Ελλάδα 2004-2008 Η Χάρτα της Σύγκλισης
Ανοιχτή επιστολή της Greenpeace με αφορμή την πρόσκληση διαλόγου από τον κ. Σημίτη
Νίκος Χαραλαμπίδης, Δημοσιευμένο: 2003-08-01
Αξιότιμε κ. Πρωθυπουργέ,
Διαβάσαμε με ιδιαίτερη προσοχή το πλήρες πακέτο που παρουσιάσατε πρόσφατα για την προσπάθεια σύγκλισης της Ελλάδας με τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες. Αγαθή η προσπάθεια και εύλογος ο στόχος. Σταθήκαμε με προσοχή στα λίγα που αναφέρετε σχετικά με τα περιβαλλοντικά πράγματα και, ειλικρινά, χάσαμε το κέφι μας με τα όσα καταγράφονται στο πόνημά σας. Η "βιωσιμότητα της ανάπτυξης" την οποία επικαλείστε, στις λίγες σελίδες που αναφέρεστε στο περιβάλλον, δε φαίνεται δυστυχώς να διαπερνά ως φιλοσοφία το υπόλοιπο πολυσέλιδο κείμενό σας. Η περιγραφή της υπάρχουσας κατάστασης στρογγυλεύει, μάλλον άκομψα, τα πράγματα, εστιάζει μυωπικά σε ελάχιστα θέματα και δεν υπόσχεται ριζικές αλλαγές που θα μας έκαναν να αναθαρρήσουμε πως, ναι από δω και μπρος κάτι μπορεί να αλλάξει, κάποια άλλη ατραπό μπορούμε να διαβούμε στο μακρύ ταξίδι για ένα βιώσιμο μέλλον.
Απογοητευτήκαμε κ. Πρωθυπουργέ. Λυπούμαστε, αλλά δεν είδαμε κάποιο όραμα στο κείμενό σας γι’ αυτά που μας πονούν και μας πληγώνουν καθημερινά, γι’ αυτά που ταλανίζουν τον πλανήτη μας. Κι αισθανθήκαμε άβολα, βλέποντας πως, για ακόμη μια φορά, το περιβάλλον αποτελεί και πάλι μια περιθωριακή και ίσως ενοχλητικά απαραίτητη επωδό που περιστρέφεται γύρω από το κυρίαρχο μοντέλο ανάπτυξης, ένα μοντέλο τις συνέπειες του οποίου πληρώνουμε όλοι μας.
Αν σας στενοχωρούν τα λόγια μας, επιτρέψτε μας να προχωρήσουμε με τη γλώσσα των αριθμών και την κοφτερή πειθώ της λογικής, ελπίζοντας πως θα αντιληφτείτε κι εσείς πως κάτι παραπάνω, κάτι διαφορετικό, πιο φιλόδοξο, πιο ρηξικέλευθο, οφείλουμε να πράξουμε για το περιβάλλον στα χρόνια που έρχονται. Ας δούμε λοιπόν κάποια από τα θέματα που θίγετε στη "Χάρτα Σύγκλισης".
Ξεκινάμε με την περιβαλλοντική διάσταση της ενεργειακής οικονομίας, μιας και ο ίδιος της αποδώσατε, και δικαίως, πρωτεύοντα ρόλο.
"Επιλογή μας είναι η προστασία του περιβάλλοντος και η βιώσιμη ανάπτυξη να αποτελέσουν όχι μόνο μια σύγχρονη εναλλακτική πρόταση αλλά ένα σημαντικό συγκριτικό πλεονέκτημα για την Ελλάδα. Στόχοι μας η παραγωγή του 10% της συνολικής ενέργειας και το 20% της ηλεκτρικής ενέργειας από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας μέχρι το 2008, η προσέγγιση του μέσου όρου της ΕΕ για την ενεργειακή ένταση και μείωση της κατανάλωσης ενέργειας στον κτιριακό τομέα κατά 20% μέχρι το 2008, ο περιορισμός της αύξησης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κάτω από το 25% (σε σχέση με το 1990) που προβλέπει το Πρωτόκολλο του Κιότο" ("Χάρτα Σύγκλισης", σ. 23).
Μας ξαφνιάσατε ευχάριστα κ. Πρωθυπουργέ. Ο στόχος σας για την παραγωγή καθαρής ενέργειας από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) ξεπερνά ακόμη και τις απαιτήσεις της σχετικής κοινοτικής οδηγίας (οδηγία 2001/77/ΕΕ, η οποία στοχεύει στα ίδια ποσοστά αλλά με χρονικό ορίζοντα το 2010). Θα ήμασταν οι τελευταίοι που θα έλεγαν όχι σε μια επιτάχυνση των διαδικασιών. Αλλά πάλι, πώς να είμαστε αισιόδοξοι; Οι αριθμοί είναι αμείλικτοι και ψαλιδίζουν κάθε αισιόδοξη σκέψη.
Την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές, έχουν εγκατασταθεί και λειτουργούν στη χώρα μας μόλις 365 μεγαβάτ (MW) αιολικών πάρκων, 45 MW μικρών υδροηλεκτρικών, 22 MW μονάδων με καύσιμο βιοαέριο, 2,5 MW φωτοβολταϊκών και μηδέν μεγαβάτ γεωθερμικών μονάδων για την παραγωγή καθαρού ηλεκτρισμού. Όπως γνωρίζετε, η κοινοτική οδηγία λέει πως από το επιθυμητό ποσοστό του 20% που θα πρέπει να καλύπτουν στην ηλεκτροπαραγωγή οι ΑΠΕ, το 14% τουλάχιστον θα πρέπει να προέρχεται από πηγές διαφορετικές των μεγάλων υδροηλεκτρικών, δηλαδή από τον άνεμο, τον ήλιο, τη βιομάζα, τη γεωθερμία. Αυτό πολύ απλά σημαίνει ότι ως το 2010 (2008 κατ’ εσάς), θα πρέπει να έχουν εγκατασταθεί περί τα 3.000 MW αιολικών και άλλων μορφών ΑΠΕ, με άλλα λόγια θα πρέπει να επταπλασιάσουμε την εγκατεστημένη ισχύ των ΑΠΕ μέσα σε μια τετραετία. Πώς θα γίνει αυτό; Προφανώς με μια σειρά κινήτρων. Για παράδειγμα, αναφέρετε στη σελίδα 98 της Χάρτας πως με ενίσχυση από το Γ’ ΚΠΣ θα κατασκευαστούν 38 επιπλέον αιολικά πάρκα επενδύοντας 645 εκατ. ευρώ. Η αλήθεια όμως είναι μάλλον πικρή. Κοιτάξτε τι έγινε στις δύο τελευταίες προκηρύξεις του ΕΠΑΝ (Επιχειρησιακό Πρόγραμμα "Ανταγωνιστικότητα" του Υπουργείου Ανάπτυξης). Στην προτελευταία προκήρυξη εγκρίθηκαν μόλις 2 μικρά αιολικά πάρκα, ενώ στην τελευταία, οι επενδυτές δεν μπήκαν καν στον κόπο να υποβάλλουν προτάσεις, μιας και η γραφειοκρατία δεν τους επιτρέπει να αποκτήσουν, εντός του προβλεπόμενου διαστήματος, τις απαραίτητες άδειες που απαιτούνται προκειμένου να ενταχθούν στο ΕΠΑΝ.
Τη γραφειοκρατία την καταπολεμάτε λέτε στη σελίδα 67 της Χάρτας. Στην περίπτωση των ΑΠΕ, για παράδειγμα, "καταργήθηκαν 32 πιστοποιητικά που απαιτούνταν για την έκδοση μιας άδειας παραγωγής και οι επενδύσεις επιταχύνθηκαν". Συγγνώμη κ. Πρωθυπουργέ, αλλά κάποιος σας παραπληροφορεί. Μπορεί με πρόσφατη κοινή υπουργική απόφαση και κατόπιν προσωπικής εντολής σας να απλοποιήθηκε η διαδικασία και από 41 άδειες να απαιτούνται τώρα 9, αυτό όμως δε σημαίνει ότι επιταχύνθηκαν οι επενδύσεις. Κι αυτό γιατί οι γραφειοκράτες καλά κρατούν. Θα γνωρίζετε φανταζόμαστε, πως το Υπουργείο Γεωργίας έχει μπλοκάρει στην πράξη τη νέα απλουστευμένη διαδικασία. Έτσι, οι επενδυτές βρίσκονται στην ίδια τραγική κατάσταση που ήταν και πέρσι και, το χειρότερο, πολλά έργα ΑΠΕ άρχισαν ήδη να απεντάσσονται από τις επιδοτήσεις του Γ’ ΚΠΣ επειδή αδυνατούν να αποκτήσουν τις απαραίτητες άδειες.
Ακόμη κι αν λύνατε όμως αυτά τα προβλήματα, κάποιοι άλλοι σας "περιμένουν στη γωνία". Αναφερόμαστε για παράδειγμα στη ΔΕΗ, η οποία όχι μόνο δεν κατασκευάζει τα απαραίτητα δίκτυα για να μπορέσουν να ενταχθούν τα νέα έργα ΑΠΕ, αλλά εδώ και χρόνια ισχυρίζεται πως η κατασκευή των απαραίτητων υποδομών θα απαιτούσε 6-7 χρόνια (χωρίς να ξεκινά έστω και τώρα, αν και οι ιδιώτες επενδυτές είναι πρόθυμοι να πληρώσουν γι αυτά τα δίκτυα). Πώς θα πετύχετε το στόχο του 20% σε μια τετραετία χωρίς να υπάρχουν δίκτυα; Και γιατί δεν πιέζετε τη ΔΕΗ να αρχίσει επιτέλους τα απαραίτητα έργα;
Στη σελίδα 99 της Χάρτας επιχειρείτε να σκιαγραφήσετε ένα διαφορετικό ενεργειακό όραμα. Λέτε συγκεκριμένα πως "η χρήση ηλιακών συστημάτων είναι μια στρατηγική επιλογή για το ενεργειακό σύστημα της χώρας". Τότε γιατί η πολιτική αυτή επιλογή δε συνοδεύεται από αντίστοιχες πρακτικές ενισχύσεις; Γιατί δεν υπάρχει ούτε ένα κίνητρο για την εγκατάσταση ηλιακών (ηλιοθερμικών και φωτοβολταϊκών) στον οικιακό τομέα, εκεί δηλαδή που κατ’ εξοχήν χρησιμοποιούνται αυτές οι τεχνολογίες; Και γιατί δε διδασκόμαστε τίποτα από τρίτες χώρες (όπως η Γερμανία, η Ισπανία και προσφάτως η Κύπρος), οι οποίες μπορεί να μην είναι όλες προικισμένες με τόσο ήλιο όσο εμείς, έχουν όμως προικισμένα μυαλά που δεν στερούνται πολιτικής φαντασίας και επιδοτούν γενναία την ανάπτυξη της ηλιακής ενέργειας;
Ας δούμε τώρα μια παράμετρο που στοιχειώνει εδώ και χρόνια την ελληνική οικονομία. Αναφερόμαστε στη λεγόμενη "ενεργειακή ένταση", ένα δείκτη που μας δείχνει πόσο σπάταλη ενεργειακά είναι η ελληνική οικονομία. Κι εδώ οι αριθμοί πονάνε. Σύμφωνα με τα στοιχεία που ο ίδιος παραθέσατε (σελίδα 35 της Χάρτας), η ελληνική οικονομία είναι κατά 36% περισσότερο σπάταλη ενεργειακά από το μέσο ευρωπαϊκό όρο. Πρόθεσή σας είναι να μειώσετε τη σπατάλη και δε μπορούμε παρά να συμφωνήσουμε με αυτή την προοπτική. Πώς όμως κ. Πρωθυπουργέ; Το πρόσφατο παρελθόν δεν εγγυάται δυστυχώς ένα καλύτερο μέλλον. Το παρακάτω διάγραμμα (βασισμένο σε στοιχεία της Eurostat, 2002) μαρτυρά αυτή την υστέρηση της ελληνικής οικονομίας, υστέρηση που επιφέρει, μεταξύ άλλων, μείωση της ανταγωνιστικότητας των ελληνικών επιχειρήσεων και βεβαίως πρόσθετη επιβάρυνση του περιβάλλοντος. Δείχνει ακόμη ότι, η Ελλάδα μαζί με την Ισπανία και την Πορτογαλία, είναι οι μόνες ευρωπαϊκές χώρες στις οποίες η ένταση ενέργειας επιδεινώθηκε την περίοδο 1991-2000.
