Ήταν όλοι τους μια ... "ωραία ατμόσφαιρα"...
Χριστίνα Πουλίδου, Αυγή της Κυριακής, Δημοσιευμένο: 2007-02-25
Με το τελετουργικό μιας τυπικής επίσκεψης, όπως ακριβώς συνηθιζόταν στα νεοελληνικά σπίτια στις δεκαετίες του 50 και του ΄60 - όταν οι επισκέπτες γίνονταν δεκτοί στη μεγάλη σάλα που άνοιγε ειδικά για την περίπτωση, τους προσφέρονταν φοντάν και βυσσινάδα και η συζήτηση ακολουθούσε τη συνήθη σειρά που περιελάμβανε παρατηρήσεις για τον καιρό, ενημέρωση για την υγεία, την πρόοδο των παιδιών και το διατροφικό μενού κι έληγε με την ίδια τυπική ευγένεια που συνόδευσε την έναρξή της, κύλησε η επίσκεψη του Προέδρου της Κύπρου Τάσσου Παπαδόπουλου στην Αθήνα. Η ευχή για "καλό κατευώδιο" ήταν - μάλλον - η μόνη αυθεντική κουβέντα που ακούστηκε από τους οικοδεσπότες, καθώς η δυσπιστία, τα κλειστά χαρτιά και η ανησυχία για τις μύχιες σκέψεις των συνομιλητών, υπαγόρευσαν ένα κλίμα τυπικής ευγένειας για μια συνεργασία που ήθελε να φαίνεται φυσική και τετριμμένη.
Κατά τις πληροφορίες, η κυπριακή κυβέρνηση είχε διαμηνύσει στην ελληνική πως ο Πρόεδρος Παπαδόπουλος ήθελε να προβλεφθεί μεταξύ άλλων και μια κατ΄ιδίαν συνάντηση των δύο ηγετών.
Προφανώς, ο πρωθυπουργός και η υπουργός Εξωτερικών συμφώνησαν πως το αίτημα θα μπορούσε να γίνει αποδεκτό στο πλαίσιο μιας "κοινωνικής συναναστροφής" κι έτσι επελέγη η πρόσκληση για δείπνο του προεδρικού ζεύγους στη Ραφήνα. Κατά την ίδια συνεννόηση, η κ. Μπακογιάννη έλαβε το πράσινο φως να αποκαλύψει - την ημέρα άφιξης του \Προέδρου Παπαδόπουλου\ στην Αθήνα - στην Επιτροπή της Βουλής, ότι η Αθήνα δεν γνώριζε πως η Λευκωσία προωθούσε μια συμφωνία καθορισμού της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης της Κύπρου με τον Λίβανο. Με τη μεθόδευση αυτή, η Αθήνα ικανοποιούσε το αίτημα του Προέδρου Παπαδόπουλου, ταυτόχρονα δε εξέπεμπε το μήνυμα πως η "ζαβολιά" της Λευκωσίας είχε καταγραφεί και είχε αποκαλυφθεί, για να μην επιφορτισθεί η Αθήνα με το βάρος ενός σχεδιασμού που δεν γνώριζε. Όταν λοιπόν συναντήθηκαν όλοι γύρω από το τραπέζι του Μεγάρου Μαξίμου, τα μηνύματα είχαν παραληφθεί αλλά οι παραλήπτες παρέστησαν τους ανίδεους για να φέρουν σε πέρας τη συγκεκριμένη διαδικασία των συνομιλιών.
Η ανησυχία της Αθήνας...
