Για πρώτη φορά, αφότου ιδρύθηκε πριν από 50 χρόνια η ΕΟΚ, ένας κοινοτικός προϋπολογισμός διαθέτει περισσότερα για την ανάπτυξη και την απασχόληση παρά για τη γεωργία. Στο προσχέδιο που ανακοίνωσε την Τετάρτη η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ο προϋπολογισμός του 2008 προβλέπεται αυξημένος κατά 2% έναντι του φετεινού, στα 129,2 δισ.. ευρώ: οι δαπάνες που κατευθύνονται σε πολιτικές για την ανάπτυξη και την απασχόληση αυξάνονται κατά 4,2%, φθάνοντας το 44,2% του συνόλου, ενώ οι δαπάνες για τη γεωργία μένουν στάσιμες, οπότε περιορίζονται στο 43,6%.

Η διαφορά είναι μικρή, έχει όμως συμβολική σημασία, καθώς στα προτεινόμενα κονδύλια αποκρυσταλλώνεται μια μακρά τάση να αλλάξουν οι προτεραιότητες της δημόσιας χρηματοδότησης της Ε.Ε. (από τις αποφάσεις της Λισαβόνας το 2000). Συμπίπτει άλλωστε με την αποχώρηση από την προεδρία της Γαλλίας του \Ζακ Σιράκ\, ο οποίος σθεναρά αντιστεκόταν στην τάση αυτή στο όνομα των συμφερόντων των Γάλλων αγροτών, των πιο ευνοουμένων από την Κοινή Αγροτική Πολιτική, και οπωσδήποτε την καθυστέρησε.

"Η ιστορική αυτή στροφή αποδεικνύει τη σταθερή φιλοδοξία μας να αναπροσανατολίσουμε τον προϋπολογισμό στις παγκόσμιες προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Ευρώπη, διαθέτοντας περισσότερες πιστώσεις για πολιτικές που στοχεύουν στην οικονομική πρόοδο", δήλωσε η αρμόδια επίτροπος \Ντάλια Γκρυμπαουσκαϊτέ\.

Μόλις 1% του ευρωπαϊκού ΑΕΠ

Το βασικό πρόβλημα ωστόσο παραμένει: Ο κοινοτικός προϋπολογισμός δεν επαρκεί για μιαν αποφασιστική συμβολή στην ευρωπαϊκή οικονομία, ώστε να ενισχυθούν αφενός ευρωπαϊκές αναπτυξιακές πολιτικές, και αφετέρου αποτελεσματικές πολιτικές για την κοινωνική συνοχή στις δεδομένες μεγάλες ανισότητες, που έχουν γίνει ακόμα πιο αναγκαίες μετά τη διεύρυνση. Και είναι μία από τις πηγές που τροφοδοτούν εθνοκεντρικές, ανταγωνιστικές λογικές μεταξύ των χωρών μελών, την αδυναμία επίτευξης κοινής στάσης σε κρίσιμα ζητήματα. Το συνολικό ύψος των δαπανών του υπολογίζεται μόλις στο 1% του ακαθαρίστου εθνικού εισοδήματος της Ε.Ε., όταν το 2005 οι εθνικές δημόσιες δαπάνες των 25 αποτελούσαν το 48,34%, φθάνοντας τα 5.119 δισ. ευρώ έναντι 114 δισ. ευρώ του κοινοτικού προϋπολογισμού το έτος εκείνο. Έτσι ο κοινοτικός προϋπολογισμός δεν αντιστοιχεί παρά σε 235 ευρώ ανά κάτοικο, 0,65 ευρώ την ημέρα!

Στη διατήρησή του σε τόσο χαμηλό επίπεδο καθοριστικό ρόλο έπαιξε ο άλλος αποχωρών από την ευρωπαϊκή πολιτική σκηνή, ο Βρετανός πρωθυπουργός \Τόνι Μπλερ\. Με τον Μπλερ να πιέζει για ακόμα λιγότερα, ενόσω στην Ευρώπη επικρατούσαν συνθήκες οικονομικής στασιμότητας και δημοσιονομικών ελλειμμάτων, επομένως και απροθυμία εκ μέρους των πλουσιότερων χωρών για τις πιο γενναιόδωρες συνδρομές που απαιτούσε μια ουσιαστικότερη αναδιανομή των πόρων, σε ένα τέτοιο χαμηλό επίπεδο συμφωνήθηκε τελικά πρόπερσι το χρηματοδοτικό πλαίσιο για όλη την περίοδο 2007-2013.