Θα ήμασταν ασύγγνωστοι αν μας διέφευγε κάποια ουσιαστική και άμεσα αποδίδουσα πρωτοβουλία σας προς αυτή την κατεύθυνση. Όμως, πέραν των γενικών διακηρύξεων και των πενιχρών μέχρι σήμερα αποτελεσμάτων του Γ’ ΚΠΣ, δεν είδαμε άλλες πρωτοβουλίες. Διαψεύστε μας και θα χαρούμε γι’ αυτό.
Λέτε στη Χάρτα πως θα μειώσετε την κατανάλωση ενέργειας στον κτιριακό τομέα κατά 20% ως το 2008. Πολύ ορθά, αν αναλογιστεί κανείς την κρισιμότητα αυτού του τομέα. Το 36% των ενεργειακών πόρων της Ελλάδας καταναλώνεται στον οικιακό και τον τριτογενή τομέα (δημόσιες και ιδιωτικές υπηρεσίες). Οι τομείς αυτοί ευθύνονται για το 40% των συνολικών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα της χώρας. Περίπου 40 εκατομμύρια τόνοι διοξειδίου του άνθρακα απελευθερώνονται κάθε χρόνο στην ατμόσφαιρα από την ενέργεια που καταναλώνουμε κυρίως για φωτισμό, ψύξη, θέρμανση, παραγωγή ζεστού νερού κλπ, στα ιδιωτικά, εμπορικά και δημόσια κτίρια. Πολλές από τις παραπάνω εκπομπές μπορούν να μειωθούν δραστικά αν σταματήσουμε να είμαστε σπάταλοι ενεργειακά.
Και πάλι το ερώτημά μας είναι πώς θα πετύχετε αυτό το στόχο, τη στιγμή που σήμερα δεν παρέχεται ούτε ένα κίνητρο προς αυτή την κατεύθυνση. Ούτε ένα, κ. Πρωθυπουργέ. Το μοναδικό κίνητρο που υπήρχε ήταν η φοροαπαλλαγή για την εγκατάσταση ηλιακού θερμοσίφωνα σε κατοικίες και αυτή την καταργήσατε πρόσφατα. Το επιχείρημά σας ήταν πως θέλατε να εξοικονομήσετε πόρους. Σύμφωνα όμως με στοιχεία του ΚΕΠΥΟ, τα χρήματα που κερδίσατε από την άρση των φοροαπαλλαγών ήταν μόλις 2,3 εκατομμύρια ευρώ ετησίως, ασήμαντα δηλαδή σε σχέση με τα ενεργειακά και περιβαλλοντικά οφέλη. Παράλληλα, η άρση αυτή οδήγησε σε στασιμότητα και πτωτική πορεία μία από τις λίγες βιομηχανικές δραστηριότητες για τις οποίες μπορούμε να είμαστε υπερήφανοι σ’ αυτή τη χώρα, τη βιομηχανία παραγωγής ηλιακών συστημάτων.
Στο παραπάνω ερώτημά μας προσπαθείτε να απαντήσετε στη σελίδα 100 της Χάρτας λέγοντας πως θα προωθήσετε την ορθολογική χρήση και την εξοικονόμηση ενέργειας στον κτιριακό τομέα μέσω του προγράμματος "Ενέργεια 2000". Και μόνο το παρωχημένο όνομα του προγράμματος μαρτυρά πως κάτι δεν πάει καλά κ. Πρωθυπουργέ. Το πρόγραμμα αυτό παραμένει στο ψυγείο από το 1998 όταν, μετά από τετραετή κυοφορία, ψηφίστηκε η κοινή υπουργική απόφαση 21475/4707 για τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων και θεσμοθετήθηκε ο Κανονισμός για την Ορθολογική Χρήση και Εξοικονόμηση Ενέργειας (ΚΟΧΕΕ). Έκτοτε όμως αγνοείται η τύχη τους. Πώς και πότε σκοπεύετε να βγάλετε από τη βαθιά κατάψυξη τα θεσμικά αυτά εργαλεία; Και γιατί ένα άλλο χρήσιμο εργαλείο, η Χρηματοδότηση από Τρίτους, παραμένει στον προθάλαμο της Βουλής από την άνοιξη του 2002 και δεν προχωρά επιτέλους; Και τι κίνητρα σκοπεύετε να δώσετε τελικά για την προώθηση μέτρων εξοικονόμησης στον κτιριακό τομέα; Σκέφτεστε μήπως κάποιες φοροελαφρύνσεις; Μειωμένο ΦΠΑ για τεχνολογίες εξοικονόμησης ίσως; Μήπως πάλι σκέφτεστε να προχωρήσετε στο λεγόμενο "μοντέλο της Βαρκελώνης" που έχει κάνει υποχρεωτική τη χρήση ηλιακών θερμοσιφώνων σε όλες τις νέες κατοικίες; Δεν ακούσαμε τίποτα συγκεκριμένο, τίποτα σαφές μέχρι τώρα κ. Πρωθυπουργέ. Ούτε από σας, ούτε δυστυχώς από τα κόμματα της αντιπολίτευσης. Πώς να αισιοδοξούμε;
Κλείνουμε την αναφορά μας στα ενεργειακά με δύο ακόμη σχόλια. Στη σελίδα 33 της Χάρτας κάνετε λόγο για "φθηνό πετρέλαιο στους αγρότες". Κατανοούμε τις πολιτικές πιέσεις που δέχεστε απ’ όλες τις πλευρές: από τους αγρότες, την αντιπολίτευση, από το ίδιο σας το κόμμα. Όμως πώς συμβιβάζεται το "φθηνό πετρέλαιο" με τη βιωσιμότητα και τη μείωση της ενεργειακής έντασης της οικονομίας; Φοβόμαστε ότι δύσκολα θα βρείτε μια πειστική απάντηση. Και γιατί "φθηνό πετρέλαιο" και όχι μια εναλλακτική προοπτική για τους αγρότες, όπως τα βιοκαύσιμα για παράδειγμα; Μια επιλογή που και περιβαλλοντικά είναι προτιμότερη και παρέχει μια άλλη προοπτική στους αγρότες μέσω πιθανών αναδιαρθρώσεων στη γεωργία, προωθώντας παράλληλα την τοπική ανάπτυξη και απαλύνοντας τον προϋπολογισμό από τις επώδυνες εισαγωγές πετρελαίου. Παράλληλα, η προοπτική αυτή επιβάλλεται έμμεσα και από τη νέα κοινοτική οδηγία 2003/30 για την προώθηση των βιοκαυσίμων. Βέβαια, όταν συζητήθηκε η οδηγία αυτή, η ελληνική κυβέρνηση τάχθηκε εναντίον της θεσμοθέτησης υποχρεωτικών ποσοστώσεων, προκρίνοντας ενδεικτικούς στόχους. Τι φοβόσασταν άραγε; Και τι προτίθεστε να κάνετε από δω και πέρα;
Το δεύτερο σχόλιο αφορά ένα θέμα που καίει κυριολεκτικά. Τη δημιουργία νέων θέσεων απασχόλησης. Φανταζόμαστε πως δε σας διαφεύγει το γεγονός ότι σε ότι αφορά στις νέες θέσεις εργασίας που δημιουργούνται ανά μονάδα επενδεδυμένου κεφαλαίου, η υπεροχή των ΑΠΕ είναι αδιαμφισβήτητη. Είναι χαρακτηριστικό, για παράδειγμα, ότι για κάθε νέο μεγαβάτ φωτοβολταϊκών δημιουργούνται περίπου 50 νέες θέσεις εργασίας (20 στην κατασκευή φωτοβολταϊκών και 30 στην εμπορία, εγκατάσταση και στην παροχή των συναφών υπηρεσιών). Καμία συμβατική ενεργειακή τεχνολογία δεν μπορεί να προσφέρει αυτά τα πλεονεκτήματα. Πώς προτίθεστε αλήθεια να αξιοποιήσετε αυτό το συγκριτικό και τόσο πολύτιμο πλεονέκτημα; Μια σαφής απάντηση θα ήταν κάτι παραπάνω από ευπρόσδεκτη.
Το κλίμα αλλάζει. Εσείς;
Στη Χάρτα, δεσπόζουσα θέση, σε ότι αφορά στα περιβαλλοντικά θέματα, κατέχει η επίτευξη του στόχου που έχει θέσει η χώρα μας για συγκράτηση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στο 25% πάνω από τα αντίστοιχα επίπεδα του 1990. Δεν θα έπρεπε να είμαστε και πολύ ικανοποιημένοι γι’ αυτό το στόχο, μιας και οι επιστήμονες προειδοποιούν πως απαιτούνται περικοπές της τάξης του 50-70% και όχι αυξήσεις των εκπομπών όπως σχεδιάζει να πράξει η χώρα μας. Και πάλι όμως, ακόμη κι αυτόν τον απαράδεκτο στόχο δεν θα καταφέρουμε να τον πιάσουμε τελικά. Οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου στην Ελλάδα ήδη αυξήθηκαν την περίοδο 1990-2000 κατά 23,4%. Συγκεκριμένα, από 106,1 εκατομμύρια. τόνους το 1990, έφθασαν τα 133,8 εκατομμύρια. τόνους το 2000. Ειδικότερα για το διοξείδιο του άνθρακα (CO2), το σημαντικότερο αέριο του θερμοκηπίου δηλαδή, η αύξηση στην ίδια περίοδο άγγιξε το 26%, οι δε εκπομπές CO2 το έτος 2000 ήταν 107,8 εκατομμύρια. τόνους. Οι δραστηριότητες που έχουν σχέση με την ενέργεια αποτελούν τη μεγαλύτερη πηγή (77,9% περίπου) των αερίων του θερμοκηπίου. Αυτές περιλαμβάνουν κυρίως εκπομπές CO2 από την καύση ορυκτών καυσίμων (95% περίπου του συνόλου των εκπομπών από τον τομέα της ενέργειας) και μικρότερα ποσοστά μεθανίου και υποξειδίου του αζώτου (1,5% και 3,5% αντίστοιχα).
Μια ματιά στο σύστημα ηλεκτροπαραγωγής της χώρας (που ευθύνεται για τις μισές περίπου εκπομπές CO2) αρκεί για να ερμηνεύσει αυτή την περιβαλλοντική αποτυχία. Η Ελλάδα έχει μεγάλο βαθμό εξάρτησης από το ρυπογόνο λιγνίτη στην ηλεκτροπαραγωγή, μια σημαντική εξάρτηση από το πετρέλαιο, και χαμηλή διείσδυση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ΑΠΕ). Για να ικανοποιηθούν οι ανάγκες της κατανάλωσης σε ηλεκτρική ενέργεια, οι οποίες το 2002 ανήλθαν στις 52,6 TWh (δισεκατομμύρια κιλοβατώρες), η εγκατεστημένη ισχύς έφθασε στα 11.713 MW (μεγαβάτ) μονάδων της ΔΕΗ και τα 515 MW από αυτοπαραγωγούς και παραγωγούς ανανεώσιμης ενέργειας, ενώ εισαγωγές κάλυψαν μερικές αιχμές ζήτησης. Το κύριο καύσιμο είναι ο εγχώριος λιγνίτης μικρής θερμογόνου δύναμης, που καλύπτει σχεδόν τα 2/3 του συνόλου των αναγκών. Το πετρέλαιο, κυρίως για την κάλυψη νησιωτικών συστημάτων μη συνδεόμενων με την ηπειρωτική χώρα, καθώς και το φυσικό αέριο, καλύπτουν το ένα τέταρτο περίπου των αναγκών σε ηλεκτρική ενέργεια. Οι ΑΠΕ (συμπεριλαμβανομένων των μεγάλων υδροηλεκτρικών) κάλυψαν το 2002 το 8,4%.
Το χειρότερο είναι πως, αν δε ληφθούν επειγόντως επιπλέον μέτρα, θα υπάρξει μία αύξηση των εκπομπών που θα αγγίξει το 35,8% ως το 2010 και η οποία θα εκτιναχθεί στο 56,4% το 2020, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών. Αν τελικά επιβεβαιωθεί η εκτίμηση αυτή, τότε οι κυρώσεις που θα υποστεί η χώρα μας για μη τήρηση των διεθνών δεσμεύσεών της, ή τα χρήματα που θα απαιτηθούν για την εξαγορά δικαιωμάτων ρύπανσης μέσω του μηχανισμού της εμπορίας ρύπων, εκτιμάται ότι μπορεί να φτάσουν σε δεκάδες εκατομμύρια ευρώ ετησίως. Τι προτίθεστε να πράξετε γι’ αυτό κ. Πρωθυπουργέ;
Επειδή μπορεί να σας κούρασε η κριτική μας για τα ενεργειακά, επιτρέψτε μας λίγα σύντομα λόγια για κάποιους άλλους τομείς που αναφέρονται στη Χάρτα που μας παρουσιάσατε. Ας πάρουμε, για παράδειγμα, το θέμα των αποβλήτων κι ας ξεκινήσουμε με κάποιες διαπιστώσεις που αναφέρετε και που ομολογουμένως μας προκάλεσαν εντύπωση.