Ποιές ήταν οι μύχιες ανησυχίες των δύο πλευρών που δεν συζητήθηκαν στη συνάντηση; Η ελληνική πλευρά, εκ πεποιθήσεως αλλά και λόγω των προεκλογικών σκοπιμοτήτων, θέλει να κρατήσει χαμηλούς τους τόνους στα ελληνοτουρκικά. Η κυπριακή πρωτοβουλία επομένως αναζήτησης πετρελαϊκών κοιτασμάτων, ο τρόπος που μεθόδευσε αυτό τον σχεδιασμό και οι θερμές αντιδράσεις της Τουρκίας, ευλόγως ανησύχησαν την Αθήνα. Κατά τις σχετικές πληροφορίες, το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών εκτιμά ότι οι τουρκικές αντιδράσεις υπαγορεύονται - και αυτές - από προεκλογικές σκοπιμότητες, το ενδεχόμενο όμως απώλειας του ελέγχου δεν μπορεί εκ προοιμίου να αποκλειστεί. Στο πλαίσιο αυτό, η είδηση που μεταδόθηκε από το CNN-Turk (πως η Τουρκία ενημέρωσε το ΝΑΤΟ ότι "δεν θα μείνει με σταυρωμένα τα χέρια" στην περίπτωση που εξελιχθεί η κυπριακή επιχείρηση) αξιολογήθηκε ως σοβαρή από το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών, που επίσης κατέγραψε ένα ξαφνικό όγκο τουρκικών παραβάσεων και παραβιάσεων του εθνικού εναερίου χώρου. Το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών με άλλα λόγια έχει αντιληφθεί, ότι λόγω της προεκλογικής περιόδου στην Τουρκία και της πίεσης που υφίσταται η κυβέρνηση από την αντιπολίτευση και τον στρατό, η κατάσταση των διμερών σχέσεων εύκολα μπορεί να παρεκτραπεί. Σύμφωνα εξάλλου με τις πληροφορίες που μετέδωσε ο τουρκικός Τύπος, η αντεπιχείρηση της Άγκυρας (αναζήτησης πετρελαϊκών κοιτασμάτων στα δικά της παράλια) υπήρξε προϊόν πρωτοβουλίας του υπουργού Ενέργειας Χ. Γκιουλέρ. Το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών, λένε οι ίδιες πληροφορίες, αντέδρασε με οργή στις δηλώσεις του κ. Γκιουλέρ αφενός διότι δεν ήταν ενήμερο αυτού του σχεδιασμού και αφετέρου διότι θεώρησε ότι η τουρκική διπλωματία στερείται αξιοπιστίας όταν καταγγέλλει τη Λευκωσία πως παρανομεί και η ίδια προωθεί ανάλογες επιχειρήσεις...
Τα πολλαπλά κέντρα εξουσίας στην Τουρκία ευλόγως λοιπόν ανησυχούν την Αθήνα, η οποία προσβλέπει σε ένα ήσυχο καλοκαίρι στο Αιγαίο και μια ήρεμη προεκλογική χρονιά. Η Κύπρος αντίθετα, που διανύει κι αυτή την προεκλογική της περίοδο, αποφάσισε να ενεργοποιήσει ένα σχεδιασμό που έλκει την προέλευσή του από τη δεκαετία του ΄90 και να δημιουργήσει ένα κλίμα υψηλών οικονομικών προσδοκιών εμπλέκοντας στη διαδικασία διεθνείς επιχειρηματικούς ομίλους προς ενίσχυση της νομιμοποίησης του εγχειρήματος. Τα συμφέροντα της κάθε πλευράς βρίσκονται συνεπώς σε τροχιά σύγκρουσης κι εκατέρωθεν συμφωνήθηκε να τηρηθούν (κατά το δυνατόν) χαμηλοί τόνοι, ώστε να διασωθεί η "αγαστή συνεργασία" Αθήνας-Λευκωσίας που αποτελεί το άπαν της εθνικής πολιτικής.
Η κυπριακή κυβέρνηση όμως ήρθε στην Αθήνα μεταφέροντας ένα βαρύ πρόβλημα που καλείται να αντιμετωπίσει. Στον απόηχο του δημοψηφίσματος για το σχέδιο Ανάν, η Ε.Ε. δεσμεύθηκε να ενισχύσει με κοινοτική χρηματοδότηση την τουρκοκυπριακή πλευρά και να διευκολύνει το απευθείας εμπόριο των Τουρκοκυπρίων με την Ε.Ε. Επί μία τριετία, οι δύο αυτές ευρωπαϊκές υποσχέσεις έμειναν ανεκπλήρωτες, καθώς η Λευκωσία επιστράτευσε κάθε νομική και πολιτική διαδικασία για να τις μπλοκάρει. Τελικά, ορισμένα κοινοτικά κονδύλια έλαβαν την άγουσα προς τα κατεχόμενα, το απευθείας εμπόριο Ε.Ε.-Τουρκοκυπρίων όμως παρέμεινε στο τραπέζι μέχρι νεωτέρας.
