Η ΔΕΗ … …η ενέργεια......και το περιβάλλον
Στάθης Λουκάς, Αυγή, Δημοσιευμένο: 2007-02-17
Το να γίνεται συζήτηση για το ρόλο, που σχετίζεται αφ’ ενός μεν με την ανάπτυξη της παραγωγικής δραστηριότητας και της δημοκρατικής διάρθρωσης της χώρας, των μεγάλων ενεργειακών επιχειρήσεων καθώς και για τη σχέση της ενέργειας - που μετασχηματίζεται, μεταφέρεται και διανέμεται ή διανέμονταν από αυτές- με το περιβάλλον, είναι καθ’ όλα επιθυμητό. Ακόμα περισσότερο μια και διανύουμε μια εποχή κατά την οποία μπορεί να παρουσιασθούν δύο φαινομενικά αντιθετικά γεγονότα: το σημείο καμπής της παγκόσμιας παραγωγής υδρογονανθράκων (βασικά πετρέλαιο) και εκείνο της μη αναστροφής του φαινόμενου του θερμοκηπίου. Μάλιστα δε σε μια χρονική περίοδο που, στη χώρα μας, λαβαίνουν την τελική μορφή τους οι νομοθετικές και κανονιστικές διαδικασίες για τη διαμόρφωση της αγοράς της ηλεκτρικής ενέργειας και της προώθησης των Α.Π.Ε. (Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας). Οι οποίες βέβαια δεν συνοδεύονται από εκείνες τις θεσμικές μεταρρυθμίσεις και την είσοδο νέων θεσμικών και κοινωνικών υποκειμένων στον ενεργειακό σχεδιασμό της χώρας. Και το χειρότερο ούτε με ενεργό-περιβαλλοντικές οργανικές επιλογές διακυβέρνησης της ζήτησης, που απαιτεί στην ουσία η εφαρμογή του Πρωτοκόλλου του Κιότο. Το οποίο αν έτσι αντικρισθεί θα συμβάλλει τα μέγιστα στον δημοκρατικό και τεχνολογικό εκσυγχρονισμό της χώρας.
Οι διαφωνίες αρχίζουν με την διαπίστωση ερωτηματικό: γιατί η ΔΕΗ όλα αυτά τα χρόνια δεν έκανε τίποτε για να προσαρμοσθεί στην καινούργια ενεργειακή πραγματικότητα που διαμορφώνονταν ή και διαγράφονταν απτά στον ορίζοντα. Και το ερωτηματικό αυτό μπαίνει έχοντας υπ’ όψη ότι η ΔΕΗ είναι μια σύνθετη πραγματικότητα: δεν είναι σωστό να αντιμετωπίζεται σαν ένα «γουρούνι στο σακί» και με τη λογική «μαζί με τα ξερά ας καούν και τα χλωρά». Χρειάζεται, αν δε θέλουμε να κάνουμε φθηνή προπαγάνδα, μια διαφορική κριτική προσέγγιση. Η ΔΕΗ αποτελείται από απλούς εργαζόμενους, στελέχη, διευθυντικό και διοικητικό προσωπικό, εντεταλμένους συμβούλους, προέδρους, συνδικαλιστές και συνδικαλιστικές οργανώσεις. Ελέγχονταν και «ελέγχεται» ακόμα από τον κύριο μέτοχο που ήταν και είναι το ΥΠΑΝ (βασικού υπεύθυνου- διαχρονικά- για τη σημερινή έντονη κρίση). Η δε δομή της - στις διάφορες συνιστώσες της - διαμορφώθηκε από τα δύο μεγάλα κόμματα με τη λογική της πολιτικής συναλλαγής και της «τακτοποίησης» εσωτερικών λογικών εξουσίας. Στο χορό θα μπορούσαμε να βάλουμε και κόμματα της αριστεράς, μια και πρόκειται για τη μεγαλύτερη βιομηχανία της χώρας, για το πως διαμόρφωσαν την κριτική τους προσέγγιση, μια και η κρίση της ΔΕΗ- έστω και έρπουσα - ξεκινάει από το παρελθόν και από το τέλος ενός φορντικού ρόλου, που έφερε σε πέρας με επιτυχία .