Λέτε στη σελίδα 97 της Χάρτας για τη διαχείριση των επικίνδυνων στερεών αποβλήτων πως "η συνολική παραγωγή αποβλήτων αυτής της κατηγορίας μειώθηκε κατά 30%, με το 76% να αποτίθεται πλέον σε ασφαλείς ελεγχόμενους χώρους, το 23% να ανακυκλώνεται και το 1% να υφίσταται επεξεργασία με σταθεροποίηση". Συγγνώμη κ. Πρωθυπουργέ, αλλά φοβόμαστε πως δε μιλάμε καν την ίδια γλώσσα. Όταν λέτε ότι τα επικίνδυνα απόβλητα αποτίθενται πλέον σε ασφαλείς ελεγχόμενους χώρους, δεν κάνετε προφανώς αναφορά στα εκατομμύρια τόνους επικίνδυνων αποβλήτων της ΛΑΡΚΟ που ποντίζονται παράνομα και παράλογα στο Βόρειο Ευβοϊκό, ούτε θα θεωρείτε φυσικά ασφαλή και ελεγχόμενο χώρο τις άθλιες εγκαταλειμμένες εγκαταστάσεις της ΔΙΑΝΑ στη Θεσσαλονίκη όπου στοιβάζονται εκατοντάδες τόνοι τοξικών και ληγμένων φυτοφαρμάκων (τουλάχιστον, σ’ αυτή την τελευταία περίπτωση, μετά από διαμαρτυρίες της Greenpeace και προσωπική σας παρέμβαση άρχισε με τετραετή καθυστέρηση η απομάκρυνση των αποβλήτων). Και δε νομίζουμε να χρεώνετε ως ανακύκλωση τη χρήση αποβλήτων χαλυβουργίας με υψηλά ποσοστά διοξινών ως υλικών επίστρωσης οδοστρωμάτων, όπως συνέβη πρόσφατα στην περίπτωση της Αττικής Οδού. Ας το παραδεχθούμε κ. Πρωθυπουργέ. Στο θέμα αυτό, η κατάσταση στη χώρα μας είναι τραγική. Και βέβαια, το πρόβλημα δε θα λυθεί με τη δημιουργία μονάδας καύσης τοξικών όπως σχεδιάζει το Υπουργείο Ανάπτυξης στην περιοχή της ΛΑΡΚΟ. Με ακριβές, αναποτελεσματικές και επικίνδυνες τεχνολογίες, όπως είναι η καύση αποβλήτων, δεν προωθείται η βιωσιμότητα. Στρέψτε τα μάτια σας αλλού κ. Πρωθυπουργέ. Στις λύσεις που παρέχει η Καθαρή Παραγωγή.
Σε ότι αφορά στη διαχείριση των απορριμμάτων, υπόσχεστε ότι όλες οι χωματερές θα έχουν κλείσει ως το 2008. Την τελευταία φορά που είχαμε ακούσει το ΥΠΕΧΩΔΕ να υπόσχεται κάτι τέτοιο, η καταληκτική ημερομηνία ήταν το 2003. Τι έγινε και χάσαμε μια πενταετία; Και καλά, θα κλείσουν κάποτε οι χωματερές. Τι έρχεται στη θέση τους; Γνωρίζουμε ότι βελτιώνετε το θεσμικό πλαίσιο και ενισχύετε τις προσπάθειες ανακύκλωσης. Όμως κ. Πρωθυπουργέ, θα πρέπει να σας προειδοποιήσουμε πως τα βήματα που κάνετε είναι δειλά και όχι πάντα στη σωστή κατεύθυνση. Δείτε για παράδειγμα τι συμβαίνει σήμερα στην Αττική όπου τα αρμόδια υπουργεία σχεδιάζουν νέους χώρους υγειονομικής ταφής (ΧΥΤΑ).
Όταν σήμερα: - οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες υλοποιούν πολιτικές για την πρόληψη, μείωση, επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση όλων των υλικών και προϊόντων που είναι στα απορρίμματα, και μειώνουν τα προς τελική διάθεση υλικά σε ποσοστά που ξεπερνούν σε αρκετές περιπτώσεις και το 80% ή το 90%,
- υπάρχουν στην Ε.Ε. περιοχές και πόλεις που σχεδόν δε χρειάζονται ΧΥΤΑ, γιατί εφαρμόζουν ήδη ολοκληρωμένα τις εναλλακτικές πολιτικές διαχείρισης,
- η πλειοψηφία των χωρών της Ε.Ε. απαγορεύει (ή σκοπεύει να απαγορεύσει) τη διάθεση σε ΧΥΤΑ των ανακυκλώσιμων και βιοδιασπώμενων υλικών,
- στην Ε.Ε. επιδοτούνται και ενισχύονται χιλιάδες κοινωνικές ή άλλες επιχειρήσεις, που δραστηριοποιούνται στην ανάκτηση, επαναχρησιμοποίηση, ανακύκλωση και εναλλακτική διαχείριση υλικών και προϊόντων, με ταυτόχρονη δημιουργία κοινωνικά χρήσιμων και περιβαλλοντικά αποδεκτών πολλών χιλιάδων θέσεων απασχόλησης,
- υπάρχουν ευρωπαϊκές οδηγίες και ελληνική νομοθεσία που μας υποχρεώνουν να ανακυκλώνουμε ένα σημαντικό ποσοστό όλων των υλικών που υπάρχουν στα απορρίμματα,
- στα σκουπίδια μας υπάρχουν υλικά όπως: α) το χαρτί, το γυαλί, τα μέταλλα, τα πλαστικά, που τα θέλουν οι βιομηχανίες ως πρώτη ύλη, με ταυτόχρονα περιβαλλοντικά και οικονομικά οφέλη για τους δήμους και τους δημότες, β) τα οργανικά, που μπορούμε να τα μετατρέψουμε σε λίπασμα, είτε στο σπίτι μας με κάδους κομποστοποιητές, είτε σε ειδικές εγκαταστάσεις, γ) τα ογκώδη αντικείμενα, τα οχήματα, τα λάστιχα, τα ορυκτέλαια, οι ηλεκτρικές - ηλεκτρονικές συσκευές, οι μπαταρίες και τα άλλα επικίνδυνα οικιακά, για τα οποία μπορεί και πρέπει να γίνεται εναλλακτική διαχείριση με ξεχωριστή συλλογή, ανάκτηση επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση,
- η υλοποίηση των πολιτικών εναλλακτικής διαχείρισης μπορεί στο άμεσο μέλλον να μειώσει κατά 80-90% τον όγκο των σημερινών απορριμμάτων, να ελαχιστοποιήσει την επικινδυνότητά τους και ταυτόχρονα να εξοικονομηθούν πρώτες ύλες και ενέργεια,
- οι χώροι ταφής είναι ακριβοί, δεσμεύουν πολύτιμες εκτάσεις γης και δημιουργούν περιβαλλοντικά και κοινωνικά προβλήματα,
όταν συμβαίνουν όλα αυτά, είναι δυνατόν να συζητάμε μόνο για το που θα χωροθετήσουμε κάποιους ΧΥΤΑ; Δε χρειάζεται ένα νέο όραμα κ. Πρωθυπουργέ; Και γιατί δεν καταγράψατε κάτι τέτοιο στη Χάρτα σας;
Σε ότι αφορά στη διαχείριση των υγρών αποβλήτων, σχολιάζετε πως αυξήσατε τον αριθμό των μονάδων επεξεργασίας από 49 που ήταν το 1993 σε 290 το 2002. Μπράβο και ορθώς πράξατε. Όμως κ. Πρωθυπουργέ, πάλι κάτι σας διέφυγε. Θα γνωρίζετε ίσως πως από το σύνολο των εγκαταστάσεων, μόλις το ένα τρίτο λειτουργεί ικανοποιητικά, ενώ οι άλλες είτε υπολειτουργούν είτε παραμένουν αδρανείς. Δεν αρκεί να πέσουν τα μπετά για να παραχθεί έργο κ. Πρωθυπουργέ. Χρειάζεται να προβλέψουμε και για το μετά.
Κρατήσαμε για το τέλος, ένα θέμα που γνωρίζετε ότι μας πονά ιδιαίτερα. Και μας πονά διπλά τώρα που διαβάσαμε στη Χάρτα (σελίδα 114) τις παρακάτω φράσεις:
"Τα θεαματικά επιτεύγματα στη βιοτεχνολογία και την παραγωγή γενετικά τροποποιημένων εισροών γεωργικής παραγωγής και αγροτικών προϊόντων και τροφίμων, έχουν φέρει στο επίκεντρο της δημόσιας συζήτησης για το μέλλον του αγροδιατροφικού τομέα το μεγάλο θέμα της βιοτεχνολογίας και των γενετικά τροποποιημένων οργανισμών. Η στρατηγική μας για την ανάπτυξη της ελληνικής γεωργίας και της υπαίθρου δεν μπορεί συνεπώς παρά να περιλαμβάνει συγκεκριμένες δράσεις για την αντιμετώπιση των προκλήσεων που δημιουργεί:
* Η ανάπτυξη της βιοτεχνολογίας και η λήψη αποφάσεων με διαφανείς διαδικασίες, * Η εξέλιξη της τεχνολογίας της πληροφορικής και των τηλεπικοινωνιών για τον αγροδιατροφικό τομέα".
Μας τρομάξατε κ. Πρωθυπουργέ. Τόσο που η αρχική ανησυχία μας έγινε τελικά φόβος.
Φόβος γιατί χαρακτηρίζετε "θεαματικά επιτεύγματα της βιοτεχνολογίας" το γεγονός ότι:
* Τρεις πολυεθνικές των μεταλλαγμένων διεκδικούν το μονοπώλιο και τον έλεγχο της παγκόσμιας παραγωγής από το χωράφι μέχρι το πιάτο μας. * Οι διεθνείς αγορές για τα μεταλλαγμένα κλείνουν η μια μετά την άλλη. Ήδη, περισσότερες από 35 χώρες σε όλο τον κόσμο εφαρμόζουν περιορισμούς στην καλλιέργεια και εμπορία μεταλλαγμένων. Οι πολυεθνικές των μεταλλαγμένων, με τη σειρά τους, πιέζουν για να προωθήσουν τα ανεπιθύμητα προϊόντα τους και η κυβέρνηση των ΗΠΑ έχει προσφύγει για το θέμα αυτό στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου (ΠΟΕ) εναντίον της Ευρωπαϊκής Ένωσης. * Οι ΗΠΑ, με την απειλή κυρώσεων, πιέζουν αναπτυσσόμενες χώρες (Σρι Λάνκα, Ταϊλάνδη, Βολιβία, Αίγυπτο, Νότια Κορέα) να ανακαλέσουν νομοθεσίες για τη σήμανση ή τον περιορισμό των μεταλλαγμένων. * Σύμφωνα με έγκυρους διεθνείς οικονομικούς αναλυτές (Deutche Bank, Innovest Strategic Value Advisors), οι επενδυτές καλά θα κάνουν αποφεύγουν τις εταιρίες αγροβιοτεχνολογίας, λόγω της αδυναμίας των τελευταίων να προωθήσουν τα προϊόντα τους. * Στις ΗΠΑ, τη Μέκκα των μεταλλαγμένων, καταγράφεται αύξηση της χρήσης ζιζανιοκτόνων λόγω της καλλιέργειας μεταλλαγμένων.
