Τεχνολογική υποβάθμιση
Ευθύνες της κυβέρνησης αλλά και των επιχειρήσεων
Ελίζα Παπαδάκη, Τα Νέα, Δημοσιευμένο: 2007-04-04
Οι κατατάξεις χωρών ανάλογα με τις επιδόσεις τους που δημοσιεύουν ιδιωτικοί διεθνείς οργανισμοί, όπως το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ, χωρίς να αποτελούν θέσφατα, δίνουν πάντως κάποιες χρήσιμες ενδείξεις. Εμείς εδώ συνήθως τις αντιμετωπίζουμε εθνοκεντρικά και επιφανειακά. Όποτε η Ελλάδα εμφανίζεται να έχει ανέβει λίγα σκαλοπάτια, κατακλυζόμαστε από κυβερνητικές ζητωκραυγές. Το ζητούμενο ωστόσο, μια σταθερή πορεία ανόδου, διόλου δεν έχει κατακτηθεί. Η υποβάθμιση της χώρας μας έτσι στην 48η θέση (από την 43η πέρυσι) στη νέα Παγκόσμια Έκθεση για την Τεχνολογία της Πληροφορίας 2006-2007, που συνέταξε το Φόρουμ μαζί με τη γαλλική ανώτατη σχολή διοίκησης INSEAD, θα έπρεπε να προβληματίσει την κυβέρνηση που τόσο επαίρεται για την υποτιθέμενη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας.
Η φετινή έκθεση παρουσιάζει ενδιαφέρουσες ανακατατάξεις: Η Δανία καταλαμβάνει την 1η θέση, με 2η τη Σουηδία και 3η τη Σιγκαπούρη, εκτοπίζοντας τις ΗΠΑ στην 7η θέση. Οκτώ από τις δέκα πρώτες χώρες είναι ευρωπαϊκές, ενώ όλες οι Σκανδιναβικές βελτιώνουν αισθητά τη θέση τους. Η εξέλιξη αυτή, που προκάλεσε αρκετή μελαγχολία πέρα από τον Ατλαντικό, φαίνεται να αναδεικνύει τη νέα δυναμική τής Ευρώπης (όπου δεν πρόκειται μόνο για την Ένωση: στις δέκα πρώτες συγκαταλέγονται επίσης η Φινλανδία, η Ολλανδία, το Ηνωμένο Βασίλειο, αλλά και η Ελβετία, η Ισλανδία και η Νορβηγία). Εντυπωσιακή είναι η πρόοδος της μικρής Εσθονίας στην 20ή θέση, στην οποία η έκθεση αφιερώνει ειδικό κεφάλαιο. Πληροφορούμαστε έτσι ότι από το 2000 η πρόσβαση στο Διαδίκτυο αποτελεί εκεί συνταγματικό δικαίωμα για όλους τους πολίτες, που μπορούν να χρησιμοποιούν δωρεάν εκατοντάδες δημόσιους χώρους πρόσβασης σε όλη τη χώρα. Την αδυναμία των μικρών στην πλειονότητά τους επιχειρήσεων να προωθούν την έρευνα και ανάπτυξη αναπληρώνει το Δημόσιο, χρηματοδοτώντας τις σχετικές δαπάνες κατά τα τρία τέταρτα (συνολικά 0,8% του ΑΕΠ).
Η κατάταξη της Ελλάδας στην 48η θέση μεταξύ 122 συνολικά χωρών εκφράζει την επίδοσή της σε ένα «δείκτη δικτυακής ετοιμότητας» (NRI), που συνθέτει επίσημα στοιχεία (οικονομικά, παιδείας, τηλεπικοινωνιών κ.ά.) με γνώμες στελεχών μεγάλων επιχειρήσεων από τη σχετική ετήσια έρευνα του Φόρουμ, για να μετρήσει τη ροπή κάθε χώρας να εκμεταλλεύεται τις ευκαιρίες που προσφέρουν οι τεχνολογίες της πληροφορίας και της επικοινωνίας στην ανάπτυξη και την ανταγωνιστικότητά της. Πρόκειται για 67 επιμέρους στοιχεία που συντίθενται σε τρεις υποδείκτες: στο γενικότερο οικονομικοκοινωνικό περιβάλλον, στη δυνατότητα των πολιτών, των επιχειρήσεων και της κυβέρνησης να απορροφούν τις τεχνολογίες αυτές και, τέλος, στο βαθμό που τις χρησιμοποιούν. Στην επεξεργασία των στοιχείων για την Ελλάδα που έκαναν οι υπηρεσίες του ΣΕΒ μπορούμε να δούμε την καλύτερη επίδοση της χώρας στη συμμετοχή στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, 7η θέση στον κόσμο, και τη χειρότερη στον αριθμό των διαδικασιών που απαιτούνται για να ξεκινήσει μια νέα επιχείρηση, 108η στον κόσμο. Αν η υψηλή συμμετοχή του πληθυσμού στην τριτοβάθμια εκπαίδευση είναι ένα καθαρά ποσοτικό στοιχείο, εντύπωση προκαλεί η βελτίωση στην κατάταξη της ποιότητας του εκπαιδευτικού μας συστήματος, από την 69η θέση το 2005-2006 στην 59η τώρα. Από την άλλη πλευρά, πολύ αρνητική είναι η πτώση των δαπανών των επιχειρήσεων για έρευνα και ανάπτυξη από την 52η στην 71η θέση, της ικανότητας για καινοτομία από την 58η στην 74η θέση, της απορρόφησης των τεχνολογιών στο επίπεδο των επιχειρήσεων από την 70ή στην 83η θέση.
