Μεγαλώνουμε χωρίς να ωριμάζουμε...
Χριστίνα Πουλίδου, Κυριακάτικη Αυγή, Δημοσιευμένο: 2006-12-17
Μια πελώρια αμηχανία σκεπάζει την ευρωπαϊκή ηγεσία, καθώς οποιοδήποτε εγχείρημα διαμόρφωσης στρατηγικής πέφτει στο κενό, λόγω του ελλείμματος στο θεμελιώδες υπόστρωμα -τη θεσμική λειτουργία της Ε.Ε. Η διαπίστωση αυτή επιβεβαιώθηκε στη σύνοδο κορυφής που έληξε την Παρασκευή, καθώς, μόλις έφυγε από τη μέση το θέμα της ευρωτουρκικής πορείας, η αδυναμία διατύπωσης μιας προωθητικής απόφασης έγινε ορατή. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο έδειξε ότι έχει ξεμάθει να συζητεί, κυρίως δε να αποφασίζει, και το σύμπτωμα αυτό οφείλεται αφενός στην αντιπαραγωγική διαδικασία λήψης αποφάσεων (καθώς τα βέτο 25 -27 από αύριο- χωρών αποτελούν ανασχετικό παράγοντα στη διαμόρφωση ομοφωνίας) και αφετέρου στον ασαφή ορίζοντα που περιβάλλει το μέλλον της Ε.Ε.
Ιστορικά η Ε.Ε. διαμορφώθηκε στη βάση μιας διαδικασίας κατά την οποία η επέκταση της Ε.Ε. κατά αλλεπάλληλα κύματα διευρύνσεων είχε πάντα ως παρακολούθημα την εμβάθυνση της Ε.Ε., την υιοθέτηση δηλαδή ενοποιητικών πολιτικών (συνοχή, ευρώ κ.λπ.). Με το τελευταίο κύμα διεύρυνσης, που ήταν το πιο μεγάλο και το πιο σοβαρό στην ιστορική διαδρομή της Ε.Ε., η εμβάθυνση δεν ακολούθησε. Αντίθετα, η κρίση στο ευρωσύνταγμα απέδειξε ότι το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο μπορεί να γεννά αλλά όχι να ξεπερνά κρίσεις.
Στη γενική απάθεια που ακολούθησε (και που διπλωματικά ονομάστηκε "διάλειμμα περισυλλογής") οι ηγέτες της Ισπανίας και του Λουξεμβούργου προχθές ανέλαβαν την πρωτοβουλία να συγκαλέσουν δύο συναντήσεις -μία των 16 χωρών που έχουν ήδη επικυρώσει το ευρωσύνταγμα, στις 26 Ιανουαρίου στη Μαδρίτη, και μία δεύτερη των χωρών που έχουν αναστείλει τη διαδικασία επικύρωσης, στις 27 Φεβρουαρίου στο Λουξεμβούργο. Παρουσιάζοντας την κοινή πρόταση, ο πρωθυπουργός του Λουξεμβούργου Ζ.Κ. Γιούνκερ παρατήρησε ότι "σύσσωμη η ευρωπαϊκή κοινωνία βρίσκεται υπό το κράτος των εντυπώσεων που δημιούργησαν αυτοί που επέλεξαν το όχι". Πρέπει λοιπόν να ανασκευάσουμε την αξιοπρέπεια αυτών που επέλεξαν το "ναι".
Η γερμανική προεδρία, λοιπόν, που αναλαμβάνει τα ηνία της Ε.Ε. από την Πρωτοχρονιά, θα επιχειρήσει να αναθερμάνει τη συζήτηση για το ευρωσύνταγμα, η οποία σχεδιάζεται να καταλήξει το 2009, παρά τις αντιρρήσεις που εκ νέου διατυπώθηκαν από τη Βρετανία, την Πολωνία και την Τσεχία. Το ένα θέμα συνεπώς που άπτεται της περαιτέρω ενοποίησης στην πρόσφατη σύνοδο κορυφής δεν συζητήθηκε παρά παραπέμφθηκε στην επόμενη προεδρία.
Μισάνοιχτη η πόρτα για τη διεύρυνση
Το δεύτερο θέμα που εξετάσθηκε αφορούσε την περαιτέρω διεύρυνση. Η γαλλική πίεση να ξεθαφτεί η ανενεργή διατύπωση που (ήδη από την περασμένη δεκαετία) προέβλεπε ότι κάθε περαιτέρω διεύρυνση θα πρέπει να συνυπολογίζει και τη "δυνατότητα της Ε.Ε. να απορροφήσει νέα μέλη" άνοιξε μια μεγάλη συζήτηση επί του θέματος. Κατ αρχάς (παρά την πίεση Δανίας και Γαλλίας να διατηρηθεί ο όρος της "απορρόφησης"), το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο επέλεξε τη διατύπωση που μιλά για την "ικανότητα της Ε.Ε. να ενσωματώνει νέα μέλη".