Ωστόσο...

Παρ όλα αυτά στο προσχέδιο του νέου προϋπολογισμού προτείνονται αξιόλογες αυξήσεις σε σημαντικά επιμέρους κονδύλια. Πλήρη αναλυτικά στοιχεία δεν έχουν ακόμα ανακοινωθεί, αλλά από τη συνολική αύξηση των δαπανών της πρώτης μεγάλης κατηγορίας που κατευθύνονται σε πολιτικές για την ανάπτυξη και την απασχόληση (στα πλαίσια της αναθεωρημένης στρατηγικής της Λισαβόνας) κατά 2,3 δισ. σε 57,2 δισ. ευρώ το 2008, ενδιαφέρον παρουσιάζει:

- η αύξηση της χρηματοδότησης της έρευνας κατά 11% σε 6,05 δισ.

- η αύξηση των επενδύσεων στα διευρωπαϊκά δίκτυα της ενέργειας και των μεταφορών κατά 14% σε 1,14 δισ.

- η αύξηση των προγραμμάτων για τη δια βίου μάθηση κατά 9%.

- η αύξηση του Ταμείου Συνοχής κατά 14% για προγράμματα μεγάλων έργων υποδομών, τα οποία εντάσσονται σε αυξημένες κατά 1,4 δισ. δαπάνες για την ενδοευρωπαϊκή συνοχή.

Μεγάλες αυξήσεις προτείνονται σε δύο ακόμα κατηγορίες: Οι σχετικά χαμηλές δαπάνες κάτω από τον τίτλο "ελευθερία, ασφάλεια και δικαιοσύνη" αυξάνονται κατά 10,8% σε 690 εκατομμύρια ευρώ, με μεγαλύτερη την αύξηση για το κονδύλι "διαχείριση των μεταναστευτικών ροών" κατά 24% σε 390 εκατομμύρια. Προπάντων πρόκειται για τις προσπάθειες αστυνόμευσης σε ευρωπαϊκό επίπεδο για να αποκρουσθούν τα κύματα μαζικής λαθρομετανάστευσης, τα οποία αδυνατούν να αντιμετωπίσουν οι χώρες εισόδου, όπως η Ισπανία, που ιδιαίτερα έχει επιμείνει στο θέμα αυτό, προφανώς και η Ελλάδα. Με την έμφαση στην αστυνόμευση επιχειρείται να καλυφθεί η απουσία μιας ολοκληρωμένης ευρωπαϊκής πολιτικής για τη μετανάστευση και για την επαρκή στήριξη των χωρών προέλευσης των μεταναστών. Το κονδύλι για την αναπτυξιακή συνεργασία, όπου εντάσσεται και η βοήθεια προς τις χώρες αυτές, δεν είναι αμελητέο, 2,2 δισ. ευρώ, αλλά αυξάνεται μόνο κατά 1,9%.

Και κατά 11% αυξάνονται τα "προγράμματα για τους πολίτες" σε 600 εκατομμύρια, όπου υπάγεται μια αύξηση κατά 15% για την προστασία της δημόσιας υγείας και των καταναλωτών.

Το κόστος διοίκησης της Ε.Ε. αυξάνεται κατά 4,1% και φθάνει τα 7,3 δισ. ευρώ, το 5,6% του συνολικού προϋπολογισμού.

Στάσιμες οι δαπάνες για τη γεωργία

Σταθερές στα φετινά επίπεδα των 56,3 δισ. ευρώ προτείνονται οι δαπάνες για τη δεύτερη μεγάλη κατηγορία "διαφύλαξη και διαχείριση των φυσικών πόρων", το πολύ μεγάλο μέρος των οποίων απορροφά η γεωργία. Αλλά η σταθερότητα αυτή, κατά την κ. Γκρυμπαουσκαϊτέ, δεν θα πρέπει να κρύψει τις εσωτερικές ανακατανομές που επιχειρούνται βαθμιαία: οι δαπάνες για τη στήριξη των τιμών των προϊόντων και οι άμεσες ενισχύσεις των αγροτών μειώνονται "μόνο" κατά 0,5% σε 42,5 δισ. ευρώ, ενώ τα προγράμματα για την ανάπτυξη της υπαίθρου αυξάνονται κατά 1,6% σε 12,5 δισ.. Και κατά 11% σε 267 εκατομμύρια αυξάνεται το κύριο περιβαλλοντικό πρόγραμμα "Ζωή +".