Σχολιάζοντας την έκθεση προχθές, ο ΣΕΒ επέμενε στην ανάγκη πολιτικών που να μειώνουν το κόστος των διοικητικών ρυθμίσεων για τις επιχειρήσεις (όπου η Ελλάδα έπεσε από την 67η στην 87η θέση) και που θα τους δίνουν κίνητρα για την έρευνα και ανάπτυξη. Ζητά επίσης μια πολιτική που θα ξεκινήσει ένα συστηματικό διάλογο ανάμεσα στις επιχειρήσεις και τα ακαδημαϊκά ιδρύματα για την προώθηση της έρευνας και της καινοτομίας. Πέρα από τις δεδομένες ελλείψεις των πολιτικών όμως, για την υστέρηση της χώρας μεγάλο μερίδιο ευθύνης έχουν και οι ίδιες οι επιχειρήσεις. Δεν χειροτέρευσαν τα κίνητρα για να δικαιολογηθεί η χειρότερη θέση τους στις δαπάνες για έρευνα και ανάπτυξη ή στην απορρόφηση των τεχνολογιών και στην καινοτομία. Όσον αφορά στη συνεργασία πανεπιστημίων-βιομηχανίας για την έρευνα, η Ελλάδα κατατάσσεται στην 52η θέση, στην ίδια ακριβώς που κατατάσσεται και στην έκταση κατάρτισης του προσωπικού που σε μεγάλο βαθμό αποτελεί υπόθεση των επιχειρήσεων.
Η συγκριτική κατάταξη των επιδόσεων των χωρών, σαν αυτή που κάνει το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ, δεν αρκεί για να αναλυθούν τα προβλήματα της υστέρησης που παρουσιάζει η Ελλάδα, και, όπως είπαμε, πάντως δεν αποτελεί θέσφατο. Όταν όμως εμφανίζει μια σαφή επιδείνωση, τα ερωτήματα πρέπει να στραφούν τόσο στην κυβερνητική πολιτική, όσο και στις πρακτικές των επιχειρήσεων.
Η φετινή έκθεση παρουσιάζει ενδιαφέρουσες ανακατατάξεις: Η Δανία καταλαμβάνει την 1η θέση, με 2η τη Σουηδία και 3η τη Σιγκαπούρη, εκτοπίζοντας τις ΗΠΑ στην 7η θέση. Οκτώ από τις δέκα πρώτες χώρες είναι ευρωπαϊκές, ενώ όλες οι Σκανδιναβικές βελτιώνουν αισθητά τη θέση τους. Η εξέλιξη αυτή, που προκάλεσε αρκετή μελαγχολία πέρα από τον Ατλαντικό, φαίνεται να αναδεικνύει τη νέα δυναμική τής Ευρώπης (όπου δεν πρόκειται μόνο για την Ένωση: στις δέκα πρώτες συγκαταλέγονται επίσης η Φινλανδία, η Ολλανδία, το Ηνωμένο Βασίλειο, αλλά και η Ελβετία, η Ισλανδία και η Νορβηγία). Εντυπωσιακή είναι η πρόοδος της μικρής Εσθονίας στην 20ή θέση, στην οποία η έκθεση αφιερώνει ειδικό κεφάλαιο. Πληροφορούμαστε έτσι ότι από το 2000 η πρόσβαση στο Διαδίκτυο αποτελεί εκεί συνταγματικό δικαίωμα για όλους τους πολίτες, που μπορούν να χρησιμοποιούν δωρεάν εκατοντάδες δημόσιους χώρους πρόσβασης σε όλη τη χώρα. Την αδυναμία των μικρών στην πλειονότητά τους επιχειρήσεων να προωθούν την έρευνα και ανάπτυξη αναπληρώνει το Δημόσιο, χρηματοδοτώντας τις σχετικές δαπάνες κατά τα τρία τέταρτα (συνολικά 0,8% του ΑΕΠ).