Το γιατί διαμορφώθηκε στη ΔΕΗ, όπως και στη χώρα, ένα βασικά συντεχνιακό συνδικαλιστικό κίνημα και αλυσίδα μεταφοράς στενών κομματικών επιδιώξεων (που διακρίνει όλες τις συνδικαλιστικές παρατάξεις) δεν εξηγείται μόνο με ιστορικούς λόγους αλλά και με πολιτικούς και οι ευθύνες είναι αναλογικά συγκεκριμένες. Εύκολα θα μπορούσε να βρει, κανείς, απαντήσεις αντικρίζοντας παλιούς συντεχνιακούς συνδικαλιστές βουλευτές κλπ. Που με ευκολία- οβιδίων μεταμορφώσεων- πέρασαν, από ένα άκρατο συντεχνιασμό, στην χωρίς ίχνος κριτικού πνεύματος αποδοχή των λεγομένων «μεταρρυθμίσεων».
Το γιατί όμως η ΔΕΗ θα πληρώνει από εδώ και εμπρός σημαντικά ποσά – μα ανοδική τάση- για την υπερβατικότητα των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα πρέπει να αναζητηθεί κάνοντας μια κριτική θεώρηση του κοντινού παρελθόντος. Και τα ερωτηματικά αποκτούν μεγαλύτερη ένταση, μια και οι ευθύνες μπορεί να αφοράν με αρμονική αναλογία υπευθυνότητας και ρόλου όλα τα υποκείμενα που προαναφέρθηκαν. Και θα παρατεθούν ένα προς ένα, σαν κρίκοι μιας ατέρμονης αλυσίδας.
-α. Ήταν ή δεν ήταν γνωστή από το 1996 η οδηγία 1996/92 της Ε.Ε. για την δημιουργία της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας;
-β. Ήταν γνωστή ή δεν ήταν γνωστή, μετά το 2000, η πρόθεση της Ε.Ε. να εφαρμόσει έστω και μονομερώς το Πρωτόκολλο του Κιότο, που έχει καταντήσει -για το σύνολο απόλυτα των κομμάτων της βουλής, χωρίς καμιά εξαίρεση- ένα απλό κουρελόχαρτο;
-γ. Γιατί αμέσως μετά το 1997 δεν έγινε προσπάθεια από το κόμματα που κυβερνούσαν να δοθεί μια απάντηση στην έρπουσα κρίση της ΔΕΗ;
-δ. Γιατί δεν μπήκε μπροστά ένα πρόγραμμα αναβάθμισης- από το τέλος της δεκαετίας του 80- των ξεπερασμένων τεχνολογικά λιγνιτικών ατμοηλεκτρικών σταθμών της ΔΕΗ και του δικτύου μεταφοράς; ώστε να είναι δυνατόν σήμερα να είμαστε στα πλαίσια των δεσμεύσεών μας, που απορρέουν από το Πρωτόκολλο του Κιότο;
-ε. Γιατί κατασκευάστηκε μετά το 1997 ατμοηλεκτρικός σταθμός της Φλώρινας σαν λιγνιτικός και όχι φυσικού αερίου; Που αν είχε γίνει με φυσικό αέριο θα είχε μπει σε λειτουργία δύο-τρία χρόνια πριν και θα μείωνε επάνω από 50% τις αντίστοιχες δικές του εκπομπές του διοξειδίου του άνθρακα. Και σε αυτή την επιλογή «αυτοχειρίας» δεν υπήρξε καμιά διαφορετική τοποθέτηση από το σύνολο των κομμάτων της βουλής ( ή από το συνδικαλιστικό κίνημα της ΔΕΗ), πέρα από την κριτική του αμφιλεγόμενου οικονομικού σκανδάλου. Έτσι διεκδικούμε το χρυσό ή το αργυρό μετάλλιο εκπομπών Άννα μονάδα παραγομένου ΑΕΠ.