... και η αγωνία της Λευκωσίας
Η "νεωτέρα" ήλθε από τη γερμανική προεδρία, η οποία σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή πιέζει για την υιοθέτηση της σχετικής απόφασης. Η Λευκωσία γνωρίζει πως μια τέτοια απόφαση συνιστά τον προθάλαμο αναβάθμισης του ψευδοκράτους και άρα, με πολιτικούς όρους, αποτελεί κόλαφο στην προάσπιση των εθνικών συμφερόντων. Η συνδρομή της Ελλάδας επομένως στην αντιμετώπιση αυτού του κινδύνου είναι απαραίτητη, διότι η κυπριακή διπλωματία διαμήνυσε πως οι συσχετισμοί είναι εξαιρετικά αρνητικοί, ενώ είναι ακόμη νωπά τα τραύματα ενός πολιτικού εκβιασμού που άφησε να διαφανεί ότι προτίθεται να ασκήσει - σε βάρος της Κύπρου - η Επιτροπή. Ειδικότερα, αξιωματούχοι της Επιτροπής διαμήνυσαν πρόσφατα στη Λευκωσία πως η έκβαση του αιτήματός της για ένταξη στην ευρωζώνη το 2008, θα συναρτηθεί με την εξέλιξη του Κανονισμού για το απευθείας εμπόριο Ε.Ε.-Τουρκοκυπρίων. Η συγκεκριμένη μεθόδευση φαίνεται ότι συζητήθηκε σε ένα κλειστό κύκλο επιτρόπων, αντέδρασε όμως ο \Χοακίμ Αλμούνια\ υποστηρίζοντας ότι η ένταξη στην ευρωζώνη συναρτάται με συγκεκριμένα κριτήρια και δεν είναι δεκτική πολιτικών κριτηρίων.
Το θέμα ωστόσο δεν έχει κλείσει και η κυπριακή ηγεσία αντελήφθη, ότι στο εξής θα βρίσκεται υπό συνεχή πίεση στους κόλπους της Ε.Ε. από ετερόκλητες δυνάμεις που συμπλέουν συγκυριακά. Η πολιτική στήριξη της Αθήνας και η ενεργοποίηση των δικών της διπλωματικών μηχανισμών είναι επομένως παράγοντες εκ των ων ουκ άνευ για τη Λευκωσία και στο σχετικό κυπριακό αίτημα, η ελληνική κυβέρνηση ζήτησε να της υποβληθούν συγκεκριμένες προτάσεις για να σχεδιάσει τους όρους της συνεργασίας.
Συμπερασματικά, η πρόσφατη επίσκεψη του Προέδρου Παπαδόπουλου στην Αθήνα έγινε για να γίνει, σε ένα κλίμα από παγωμένα χαμόγελα. Ουδείς έγινε σοφότερος, ουδεμία απόφαση ελήφθη και απλώς προσφέρθηκε η ευκαιρία για την ανταλλαγή δηκτικών μηνυμάτων και για το φρεσκάρισμα της υπόμνησης πως, καμία πλευρά "δεν ξεχνά"...
Κατά τις πληροφορίες, η κυπριακή κυβέρνηση είχε διαμηνύσει στην ελληνική πως ο Πρόεδρος Παπαδόπουλος ήθελε να προβλεφθεί μεταξύ άλλων και μια κατ΄ιδίαν συνάντηση των δύο ηγετών.
Προφανώς, ο πρωθυπουργός και η υπουργός Εξωτερικών συμφώνησαν πως το αίτημα θα μπορούσε να γίνει αποδεκτό στο πλαίσιο μιας "κοινωνικής συναναστροφής" κι έτσι επελέγη η πρόσκληση για δείπνο του προεδρικού ζεύγους στη Ραφήνα. Κατά την ίδια συνεννόηση, η κ. Μπακογιάννη έλαβε το πράσινο φως να αποκαλύψει - την ημέρα άφιξης του \Προέδρου Παπαδόπουλου\ στην Αθήνα - στην Επιτροπή της Βουλής, ότι η Αθήνα δεν γνώριζε πως η Λευκωσία προωθούσε μια συμφωνία καθορισμού της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης της Κύπρου με τον Λίβανο. Με τη μεθόδευση αυτή, η Αθήνα ικανοποιούσε το αίτημα του Προέδρου Παπαδόπουλου, ταυτόχρονα δε εξέπεμπε το μήνυμα πως η "ζαβολιά" της Λευκωσίας είχε καταγραφεί και είχε αποκαλυφθεί, για να μην επιφορτισθεί η Αθήνα με το βάρος ενός σχεδιασμού που δεν γνώριζε. Όταν λοιπόν συναντήθηκαν όλοι γύρω από το τραπέζι του Μεγάρου Μαξίμου, τα μηνύματα είχαν παραληφθεί αλλά οι παραλήπτες παρέστησαν τους ανίδεους για να φέρουν σε πέρας τη συγκεκριμένη διαδικασία των συνομιλιών.