Η κατάταξη της Ελλάδας στην 48η θέση μεταξύ 122 συνολικά χωρών εκφράζει την επίδοσή της σε ένα «δείκτη δικτυακής ετοιμότητας» (NRI), που συνθέτει επίσημα στοιχεία (οικονομικά, παιδείας, τηλεπικοινωνιών κ.ά.) με γνώμες στελεχών μεγάλων επιχειρήσεων από τη σχετική ετήσια έρευνα του Φόρουμ, για να μετρήσει τη ροπή κάθε χώρας να εκμεταλλεύεται τις ευκαιρίες που προσφέρουν οι τεχνολογίες της πληροφορίας και της επικοινωνίας στην ανάπτυξη και την ανταγωνιστικότητά της. Πρόκειται για 67 επιμέρους στοιχεία που συντίθενται σε τρεις υποδείκτες: στο γενικότερο οικονομικοκοινωνικό περιβάλλον, στη δυνατότητα των πολιτών, των επιχειρήσεων και της κυβέρνησης να απορροφούν τις τεχνολογίες αυτές και, τέλος, στο βαθμό που τις χρησιμοποιούν. Στην επεξεργασία των στοιχείων για την Ελλάδα που έκαναν οι υπηρεσίες του ΣΕΒ μπορούμε να δούμε την καλύτερη επίδοση της χώρας στη συμμετοχή στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, 7η θέση στον κόσμο, και τη χειρότερη στον αριθμό των διαδικασιών που απαιτούνται για να ξεκινήσει μια νέα επιχείρηση, 108η στον κόσμο. Αν η υψηλή συμμετοχή του πληθυσμού στην τριτοβάθμια εκπαίδευση είναι ένα καθαρά ποσοτικό στοιχείο, εντύπωση προκαλεί η βελτίωση στην κατάταξη της ποιότητας του εκπαιδευτικού μας συστήματος, από την 69η θέση το 2005-2006 στην 59η τώρα. Από την άλλη πλευρά, πολύ αρνητική είναι η πτώση των δαπανών των επιχειρήσεων για έρευνα και ανάπτυξη από την 52η στην 71η θέση, της ικανότητας για καινοτομία από την 58η στην 74η θέση, της απορρόφησης των τεχνολογιών στο επίπεδο των επιχειρήσεων από την 70ή στην 83η θέση.
Σχολιάζοντας την έκθεση προχθές, ο ΣΕΒ επέμενε στην ανάγκη πολιτικών που να μειώνουν το κόστος των διοικητικών ρυθμίσεων για τις επιχειρήσεις (όπου η Ελλάδα έπεσε από την 67η στην 87η θέση) και που θα τους δίνουν κίνητρα για την έρευνα και ανάπτυξη. Ζητά επίσης μια πολιτική που θα ξεκινήσει ένα συστηματικό διάλογο ανάμεσα στις επιχειρήσεις και τα ακαδημαϊκά ιδρύματα για την προώθηση της έρευνας και της καινοτομίας. Πέρα από τις δεδομένες ελλείψεις των πολιτικών όμως, για την υστέρηση της χώρας μεγάλο μερίδιο ευθύνης έχουν και οι ίδιες οι επιχειρήσεις. Δεν χειροτέρευσαν τα κίνητρα για να δικαιολογηθεί η χειρότερη θέση τους στις δαπάνες για έρευνα και ανάπτυξη ή στην απορρόφηση των τεχνολογιών και στην καινοτομία. Όσον αφορά στη συνεργασία πανεπιστημίων-βιομηχανίας για την έρευνα, η Ελλάδα κατατάσσεται στην 52η θέση, στην ίδια ακριβώς που κατατάσσεται και στην έκταση κατάρτισης του προσωπικού που σε μεγάλο βαθμό αποτελεί υπόθεση των επιχειρήσεων.
Η συγκριτική κατάταξη των επιδόσεων των χωρών, σαν αυτή που κάνει το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ, δεν αρκεί για να αναλυθούν τα προβλήματα της υστέρησης που παρουσιάζει η Ελλάδα, και, όπως είπαμε, πάντως δεν αποτελεί θέσφατο. Όταν όμως εμφανίζει μια σαφή επιδείνωση, τα ερωτήματα πρέπει να στραφούν τόσο στην κυβερνητική πολιτική, όσο και στις πρακτικές των επιχειρήσεων.
