Το ευρώ φταίει;
Οι πολιτικές που δεν εξηγούνται στις δημοσκοπήσεις
Ελίζα Παπαδάκη, Τα Νέα, Δημοσιευμένο: 2007-01-31
Συχνά σχολιάζεται τον τελευταίο καιρό ένα φαινόμενο που εκδηλώνεται ολοένα εντονότερα στην Ευρώπη: Η διάσταση απόψεων ανάμεσα στις λεγόμενες ελίτ, τις πολιτικές, επιστημονικές, δημοσιογραφικές, επιχειρηματικές ηγεσίες, που έχουν, υποτίθεται, τη μεγαλύτερη πληροφόρηση και γνώση, αλλά και την υποχρέωση να τη μεταδίδουν κατανοητά στους υπολοίπους, και τον «απλό κόσμο», που διόλου δεν πείθεται με όσα του λένε. Χαρακτηριστικό παράδειγμα μια δημοσκόπηση στις τέσσερις μεγαλύτερες χώρες της ευρωζώνης, που δημοσίευσαν προχθές οι «Financial Times»: Πάνω από τα δύο τρίτα των Γάλλων, Ισπανών και Ιταλών που ρωτήθηκαν, και πάνω από τους μισούς Γερμανούς, φάνηκαν να πιστεύουν ότι το κοινό νόμισμα ζημίωσε τις εθνικές τους οικονομίες. Ταυτόχρονα πάντως, με την εξαίρεση των Γάλλων που είναι οι πιο θυμωμένοι με το ευρώ και ιδίως με τον εντεταλμένο διαχειριστή του, την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, η πλειονότητα εκτιμούσε ότι το ευρώ ωφέλησε την ευρωπαϊκή οικονομία συνολικά.
Αλλά αυτό σημαίνει ότι σε κάθε χώρα το έβλεπαν να ωφελεί περισσότερο τους άλλους μέσα στην ευρωζώνη, παρά τους ίδιους. Μιαν αυξανόμενη δυσφορία απέναντι στο ευρώ, έστω και σε μικρότερη έκταση, κατέγραψε και ένα πρόσφατο «Ευρωβαρόμετρο» (η έρευνα γνώμης που διεξάγει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή) και στη χώρα μας άλλωστε: οι πιο έγκυρες διαθέσιμες στατιστικές για την πολύ βραδύτερη σε σύγκριση με το παρελθόν εξέλιξη των τιμών δεν αλλάζουν μια εδραιωμένη πεποίθηση, σε φτωχότερα ιδίως στρώματα, που συνδέει το ευρώ με την «ακρίβεια», με ένα επίπεδο τιμών δηλαδή που κάνει πολλά αγαθά και υπηρεσίες δυσπρόσιτα.
Τα επιχειρήματα για τα πλεονεκτήματα που έφερε το ευρώ είναι ισχυρά: συναλλαγματική σταθερότητα και προστασία από διεθνείς αναταραχές και κερδοσκοπίες (η δραχμή πήγαινε από υποτίμηση σε υποτίμηση, με αποτέλεσμα να γινόμαστε όλοι μαζί κάθε τόσο αρκετά φτωχότεροι, και από ανάλογες δοκιμασίες πέρασαν και η λιρέτα, η πεσέτα, το γαλλικό φράγκο), ιστορικά χαμηλά επιτόκια, πρωτόγνωρα χαμηλός πληθωρισμός στις μεσογειακές χώρες, άρση των συναλλαγματικών φραγμών και αβεβαιοτήτων στη διακίνηση αγαθών, υπηρεσιών και κεφαλαίων, στις μετακινήσεις των ανθρώπων. Δεν επαρκούν όμως για να αναιρέσουν τη δυσφορία που προκαλούν οι οικονομικές εξελίξεις που συνόδευσαν το ενιαίο νόμισμα, η υψηλή ανεργία, η συμπίεση των μισθών και των κοινωνικών παροχών, ακόμα και σήμερα, που η ανάκαμψη και η αύξηση της απασχόλησης με ατμομηχανή τη Γερμανία γίνεται επιτέλους πραγματικότητα με προοπτική να διαρκέσει στην ευρωζώνη, ακόμα και στην Ελλάδα, όπου (σύμφωνα με τις εγκυρότερες διαθέσιμες στατιστικές πάντα) ο μέσος μισθός αφότου υιοθετήθηκε το ευρώ αυξάνεται σαφώς περισσότερο από τις τιμές καταναλωτή.
