Tο θεώρημα των άπειρων πιθήκων
Δημήτρης Χασάπης, Αυγή της Κυριακής, Δημοσιευμένο: 2007-03-11
Tο θεώρημα των άπειρων πιθήκων μας βεβαιώνει ότι άπειροι πίθηκοι, χτυπώντας τυχαία ο καθένας τα πλήκτρα μιας γραφομηχανής, θα καταφέρουν σε άπειρο χρόνο να γράψουν όλα τα έργα του Σαίξπηρ. Παρά την ανεκδοτολογική του διατύπωση, το θεώρημα αυτό αντιστοιχεί σε ένα θεώρημα της μαθηματικής θεωρίας των πιθανοτήτων, το οποίο αποδεικνύει ότι η πιθανότητα να συμβούν ταυτόχρονα δύο ή περισσότερα γεγονότα, των οποίων η έκβαση καθενός χωριστά δεν επηρεάζει την έκβαση των άλλων, είναι ίση με το γινόμενο των πιθανοτήτων να συμβεί από μόνο του καθένα γεγονός.
Αν η μια συγκεκριμένη μέρα, για παράδειγμα, η πιθανότητα να βρέξει είναι μία προς δέκα και η πιθανότητα να συναντήσουμε έναν παλιό μας φίλο είναι μία προς εκατό, τότε η πιθανότητα να συμβούν τα δύο αυτά γεγονότα ταυτόχρονα τη συγκεκριμένη μέρα είναι μία προς δέκα επί εκατό, δηλαδή μια προς χίλιες. Αν όμως τα γεγονότα δεν είναι δύο αλλά άπειρα και η μέρα δεν είναι μια αλλά άπειρες, τότε η πιθανότητα του γεγονότος γίνεται βεβαιότητα. Κάτι αντίστοιχο ισχύει με το τυχαίο πάτημα των πλήκτρων ενός πληκτρολογίου για τη γραφή δύο ή περισσότερων συγκεκριμένων γραμμάτων, λέξεων, προτάσεων και λοιπά.
Παρά το ακατανόητο του θεωρήματος με τους όρους της κοινής εμπειρίας, ισχύει μαθηματικά και βέβαια στο πλαίσιο μιας συγκεκριμένης θεωρίας των πιθανοτήτων, αφού το άπειρο των γεγονότων και του χρόνου είναι μια απολύτως θεωρητική παραδοχή, όπως απολύτως θεωρητική κατασκευή είναι και η έννοια της πιθανότητας ενός γεγονότος.
Tο μαθηματικό αυτό θεώρημα στην εκδοχή των άπειρων πιθήκων, οι οποίοι για άπειρο χρόνο χτυπούν τα πλήκτρα άπειρων γραφομηχανών και καταλήγουν σε ένα απίστευτο αποτέλεσμα, όπως είναι τα έργα του Σαίξπηρ, έχει εμπνεύσει πολλούς συγγραφείς -και ο Μπόρχες είναι ένας από τους πιο γνωστούς να γράψουν για τα παιχνίδια του τυχαίου, τις απρόσμενες εκδοχές του απείρου ή τις εμμονές σε αέναα επαναλαμβανόμενες, αν και καταφανώς άγονες, επιλογές.
Το ίδιο θεώρημα φαίνεται να έχει επιλέξει και η κυβέρνηση Καραμανλή, δυστυχώς όμως για τη διατύπωση κυβερνητικών επιλογών και για τη συγγραφή νομοθετικών ρυθμίσεων με τη βεβαιότητα ότι η επανάληψη θα καταλήξει σε ένα πολιτικά ορθολογικό ή τουλάχιστον σε ένα πρακτικά κατανοητό αποτέλεσμα. Την υπόθεση αυτή ενισχύει πληθώρα κυβερνητικών επιλογών, από τον νόμο για τον βασικό μέτοχο στα ραδιοτηλεοπτικά μέσα που γράφτηκε και ξαναγράφτηκε, την οικονομική απογραφή που γράφηκε και ξαναγράφεται, μέχρι τον χθεσινό νόμο-πλαίσιο για τα πανεπιστήμια, που γράφτηκε και ξαναγράφτηκε και κατά τα φαινόμενα θα ξαναγραφεί, όπως θα ξαναγραφτούν και οι άλλοι νόμοι της Ν.Δ. για τα πανεπιστήμια, οι οποίοι παραμένουν ανεφάρμοστοι. Ο νόμος-πλαίσιο για τα πανεπιστήμια, μάλιστα, είχε ως σχέδιο και πολλά χαρακτηριστικά τυχαίας γραφής, όπως για παράδειγμα προτάσεις χωρίς ρήματα ή επίθετα ταυτόσημα με τα ουσιαστικά που χαρακτήριζαν ή αναφορές σε άσχετα άρθρα άλλων νόμων.