-ζ. Γιατί δεν αναδιαρθρώθηκε η ΔΕΗ στην κατεύθυνση της παροχής ενεργειακών εξυπηρετήσεων και εξοικονόμησης ενέργειας ώστε δα διαψευσθεί η εκτίμηση, της έκθεσης Saint-Geours: («Μια κοινωνία με χαμηλή ενεργειακή κατανάλωση» 1981 ΕΟΚ), ότι οι κεντρικοί συγκεντρωτικοί οργανισμοί δεν μπορεί να ανταποκριθούν στην εκμετάλλευση των ΑΠΕ και της εξοικονόμησης ενέργειας; (η τωρινή Οδηγία 2006/32/06 και η αντίστοιχη Πράσινη Βίβλος το απαιτούν)
-η. Γιατί, μετά το 2000 δεν φέρθηκε μπροστά μια πρόταση για την ενεργειακή μελέτη των κτιρίων, που σε άλλες χώρες υπάρχει, σε παραπλήσια μορφή με αυτή που προτείνει η οδηγία 2002/91/ΕΕ/ που έπρεπε να εφαρμοστεί από τις 4/01/06 και κανονιστικές διαδικασίες ορθολογικής χρήσης και εξοικονόμησης ενέργειας στα δημόσια κτίρια και επιχειρήσεις; (αυξάνεται αλματωδώς η κατανάλωση ενέργειας και δη ηλεκτρικής στον τριτογενή τομέα)
Όπως και πριν υπογράμμισα, τα ερωτηματικά είναι ατέρμονα. Ενώ, παραμερίζοντας την εύκολη και ιανικής μορφής δημαγωγία, π.χ για την χρήση του λιγνίτη, με τον οποίο για ορισμένο χρονικό διάστημα πρέπει να συνυπάρξουμε (περιορίζοντας σταδιακά τη χρήση του), το πρόβλημα είναι πώς;
Με άλλα λόγια: με τι τεχνολογίες γίνεται η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας; ποιες οι τεχνολογίες προστασίας περιβάλλοντος (ένα σύγχρονο λιγνιτικό εργοστάσιο με τεχνολογίες προστασίας περιβάλλοντος στοιχίζει όσο σχεδόν ένα πυρηνικής ενέργειας); ποιες διαδικασίες προτείνονται για την δημιουργία της μεταβατικής κατάστασης; ποιες οι τεχνολογίες κατανάλωσης της ηλεκτρικής ενέργειας; ποιες οι πολιτικές διακυβέρνησης της ζήτησης;
Το δημιουργικό θα είναι να μπουν στο τραπέζι της συζήτησης αυτά τα ερωτηματικά όχι για να αποδοθούν ευθύνες, αλλά για εντοπισθούν οι πραγματικές διαστάσεις των οικονομικών, περιβαντολλογικών, ενεργειακών προβλημάτων και των θεσμικών εκσυγχρονισμών που η σημερινή έρπουσα ενεργειακή κρίση και η πραγμάτωση των δεσμεύσεων του Κιότο βάζει επί τάπητος. Διαφορετικά, κινδυνεύουμε:
-α. Να εκτροχιαστούμε στην πεπατημένη και παρατεταμένη λεωφόρο της προεκλογικής ,δημαγωγίας τύπου:
«στις 18 ψηφίζετε ΠΑΣΟΚ στις 19 φεύγει το σύννεφο» ή «σήμερα εκλέγεται ο Μπους-Γκορ»
με τη διαφορά ότι η εξέλιξη των πραγμάτων διέψευσε και την εύκολη δημαγωγία και τον ανέξοδο μαξιμαλισμό.
-β. Να αποτραπεί το αντίκρισμα και η διερεύνηση της ενεργειακής και περιβαλλοντικής πραγματικότητας της χώρας δηλ. να επιδοτήσουμε τον στρουθοκαμηλισμό.
-γ. Να αναζητήσουμε το ξεπέρασμα της κρίσης της ΔΕΗ κλπ σε μια ανιστόρητη παιδική επιστροφή στα αδύναμα, για ενεργειακά και περιβαλλοντικά θέματα, πια όρια του Κράτους-Έθνους.