Σας υπενθυμίζουμε ακόμη ότι: * Σύμφωνα με το Ευρωβαρόμετρο, το 70,9% των ευρωπαίων πολιτών είναι αντίθετο στη χρήση μεταλλαγμένων οργανισμών στα τρόφιμα. * Η αντίδραση αυτή φαίνεται να αυξάνεται με την πάροδο του χρόνου. * Η αντίδραση αυτή αυξάνει καθώς ανέρχεται το μορφωτικό επίπεδο των πολιτών. * Στη χώρα μας το 93,3% των πολιτών δε θέλει να τρώει μεταλλαγμένα τρόφιμα. * Ο ίδιος εγκρίνατε την ανάληψη ευρωπαϊκής πρωτοβουλίας από τη χώρα μας για το πάγωμα κάθε νέας έγκρισης μεταλλαγμένων καλλιεργειών και προϊόντων. * Η Εθνική Επιτροπή Βιοηθικής, ανεξάρτητο συμβουλευτικό όργανο που δημιουργήθηκε ύστερα από δική σας πρωτοβουλία, έχει εισηγηθεί την ανακήρυξη της χώρας σε ζώνη απαλλαγμένη από μεταλλαγμένους οργανισμούς. * Εσείς ο ίδιος τέλος, πρωτοστατείτε στην προώθηση της βιολογικής γεωργίας ως λύσης στα σημερινά γεωργικά αδιέξοδα. Ως γνωστόν, η καλλιέργεια των μεταλλαγμένων απειλεί το ίδιο το μέλλον της βιολογικής γεωργίας.
Αναρωτιόμαστε λοιπόν, τι να πιστέψουμε; Απλώς ότι πέσατε θύμα παραπληροφόρησης; Ότι αλλάξατε άρδην και εν μια νυκτί άποψη; Ότι σας επηρέασε το γεύμα που σας παρέθεσε ο πρόεδρος Μπους με μεταλλαγμένο μενού; Ή μήπως απλώς, με ένα τόσο προκλητικό τρόπο, θέλετε να προκαλέσετε το δημόσιο διάλογο;
Σε οποιαδήποτε περίπτωση, κύριε πρωθυπουργέ, τυχόν απόφασή σας για την προώθηση των μεταλλαγμένων μπορεί να αναζητήσει συμμάχους μόνο στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού. Ελπίζουμε να σας είναι σαφές ότι, η προσπάθεια προώθησης των μεταλλαγμένων, θα βρει απέναντί της το σύνολο της κοινωνίας. Για την ενημέρωσή σας, σας πληροφορούμε ότι και οι επίσημοι φορείς των αγροτών και των συλλόγων τους (ΠΑΣΕΓΕΣ, ΓΕΣΑΣΕ) έχουν ταχθεί αναφανδόν αντίθετοι στην καλλιέργεια μεταλλαγμένων φυτών.
Ως υστερόγραφο, επιτρέψτε μας ένα σχόλιο για ένα θέμα, που δεν καταγράφεται στη Χάρτα, κυριάρχησε όμως στην επικαιρότητα με τα μέτρα που εξαγγείλατε. Αφορά στα φθηνότερα αυτοκίνητα. Θα σας απογοητεύσουμε ίσως, αλλά εμείς δε χαρήκαμε με τις εξαγγελίες αυτές. Πόσο μάλλον που σχεδόν συνέπεσαν με τους εορτασμούς για την Ημέρα Χωρίς Αυτοκίνητο. Στον τομέα αυτό κ. Πρωθυπουργέ, έχουμε χάσει δυστυχώς τον έλεγχο προ πολλού. Από όλους τους τομείς, ο τομέας των μεταφορών είναι εκείνος στον οποίο οι εκπομπές ρύπων καλπάζουν αχαλίνωτα.
Το 80% περίπου της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στην Αθήνα κατά τη διάρκεια της θερμής περιόδου του έτους (Απρίλιος-Οκτώβριος) οφείλεται στην κυκλοφορία των οχημάτων. Προσθέτοντας την κυκλοφοριακή ασφυξία, το θόρυβο και την κατάληψη του δημόσιου χώρου, δεν είναι υπερβολή να χαρακτηρίσει κανείς το αυτοκίνητο ως δυνάστη της καθημερινής μας ζωής και όχι μέσο εξυπηρέτησης και άνετης μετακίνησης, όπως θα έπρεπε να είναι.
* Η Greenpeace, ακολουθώντας τη σχετική μεθοδολογία της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας και τα πιο πρόσφατα στοιχεία για την ατμοσφαιρική ρύπανση, όπως αυτή καταμετρήθηκε από τους αρμόδιους κρατικούς φορείς, προχώρησε σε μία εκτίμηση των κοινωνικοοικονομικών επιπτώσεων της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στην Ελλάδα. Από την εκτίμηση αυτή προκύπτει ότι το κόστος σε ανθρώπινες ζωές είναι συγκρίσιμο με το αντίστοιχο από τα τροχαία ατυχήματα (1.342-7.247 επιπλέον θάνατοι ετησίως λόγω βραχυχρόνιων και μακροχρόνιων επιπτώσεων αντίστοιχα), ενώ η αποτίμηση του κοινωνικού κόστους ανέρχεται σε 1,6 - 6,15 δισεκατομμύρια ευρώ για τις βραχυχρόνιες και μακροχρόνιες επιπτώσεις αντίστοιχα. * Κάθε χρόνο, τουλάχιστον 40.000 νέα Ι.Χ. προστίθενται στον ήδη επιβαρημένο αστικό ιστό της πρωτεύουσας. Ο δείκτης ιδιοκτησίας Ι.Χ. κατά την τελευταία δεκαπενταετία έχει αυξηθεί κατά 50% περίπου. * Τα Ι.Χ. στην Αθήνα διανύουν κατά μέσο όρο περίπου 9.000 χιλιόμετρα ετησίως, δηλαδή κάθε χρόνο διανύονται πάνω από 12 δις οχηματοχιλιόμετρα. Η κίνηση αυτή συνεπάγεται κατανάλωση περίπου 1,2 δις λίτρων βενζίνης. Με τη σημερινή τιμή καυσίμου η ποσότητα αυτή κοστίζει περίπου 1 δις ευρώ. * Η παραπάνω κίνηση των Ι.Χ. συνεπάγεται σημαντική επιβάρυνση της ατμόσφαιρας. Εκτιμάται ότι από τα Ι.Χ. εκλύονται στον αττικό ουρανό περίπου 350.000 τόνοι μονοξειδίου του άνθρακα, 50.000 τόνοι υδρογονανθράκων και 23.000 τόνοι οξειδίων του αζώτου. * Η συνεχής αύξηση της χρήσης των Ι.Χ. συνεπάγεται μια αντίστοιχη αύξηση της οδικής κυκλοφορίας στην πρωτεύουσα. Εκτιμάται ότι, με τους σημερινούς ρυθμούς, έχουμε ετήσια αύξηση της κυκλοφορίας κατά 2,6% στο κεντρικό τμήμα του Λεκανοπεδίου, 3,5% στην υπόλοιπη αστική ζώνη και 7% στις προαστιακές και ημιαστικές περιοχές. Έχει εκτιμηθεί ότι, στις ευρωπαϊκές χώρες το κόστος της κυκλοφοριακής συμφόρησης (χαμένος χρόνος κ.λ.π.) αντιστοιχεί στο 2% περίπου του ΑΕΠ. Το ποσοστό αυτό για την Ελλάδα μεταφράζεται σε περίπου 2,5 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως. * Ως αποτέλεσμα της αλόγιστης αύξησης της κυκλοφορίας, μειώνεται συνεχώς η μέση ταχύτητα των οδικών μεταφορικών μέσων και ιδιαίτερα των μέσων συλλογικής μεταφοράς. Οι σχετικές μετρήσεις του ΟΑΣΑ δείχνουν ότι η ταχύτητα των λεωφορείων μειώθηκε κατά 23% σε σχέση με την περασμένη δεκαετία. * Η πτώση της ταχύτητας των οχημάτων αστικών συγκοινωνιών συνεχίζεται με ρυθμούς, οι οποίοι τα τελευταία χρόνια έφταναν το 2% ετησίως. Περισσότερο πλήττονται οι βόρειες και ανατολικές περιοχές, στις οποίες η ανταγωνιστικότητα των αστικών συγκοινωνιών είναι μειωμένη λόγω της μεγάλης χρήσης Ι.Χ. Να σημειωθεί ότι στις περιοχές αυτές (Χαλάνδρι, Μαρούσι, Ν. Ηράκλειο, Πεύκη, Κηφισιά, Αγ. Παρασκευή, Χολαργός κ.λ.π.) ο δείκτης ιδιοκτησίας Ι.Χ. είναι κατά μέσο όρο 30% υψηλότερος από το μέσο όρο της πρωτεύουσας. * Δεδομένου ότι οι αστικές συγκοινωνίες της πρωτεύουσας πραγματοποιούσαν προ δεκαετίας 150 εκατ. οχηματοχιλιόμετρα ετησίως, η μείωση της ταχύτητας των συλλογικών μέσων μεταφοράς συνεπάγεται απώλεια 30 εκατομμύρια οχηματοχιλιομέτρων ετησίως, η οποία με τη σειρά της μεταφράζεται σε απώλεια περίπου 50 εκατομμύρια ευρώ ετησίως. * Ένας κάτοικος της πρωτεύουσας που κινείται καθημερινά με Ι.Χ., καθηλώνεται σε μποτιλιάρισμα για χρόνο ισοδύναμο με 26 μέρες το χρόνο. Ένας μήνας διακοπών στο δρόμο. * Ένας εργαζόμενος που μετακινείται καθημερινά με λεωφορείο με τις σημερινές συνθήκες, σε 35 χρόνια εργάσιμου χρόνου θα έχει περάσει μέσα στο λεωφορείο 2,5 χρόνια από τη ζωή του και μάλιστα το 1/3 από αυτά, όρθιος.
Δεν επιθυμούμε να σας αδικήσουμε. Αναγνωρίζουμε τις προσπάθειες που καταβάλλετε για την προώθηση των μέσων μαζικής μεταφοράς και επικροτούμε τις προσπάθειες για ανάπτυξη του μετρό, του τραμ, του προαστιακού σιδηροδρόμου. Θα πρέπει να ομολογήσετε κι εσείς όμως, πως, με εξαίρεση την Αθήνα, στις άλλες πόλεις (π.χ. στη Θεσσαλονίκη) δεν τα πήγατε και τόσο καλά σε αυτό τον τομέα.
Επανερχόμαστε όμως στο θέμα των φθηνότερων Ι.Χ. Πώς συμβιβάζεται αυτή σας η εξαγγελία με την άμβλυνση των παραπάνω προβλημάτων, πώς συμβαδίζει με τη βιωσιμότητα που επαγγέλλεστε; Κι αν είναι να αλλάξει κάτι στη φορολόγηση των αυτοκινήτων, γιατί δε δίνονται κίνητρα προς άλλες κατευθύνσεις; Για παράδειγμα, θα μπορούσατε να προτείνετε χαμηλότερη φορολογία για τα οχήματα με μειωμένη κατανάλωση καυσίμου (και συνεπώς και μικρότερες εκλύσεις καυσαερίων). Θα μπορούσατε να πριμοδοτήσετε με φορολογικά μέτρα τα εναλλακτικά καύσιμα, όπως π.χ. τα βιοκαύσιμα. Όπως θα μπορούσατε ενδεχομένως να είστε πιο αυστηρός έναντι των ενεργοβόρων και ρυπογόνων οχημάτων. Δεν το πράξατε. Ατολμία; Πολιτικός συντηρητισμός και λαϊκισμός εν όψει εκλογών; Ή μήπως άγνοια κινδύνου για την επερχόμενη άλωση των πόλεών μας από τα Ι.Χ;
Κύριε Πρωθυπουργέ,
Είμαστε σίγουροι πως η επιστολή μας δε σας χαροποίησε. Οι κολακείες δεν ήταν ποτέ το ατού μας. Ούτε εμείς ούτε εσείς τις έχουμε ανάγκη άλλωστε. Καλέσατε την κοινωνία και συνεπώς κι εμάς σε δημόσιο διάλογο. Τώρα ξέρετε τις απόψεις μας. Μπορεί ενδεχομένως και να διαφωνείτε με κάποιες απ’ αυτές. Θα μας επιτρέψετε όμως να είμαστε αιχμηροί και ειλικρινείς. Το περιβάλλον χρειάζεται περισσότερα απ’ ότι του δώσατε μέχρι τώρα κ. Πρωθυπουργέ. Χρειάζεται περισσότερα και γενναιότερα από όσα περιγράφετε στη Χάρτα Σύγκλισης. Και ανεξάρτητα από το τι σκοπεύετε να πράξετε από εδώ και μπρος, να είστε σίγουρος πως, εμείς θα είμαστε πάντα παρόντες και εν εγρηγόρσει για να σας το θυμίζουμε.
