του τελευταίου υπαλλήλου στην… εργασία. Λες και τα πανεπιστήμια είναι διοικητικοί οργανισμοί, όπου ο προορισμός τους εξαντλείται στη μη απώλεια ωρών εργασίας! Αλλά ακόμη κι αν είναι έτσι, γιατί αλήθεια το έτσι διατυπωμένο προνόμιο της ασυλίας να μην επεκταθεί σε όλο το δημόσιο τομέα?

Είναι περισσότερο από εμφανής τόσο ο προσχηματικός χαρακτήρας της νέας διάταξης για το άσυλο, όσο κι οι σκοπιμότητες που εξυπηρετούνται από αυτήν. Αφού αν ισχύσει, κάθε είδους κινητοποίηση εντός του πανεπιστημίου, θα πρέπει να αποδεικνύει ότι δεν εμποδίζει το δικαίωμα κάποιων, ελάχιστων έστω, εκείνη ακριβώς την ώρα να… εργαστούν.

Πως όμως φτάσαμε μέχρι του σημείου, 33 χρόνια μετά τη χούντα, η έννοια του ασύλου να αμφισβητείται, χωρίς μάλιστα να υπάρχει συγκροτημένος αντίλογος? Τι είναι δηλαδή αυτό που αποδυνάμωσε όλα αυτά τα χρόνια το άσυλο και οδήγησε στη σημερινή αμφισβήτηση αυτής της παραδοσιακής, για τα Ευρωπαϊκά δεδομένα, έννοιας? Η οποία αξίζει να υπενθυμιστεί ότι απορρέει, από την προβλεπόμενη και από το Σύνταγμα, αυτοδιοίκηση των πανεπιστημίων. Στα οποία αναγνωρίζεται το δικαίωμα να καθορίζουν από μόνα τους «τα του οίκου τους». Και τα οποία ακριβώς γι’ αυτό το λόγο, περιβάλλονται με ασυλία από κάθε είδους εξωτερική παρέμβαση.

Η συνήθης δικαιολογία που ακούγεται, είναι ότι σήμερα το επίπεδο της δημοκρατίας που απολαμβάνουμε, δεν δικαιολογεί την ύπαρξη ειδικής νομοθεσίας για την προστασία του πανεπιστημιακού ασύλου. Αν βέβαια αυτό είναι αλήθεια, τότε ασφαλώς θα πρέπει να ισχύει και αντιστρόφως. Αφού δηλαδή δεν υπάρχει σήμερα καμία απειλή κατά της ελευθερίας της διακίνησης των ιδεών στα πανεπιστήμια, σε τι ενοχλεί η διατήρηση των παραδόσεων και των συμβολικών αξιών, που σε δύσκολους καιρούς βοήθησαν ώστε να φτάσουμε μέχρι εδώ? Και εν πάση περιπτώσει, αν είναι να καταργήσουμε κάθε έννοια ιστορικής μνήμης και συμβολισμών, γιατί η αρχή να γίνεται με το άσυλο? Και όχι, για παράδειγμα, με το άβατον του Αγίου Όρους, ή με τις εθνικές εορτές και τις παρελάσεις? Και γιατί άραγε συμβαίνει, οι ένθερμοι υπερασπιστές των εκδηλώσεων εθνικής μνήμης, να είναι ακριβώς εκείνοι που μετά πάθους υποστηρίζουν την κατάργηση του πανεπιστημιακού ασύλου? Είναι προφανές λοιπόν ότι δεν πρόκειται περί αυτού…

Εκείνο που περισσότερο φαίνεται να ενοχοποιεί το άσυλο στα μάτια της κοινωνίας σήμερα, είναι η διακινούμενη προπαγάνδα ότι αυτό ευθύνεται για τα έκτροπα και τους βανδαλισμούς, που σε κάθε ευκαιρία μαζικής εκδήλωσης, συμβαίνουν εντός των πανεπιστημίων. Το επιχείρημα ακούγεται κατ’ αρχήν λογικό. Αν και δεν εξηγεί το ποιος ευθύνεται για τα όσα συμβαίνουν με την πρώτη ευκαιρία σε χώρους εκτός του ασύλου. Ποια ασυλία δηλαδή εμποδίζει την αστυνομία να προστατεύει τα καταστήματα από τις καταστροφές και τα αυτοκίνητα από τους πυρπολισμούς, στο κέντρο των πόλεων? Και που ήταν αλήθεια η αστυνομία λίγο καιρό πριν, όταν φοιτητής στο Πολυτεχνείο της Θεσσαλονίκης έπεφτε θύμα άγριου ξυλοδαρμού από «άγνωστους» εισβολείς? Προφανώς εκεί, που ήταν κι όταν οι «γνωστοί-άγνωστοι», σακάτευαν στο ξύλο τον πρώην πρόεδρο της ΓΣΕΕ, στο κέντρο της Αθήνας και μάλιστα σε εργάσιμη μέρα και ώρα!

Σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία, το άσυλο προστατεύει ιδέες, κι όχι εγκληματικές πράξεις. Ακόμη κι όταν τα εγκλήματα συντελούνται στο όνομα των οποιωνδήποτε ιδεών, δεν καλύπτονται από καμιά ασυλία. Άρα λοιπόν δεν ευθύνεται ούτε το άσυλο, ούτε η περί αυτού νομοθεσία για τη δυσφήμιση και την αποδυνάμωσή του, αλλά αντίθετα, η συστηματική μη εφαρμογή αυτής της νομοθεσίας, με ευθύνη των δικαστικών και αστυνομικών αρχών. Γι’ αυτό και φτάσαμε στο φετινό οξύμωρο, είδηση να αποτελεί όχι η παράβαση, αλλά αντίθετα η εφαρμογή του νόμου! Η εισαγγελική παρέμβαση με την οποία η αστυνομία εντέλλεται να προετοιμάσει σχέδια εισβολής στο πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης στην περίπτωση που συμβούν κακουργηματικές πράξεις, αν και νομικά ορθή, όξυνε τα πνεύματα και προκάλεσε πλείστες όσες αντιδράσεις.

Πρώτον γιατί ήταν κεραυνός εν αιθρία. Εκεί που η αστυνομία ετοιμάζονταν, όπως κάθε χρονιά, να απωθήσει τους «ταραξίες» εντός του πανεπιστημίου για να αποσείσει τις ευθύνες της και να ενοχοποιήσει, για άλλη μια φορά, το πανεπιστημιακό άσυλο, αίφνης διατάσσεται από έναν εισαγγελέα να εφαρμόσει το νόμο! Κι όπως είναι γνωστό, κάθε απόπειρα αλλαγής των πραγμάτων, ειδικά όταν υπάρχει άγνοια ή ημιμάθεια για το τι αλήθεια συμβαίνει, προκαλεί αντιδράσεις. Δεύτερον, γιατί η προαναγγελία της επέμβασης ειδικά για την ημέρα της επετείου της 17ης Νοέμβρη, προκάλεσε εύλογες αντιδράσεις και δικαιολογημένους συνειρμούς. Και τρίτον, γιατί είναι καινοφανές η εφαρμογή του νόμου, ενώ δεν έχει υλοποιηθεί ποτέ όταν χρειάστηκε, φέτος να προαναγγέλλεται και μάλιστα πανηγυρικά από τα ΜΜΕ, 2 βδομάδες πριν από τα υποτιθέμενα γεγονότα. Με τούτα δηλαδή και με τα’ άλλα, η προαναγγελία της αστυνομικής επέμβασης, λειτούργησε ουσιαστικά, ως προαναγγελία επεισοδίων!

Είναι περισσότερο από φανερό, ότι ειδικά τη φετινή χρονιά, η πανεπιστημιακή κοινότητα οφείλει περισσότερο παρά ποτέ να προστατέψει το άσυλο. Η αστυνομία πρέπει να μείνει μακριά από τα πανεπιστήμια, καθώς έχει γίνει, με δική της ευθύνη, μέρος του προβλήματος. Και ως μέρος του προβλήματος, στερείται της δυνατότητας να συμβάλει στην επίλυσή του. Η επέτειος των 33 χρόνων από την εξέγερση της 17 Νοέμβρη, ας μη συμπέσει με τη… σταύρωση ενός θεσμού που συνέβαλε καθοριστικά στην εμπέδωση της ελευθερίας.

Η βία, δείχνει να αποτελεί πλέον σύνηθες φαινόμενο της ζωής των σύγχρονων μεγαλουπόλεων, που δεν εντοπίζεται μόνο στο χώρο που προστατεύεται από το πανεπιστημιακό άσυλο. Η παρατήρηση αυτή, ανάγει τα περιστατικά βίας στα πανεπιστήμια περισσότερο σε εκδηλώσεις ενός γενικευμένου κοινωνικού φαινομένου και λιγότερο σε γεγονότα που οφείλονται στο ιδιότυπο καθεστώς του ασύλου. Γεγονός που σημαίνει ότι κατά προτεραιότητα θα πρέπει να καλλιεργηθεί μια πολιτική πρόληψης και έγκαιρης αντιμετώπισης της περαιτέρω έξαρσης και εξάπλωσης των φαινομένων της βίας.

Η βία δεν αντιμετωπίζεται με βία.

Τα πανεπιστήμια, ως πνευματικά ιδρύματα, μπορούν να συμβάλουν τα μέγιστα στην κατεύθυνση τόσο της πρόληψης, όσο και της εφαρμογής μιας αποτρεπτικής για βίαια επεισόδια πολιτικής. Με τη μετατροπή τους τις ημέρες των μαζικών εκδηλώσεων, σε ζωντανούς χώρους δράσης, διαλόγου και πολιτισμού. Ένα σκοτεινό, εγκαταλελειμμένο και κλειδαμπαρωμένο πανεπιστήμιο, υποκρύπτει φοβικά σύνδρομα που προκαλούν ή και υποθάλπουν τις εκδηλώσεις βίας. Ένθεν, («ταραξίες»), κακείθεν (αστυνομία).

Μόνο ένα φωτισμένο, ανοικτό και ζωντανό πανεπιστήμιο μπορεί να αποτρέψει τη βία. Εμπνέοντας και πάλι τον δέοντα σεβασμό για τον κοινωνικό και τον πνευματικό του ρόλο.