Από τέτοιο εκτροχιασμό και στραγγαλισμό, της διερεύνησης και μιας ειλικρινά «ωμής» συζήτησης μέσα από τα πράγματα, δεν έχει ανάγκη η χώρα,. Γιατί η επιδίωξη, σε αυτά εδώ τα θέματα, μιας πραγματικά εναλλακτικής προοδευτικής πολιτικής – που θα στοχεύει στο μέλλον του υδρογόνου κλπ - πρέπει να είναι πραγμάτωση των στόχων του πρωτοκόλλου του Κιότο, ο τεχνολογικός και θεσμικός εκσυγχρονισμός της χώρας, η αύξηση της απασχόλησης, ο περιορισμός των ελλείψεων και ή εξάλειψη των αρνητικών επιπτώσεων από τις ενεργειακές πολιτικές, που διαμόρφωσε και διαμορφώνει με τα νέα νομοσχέδια και κανονιστικές πράξεις η σημερινή κυβέρνηση.
Και τελικά το μεγάλο ερωτηματικό που, ασθμαίνοντας, ζητάει απάντηση είναι ποιες κοινωνικές και πολιτικές συμμαχίες, και μέσα από ποιες διαδικασίες, θα βάλουν στο κέντρο της ημερησίας διάταξης τον κατάλογο όλων των παραπάνω και άλλων υπαρκτών ερωτηματικών;.
....
Saint-Geours: «Μια κοινωνία με χαμηλή ενεργειακή κατανάλωση» 1981
Οι διαφωνίες αρχίζουν με την διαπίστωση ερωτηματικό: γιατί η ΔΕΗ όλα αυτά τα χρόνια δεν έκανε τίποτε για να προσαρμοσθεί στην καινούργια ενεργειακή πραγματικότητα που διαμορφώνονταν ή και διαγράφονταν απτά στον ορίζοντα. Και το ερωτηματικό αυτό μπαίνει έχοντας υπ’ όψη ότι η ΔΕΗ είναι μια σύνθετη πραγματικότητα: δεν είναι σωστό να αντιμετωπίζεται σαν ένα «γουρούνι στο σακί» και με τη λογική «μαζί με τα ξερά ας καούν και τα χλωρά». Χρειάζεται, αν δε θέλουμε να κάνουμε φθηνή προπαγάνδα, μια διαφορική κριτική προσέγγιση. Η ΔΕΗ αποτελείται από απλούς εργαζόμενους, στελέχη, διευθυντικό και διοικητικό προσωπικό, εντεταλμένους συμβούλους, προέδρους, συνδικαλιστές και συνδικαλιστικές οργανώσεις. Ελέγχονταν και «ελέγχεται» ακόμα από τον κύριο μέτοχο που ήταν και είναι το ΥΠΑΝ (βασικού υπεύθυνου- διαχρονικά- για τη σημερινή έντονη κρίση). Η δε δομή της - στις διάφορες συνιστώσες της - διαμορφώθηκε από τα δύο μεγάλα κόμματα με τη λογική της πολιτικής συναλλαγής και της «τακτοποίησης» εσωτερικών λογικών εξουσίας. Στο χορό θα μπορούσαμε να βάλουμε και κόμματα της αριστεράς, μια και πρόκειται για τη μεγαλύτερη βιομηχανία της χώρας, για το πως διαμόρφωσαν την κριτική τους προσέγγιση, μια και η κρίση της ΔΕΗ- έστω και έρπουσα - ξεκινάει από το παρελθόν και από το τέλος ενός φορντικού ρόλου, που έφερε σε πέρας με επιτυχία .
Το γιατί διαμορφώθηκε στη ΔΕΗ, όπως και στη χώρα, ένα βασικά συντεχνιακό συνδικαλιστικό κίνημα και αλυσίδα μεταφοράς στενών κομματικών επιδιώξεων (που διακρίνει όλες τις συνδικαλιστικές παρατάξεις) δεν εξηγείται μόνο με ιστορικούς λόγους αλλά και με πολιτικούς και οι ευθύνες είναι αναλογικά συγκεκριμένες. Εύκολα θα μπορούσε να βρει, κανείς, απαντήσεις αντικρίζοντας παλιούς συντεχνιακούς συνδικαλιστές βουλευτές κλπ. Που με ευκολία- οβιδίων μεταμορφώσεων- πέρασαν, από ένα άκρατο συντεχνιασμό, στην χωρίς ίχνος κριτικού πνεύματος αποδοχή των λεγομένων «μεταρρυθμίσεων».
