Περί ηγεμονίας

Οι πρόσφατες αυτοδιοικητικές εκλογές ανέδειξαν με ενάργεια ένα παράδοξο της σύγχρονης ελληνικής πραγματικότητας. Σε μια περίοδο έντονων κοινωνικών συγκρούσεων, αλλά και σκανδάλων που αφορούσαν στελέχη του κυβερνώντος κόμματος, η Ν.Δ. διατήρησε ουσιαστικά τις δυνάμεις της. Στις αναλύσεις που ακολούθησαν αναδείχτηκε η ανικανότητα του ΠΑΣΟΚ ως κύρια αιτία αυτού του αποτελέσματος. Όμως οι εκλογές δεν ήταν για την ανάδειξη κυβέρνησης. Ιδιαίτερα δε οι νομαρχιακές δεν αφορούσαν καν την εξουσία, μιας και οι Νομαρχιακές Αυτοδιοικήσεις στερούνται και ουσιαστικών εξουσιών και πόρων. Γιατί οι πολίτες δεν άδραξαν την ευκαιρία να ψηφίσουν τα μικρά κόμματα της Αριστεράς και να στείλουν έτσι ένα έμπρακτο μήνυμα δυσαρέσκειας και στην κυβέρνηση και τη μείζονα αντιπολίτευση; Ουσιαστικά γιατί μοιράζονται με τους δύο πόλους του δικομματισμού το ίδιο σύστημα αξιών, ενώ βρίσκουν εν πολλοίς ξένες τις αξίες της Αριστεράς. Είναι καιρός να ξαναδιαβάσουμε τον Γκράμσι, με ιδιαίτερη έμφαση στα περί "ηγεμονίας" γραπτά του. Ο Γκράμσι τονίζει πως η κυριαρχία μιας τάξης επί των υπολοίπων είναι και συνάρτηση της ιδεολογικής της ηγεμονίας επί του συνόλου της κοινωνίας. Στο παρελθόν η κυριαρχία ήταν κυρίως αποτέλεσμα της χρήσης των μηχανισμών καταστολής. Σήμερα οι μηχανισμοί αυτοί παίζουν δευτερεύοντα ρόλο, όσο κι αν οι "πραίτορες" του κυρίου Πολύδωρα είναι στην επικαιρότητα. Ο κυρίαρχος ρόλος ανήκει στους ιδεολογικούς μηχανισμούς: Παιδεία, διανόηση, πολιτισμό, ΜΜΕ κ.λπ. Ποια είναι τα σημερινά αξιακά πρότυπα; Ο ανταγωνισμός, ο εύκολος πλουτισμός, τα καταναλωτικά αγαθά, η υποκουλτούρα. Τα πρότυπα αυτά καλλιεργούνται με σύστημα από την τηλεόραση, αλλά και από τις ίδιες τις οικογένειες, και φυσικά από το πολιτικό σύστημα. Τα σύμβολα της Αριστεράς σιγά -σιγά γίνονται μόδα και ξεδοντιάζονται: ο Τσε από σύμβολο της επανάστασης έχει γίνει διακόσμηση σε μπλουζάκια. Οι καταλήψεις από ύψιστο μέσο πάλης ενός μαζικού κινήματος έχουν γίνει, σε μερικές περιπτώσεις, χαβαλές σε γυμνάσια και λύκεια και δυστυχώς, σε ελάχιστες βέβαια περιπτώσεις, αφορμή για ακραίες αντικοινωνικές συμπεριφορές. Πριν από μερικές δεκαετίες η πολιτιστική παραγωγή του τόπου σφραγιζόταν από τον Μίκη, τον Καμπανέλλη και δεκάδες άλλους δημιουργούς, συνθέτες, τραγουδιστές, συγγραφείς, ποιητές, ζωγράφους, χαράκτες, σκηνοθέτες και ηθοποιούς. Σήμερα μας ταΐζουν αφειδώς ριάλιτι, Fame και Καλομοίρα. Τέλος, στο επιστημονικό πεδίο της οικονομικής θεωρίας παγκοσμίως, η κυριαρχία της σχολής του Σικάγου (με πατέρα τον πρόσφατα τεθνεώτα Μίλτον Φρίντμαν) είναι αδιαμφισβήτητη. Τι συμβαίνει λοιπόν; Η ιδεολογική ηγεμονία της άρχουσας τάξης είναι απόλυτη και η Αριστερά, και εδώ, αλλά και στην Ευρώπη είναι ανίκανη να παραγάγει τα δικά της ιδεολογικά πρότυπα, και κυρίως να επιβάλει την ιδεολογική της ηγεμονία. Η ηγεμονία του νεοφιλελευθερισμού επιβεβαιώνεται και από την, μερική, προσχώρηση της Σοσιαλδημοκρατίας στα κελεύσματά του, ιδίως σε χώρες όπως η Βρετανία όπου ξεκίνησε η εφαρμογή των ιδεών του Φρίντμαν από την Μάργκαρετ Θάτσερ. Όταν οι ιδέες της Αριστεράς ανταγωνίζονταν αποτελεσματικά τα κυρίαρχα ιδεολογικά πρότυπα, η σοσιαλδημοκρατία στην Ευρώπη οικοδομούσε το κοινωνικό κράτος, το οποίο αποτελεί σύμβολο της Ευρώπης και αντικείμενο υπεράσπισης από τη "δική" μας Αριστερά σήμερα. Στη χώρα μας, η στάση της Αριστεράς απέναντι στα σύγχρονα προβλήματα δίνει τροφή στην επικράτηση των νεοφιλελεύθερων ιδεολογημάτων αντί να τα αποδομεί: όταν το 67% του ελληνικού λαού είναι κατά της μονιμότητας στο δημόσιο, εμείς κάνουμε την πάπια και δεν συμβάλλουμε στην εξυγίανση και αναβάθμιση του δημόσιου τομέα. Καλύπτουμε την τεμπελιά και την αδιαφορία και κρατάμε αμυντική στάση απέναντι στην αξιολόγηση, όταν δεν την πολεμάμε. Όταν οι πάντες αναγνωρίζουν ότι υπάρχει πρόβλημα στο ασφαλιστικό σύστημα, εμείς, μαζί με τις σωστές προτάσεις μας, αρνούμαστε να πάρουμε θέση απέναντι στις κατάφωρες εσωτερικές ανισότητες του συστήματος, αποδεχόμενοι συντάξεις που ξεπερνούν τα 4.000 ευρώ το μήνα, στο όνομα της "προστασίας των κεκτημένων". Έτσι χάνεται η ηγεμονία και ο κόσμος κατευθύνεται προς μια κοινωνία ατομιστική, χωρίς αλληλεγγύη. Μια φωτεινή εξαίρεση αποτελούν οι Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις, αλλά για αυτές θα μιλήσουμε μια άλλη φορά. Δεν έχω προτάσεις για το πώς θα κατακτήσουμε την ιδεολογική ηγεμονία σήμερα, αλλά θεωρώ ότι πρέπει να το επιχειρήσουμε. Δεν χρειαζόμαστε μόνο νέα πρόσωπα. Χρειαζόμαστε, κυρίως, νέες ιδέες.