Η ανησυχία της Αθήνας...
Ποιές ήταν οι μύχιες ανησυχίες των δύο πλευρών που δεν συζητήθηκαν στη συνάντηση; Η ελληνική πλευρά, εκ πεποιθήσεως αλλά και λόγω των προεκλογικών σκοπιμοτήτων, θέλει να κρατήσει χαμηλούς τους τόνους στα ελληνοτουρκικά. Η κυπριακή πρωτοβουλία επομένως αναζήτησης πετρελαϊκών κοιτασμάτων, ο τρόπος που μεθόδευσε αυτό τον σχεδιασμό και οι θερμές αντιδράσεις της Τουρκίας, ευλόγως ανησύχησαν την Αθήνα. Κατά τις σχετικές πληροφορίες, το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών εκτιμά ότι οι τουρκικές αντιδράσεις υπαγορεύονται - και αυτές - από προεκλογικές σκοπιμότητες, το ενδεχόμενο όμως απώλειας του ελέγχου δεν μπορεί εκ προοιμίου να αποκλειστεί. Στο πλαίσιο αυτό, η είδηση που μεταδόθηκε από το CNN-Turk (πως η Τουρκία ενημέρωσε το ΝΑΤΟ ότι "δεν θα μείνει με σταυρωμένα τα χέρια" στην περίπτωση που εξελιχθεί η κυπριακή επιχείρηση) αξιολογήθηκε ως σοβαρή από το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών, που επίσης κατέγραψε ένα ξαφνικό όγκο τουρκικών παραβάσεων και παραβιάσεων του εθνικού εναερίου χώρου. Το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών με άλλα λόγια έχει αντιληφθεί, ότι λόγω της προεκλογικής περιόδου στην Τουρκία και της πίεσης που υφίσταται η κυβέρνηση από την αντιπολίτευση και τον στρατό, η κατάσταση των διμερών σχέσεων εύκολα μπορεί να παρεκτραπεί. Σύμφωνα εξάλλου με τις πληροφορίες που μετέδωσε ο τουρκικός Τύπος, η αντεπιχείρηση της Άγκυρας (αναζήτησης πετρελαϊκών κοιτασμάτων στα δικά της παράλια) υπήρξε προϊόν πρωτοβουλίας του υπουργού Ενέργειας Χ. Γκιουλέρ. Το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών, λένε οι ίδιες πληροφορίες, αντέδρασε με οργή στις δηλώσεις του κ. Γκιουλέρ αφενός διότι δεν ήταν ενήμερο αυτού του σχεδιασμού και αφετέρου διότι θεώρησε ότι η τουρκική διπλωματία στερείται αξιοπιστίας όταν καταγγέλλει τη Λευκωσία πως παρανομεί και η ίδια προωθεί ανάλογες επιχειρήσεις...
Τα πολλαπλά κέντρα εξουσίας στην Τουρκία ευλόγως λοιπόν ανησυχούν την Αθήνα, η οποία προσβλέπει σε ένα ήσυχο καλοκαίρι στο Αιγαίο και μια ήρεμη προεκλογική χρονιά. Η Κύπρος αντίθετα, που διανύει κι αυτή την προεκλογική της περίοδο, αποφάσισε να ενεργοποιήσει ένα σχεδιασμό που έλκει την προέλευσή του από τη δεκαετία του ΄90 και να δημιουργήσει ένα κλίμα υψηλών οικονομικών προσδοκιών εμπλέκοντας στη διαδικασία διεθνείς επιχειρηματικούς ομίλους προς ενίσχυση της νομιμοποίησης του εγχειρήματος. Τα συμφέροντα της κάθε πλευράς βρίσκονται συνεπώς σε τροχιά σύγκρουσης κι εκατέρωθεν συμφωνήθηκε να τηρηθούν (κατά το δυνατόν) χαμηλοί τόνοι, ώστε να διασωθεί η "αγαστή συνεργασία" Αθήνας-Λευκωσίας που αποτελεί το άπαν της εθνικής πολιτικής.