Το γιατί όμως η ΔΕΗ θα πληρώνει από εδώ και εμπρός σημαντικά ποσά – μα ανοδική τάση- για την υπερβατικότητα των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα πρέπει να αναζητηθεί κάνοντας μια κριτική θεώρηση του κοντινού παρελθόντος. Και τα ερωτηματικά αποκτούν μεγαλύτερη ένταση, μια και οι ευθύνες μπορεί να αφοράν με αρμονική αναλογία υπευθυνότητας και ρόλου όλα τα υποκείμενα που προαναφέρθηκαν. Και θα παρατεθούν ένα προς ένα, σαν κρίκοι μιας ατέρμονης αλυσίδας.
-α. Ήταν ή δεν ήταν γνωστή από το 1996 η οδηγία 1996/92 της Ε.Ε. για την δημιουργία της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας;
-β. Ήταν γνωστή ή δεν ήταν γνωστή, μετά το 2000, η πρόθεση της Ε.Ε. να εφαρμόσει έστω και μονομερώς το Πρωτόκολλο του Κιότο, που έχει καταντήσει -για το σύνολο απόλυτα των κομμάτων της βουλής, χωρίς καμιά εξαίρεση- ένα απλό κουρελόχαρτο;
-γ. Γιατί αμέσως μετά το 1997 δεν έγινε προσπάθεια από το κόμματα που κυβερνούσαν να δοθεί μια απάντηση στην έρπουσα κρίση της ΔΕΗ;
-δ. Γιατί δεν μπήκε μπροστά ένα πρόγραμμα αναβάθμισης- από το τέλος της δεκαετίας του 80- των ξεπερασμένων τεχνολογικά λιγνιτικών ατμοηλεκτρικών σταθμών της ΔΕΗ και του δικτύου μεταφοράς; ώστε να είναι δυνατόν σήμερα να είμαστε στα πλαίσια των δεσμεύσεών μας, που απορρέουν από το Πρωτόκολλο του Κιότο;
-ε. Γιατί κατασκευάστηκε μετά το 1997 ατμοηλεκτρικός σταθμός της Φλώρινας σαν λιγνιτικός και όχι φυσικού αερίου; Που αν είχε γίνει με φυσικό αέριο θα είχε μπει σε λειτουργία δύο-τρία χρόνια πριν και θα μείωνε επάνω από 50% τις αντίστοιχες δικές του εκπομπές του διοξειδίου του άνθρακα. Και σε αυτή την επιλογή «αυτοχειρίας» δεν υπήρξε καμιά διαφορετική τοποθέτηση από το σύνολο των κομμάτων της βουλής ( ή από το συνδικαλιστικό κίνημα της ΔΕΗ), πέρα από την κριτική του αμφιλεγόμενου οικονομικού σκανδάλου. Έτσι διεκδικούμε το χρυσό ή το αργυρό μετάλλιο εκπομπών Άννα μονάδα παραγομένου ΑΕΠ.
-ζ. Γιατί δεν αναδιαρθρώθηκε η ΔΕΗ στην κατεύθυνση της παροχής ενεργειακών εξυπηρετήσεων και εξοικονόμησης ενέργειας ώστε δα διαψευσθεί η εκτίμηση, της έκθεσης Saint-Geours: («Μια κοινωνία με χαμηλή ενεργειακή κατανάλωση» 1981 ΕΟΚ), ότι οι κεντρικοί συγκεντρωτικοί οργανισμοί δεν μπορεί να ανταποκριθούν στην εκμετάλλευση των ΑΠΕ και της εξοικονόμησης ενέργειας; (η τωρινή Οδηγία 2006/32/06 και η αντίστοιχη Πράσινη Βίβλος το απαιτούν)
-η. Γιατί, μετά το 2000 δεν φέρθηκε μπροστά μια πρόταση για την ενεργειακή μελέτη των κτιρίων, που σε άλλες χώρες υπάρχει, σε παραπλήσια μορφή με αυτή που προτείνει η οδηγία 2002/91/ΕΕ/ που έπρεπε να εφαρμοστεί από τις 4/01/06 και κανονιστικές διαδικασίες ορθολογικής χρήσης και εξοικονόμησης ενέργειας στα δημόσια κτίρια και επιχειρήσεις; (αυξάνεται αλματωδώς η κατανάλωση ενέργειας και δη ηλεκτρικής στον τριτογενή τομέα)