Η ιστορία των άπειρων πιθήκων δεν αναφέρεται, όμως, σε δύο απολύτως δυσμενείς παρενέργειες της δραστηριότητας που περιγράφει και οι οποίες συγκαλύπτονται από το εντυπωσιακό, έστω και θεωρητικά, αποτέλεσμα της δραστηριότητας αυτής. Δεν αναφέρεται στη χαοτική κατάσταση που δημιουργείται σε έναν κόσμο στον οποίον άπειροι πίθηκοι χτυπούν αδιάκοπα τα πλήκτρα γραφομηχανών και στον οποίο προφανώς είναι αντικειμενικά αδύνατον να αναπτυχθεί άλλη δραστηριότητα από άλλα όντα -και δεν αναφέρεται στα σκουπίδια, πρώτα απ όλα του χαρτιού, που δημιουργούνται από τις άπειρες αποτυχημένες προσπάθειες των πιθήκων μέχρι να προκύψουν με τυχαίο τρόπο τα έργα του Σαίξπηρ.
Με παρόμοιο τρόπο φαίνεται να αντιμετωπίζει η κυβέρνηση τις παρενέργειες της δικής της εφαρμογής του θεωρήματος των άπειρων πιθήκων στη λήψη πολιτικών αποφάσεων. Αγνοώντας τις δυσμενείς για την κοινωνία και το πολιτικό σύστημα αρνητικές και πολιτικά ρυπογόνες επιπτώσεις των επιλογών της και ταυτόχρονα διεκδικώντας με μια ιδιότυπη αυταρέσκεια την επανάληψή τους για άπειρο χρόνο. Παράλληλα δε κατηγορώντας όσους δεν χτυπούν τυχαία τα πλήκτρα γραφομηχανών για "έλλειψη προτάσεων".
Αν η μια συγκεκριμένη μέρα, για παράδειγμα, η πιθανότητα να βρέξει είναι μία προς δέκα και η πιθανότητα να συναντήσουμε έναν παλιό μας φίλο είναι μία προς εκατό, τότε η πιθανότητα να συμβούν τα δύο αυτά γεγονότα ταυτόχρονα τη συγκεκριμένη μέρα είναι μία προς δέκα επί εκατό, δηλαδή μια προς χίλιες. Αν όμως τα γεγονότα δεν είναι δύο αλλά άπειρα και η μέρα δεν είναι μια αλλά άπειρες, τότε η πιθανότητα του γεγονότος γίνεται βεβαιότητα. Κάτι αντίστοιχο ισχύει με το τυχαίο πάτημα των πλήκτρων ενός πληκτρολογίου για τη γραφή δύο ή περισσότερων συγκεκριμένων γραμμάτων, λέξεων, προτάσεων και λοιπά.
Παρά το ακατανόητο του θεωρήματος με τους όρους της κοινής εμπειρίας, ισχύει μαθηματικά και βέβαια στο πλαίσιο μιας συγκεκριμένης θεωρίας των πιθανοτήτων, αφού το άπειρο των γεγονότων και του χρόνου είναι μια απολύτως θεωρητική παραδοχή, όπως απολύτως θεωρητική κατασκευή είναι και η έννοια της πιθανότητας ενός γεγονότος.