Υπάρχουν γι αυτό βάσιμοι λόγοι: Ο θεσμικός «φρουρός» του ευρώ, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, δεν παύει να συνιστά «αυτοσυγκράτηση» στις συνδικαλιστικές διεκδικήσεις, υπονοώντας εκβιαστικά ότι αν ξεφύγουν από τα επιβαλλόμενα όρια, μπορεί μέσω των επιτοκίων να στραγγαλίσει την ανάκαμψη, και αυτό όταν προχθές η γερμανική Υπηρεσία Απασχόλησης γνωστοποίησε ότι ο μέσος μισθός αυξήθηκε εκεί κατά 1,5% το 2006 με πληθωρισμό 1,7% και με αύξηση του ΑΕΠ 2,5%! Ταυτόχρονα, για τη σταθερότητα του ευρώ και πάλι, επιβάλλεται μείωση των δημοσίων ελλειμμάτων. Ο φορολογικός ανταγωνισμός μεταξύ των χωρών εμποδίζει παντού να αυξηθούν τα δημόσια έσοδα, με αποτέλεσμα να συμπιέζονται οι δημόσιες δαπάνες, επομένως και οι κοινωνικές παροχές. Όπως εξηγεί ο αρμόδιος του ΟΟΣΑ για την Ευρωπαϊκή Ένωση David Rae: «Το ευρώ άλλαξε τους κανόνες του παιχνιδιού. Ο μόνος τρόπος να γίνεις ανταγωνιστικός είναι ο δύσκολος: συγκρατώντας τους μισθούς ή ανεβάζοντας την παραγωγικότητα». Και σε μας η έκθεση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου που δημοσιεύθηκε την περασμένη εβδομάδα υπολόγιζε ότι, με την τρέχουσα άνοδο της παραγωγικότητας, για να ανακτηθεί η ανταγωνιστικότητα που έχουμε χάσει από το 2000, και την πληρώνουμε με απώλεια θέσεων εργασίας, θα απαιτούνταν να παγώσουν οι μισθοί για πέντε χρόνια!
Πάνω σε τέτοιες «αδήριτες αναγκαιότητες» αναπτύσσεται ο λόγος των κατεστημένων ελίτ της Ευρώπης, κομμάτων εξουσίας, επιχειρηματικών ενώσεων, τραπεζιτών κ.λπ. Χρειάσθηκε να έρθει ένας ομόλογός τους Αμερικανός, ο επικεφαλής οικονομολόγος της Morgan Stanley Stephen Roach για να κάνει από τη Σύνοδο του Νταβός (στη «Le Monde») την απλή επισήμανση: «Είχαμε εξηγήσει ότι η παγκοσμιοποίηση ήταν μια διαδικασία που θα κέρδιζαν όλοι, οι εργαζόμενοι του Νότου όπως και του Βορρά. Αλλά ανακαλύπτουμε ότι στο Βορρά εκείνοι που κερδίζουν είναι προπάντων οι κάτοχοι κεφαλαίων». Όπως διευκρίνισε, το μερίδιο των εισοδημάτων (μισθών, κοινωνικών μεταβιβάσεων, συντάξεων) στο εθνικό εισόδημα των μεγάλων χωρών (ΗΠΑ, ευρωζώνη, Μεγάλη Βρετανία, Ιαπωνία, Καναδάς) έπεσε πέρυσι στο ιστορικά χαμηλό 54%, ενώ το μερίδιο των κερδών σκαρφάλωσε στο 16% σχεδόν.
Αυτήν την ανακατανομή εις βάρος τους την αισθάνονται οι πολίτες, αυτήν αποτυπώνουν στις δημοσκοπήσεις. Όσο οι ηγεσίες δεν απαντούν ουσιαστικά, ανοίγονται πολιτικοί δρόμοι πολύ αμφίβολοι.
Αλλά αυτό σημαίνει ότι σε κάθε χώρα το έβλεπαν να ωφελεί περισσότερο τους άλλους μέσα στην ευρωζώνη, παρά τους ίδιους. Μιαν αυξανόμενη δυσφορία απέναντι στο ευρώ, έστω και σε μικρότερη έκταση, κατέγραψε και ένα πρόσφατο «Ευρωβαρόμετρο» (η έρευνα γνώμης που διεξάγει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή) και στη χώρα μας άλλωστε: οι πιο έγκυρες διαθέσιμες στατιστικές για την πολύ βραδύτερη σε σύγκριση με το παρελθόν εξέλιξη των τιμών δεν αλλάζουν μια εδραιωμένη πεποίθηση, σε φτωχότερα ιδίως στρώματα, που συνδέει το ευρώ με την «ακρίβεια», με ένα επίπεδο τιμών δηλαδή που κάνει πολλά αγαθά και υπηρεσίες δυσπρόσιτα.