Στη συνέχεια ο Φινλανδός προεδρεύων αισθάνθηκε την ανάγκη να υπογραμμίσει ότι η ανάδειξη αυτού του όρου "δεν σημαίνει ότι τίθενται νέα κριτήρια στη διεύρυνση", χωρίς αυτή η αναφορά να αντανακλά ένα γενικό αίσθημα, καθώς η Βρετανία, Ιταλία, Ισπανία, Σουηδία και Δανία θεώρησαν πως το μήνυμα της Συνόδου Κορυφής είναι ότι η πόρτα της Ε.Ε. παραμένει ανοιχτή στα Βαλκάνια και την Τουρκία, ενώ οι Γαλλία, Αυστρία και Ολλανδία μίλησαν για "φρένο στη διεύρυνση". Παρά ταύτα, θα πρέπει να διευκρινιστεί ότι σχεδόν οι πάντες συμφωνούν πως, με την εκκρεμότητα στα θεσμικά, δεν είναι νοητή οποιαδήποτε σκέψη περαιτέρω διεύρυνσης και άρα σήμερα δεν μπορεί να είναι απολύτως σαφές ποιο είναι επί του θέματος το στίγμα της Ε.Ε.
Αν, ωστόσο, στην ιστορία της Ε.Ε. η διεύρυνση αποτελούσε τον μοχλό παραγωγής μεγαλύτερης ενοποίησης, σε τούτη τη συγκυρία δεν μοιάζει να ναι έτσι τα πράγματα.
Το τρίτο θέμα που εξετάσθηκε είχε να κάνει με την προσπάθεια της φινλανδικής προεδρίας να επαναβεβαιώσει τη δέσμευση της Ε.Ε. υπέρ της άρσης της ομοφωνίας στα θέματα που σχετίζονται με τη διακρατική δικαστική συνεργασία και τη συνεργασία για την αντιμετώπιση της εγκληματικότητας. Οι Βρετανία, Τσεχία και Πολωνία επέμειναν πως το θέμα αυτό άπτεται της εθνικής κυριαρχίας και άρα πρέπει να διατηρηθεί η δυνατότητα ενός κράτους - μέλους να αρνηθεί τη σύμφωνη γνώμη του. Με άλλα λόγια, ούτε σ αυτό τον τομέα η Ε.Ε. έκανε προωθητικά βήματα στην εμβάθυνση.
Στο ερώτημα, λοιπόν, τι άφησε πίσω της η Σύνοδος Κορυφής της περασμένης εβδομάδας η απάντηση είναι νεφελώδης. Διότι η Ε.Ε. βρίσκεται σε βλάβη και δεν έχει καν την επιχειρησιακή ετοιμότητα, που κάποτε αποτελούσε τον σταθερό προωθητικό της μηχανισμό.
Ιστορικά η Ε.Ε. διαμορφώθηκε στη βάση μιας διαδικασίας κατά την οποία η επέκταση της Ε.Ε. κατά αλλεπάλληλα κύματα διευρύνσεων είχε πάντα ως παρακολούθημα την εμβάθυνση της Ε.Ε., την υιοθέτηση δηλαδή ενοποιητικών πολιτικών (συνοχή, ευρώ κ.λπ.). Με το τελευταίο κύμα διεύρυνσης, που ήταν το πιο μεγάλο και το πιο σοβαρό στην ιστορική διαδρομή της Ε.Ε., η εμβάθυνση δεν ακολούθησε. Αντίθετα, η κρίση στο ευρωσύνταγμα απέδειξε ότι το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο μπορεί να γεννά αλλά όχι να ξεπερνά κρίσεις.
Στη γενική απάθεια που ακολούθησε (και που διπλωματικά ονομάστηκε "διάλειμμα περισυλλογής") οι ηγέτες της Ισπανίας και του Λουξεμβούργου προχθές ανέλαβαν την πρωτοβουλία να συγκαλέσουν δύο συναντήσεις -μία των 16 χωρών που έχουν ήδη επικυρώσει το ευρωσύνταγμα, στις 26 Ιανουαρίου στη Μαδρίτη, και μία δεύτερη των χωρών που έχουν αναστείλει τη διαδικασία επικύρωσης, στις 27 Φεβρουαρίου στο Λουξεμβούργο. Παρουσιάζοντας την κοινή πρόταση, ο πρωθυπουργός του Λουξεμβούργου Ζ.Κ. Γιούνκερ παρατήρησε ότι "σύσσωμη η ευρωπαϊκή κοινωνία βρίσκεται υπό το κράτος των εντυπώσεων που δημιούργησαν αυτοί που επέλεξαν το όχι". Πρέπει λοιπόν να ανασκευάσουμε την αξιοπρέπεια αυτών που επέλεξαν το "ναι".