Με εκτίμηση,
Νίκος Χαραλαμπίδης, Διευθυντής του Ελληνικού Γραφείου της Greenpeace
Ζωοδόχου Πηγής 52γ
106 81 Αθήνα
Τηλ. 210 3840774-5
Fax. 210 3804008
www.greenpece.gr
Διαβάσαμε με ιδιαίτερη προσοχή το πλήρες πακέτο που παρουσιάσατε πρόσφατα για την προσπάθεια σύγκλισης της Ελλάδας με τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες. Αγαθή η προσπάθεια και εύλογος ο στόχος. Σταθήκαμε με προσοχή στα λίγα που αναφέρετε σχετικά με τα περιβαλλοντικά πράγματα και, ειλικρινά, χάσαμε το κέφι μας με τα όσα καταγράφονται στο πόνημά σας. Η "βιωσιμότητα της ανάπτυξης" την οποία επικαλείστε, στις λίγες σελίδες που αναφέρεστε στο περιβάλλον, δε φαίνεται δυστυχώς να διαπερνά ως φιλοσοφία το υπόλοιπο πολυσέλιδο κείμενό σας. Η περιγραφή της υπάρχουσας κατάστασης στρογγυλεύει, μάλλον άκομψα, τα πράγματα, εστιάζει μυωπικά σε ελάχιστα θέματα και δεν υπόσχεται ριζικές αλλαγές που θα μας έκαναν να αναθαρρήσουμε πως, ναι από δω και μπρος κάτι μπορεί να αλλάξει, κάποια άλλη ατραπό μπορούμε να διαβούμε στο μακρύ ταξίδι για ένα βιώσιμο μέλλον.
Απογοητευτήκαμε κ. Πρωθυπουργέ. Λυπούμαστε, αλλά δεν είδαμε κάποιο όραμα στο κείμενό σας γι’ αυτά που μας πονούν και μας πληγώνουν καθημερινά, γι’ αυτά που ταλανίζουν τον πλανήτη μας. Κι αισθανθήκαμε άβολα, βλέποντας πως, για ακόμη μια φορά, το περιβάλλον αποτελεί και πάλι μια περιθωριακή και ίσως ενοχλητικά απαραίτητη επωδό που περιστρέφεται γύρω από το κυρίαρχο μοντέλο ανάπτυξης, ένα μοντέλο τις συνέπειες του οποίου πληρώνουμε όλοι μας.
Αν σας στενοχωρούν τα λόγια μας, επιτρέψτε μας να προχωρήσουμε με τη γλώσσα των αριθμών και την κοφτερή πειθώ της λογικής, ελπίζοντας πως θα αντιληφτείτε κι εσείς πως κάτι παραπάνω, κάτι διαφορετικό, πιο φιλόδοξο, πιο ρηξικέλευθο, οφείλουμε να πράξουμε για το περιβάλλον στα χρόνια που έρχονται. Ας δούμε λοιπόν κάποια από τα θέματα που θίγετε στη "Χάρτα Σύγκλισης".
Ξεκινάμε με την περιβαλλοντική διάσταση της ενεργειακής οικονομίας, μιας και ο ίδιος της αποδώσατε, και δικαίως, πρωτεύοντα ρόλο.
"Επιλογή μας είναι η προστασία του περιβάλλοντος και η βιώσιμη ανάπτυξη να αποτελέσουν όχι μόνο μια σύγχρονη εναλλακτική πρόταση αλλά ένα σημαντικό συγκριτικό πλεονέκτημα για την Ελλάδα. Στόχοι μας η παραγωγή του 10% της συνολικής ενέργειας και το 20% της ηλεκτρικής ενέργειας από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας μέχρι το 2008, η προσέγγιση του μέσου όρου της ΕΕ για την ενεργειακή ένταση και μείωση της κατανάλωσης ενέργειας στον κτιριακό τομέα κατά 20% μέχρι το 2008, ο περιορισμός της αύξησης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κάτω από το 25% (σε σχέση με το 1990) που προβλέπει το Πρωτόκολλο του Κιότο" ("Χάρτα Σύγκλισης", σ. 23).
Μας ξαφνιάσατε ευχάριστα κ. Πρωθυπουργέ. Ο στόχος σας για την παραγωγή καθαρής ενέργειας από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) ξεπερνά ακόμη και τις απαιτήσεις της σχετικής κοινοτικής οδηγίας (οδηγία 2001/77/ΕΕ, η οποία στοχεύει στα ίδια ποσοστά αλλά με χρονικό ορίζοντα το 2010). Θα ήμασταν οι τελευταίοι που θα έλεγαν όχι σε μια επιτάχυνση των διαδικασιών. Αλλά πάλι, πώς να είμαστε αισιόδοξοι; Οι αριθμοί είναι αμείλικτοι και ψαλιδίζουν κάθε αισιόδοξη σκέψη.
Την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές, έχουν εγκατασταθεί και λειτουργούν στη χώρα μας μόλις 365 μεγαβάτ (MW) αιολικών πάρκων, 45 MW μικρών υδροηλεκτρικών, 22 MW μονάδων με καύσιμο βιοαέριο, 2,5 MW φωτοβολταϊκών και μηδέν μεγαβάτ γεωθερμικών μονάδων για την παραγωγή καθαρού ηλεκτρισμού. Όπως γνωρίζετε, η κοινοτική οδηγία λέει πως από το επιθυμητό ποσοστό του 20% που θα πρέπει να καλύπτουν στην ηλεκτροπαραγωγή οι ΑΠΕ, το 14% τουλάχιστον θα πρέπει να προέρχεται από πηγές διαφορετικές των μεγάλων υδροηλεκτρικών, δηλαδή από τον άνεμο, τον ήλιο, τη βιομάζα, τη γεωθερμία. Αυτό πολύ απλά σημαίνει ότι ως το 2010 (2008 κατ’ εσάς), θα πρέπει να έχουν εγκατασταθεί περί τα 3.000 MW αιολικών και άλλων μορφών ΑΠΕ, με άλλα λόγια θα πρέπει να επταπλασιάσουμε την εγκατεστημένη ισχύ των ΑΠΕ μέσα σε μια τετραετία. Πώς θα γίνει αυτό; Προφανώς με μια σειρά κινήτρων. Για παράδειγμα, αναφέρετε στη σελίδα 98 της Χάρτας πως με ενίσχυση από το Γ’ ΚΠΣ θα κατασκευαστούν 38 επιπλέον αιολικά πάρκα επενδύοντας 645 εκατ. ευρώ. Η αλήθεια όμως είναι μάλλον πικρή. Κοιτάξτε τι έγινε στις δύο τελευταίες προκηρύξεις του ΕΠΑΝ (Επιχειρησιακό Πρόγραμμα "Ανταγωνιστικότητα" του Υπουργείου Ανάπτυξης). Στην προτελευταία προκήρυξη εγκρίθηκαν μόλις 2 μικρά αιολικά πάρκα, ενώ στην τελευταία, οι επενδυτές δεν μπήκαν καν στον κόπο να υποβάλλουν προτάσεις, μιας και η γραφειοκρατία δεν τους επιτρέπει να αποκτήσουν, εντός του προβλεπόμενου διαστήματος, τις απαραίτητες άδειες που απαιτούνται προκειμένου να ενταχθούν στο ΕΠΑΝ.
Τη γραφειοκρατία την καταπολεμάτε λέτε στη σελίδα 67 της Χάρτας. Στην περίπτωση των ΑΠΕ, για παράδειγμα, "καταργήθηκαν 32 πιστοποιητικά που απαιτούνταν για την έκδοση μιας άδειας παραγωγής και οι επενδύσεις επιταχύνθηκαν". Συγγνώμη κ. Πρωθυπουργέ, αλλά κάποιος σας παραπληροφορεί. Μπορεί με πρόσφατη κοινή υπουργική απόφαση και κατόπιν προσωπικής εντολής σας να απλοποιήθηκε η διαδικασία και από 41 άδειες να απαιτούνται τώρα 9, αυτό όμως δε σημαίνει ότι επιταχύνθηκαν οι επενδύσεις. Κι αυτό γιατί οι γραφειοκράτες καλά κρατούν. Θα γνωρίζετε φανταζόμαστε, πως το Υπουργείο Γεωργίας έχει μπλοκάρει στην πράξη τη νέα απλουστευμένη διαδικασία. Έτσι, οι επενδυτές βρίσκονται στην ίδια τραγική κατάσταση που ήταν και πέρσι και, το χειρότερο, πολλά έργα ΑΠΕ άρχισαν ήδη να απεντάσσονται από τις επιδοτήσεις του Γ’ ΚΠΣ επειδή αδυνατούν να αποκτήσουν τις απαραίτητες άδειες.
Ακόμη κι αν λύνατε όμως αυτά τα προβλήματα, κάποιοι άλλοι σας "περιμένουν στη γωνία". Αναφερόμαστε για παράδειγμα στη ΔΕΗ, η οποία όχι μόνο δεν κατασκευάζει τα απαραίτητα δίκτυα για να μπορέσουν να ενταχθούν τα νέα έργα ΑΠΕ, αλλά εδώ και χρόνια ισχυρίζεται πως η κατασκευή των απαραίτητων υποδομών θα απαιτούσε 6-7 χρόνια (χωρίς να ξεκινά έστω και τώρα, αν και οι ιδιώτες επενδυτές είναι πρόθυμοι να πληρώσουν γι αυτά τα δίκτυα). Πώς θα πετύχετε το στόχο του 20% σε μια τετραετία χωρίς να υπάρχουν δίκτυα; Και γιατί δεν πιέζετε τη ΔΕΗ να αρχίσει επιτέλους τα απαραίτητα έργα;
Στη σελίδα 99 της Χάρτας επιχειρείτε να σκιαγραφήσετε ένα διαφορετικό ενεργειακό όραμα. Λέτε συγκεκριμένα πως "η χρήση ηλιακών συστημάτων είναι μια στρατηγική επιλογή για το ενεργειακό σύστημα της χώρας". Τότε γιατί η πολιτική αυτή επιλογή δε συνοδεύεται από αντίστοιχες πρακτικές ενισχύσεις; Γιατί δεν υπάρχει ούτε ένα κίνητρο για την εγκατάσταση ηλιακών (ηλιοθερμικών και φωτοβολταϊκών) στον οικιακό τομέα, εκεί δηλαδή που κατ’ εξοχήν χρησιμοποιούνται αυτές οι τεχνολογίες; Και γιατί δε διδασκόμαστε τίποτα από τρίτες χώρες (όπως η Γερμανία, η Ισπανία και προσφάτως η Κύπρος), οι οποίες μπορεί να μην είναι όλες προικισμένες με τόσο ήλιο όσο εμείς, έχουν όμως προικισμένα μυαλά που δεν στερούνται πολιτικής φαντασίας και επιδοτούν γενναία την ανάπτυξη της ηλιακής ενέργειας;
Ας δούμε τώρα μια παράμετρο που στοιχειώνει εδώ και χρόνια την ελληνική οικονομία. Αναφερόμαστε στη λεγόμενη "ενεργειακή ένταση", ένα δείκτη που μας δείχνει πόσο σπάταλη ενεργειακά είναι η ελληνική οικονομία. Κι εδώ οι αριθμοί πονάνε. Σύμφωνα με τα στοιχεία που ο ίδιος παραθέσατε (σελίδα 35 της Χάρτας), η ελληνική οικονομία είναι κατά 36% περισσότερο σπάταλη ενεργειακά από το μέσο ευρωπαϊκό όρο. Πρόθεσή σας είναι να μειώσετε τη σπατάλη και δε μπορούμε παρά να συμφωνήσουμε με αυτή την προοπτική. Πώς όμως κ. Πρωθυπουργέ; Το πρόσφατο παρελθόν δεν εγγυάται δυστυχώς ένα καλύτερο μέλλον. Το παρακάτω διάγραμμα (βασισμένο σε στοιχεία της Eurostat, 2002) μαρτυρά αυτή την υστέρηση της ελληνικής οικονομίας, υστέρηση που επιφέρει, μεταξύ άλλων, μείωση της ανταγωνιστικότητας των ελληνικών επιχειρήσεων και βεβαίως πρόσθετη επιβάρυνση του περιβάλλοντος. Δείχνει ακόμη ότι, η Ελλάδα μαζί με την Ισπανία και την Πορτογαλία, είναι οι μόνες ευρωπαϊκές χώρες στις οποίες η ένταση ενέργειας επιδεινώθηκε την περίοδο 1991-2000.