Τα επιχειρήματα για τα πλεονεκτήματα που έφερε το ευρώ είναι ισχυρά: συναλλαγματική σταθερότητα και προστασία από διεθνείς αναταραχές και κερδοσκοπίες (η δραχμή πήγαινε από υποτίμηση σε υποτίμηση, με αποτέλεσμα να γινόμαστε όλοι μαζί κάθε τόσο αρκετά φτωχότεροι, και από ανάλογες δοκιμασίες πέρασαν και η λιρέτα, η πεσέτα, το γαλλικό φράγκο), ιστορικά χαμηλά επιτόκια, πρωτόγνωρα χαμηλός πληθωρισμός στις μεσογειακές χώρες, άρση των συναλλαγματικών φραγμών και αβεβαιοτήτων στη διακίνηση αγαθών, υπηρεσιών και κεφαλαίων, στις μετακινήσεις των ανθρώπων. Δεν επαρκούν όμως για να αναιρέσουν τη δυσφορία που προκαλούν οι οικονομικές εξελίξεις που συνόδευσαν το ενιαίο νόμισμα, η υψηλή ανεργία, η συμπίεση των μισθών και των κοινωνικών παροχών, ακόμα και σήμερα, που η ανάκαμψη και η αύξηση της απασχόλησης με ατμομηχανή τη Γερμανία γίνεται επιτέλους πραγματικότητα με προοπτική να διαρκέσει στην ευρωζώνη, ακόμα και στην Ελλάδα, όπου (σύμφωνα με τις εγκυρότερες διαθέσιμες στατιστικές πάντα) ο μέσος μισθός αφότου υιοθετήθηκε το ευρώ αυξάνεται σαφώς περισσότερο από τις τιμές καταναλωτή.
Υπάρχουν γι αυτό βάσιμοι λόγοι: Ο θεσμικός «φρουρός» του ευρώ, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, δεν παύει να συνιστά «αυτοσυγκράτηση» στις συνδικαλιστικές διεκδικήσεις, υπονοώντας εκβιαστικά ότι αν ξεφύγουν από τα επιβαλλόμενα όρια, μπορεί μέσω των επιτοκίων να στραγγαλίσει την ανάκαμψη, και αυτό όταν προχθές η γερμανική Υπηρεσία Απασχόλησης γνωστοποίησε ότι ο μέσος μισθός αυξήθηκε εκεί κατά 1,5% το 2006 με πληθωρισμό 1,7% και με αύξηση του ΑΕΠ 2,5%! Ταυτόχρονα, για τη σταθερότητα του ευρώ και πάλι, επιβάλλεται μείωση των δημοσίων ελλειμμάτων. Ο φορολογικός ανταγωνισμός μεταξύ των χωρών εμποδίζει παντού να αυξηθούν τα δημόσια έσοδα, με αποτέλεσμα να συμπιέζονται οι δημόσιες δαπάνες, επομένως και οι κοινωνικές παροχές. Όπως εξηγεί ο αρμόδιος του ΟΟΣΑ για την Ευρωπαϊκή Ένωση David Rae: «Το ευρώ άλλαξε τους κανόνες του παιχνιδιού. Ο μόνος τρόπος να γίνεις ανταγωνιστικός είναι ο δύσκολος: συγκρατώντας τους μισθούς ή ανεβάζοντας την παραγωγικότητα». Και σε μας η έκθεση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου που δημοσιεύθηκε την περασμένη εβδομάδα υπολόγιζε ότι, με την τρέχουσα άνοδο της παραγωγικότητας, για να ανακτηθεί η ανταγωνιστικότητα που έχουμε χάσει από το 2000, και την πληρώνουμε με απώλεια θέσεων εργασίας, θα απαιτούνταν να παγώσουν οι μισθοί για πέντε χρόνια!
Πάνω σε τέτοιες «αδήριτες αναγκαιότητες» αναπτύσσεται ο λόγος των κατεστημένων ελίτ της Ευρώπης, κομμάτων εξουσίας, επιχειρηματικών ενώσεων, τραπεζιτών κ.λπ. Χρειάσθηκε να έρθει ένας ομόλογός τους Αμερικανός, ο επικεφαλής οικονομολόγος της Morgan Stanley Stephen Roach για να κάνει από τη Σύνοδο του Νταβός (στη «Le Monde») την απλή επισήμανση: «Είχαμε εξηγήσει ότι η παγκοσμιοποίηση ήταν μια διαδικασία που θα κέρδιζαν όλοι, οι εργαζόμενοι του Νότου όπως και του Βορρά. Αλλά ανακαλύπτουμε ότι στο Βορρά εκείνοι που κερδίζουν είναι προπάντων οι κάτοχοι κεφαλαίων». Όπως διευκρίνισε, το μερίδιο των εισοδημάτων (μισθών, κοινωνικών μεταβιβάσεων, συντάξεων) στο εθνικό εισόδημα των μεγάλων χωρών (ΗΠΑ, ευρωζώνη, Μεγάλη Βρετανία, Ιαπωνία, Καναδάς) έπεσε πέρυσι στο ιστορικά χαμηλό 54%, ενώ το μερίδιο των κερδών σκαρφάλωσε στο 16% σχεδόν.
Αυτήν την ανακατανομή εις βάρος τους την αισθάνονται οι πολίτες, αυτήν αποτυπώνουν στις δημοσκοπήσεις. Όσο οι ηγεσίες δεν απαντούν ουσιαστικά, ανοίγονται πολιτικοί δρόμοι πολύ αμφίβολοι.