Η γερμανική προεδρία, λοιπόν, που αναλαμβάνει τα ηνία της Ε.Ε. από την Πρωτοχρονιά, θα επιχειρήσει να αναθερμάνει τη συζήτηση για το ευρωσύνταγμα, η οποία σχεδιάζεται να καταλήξει το 2009, παρά τις αντιρρήσεις που εκ νέου διατυπώθηκαν από τη Βρετανία, την Πολωνία και την Τσεχία. Το ένα θέμα συνεπώς που άπτεται της περαιτέρω ενοποίησης στην πρόσφατη σύνοδο κορυφής δεν συζητήθηκε παρά παραπέμφθηκε στην επόμενη προεδρία.
Μισάνοιχτη η πόρτα για τη διεύρυνση
Το δεύτερο θέμα που εξετάσθηκε αφορούσε την περαιτέρω διεύρυνση. Η γαλλική πίεση να ξεθαφτεί η ανενεργή διατύπωση που (ήδη από την περασμένη δεκαετία) προέβλεπε ότι κάθε περαιτέρω διεύρυνση θα πρέπει να συνυπολογίζει και τη "δυνατότητα της Ε.Ε. να απορροφήσει νέα μέλη" άνοιξε μια μεγάλη συζήτηση επί του θέματος. Κατ αρχάς (παρά την πίεση Δανίας και Γαλλίας να διατηρηθεί ο όρος της "απορρόφησης"), το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο επέλεξε τη διατύπωση που μιλά για την "ικανότητα της Ε.Ε. να ενσωματώνει νέα μέλη".
Στη συνέχεια ο Φινλανδός προεδρεύων αισθάνθηκε την ανάγκη να υπογραμμίσει ότι η ανάδειξη αυτού του όρου "δεν σημαίνει ότι τίθενται νέα κριτήρια στη διεύρυνση", χωρίς αυτή η αναφορά να αντανακλά ένα γενικό αίσθημα, καθώς η Βρετανία, Ιταλία, Ισπανία, Σουηδία και Δανία θεώρησαν πως το μήνυμα της Συνόδου Κορυφής είναι ότι η πόρτα της Ε.Ε. παραμένει ανοιχτή στα Βαλκάνια και την Τουρκία, ενώ οι Γαλλία, Αυστρία και Ολλανδία μίλησαν για "φρένο στη διεύρυνση". Παρά ταύτα, θα πρέπει να διευκρινιστεί ότι σχεδόν οι πάντες συμφωνούν πως, με την εκκρεμότητα στα θεσμικά, δεν είναι νοητή οποιαδήποτε σκέψη περαιτέρω διεύρυνσης και άρα σήμερα δεν μπορεί να είναι απολύτως σαφές ποιο είναι επί του θέματος το στίγμα της Ε.Ε.
Αν, ωστόσο, στην ιστορία της Ε.Ε. η διεύρυνση αποτελούσε τον μοχλό παραγωγής μεγαλύτερης ενοποίησης, σε τούτη τη συγκυρία δεν μοιάζει να ναι έτσι τα πράγματα.
Το τρίτο θέμα που εξετάσθηκε είχε να κάνει με την προσπάθεια της φινλανδικής προεδρίας να επαναβεβαιώσει τη δέσμευση της Ε.Ε. υπέρ της άρσης της ομοφωνίας στα θέματα που σχετίζονται με τη διακρατική δικαστική συνεργασία και τη συνεργασία για την αντιμετώπιση της εγκληματικότητας. Οι Βρετανία, Τσεχία και Πολωνία επέμειναν πως το θέμα αυτό άπτεται της εθνικής κυριαρχίας και άρα πρέπει να διατηρηθεί η δυνατότητα ενός κράτους - μέλους να αρνηθεί τη σύμφωνη γνώμη του. Με άλλα λόγια, ούτε σ αυτό τον τομέα η Ε.Ε. έκανε προωθητικά βήματα στην εμβάθυνση.
Στο ερώτημα, λοιπόν, τι άφησε πίσω της η Σύνοδος Κορυφής της περασμένης εβδομάδας η απάντηση είναι νεφελώδης. Διότι η Ε.Ε. βρίσκεται σε βλάβη και δεν έχει καν την επιχειρησιακή ετοιμότητα, που κάποτε αποτελούσε τον σταθερό προωθητικό της μηχανισμό.