Θα ήμασταν ασύγγνωστοι αν μας διέφευγε κάποια ουσιαστική και άμεσα αποδίδουσα πρωτοβουλία σας προς αυτή την κατεύθυνση. Όμως, πέραν των γενικών διακηρύξεων και των πενιχρών μέχρι σήμερα αποτελεσμάτων του Γ’ ΚΠΣ, δεν είδαμε άλλες πρωτοβουλίες. Διαψεύστε μας και θα χαρούμε γι’ αυτό.
Λέτε στη Χάρτα πως θα μειώσετε την κατανάλωση ενέργειας στον κτιριακό τομέα κατά 20% ως το 2008. Πολύ ορθά, αν αναλογιστεί κανείς την κρισιμότητα αυτού του τομέα. Το 36% των ενεργειακών πόρων της Ελλάδας καταναλώνεται στον οικιακό και τον τριτογενή τομέα (δημόσιες και ιδιωτικές υπηρεσίες). Οι τομείς αυτοί ευθύνονται για το 40% των συνολικών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα της χώρας. Περίπου 40 εκατομμύρια τόνοι διοξειδίου του άνθρακα απελευθερώνονται κάθε χρόνο στην ατμόσφαιρα από την ενέργεια που καταναλώνουμε κυρίως για φωτισμό, ψύξη, θέρμανση, παραγωγή ζεστού νερού κλπ, στα ιδιωτικά, εμπορικά και δημόσια κτίρια. Πολλές από τις παραπάνω εκπομπές μπορούν να μειωθούν δραστικά αν σταματήσουμε να είμαστε σπάταλοι ενεργειακά.
Και πάλι το ερώτημά μας είναι πώς θα πετύχετε αυτό το στόχο, τη στιγμή που σήμερα δεν παρέχεται ούτε ένα κίνητρο προς αυτή την κατεύθυνση. Ούτε ένα, κ. Πρωθυπουργέ. Το μοναδικό κίνητρο που υπήρχε ήταν η φοροαπαλλαγή για την εγκατάσταση ηλιακού θερμοσίφωνα σε κατοικίες και αυτή την καταργήσατε πρόσφατα. Το επιχείρημά σας ήταν πως θέλατε να εξοικονομήσετε πόρους. Σύμφωνα όμως με στοιχεία του ΚΕΠΥΟ, τα χρήματα που κερδίσατε από την άρση των φοροαπαλλαγών ήταν μόλις 2,3 εκατομμύρια ευρώ ετησίως, ασήμαντα δηλαδή σε σχέση με τα ενεργειακά και περιβαλλοντικά οφέλη. Παράλληλα, η άρση αυτή οδήγησε σε στασιμότητα και πτωτική πορεία μία από τις λίγες βιομηχανικές δραστηριότητες για τις οποίες μπορούμε να είμαστε υπερήφανοι σ’ αυτή τη χώρα, τη βιομηχανία παραγωγής ηλιακών συστημάτων.
Στο παραπάνω ερώτημά μας προσπαθείτε να απαντήσετε στη σελίδα 100 της Χάρτας λέγοντας πως θα προωθήσετε την ορθολογική χρήση και την εξοικονόμηση ενέργειας στον κτιριακό τομέα μέσω του προγράμματος "Ενέργεια 2000". Και μόνο το παρωχημένο όνομα του προγράμματος μαρτυρά πως κάτι δεν πάει καλά κ. Πρωθυπουργέ. Το πρόγραμμα αυτό παραμένει στο ψυγείο από το 1998 όταν, μετά από τετραετή κυοφορία, ψηφίστηκε η κοινή υπουργική απόφαση 21475/4707 για τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων και θεσμοθετήθηκε ο Κανονισμός για την Ορθολογική Χρήση και Εξοικονόμηση Ενέργειας (ΚΟΧΕΕ). Έκτοτε όμως αγνοείται η τύχη τους. Πώς και πότε σκοπεύετε να βγάλετε από τη βαθιά κατάψυξη τα θεσμικά αυτά εργαλεία; Και γιατί ένα άλλο χρήσιμο εργαλείο, η Χρηματοδότηση από Τρίτους, παραμένει στον προθάλαμο της Βουλής από την άνοιξη του 2002 και δεν προχωρά επιτέλους; Και τι κίνητρα σκοπεύετε να δώσετε τελικά για την προώθηση μέτρων εξοικονόμησης στον κτιριακό τομέα; Σκέφτεστε μήπως κάποιες φοροελαφρύνσεις; Μειωμένο ΦΠΑ για τεχνολογίες εξοικονόμησης ίσως; Μήπως πάλι σκέφτεστε να προχωρήσετε στο λεγόμενο "μοντέλο της Βαρκελώνης" που έχει κάνει υποχρεωτική τη χρήση ηλιακών θερμοσιφώνων σε όλες τις νέες κατοικίες; Δεν ακούσαμε τίποτα συγκεκριμένο, τίποτα σαφές μέχρι τώρα κ. Πρωθυπουργέ. Ούτε από σας, ούτε δυστυχώς από τα κόμματα της αντιπολίτευσης. Πώς να αισιοδοξούμε;
Κλείνουμε την αναφορά μας στα ενεργειακά με δύο ακόμη σχόλια. Στη σελίδα 33 της Χάρτας κάνετε λόγο για "φθηνό πετρέλαιο στους αγρότες". Κατανοούμε τις πολιτικές πιέσεις που δέχεστε απ’ όλες τις πλευρές: από τους αγρότες, την αντιπολίτευση, από το ίδιο σας το κόμμα. Όμως πώς συμβιβάζεται το "φθηνό πετρέλαιο" με τη βιωσιμότητα και τη μείωση της ενεργειακής έντασης της οικονομίας; Φοβόμαστε ότι δύσκολα θα βρείτε μια πειστική απάντηση. Και γιατί "φθηνό πετρέλαιο" και όχι μια εναλλακτική προοπτική για τους αγρότες, όπως τα βιοκαύσιμα για παράδειγμα; Μια επιλογή που και περιβαλλοντικά είναι προτιμότερη και παρέχει μια άλλη προοπτική στους αγρότες μέσω πιθανών αναδιαρθρώσεων στη γεωργία, προωθώντας παράλληλα την τοπική ανάπτυξη και απαλύνοντας τον προϋπολογισμό από τις επώδυνες εισαγωγές πετρελαίου. Παράλληλα, η προοπτική αυτή επιβάλλεται έμμεσα και από τη νέα κοινοτική οδηγία 2003/30 για την προώθηση των βιοκαυσίμων. Βέβαια, όταν συζητήθηκε η οδηγία αυτή, η ελληνική κυβέρνηση τάχθηκε εναντίον της θεσμοθέτησης υποχρεωτικών ποσοστώσεων, προκρίνοντας ενδεικτικούς στόχους. Τι φοβόσασταν άραγε; Και τι προτίθεστε να κάνετε από δω και πέρα;
Το δεύτερο σχόλιο αφορά ένα θέμα που καίει κυριολεκτικά. Τη δημιουργία νέων θέσεων απασχόλησης. Φανταζόμαστε πως δε σας διαφεύγει το γεγονός ότι σε ότι αφορά στις νέες θέσεις εργασίας που δημιουργούνται ανά μονάδα επενδεδυμένου κεφαλαίου, η υπεροχή των ΑΠΕ είναι αδιαμφισβήτητη. Είναι χαρακτηριστικό, για παράδειγμα, ότι για κάθε νέο μεγαβάτ φωτοβολταϊκών δημιουργούνται περίπου 50 νέες θέσεις εργασίας (20 στην κατασκευή φωτοβολταϊκών και 30 στην εμπορία, εγκατάσταση και στην παροχή των συναφών υπηρεσιών). Καμία συμβατική ενεργειακή τεχνολογία δεν μπορεί να προσφέρει αυτά τα πλεονεκτήματα. Πώς προτίθεστε αλήθεια να αξιοποιήσετε αυτό το συγκριτικό και τόσο πολύτιμο πλεονέκτημα; Μια σαφής απάντηση θα ήταν κάτι παραπάνω από ευπρόσδεκτη.
Το κλίμα αλλάζει. Εσείς;
Στη Χάρτα, δεσπόζουσα θέση, σε ότι αφορά στα περιβαλλοντικά θέματα, κατέχει η επίτευξη του στόχου που έχει θέσει η χώρα μας για συγκράτηση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στο 25% πάνω από τα αντίστοιχα επίπεδα του 1990. Δεν θα έπρεπε να είμαστε και πολύ ικανοποιημένοι γι’ αυτό το στόχο, μιας και οι επιστήμονες προειδοποιούν πως απαιτούνται περικοπές της τάξης του 50-70% και όχι αυξήσεις των εκπομπών όπως σχεδιάζει να πράξει η χώρα μας. Και πάλι όμως, ακόμη κι αυτόν τον απαράδεκτο στόχο δεν θα καταφέρουμε να τον πιάσουμε τελικά. Οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου στην Ελλάδα ήδη αυξήθηκαν την περίοδο 1990-2000 κατά 23,4%. Συγκεκριμένα, από 106,1 εκατομμύρια. τόνους το 1990, έφθασαν τα 133,8 εκατομμύρια. τόνους το 2000. Ειδικότερα για το διοξείδιο του άνθρακα (CO2), το σημαντικότερο αέριο του θερμοκηπίου δηλαδή, η αύξηση στην ίδια περίοδο άγγιξε το 26%, οι δε εκπομπές CO2 το έτος 2000 ήταν 107,8 εκατομμύρια. τόνους. Οι δραστηριότητες που έχουν σχέση με την ενέργεια αποτελούν τη μεγαλύτερη πηγή (77,9% περίπου) των αερίων του θερμοκηπίου. Αυτές περιλαμβάνουν κυρίως εκπομπές CO2 από την καύση ορυκτών καυσίμων (95% περίπου του συνόλου των εκπομπών από τον τομέα της ενέργειας) και μικρότερα ποσοστά μεθανίου και υποξειδίου του αζώτου (1,5% και 3,5% αντίστοιχα).
Μια ματιά στο σύστημα ηλεκτροπαραγωγής της χώρας (που ευθύνεται για τις μισές περίπου εκπομπές CO2) αρκεί για να ερμηνεύσει αυτή την περιβαλλοντική αποτυχία. Η Ελλάδα έχει μεγάλο βαθμό εξάρτησης από το ρυπογόνο λιγνίτη στην ηλεκτροπαραγωγή, μια σημαντική εξάρτηση από το πετρέλαιο, και χαμηλή διείσδυση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ΑΠΕ). Για να ικανοποιηθούν οι ανάγκες της κατανάλωσης σε ηλεκτρική ενέργεια, οι οποίες το 2002 ανήλθαν στις 52,6 TWh (δισεκατομμύρια κιλοβατώρες), η εγκατεστημένη ισχύς έφθασε στα 11.713 MW (μεγαβάτ) μονάδων της ΔΕΗ και τα 515 MW από αυτοπαραγωγούς και παραγωγούς ανανεώσιμης ενέργειας, ενώ εισαγωγές κάλυψαν μερικές αιχμές ζήτησης. Το κύριο καύσιμο είναι ο εγχώριος λιγνίτης μικρής θερμογόνου δύναμης, που καλύπτει σχεδόν τα 2/3 του συνόλου των αναγκών. Το πετρέλαιο, κυρίως για την κάλυψη νησιωτικών συστημάτων μη συνδεόμενων με την ηπειρωτική χώρα, καθώς και το φυσικό αέριο, καλύπτουν το ένα τέταρτο περίπου των αναγκών σε ηλεκτρική ενέργεια. Οι ΑΠΕ (συμπεριλαμβανομένων των μεγάλων υδροηλεκτρικών) κάλυψαν το 2002 το 8,4%.
Το χειρότερο είναι πως, αν δε ληφθούν επειγόντως επιπλέον μέτρα, θα υπάρξει μία αύξηση των εκπομπών που θα αγγίξει το 35,8% ως το 2010 και η οποία θα εκτιναχθεί στο 56,4% το 2020, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών. Αν τελικά επιβεβαιωθεί η εκτίμηση αυτή, τότε οι κυρώσεις που θα υποστεί η χώρα μας για μη τήρηση των διεθνών δεσμεύσεών της, ή τα χρήματα που θα απαιτηθούν για την εξαγορά δικαιωμάτων ρύπανσης μέσω του μηχανισμού της εμπορίας ρύπων, εκτιμάται ότι μπορεί να φτάσουν σε δεκάδες εκατομμύρια ευρώ ετησίως. Τι προτίθεστε να πράξετε γι’ αυτό κ. Πρωθυπουργέ;
Επειδή μπορεί να σας κούρασε η κριτική μας για τα ενεργειακά, επιτρέψτε μας λίγα σύντομα λόγια για κάποιους άλλους τομείς που αναφέρονται στη Χάρτα που μας παρουσιάσατε. Ας πάρουμε, για παράδειγμα, το θέμα των αποβλήτων κι ας ξεκινήσουμε με κάποιες διαπιστώσεις που αναφέρετε και που ομολογουμένως μας προκάλεσαν εντύπωση.