Όπως και πριν υπογράμμισα, τα ερωτηματικά είναι ατέρμονα. Ενώ, παραμερίζοντας την εύκολη και ιανικής μορφής δημαγωγία, π.χ για την χρήση του λιγνίτη, με τον οποίο για ορισμένο χρονικό διάστημα πρέπει να συνυπάρξουμε (περιορίζοντας σταδιακά τη χρήση του), το πρόβλημα είναι πώς;
Με άλλα λόγια: με τι τεχνολογίες γίνεται η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας; ποιες οι τεχνολογίες προστασίας περιβάλλοντος (ένα σύγχρονο λιγνιτικό εργοστάσιο με τεχνολογίες προστασίας περιβάλλοντος στοιχίζει όσο σχεδόν ένα πυρηνικής ενέργειας); ποιες διαδικασίες προτείνονται για την δημιουργία της μεταβατικής κατάστασης; ποιες οι τεχνολογίες κατανάλωσης της ηλεκτρικής ενέργειας; ποιες οι πολιτικές διακυβέρνησης της ζήτησης;
Το δημιουργικό θα είναι να μπουν στο τραπέζι της συζήτησης αυτά τα ερωτηματικά όχι για να αποδοθούν ευθύνες, αλλά για εντοπισθούν οι πραγματικές διαστάσεις των οικονομικών, περιβαντολλογικών, ενεργειακών προβλημάτων και των θεσμικών εκσυγχρονισμών που η σημερινή έρπουσα ενεργειακή κρίση και η πραγμάτωση των δεσμεύσεων του Κιότο βάζει επί τάπητος. Διαφορετικά, κινδυνεύουμε:
-α. Να εκτροχιαστούμε στην πεπατημένη και παρατεταμένη λεωφόρο της προεκλογικής ,δημαγωγίας τύπου:
«στις 18 ψηφίζετε ΠΑΣΟΚ στις 19 φεύγει το σύννεφο» ή «σήμερα εκλέγεται ο Μπους-Γκορ»
με τη διαφορά ότι η εξέλιξη των πραγμάτων διέψευσε και την εύκολη δημαγωγία και τον ανέξοδο μαξιμαλισμό.
-β. Να αποτραπεί το αντίκρισμα και η διερεύνηση της ενεργειακής και περιβαλλοντικής πραγματικότητας της χώρας δηλ. να επιδοτήσουμε τον στρουθοκαμηλισμό.
-γ. Να αναζητήσουμε το ξεπέρασμα της κρίσης της ΔΕΗ κλπ σε μια ανιστόρητη παιδική επιστροφή στα αδύναμα, για ενεργειακά και περιβαλλοντικά θέματα, πια όρια του Κράτους-Έθνους.
Από τέτοιο εκτροχιασμό και στραγγαλισμό, της διερεύνησης και μιας ειλικρινά «ωμής» συζήτησης μέσα από τα πράγματα, δεν έχει ανάγκη η χώρα,. Γιατί η επιδίωξη, σε αυτά εδώ τα θέματα, μιας πραγματικά εναλλακτικής προοδευτικής πολιτικής – που θα στοχεύει στο μέλλον του υδρογόνου κλπ - πρέπει να είναι πραγμάτωση των στόχων του πρωτοκόλλου του Κιότο, ο τεχνολογικός και θεσμικός εκσυγχρονισμός της χώρας, η αύξηση της απασχόλησης, ο περιορισμός των ελλείψεων και ή εξάλειψη των αρνητικών επιπτώσεων από τις ενεργειακές πολιτικές, που διαμόρφωσε και διαμορφώνει με τα νέα νομοσχέδια και κανονιστικές πράξεις η σημερινή κυβέρνηση.
Και τελικά το μεγάλο ερωτηματικό που, ασθμαίνοντας, ζητάει απάντηση είναι ποιες κοινωνικές και πολιτικές συμμαχίες, και μέσα από ποιες διαδικασίες, θα βάλουν στο κέντρο της ημερησίας διάταξης τον κατάλογο όλων των παραπάνω και άλλων υπαρκτών ερωτηματικών;.
....
Saint-Geours: «Μια κοινωνία με χαμηλή ενεργειακή κατανάλωση» 1981