Tο μαθηματικό αυτό θεώρημα στην εκδοχή των άπειρων πιθήκων, οι οποίοι για άπειρο χρόνο χτυπούν τα πλήκτρα άπειρων γραφομηχανών και καταλήγουν σε ένα απίστευτο αποτέλεσμα, όπως είναι τα έργα του Σαίξπηρ, έχει εμπνεύσει πολλούς συγγραφείς -και ο Μπόρχες είναι ένας από τους πιο γνωστούς να γράψουν για τα παιχνίδια του τυχαίου, τις απρόσμενες εκδοχές του απείρου ή τις εμμονές σε αέναα επαναλαμβανόμενες, αν και καταφανώς άγονες, επιλογές.
Το ίδιο θεώρημα φαίνεται να έχει επιλέξει και η κυβέρνηση Καραμανλή, δυστυχώς όμως για τη διατύπωση κυβερνητικών επιλογών και για τη συγγραφή νομοθετικών ρυθμίσεων με τη βεβαιότητα ότι η επανάληψη θα καταλήξει σε ένα πολιτικά ορθολογικό ή τουλάχιστον σε ένα πρακτικά κατανοητό αποτέλεσμα. Την υπόθεση αυτή ενισχύει πληθώρα κυβερνητικών επιλογών, από τον νόμο για τον βασικό μέτοχο στα ραδιοτηλεοπτικά μέσα που γράφτηκε και ξαναγράφτηκε, την οικονομική απογραφή που γράφηκε και ξαναγράφεται, μέχρι τον χθεσινό νόμο-πλαίσιο για τα πανεπιστήμια, που γράφτηκε και ξαναγράφτηκε και κατά τα φαινόμενα θα ξαναγραφεί, όπως θα ξαναγραφτούν και οι άλλοι νόμοι της Ν.Δ. για τα πανεπιστήμια, οι οποίοι παραμένουν ανεφάρμοστοι. Ο νόμος-πλαίσιο για τα πανεπιστήμια, μάλιστα, είχε ως σχέδιο και πολλά χαρακτηριστικά τυχαίας γραφής, όπως για παράδειγμα προτάσεις χωρίς ρήματα ή επίθετα ταυτόσημα με τα ουσιαστικά που χαρακτήριζαν ή αναφορές σε άσχετα άρθρα άλλων νόμων.
Η ιστορία των άπειρων πιθήκων δεν αναφέρεται, όμως, σε δύο απολύτως δυσμενείς παρενέργειες της δραστηριότητας που περιγράφει και οι οποίες συγκαλύπτονται από το εντυπωσιακό, έστω και θεωρητικά, αποτέλεσμα της δραστηριότητας αυτής. Δεν αναφέρεται στη χαοτική κατάσταση που δημιουργείται σε έναν κόσμο στον οποίον άπειροι πίθηκοι χτυπούν αδιάκοπα τα πλήκτρα γραφομηχανών και στον οποίο προφανώς είναι αντικειμενικά αδύνατον να αναπτυχθεί άλλη δραστηριότητα από άλλα όντα -και δεν αναφέρεται στα σκουπίδια, πρώτα απ όλα του χαρτιού, που δημιουργούνται από τις άπειρες αποτυχημένες προσπάθειες των πιθήκων μέχρι να προκύψουν με τυχαίο τρόπο τα έργα του Σαίξπηρ.
Με παρόμοιο τρόπο φαίνεται να αντιμετωπίζει η κυβέρνηση τις παρενέργειες της δικής της εφαρμογής του θεωρήματος των άπειρων πιθήκων στη λήψη πολιτικών αποφάσεων. Αγνοώντας τις δυσμενείς για την κοινωνία και το πολιτικό σύστημα αρνητικές και πολιτικά ρυπογόνες επιπτώσεις των επιλογών της και ταυτόχρονα διεκδικώντας με μια ιδιότυπη αυταρέσκεια την επανάληψή τους για άπειρο χρόνο. Παράλληλα δε κατηγορώντας όσους δεν χτυπούν τυχαία τα πλήκτρα γραφομηχανών για "έλλειψη προτάσεων".