Λέτε στη σελίδα 97 της Χάρτας για τη διαχείριση των επικίνδυνων στερεών αποβλήτων πως "η συνολική παραγωγή αποβλήτων αυτής της κατηγορίας μειώθηκε κατά 30%, με το 76% να αποτίθεται πλέον σε ασφαλείς ελεγχόμενους χώρους, το 23% να ανακυκλώνεται και το 1% να υφίσταται επεξεργασία με σταθεροποίηση". Συγγνώμη κ. Πρωθυπουργέ, αλλά φοβόμαστε πως δε μιλάμε καν την ίδια γλώσσα. Όταν λέτε ότι τα επικίνδυνα απόβλητα αποτίθενται πλέον σε ασφαλείς ελεγχόμενους χώρους, δεν κάνετε προφανώς αναφορά στα εκατομμύρια τόνους επικίνδυνων αποβλήτων της ΛΑΡΚΟ που ποντίζονται παράνομα και παράλογα στο Βόρειο Ευβοϊκό, ούτε θα θεωρείτε φυσικά ασφαλή και ελεγχόμενο χώρο τις άθλιες εγκαταλειμμένες εγκαταστάσεις της ΔΙΑΝΑ στη Θεσσαλονίκη όπου στοιβάζονται εκατοντάδες τόνοι τοξικών και ληγμένων φυτοφαρμάκων (τουλάχιστον, σ’ αυτή την τελευταία περίπτωση, μετά από διαμαρτυρίες της Greenpeace και προσωπική σας παρέμβαση άρχισε με τετραετή καθυστέρηση η απομάκρυνση των αποβλήτων). Και δε νομίζουμε να χρεώνετε ως ανακύκλωση τη χρήση αποβλήτων χαλυβουργίας με υψηλά ποσοστά διοξινών ως υλικών επίστρωσης οδοστρωμάτων, όπως συνέβη πρόσφατα στην περίπτωση της Αττικής Οδού. Ας το παραδεχθούμε κ. Πρωθυπουργέ. Στο θέμα αυτό, η κατάσταση στη χώρα μας είναι τραγική. Και βέβαια, το πρόβλημα δε θα λυθεί με τη δημιουργία μονάδας καύσης τοξικών όπως σχεδιάζει το Υπουργείο Ανάπτυξης στην περιοχή της ΛΑΡΚΟ. Με ακριβές, αναποτελεσματικές και επικίνδυνες τεχνολογίες, όπως είναι η καύση αποβλήτων, δεν προωθείται η βιωσιμότητα. Στρέψτε τα μάτια σας αλλού κ. Πρωθυπουργέ. Στις λύσεις που παρέχει η Καθαρή Παραγωγή.
Σε ότι αφορά στη διαχείριση των απορριμμάτων, υπόσχεστε ότι όλες οι χωματερές θα έχουν κλείσει ως το 2008. Την τελευταία φορά που είχαμε ακούσει το ΥΠΕΧΩΔΕ να υπόσχεται κάτι τέτοιο, η καταληκτική ημερομηνία ήταν το 2003. Τι έγινε και χάσαμε μια πενταετία; Και καλά, θα κλείσουν κάποτε οι χωματερές. Τι έρχεται στη θέση τους; Γνωρίζουμε ότι βελτιώνετε το θεσμικό πλαίσιο και ενισχύετε τις προσπάθειες ανακύκλωσης. Όμως κ. Πρωθυπουργέ, θα πρέπει να σας προειδοποιήσουμε πως τα βήματα που κάνετε είναι δειλά και όχι πάντα στη σωστή κατεύθυνση. Δείτε για παράδειγμα τι συμβαίνει σήμερα στην Αττική όπου τα αρμόδια υπουργεία σχεδιάζουν νέους χώρους υγειονομικής ταφής (ΧΥΤΑ).
Όταν σήμερα: - οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες υλοποιούν πολιτικές για την πρόληψη, μείωση, επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση όλων των υλικών και προϊόντων που είναι στα απορρίμματα, και μειώνουν τα προς τελική διάθεση υλικά σε ποσοστά που ξεπερνούν σε αρκετές περιπτώσεις και το 80% ή το 90%,
- υπάρχουν στην Ε.Ε. περιοχές και πόλεις που σχεδόν δε χρειάζονται ΧΥΤΑ, γιατί εφαρμόζουν ήδη ολοκληρωμένα τις εναλλακτικές πολιτικές διαχείρισης,
- η πλειοψηφία των χωρών της Ε.Ε. απαγορεύει (ή σκοπεύει να απαγορεύσει) τη διάθεση σε ΧΥΤΑ των ανακυκλώσιμων και βιοδιασπώμενων υλικών,
- στην Ε.Ε. επιδοτούνται και ενισχύονται χιλιάδες κοινωνικές ή άλλες επιχειρήσεις, που δραστηριοποιούνται στην ανάκτηση, επαναχρησιμοποίηση, ανακύκλωση και εναλλακτική διαχείριση υλικών και προϊόντων, με ταυτόχρονη δημιουργία κοινωνικά χρήσιμων και περιβαλλοντικά αποδεκτών πολλών χιλιάδων θέσεων απασχόλησης,
- υπάρχουν ευρωπαϊκές οδηγίες και ελληνική νομοθεσία που μας υποχρεώνουν να ανακυκλώνουμε ένα σημαντικό ποσοστό όλων των υλικών που υπάρχουν στα απορρίμματα,
- στα σκουπίδια μας υπάρχουν υλικά όπως: α) το χαρτί, το γυαλί, τα μέταλλα, τα πλαστικά, που τα θέλουν οι βιομηχανίες ως πρώτη ύλη, με ταυτόχρονα περιβαλλοντικά και οικονομικά οφέλη για τους δήμους και τους δημότες, β) τα οργανικά, που μπορούμε να τα μετατρέψουμε σε λίπασμα, είτε στο σπίτι μας με κάδους κομποστοποιητές, είτε σε ειδικές εγκαταστάσεις, γ) τα ογκώδη αντικείμενα, τα οχήματα, τα λάστιχα, τα ορυκτέλαια, οι ηλεκτρικές - ηλεκτρονικές συσκευές, οι μπαταρίες και τα άλλα επικίνδυνα οικιακά, για τα οποία μπορεί και πρέπει να γίνεται εναλλακτική διαχείριση με ξεχωριστή συλλογή, ανάκτηση επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση,
- η υλοποίηση των πολιτικών εναλλακτικής διαχείρισης μπορεί στο άμεσο μέλλον να μειώσει κατά 80-90% τον όγκο των σημερινών απορριμμάτων, να ελαχιστοποιήσει την επικινδυνότητά τους και ταυτόχρονα να εξοικονομηθούν πρώτες ύλες και ενέργεια,
- οι χώροι ταφής είναι ακριβοί, δεσμεύουν πολύτιμες εκτάσεις γης και δημιουργούν περιβαλλοντικά και κοινωνικά προβλήματα,
όταν συμβαίνουν όλα αυτά, είναι δυνατόν να συζητάμε μόνο για το που θα χωροθετήσουμε κάποιους ΧΥΤΑ; Δε χρειάζεται ένα νέο όραμα κ. Πρωθυπουργέ; Και γιατί δεν καταγράψατε κάτι τέτοιο στη Χάρτα σας;
Σε ότι αφορά στη διαχείριση των υγρών αποβλήτων, σχολιάζετε πως αυξήσατε τον αριθμό των μονάδων επεξεργασίας από 49 που ήταν το 1993 σε 290 το 2002. Μπράβο και ορθώς πράξατε. Όμως κ. Πρωθυπουργέ, πάλι κάτι σας διέφυγε. Θα γνωρίζετε ίσως πως από το σύνολο των εγκαταστάσεων, μόλις το ένα τρίτο λειτουργεί ικανοποιητικά, ενώ οι άλλες είτε υπολειτουργούν είτε παραμένουν αδρανείς. Δεν αρκεί να πέσουν τα μπετά για να παραχθεί έργο κ. Πρωθυπουργέ. Χρειάζεται να προβλέψουμε και για το μετά.
Κρατήσαμε για το τέλος, ένα θέμα που γνωρίζετε ότι μας πονά ιδιαίτερα. Και μας πονά διπλά τώρα που διαβάσαμε στη Χάρτα (σελίδα 114) τις παρακάτω φράσεις:
"Τα θεαματικά επιτεύγματα στη βιοτεχνολογία και την παραγωγή γενετικά τροποποιημένων εισροών γεωργικής παραγωγής και αγροτικών προϊόντων και τροφίμων, έχουν φέρει στο επίκεντρο της δημόσιας συζήτησης για το μέλλον του αγροδιατροφικού τομέα το μεγάλο θέμα της βιοτεχνολογίας και των γενετικά τροποποιημένων οργανισμών. Η στρατηγική μας για την ανάπτυξη της ελληνικής γεωργίας και της υπαίθρου δεν μπορεί συνεπώς παρά να περιλαμβάνει συγκεκριμένες δράσεις για την αντιμετώπιση των προκλήσεων που δημιουργεί:
* Η ανάπτυξη της βιοτεχνολογίας και η λήψη αποφάσεων με διαφανείς διαδικασίες, * Η εξέλιξη της τεχνολογίας της πληροφορικής και των τηλεπικοινωνιών για τον αγροδιατροφικό τομέα".
Μας τρομάξατε κ. Πρωθυπουργέ. Τόσο που η αρχική ανησυχία μας έγινε τελικά φόβος.
Φόβος γιατί χαρακτηρίζετε "θεαματικά επιτεύγματα της βιοτεχνολογίας" το γεγονός ότι:
* Τρεις πολυεθνικές των μεταλλαγμένων διεκδικούν το μονοπώλιο και τον έλεγχο της παγκόσμιας παραγωγής από το χωράφι μέχρι το πιάτο μας. * Οι διεθνείς αγορές για τα μεταλλαγμένα κλείνουν η μια μετά την άλλη. Ήδη, περισσότερες από 35 χώρες σε όλο τον κόσμο εφαρμόζουν περιορισμούς στην καλλιέργεια και εμπορία μεταλλαγμένων. Οι πολυεθνικές των μεταλλαγμένων, με τη σειρά τους, πιέζουν για να προωθήσουν τα ανεπιθύμητα προϊόντα τους και η κυβέρνηση των ΗΠΑ έχει προσφύγει για το θέμα αυτό στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου (ΠΟΕ) εναντίον της Ευρωπαϊκής Ένωσης. * Οι ΗΠΑ, με την απειλή κυρώσεων, πιέζουν αναπτυσσόμενες χώρες (Σρι Λάνκα, Ταϊλάνδη, Βολιβία, Αίγυπτο, Νότια Κορέα) να ανακαλέσουν νομοθεσίες για τη σήμανση ή τον περιορισμό των μεταλλαγμένων. * Σύμφωνα με έγκυρους διεθνείς οικονομικούς αναλυτές (Deutche Bank, Innovest Strategic Value Advisors), οι επενδυτές καλά θα κάνουν αποφεύγουν τις εταιρίες αγροβιοτεχνολογίας, λόγω της αδυναμίας των τελευταίων να προωθήσουν τα προϊόντα τους. * Στις ΗΠΑ, τη Μέκκα των μεταλλαγμένων, καταγράφεται αύξηση της χρήσης ζιζανιοκτόνων λόγω της καλλιέργειας μεταλλαγμένων.