Η κυπριακή κυβέρνηση όμως ήρθε στην Αθήνα μεταφέροντας ένα βαρύ πρόβλημα που καλείται να αντιμετωπίσει. Στον απόηχο του δημοψηφίσματος για το σχέδιο Ανάν, η Ε.Ε. δεσμεύθηκε να ενισχύσει με κοινοτική χρηματοδότηση την τουρκοκυπριακή πλευρά και να διευκολύνει το απευθείας εμπόριο των Τουρκοκυπρίων με την Ε.Ε. Επί μία τριετία, οι δύο αυτές ευρωπαϊκές υποσχέσεις έμειναν ανεκπλήρωτες, καθώς η Λευκωσία επιστράτευσε κάθε νομική και πολιτική διαδικασία για να τις μπλοκάρει. Τελικά, ορισμένα κοινοτικά κονδύλια έλαβαν την άγουσα προς τα κατεχόμενα, το απευθείας εμπόριο Ε.Ε.-Τουρκοκυπρίων όμως παρέμεινε στο τραπέζι μέχρι νεωτέρας.
... και η αγωνία της Λευκωσίας
Η "νεωτέρα" ήλθε από τη γερμανική προεδρία, η οποία σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή πιέζει για την υιοθέτηση της σχετικής απόφασης. Η Λευκωσία γνωρίζει πως μια τέτοια απόφαση συνιστά τον προθάλαμο αναβάθμισης του ψευδοκράτους και άρα, με πολιτικούς όρους, αποτελεί κόλαφο στην προάσπιση των εθνικών συμφερόντων. Η συνδρομή της Ελλάδας επομένως στην αντιμετώπιση αυτού του κινδύνου είναι απαραίτητη, διότι η κυπριακή διπλωματία διαμήνυσε πως οι συσχετισμοί είναι εξαιρετικά αρνητικοί, ενώ είναι ακόμη νωπά τα τραύματα ενός πολιτικού εκβιασμού που άφησε να διαφανεί ότι προτίθεται να ασκήσει - σε βάρος της Κύπρου - η Επιτροπή. Ειδικότερα, αξιωματούχοι της Επιτροπής διαμήνυσαν πρόσφατα στη Λευκωσία πως η έκβαση του αιτήματός της για ένταξη στην ευρωζώνη το 2008, θα συναρτηθεί με την εξέλιξη του Κανονισμού για το απευθείας εμπόριο Ε.Ε.-Τουρκοκυπρίων. Η συγκεκριμένη μεθόδευση φαίνεται ότι συζητήθηκε σε ένα κλειστό κύκλο επιτρόπων, αντέδρασε όμως ο \Χοακίμ Αλμούνια\ υποστηρίζοντας ότι η ένταξη στην ευρωζώνη συναρτάται με συγκεκριμένα κριτήρια και δεν είναι δεκτική πολιτικών κριτηρίων.
Το θέμα ωστόσο δεν έχει κλείσει και η κυπριακή ηγεσία αντελήφθη, ότι στο εξής θα βρίσκεται υπό συνεχή πίεση στους κόλπους της Ε.Ε. από ετερόκλητες δυνάμεις που συμπλέουν συγκυριακά. Η πολιτική στήριξη της Αθήνας και η ενεργοποίηση των δικών της διπλωματικών μηχανισμών είναι επομένως παράγοντες εκ των ων ουκ άνευ για τη Λευκωσία και στο σχετικό κυπριακό αίτημα, η ελληνική κυβέρνηση ζήτησε να της υποβληθούν συγκεκριμένες προτάσεις για να σχεδιάσει τους όρους της συνεργασίας.
Συμπερασματικά, η πρόσφατη επίσκεψη του Προέδρου Παπαδόπουλου στην Αθήνα έγινε για να γίνει, σε ένα κλίμα από παγωμένα χαμόγελα. Ουδείς έγινε σοφότερος, ουδεμία απόφαση ελήφθη και απλώς προσφέρθηκε η ευκαιρία για την ανταλλαγή δηκτικών μηνυμάτων και για το φρεσκάρισμα της υπόμνησης πως, καμία πλευρά "δεν ξεχνά"...