Σας υπενθυμίζουμε ακόμη ότι: * Σύμφωνα με το Ευρωβαρόμετρο, το 70,9% των ευρωπαίων πολιτών είναι αντίθετο στη χρήση μεταλλαγμένων οργανισμών στα τρόφιμα. * Η αντίδραση αυτή φαίνεται να αυξάνεται με την πάροδο του χρόνου. * Η αντίδραση αυτή αυξάνει καθώς ανέρχεται το μορφωτικό επίπεδο των πολιτών. * Στη χώρα μας το 93,3% των πολιτών δε θέλει να τρώει μεταλλαγμένα τρόφιμα. * Ο ίδιος εγκρίνατε την ανάληψη ευρωπαϊκής πρωτοβουλίας από τη χώρα μας για το πάγωμα κάθε νέας έγκρισης μεταλλαγμένων καλλιεργειών και προϊόντων. * Η Εθνική Επιτροπή Βιοηθικής, ανεξάρτητο συμβουλευτικό όργανο που δημιουργήθηκε ύστερα από δική σας πρωτοβουλία, έχει εισηγηθεί την ανακήρυξη της χώρας σε ζώνη απαλλαγμένη από μεταλλαγμένους οργανισμούς. * Εσείς ο ίδιος τέλος, πρωτοστατείτε στην προώθηση της βιολογικής γεωργίας ως λύσης στα σημερινά γεωργικά αδιέξοδα. Ως γνωστόν, η καλλιέργεια των μεταλλαγμένων απειλεί το ίδιο το μέλλον της βιολογικής γεωργίας.
Αναρωτιόμαστε λοιπόν, τι να πιστέψουμε; Απλώς ότι πέσατε θύμα παραπληροφόρησης; Ότι αλλάξατε άρδην και εν μια νυκτί άποψη; Ότι σας επηρέασε το γεύμα που σας παρέθεσε ο πρόεδρος Μπους με μεταλλαγμένο μενού; Ή μήπως απλώς, με ένα τόσο προκλητικό τρόπο, θέλετε να προκαλέσετε το δημόσιο διάλογο;
Σε οποιαδήποτε περίπτωση, κύριε πρωθυπουργέ, τυχόν απόφασή σας για την προώθηση των μεταλλαγμένων μπορεί να αναζητήσει συμμάχους μόνο στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού. Ελπίζουμε να σας είναι σαφές ότι, η προσπάθεια προώθησης των μεταλλαγμένων, θα βρει απέναντί της το σύνολο της κοινωνίας. Για την ενημέρωσή σας, σας πληροφορούμε ότι και οι επίσημοι φορείς των αγροτών και των συλλόγων τους (ΠΑΣΕΓΕΣ, ΓΕΣΑΣΕ) έχουν ταχθεί αναφανδόν αντίθετοι στην καλλιέργεια μεταλλαγμένων φυτών.
Ως υστερόγραφο, επιτρέψτε μας ένα σχόλιο για ένα θέμα, που δεν καταγράφεται στη Χάρτα, κυριάρχησε όμως στην επικαιρότητα με τα μέτρα που εξαγγείλατε. Αφορά στα φθηνότερα αυτοκίνητα. Θα σας απογοητεύσουμε ίσως, αλλά εμείς δε χαρήκαμε με τις εξαγγελίες αυτές. Πόσο μάλλον που σχεδόν συνέπεσαν με τους εορτασμούς για την Ημέρα Χωρίς Αυτοκίνητο. Στον τομέα αυτό κ. Πρωθυπουργέ, έχουμε χάσει δυστυχώς τον έλεγχο προ πολλού. Από όλους τους τομείς, ο τομέας των μεταφορών είναι εκείνος στον οποίο οι εκπομπές ρύπων καλπάζουν αχαλίνωτα.
Το 80% περίπου της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στην Αθήνα κατά τη διάρκεια της θερμής περιόδου του έτους (Απρίλιος-Οκτώβριος) οφείλεται στην κυκλοφορία των οχημάτων. Προσθέτοντας την κυκλοφοριακή ασφυξία, το θόρυβο και την κατάληψη του δημόσιου χώρου, δεν είναι υπερβολή να χαρακτηρίσει κανείς το αυτοκίνητο ως δυνάστη της καθημερινής μας ζωής και όχι μέσο εξυπηρέτησης και άνετης μετακίνησης, όπως θα έπρεπε να είναι.
* Η Greenpeace, ακολουθώντας τη σχετική μεθοδολογία της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας και τα πιο πρόσφατα στοιχεία για την ατμοσφαιρική ρύπανση, όπως αυτή καταμετρήθηκε από τους αρμόδιους κρατικούς φορείς, προχώρησε σε μία εκτίμηση των κοινωνικοοικονομικών επιπτώσεων της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στην Ελλάδα. Από την εκτίμηση αυτή προκύπτει ότι το κόστος σε ανθρώπινες ζωές είναι συγκρίσιμο με το αντίστοιχο από τα τροχαία ατυχήματα (1.342-7.247 επιπλέον θάνατοι ετησίως λόγω βραχυχρόνιων και μακροχρόνιων επιπτώσεων αντίστοιχα), ενώ η αποτίμηση του κοινωνικού κόστους ανέρχεται σε 1,6 - 6,15 δισεκατομμύρια ευρώ για τις βραχυχρόνιες και μακροχρόνιες επιπτώσεις αντίστοιχα. * Κάθε χρόνο, τουλάχιστον 40.000 νέα Ι.Χ. προστίθενται στον ήδη επιβαρημένο αστικό ιστό της πρωτεύουσας. Ο δείκτης ιδιοκτησίας Ι.Χ. κατά την τελευταία δεκαπενταετία έχει αυξηθεί κατά 50% περίπου. * Τα Ι.Χ. στην Αθήνα διανύουν κατά μέσο όρο περίπου 9.000 χιλιόμετρα ετησίως, δηλαδή κάθε χρόνο διανύονται πάνω από 12 δις οχηματοχιλιόμετρα. Η κίνηση αυτή συνεπάγεται κατανάλωση περίπου 1,2 δις λίτρων βενζίνης. Με τη σημερινή τιμή καυσίμου η ποσότητα αυτή κοστίζει περίπου 1 δις ευρώ. * Η παραπάνω κίνηση των Ι.Χ. συνεπάγεται σημαντική επιβάρυνση της ατμόσφαιρας. Εκτιμάται ότι από τα Ι.Χ. εκλύονται στον αττικό ουρανό περίπου 350.000 τόνοι μονοξειδίου του άνθρακα, 50.000 τόνοι υδρογονανθράκων και 23.000 τόνοι οξειδίων του αζώτου. * Η συνεχής αύξηση της χρήσης των Ι.Χ. συνεπάγεται μια αντίστοιχη αύξηση της οδικής κυκλοφορίας στην πρωτεύουσα. Εκτιμάται ότι, με τους σημερινούς ρυθμούς, έχουμε ετήσια αύξηση της κυκλοφορίας κατά 2,6% στο κεντρικό τμήμα του Λεκανοπεδίου, 3,5% στην υπόλοιπη αστική ζώνη και 7% στις προαστιακές και ημιαστικές περιοχές. Έχει εκτιμηθεί ότι, στις ευρωπαϊκές χώρες το κόστος της κυκλοφοριακής συμφόρησης (χαμένος χρόνος κ.λ.π.) αντιστοιχεί στο 2% περίπου του ΑΕΠ. Το ποσοστό αυτό για την Ελλάδα μεταφράζεται σε περίπου 2,5 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως. * Ως αποτέλεσμα της αλόγιστης αύξησης της κυκλοφορίας, μειώνεται συνεχώς η μέση ταχύτητα των οδικών μεταφορικών μέσων και ιδιαίτερα των μέσων συλλογικής μεταφοράς. Οι σχετικές μετρήσεις του ΟΑΣΑ δείχνουν ότι η ταχύτητα των λεωφορείων μειώθηκε κατά 23% σε σχέση με την περασμένη δεκαετία. * Η πτώση της ταχύτητας των οχημάτων αστικών συγκοινωνιών συνεχίζεται με ρυθμούς, οι οποίοι τα τελευταία χρόνια έφταναν το 2% ετησίως. Περισσότερο πλήττονται οι βόρειες και ανατολικές περιοχές, στις οποίες η ανταγωνιστικότητα των αστικών συγκοινωνιών είναι μειωμένη λόγω της μεγάλης χρήσης Ι.Χ. Να σημειωθεί ότι στις περιοχές αυτές (Χαλάνδρι, Μαρούσι, Ν. Ηράκλειο, Πεύκη, Κηφισιά, Αγ. Παρασκευή, Χολαργός κ.λ.π.) ο δείκτης ιδιοκτησίας Ι.Χ. είναι κατά μέσο όρο 30% υψηλότερος από το μέσο όρο της πρωτεύουσας. * Δεδομένου ότι οι αστικές συγκοινωνίες της πρωτεύουσας πραγματοποιούσαν προ δεκαετίας 150 εκατ. οχηματοχιλιόμετρα ετησίως, η μείωση της ταχύτητας των συλλογικών μέσων μεταφοράς συνεπάγεται απώλεια 30 εκατομμύρια οχηματοχιλιομέτρων ετησίως, η οποία με τη σειρά της μεταφράζεται σε απώλεια περίπου 50 εκατομμύρια ευρώ ετησίως. * Ένας κάτοικος της πρωτεύουσας που κινείται καθημερινά με Ι.Χ., καθηλώνεται σε μποτιλιάρισμα για χρόνο ισοδύναμο με 26 μέρες το χρόνο. Ένας μήνας διακοπών στο δρόμο. * Ένας εργαζόμενος που μετακινείται καθημερινά με λεωφορείο με τις σημερινές συνθήκες, σε 35 χρόνια εργάσιμου χρόνου θα έχει περάσει μέσα στο λεωφορείο 2,5 χρόνια από τη ζωή του και μάλιστα το 1/3 από αυτά, όρθιος.
Δεν επιθυμούμε να σας αδικήσουμε. Αναγνωρίζουμε τις προσπάθειες που καταβάλλετε για την προώθηση των μέσων μαζικής μεταφοράς και επικροτούμε τις προσπάθειες για ανάπτυξη του μετρό, του τραμ, του προαστιακού σιδηροδρόμου. Θα πρέπει να ομολογήσετε κι εσείς όμως, πως, με εξαίρεση την Αθήνα, στις άλλες πόλεις (π.χ. στη Θεσσαλονίκη) δεν τα πήγατε και τόσο καλά σε αυτό τον τομέα.
Επανερχόμαστε όμως στο θέμα των φθηνότερων Ι.Χ. Πώς συμβιβάζεται αυτή σας η εξαγγελία με την άμβλυνση των παραπάνω προβλημάτων, πώς συμβαδίζει με τη βιωσιμότητα που επαγγέλλεστε; Κι αν είναι να αλλάξει κάτι στη φορολόγηση των αυτοκινήτων, γιατί δε δίνονται κίνητρα προς άλλες κατευθύνσεις; Για παράδειγμα, θα μπορούσατε να προτείνετε χαμηλότερη φορολογία για τα οχήματα με μειωμένη κατανάλωση καυσίμου (και συνεπώς και μικρότερες εκλύσεις καυσαερίων). Θα μπορούσατε να πριμοδοτήσετε με φορολογικά μέτρα τα εναλλακτικά καύσιμα, όπως π.χ. τα βιοκαύσιμα. Όπως θα μπορούσατε ενδεχομένως να είστε πιο αυστηρός έναντι των ενεργοβόρων και ρυπογόνων οχημάτων. Δεν το πράξατε. Ατολμία; Πολιτικός συντηρητισμός και λαϊκισμός εν όψει εκλογών; Ή μήπως άγνοια κινδύνου για την επερχόμενη άλωση των πόλεών μας από τα Ι.Χ;
Κύριε Πρωθυπουργέ,
Είμαστε σίγουροι πως η επιστολή μας δε σας χαροποίησε. Οι κολακείες δεν ήταν ποτέ το ατού μας. Ούτε εμείς ούτε εσείς τις έχουμε ανάγκη άλλωστε. Καλέσατε την κοινωνία και συνεπώς κι εμάς σε δημόσιο διάλογο. Τώρα ξέρετε τις απόψεις μας. Μπορεί ενδεχομένως και να διαφωνείτε με κάποιες απ’ αυτές. Θα μας επιτρέψετε όμως να είμαστε αιχμηροί και ειλικρινείς. Το περιβάλλον χρειάζεται περισσότερα απ’ ότι του δώσατε μέχρι τώρα κ. Πρωθυπουργέ. Χρειάζεται περισσότερα και γενναιότερα από όσα περιγράφετε στη Χάρτα Σύγκλισης. Και ανεξάρτητα από το τι σκοπεύετε να πράξετε από εδώ και μπρος, να είστε σίγουρος πως, εμείς θα είμαστε πάντα παρόντες και εν εγρηγόρσει για να σας το θυμίζουμε.
Με εκτίμηση,
Νίκος Χαραλαμπίδης, Διευθυντής του Ελληνικού Γραφείου της Greenpeace
Ζωοδόχου Πηγής 52γ
106 81 Αθήνα
Τηλ. 210 3840774-5
Fax. 210 3804008
www.greenpece.gr