Στο πάγωμα των δαπανών για τη στήριξη των αγροτικών τιμών ως το 2013 είχαν συμφωνήσει, υπενθυμίζεται, ο Ζακ Σιράκ με τον τότε Γερμανό καγκελάριο \Γκέρχαρντ Σρέντερ\ το 2002. Με το συμβιβασμό εκείνο αποκρούσθηκαν οι πιέσεις για δραστικές περικοπές, τόσο στο εσωτερικό της Ε.Ε., από χώρες που ζητούσαν εντονότερο αναπροσανατολισμό των δαπανών, όσο και διεθνείς, προκειμένου να μειωθούν οι ευρωπαϊκές επιδοτήσεις προς όφελος των φτωχότερων χωρών στα πλαίσια του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου.

Το θέμα παραμένει όμως ανοικτό, εστία αντιπαραθέσεων μέσα στην Ε.Ε. Αναμφίβολα θα ξανατεθεί για το επόμενο πλαίσιο χρηματοδότησης μετά το 2013, αλλά μένει να φανεί κατά πόσον ήδη από φέτος η συζήτηση του προσχεδίου της Επιτροπής στο Συμβούλιο υπουργών και στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θα επηρεάσει την παράλληλη μεγάλη συζήτηση για την προοπτική της συνταγματικής συνθήκης.

Πώς αξιοποιούμε τους κοινοτικούς πόρους στην Ελλάδα

Όσο και αν για τις ανάγκες της Ευρωπαϊκής Ένωσης των 27 χωρών μελών συνολικά ο κοινοτικός προϋπολογισμός είναι χαμηλός, οι πόροι που εξακολουθεί να λαμβάνει η χώρα μας είναι πολύ σημαντικοί: Τα καθαρά έσοδα (εισπράξεις μείον πληρωμές μας στην Ε.Ε.) προβλέπονται φέτος σε 4,3 δισ. ευρώ και αντιστοιχούν στο 2,1% του ΑΕΠ. Από αυτά, τα 2,5 δισ. θα προέλθουν από το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο, προορίζονται δηλαδή για τη στήριξη της ελληνικής γεωργίας. Και ανάλογα υψηλοί πόροι έχει συμφωνηθεί να είναι διαθέσιμοι για την Ελλάδα ως το 2013 (υπό την αίρεση της περικοπής του Ταμείου Συνοχής και της αύξησης της συνδρομής της χώρας στην Ε.Ε. μετά την αναθεώρηση του ΑΕΠ που μας ανεβάζει πλέον στο μέσο κατά κεφαλήν εισόδημα των 27 περιορίζοντας τις αξιώσεις μας για ενίσχυση).

Το κρίσιμο ερώτημα είναι πώς αξιοποιούμε τους πόρους αυτούς και κατά πόσον προετοιμαζόμαστε για να συμμετάσχουμε αποδοτικά στο συνολικό αναπτυξιακό αναπροσανατολισμό της Ευρώπης.

Τα πολύ σημαντικά προβλήματα στον τομέα της αγροτικής πολιτικής ανέδειξε στη συζήτηση της Πέμπτης στη Βουλή ο πρόεδρος του Συνασπισμού \Αλέκος Αλαβάνος.\ Ήταν άλλωστε ο μόνος που διατύπωσε ουσιαστικές προτάσεις, καθώς μεταξύ κυβέρνησης και ΠΑΣΟΚ η υποτιθέμενη συζήτηση για τη γεωργία εξετράπη σε αρχηγικές αλληλοκατηγορίες για τα σκάνδαλα των ομολόγων, ενώ το ΚΚΕ, που την είχε προκαλέσει, έμεινε σε γενικές καταγγελίες.

Καθοριστική είναι η έλλειψη χωροταξικού για τους αγρότες, τόνισε ο Α. Αλαβάνος: από τα 263 εκατομμύρια των προστίμων που επέβαλε το 2006 η Ε.Ε. για θέματα μητρώων, ελέγχων, ελαιοκομικού κ.ά., τα 235 εκατομμύρια επιβλήθηκαν στην Ελλάδα! Σοβαρό πρόβλημα αποτελεί ο κοινοτικός κανονισμός για τα οπωροκηπευτικά, προσέθεσε, όπου η κυβέρνηση δεν έχει θέση. Επισήμανε εντούτοις ότι με τον ίδιο κανονισμό η Ισπανία κατόρθωσε να αυξήσει τις επιδοτήσεις που λαμβάνει από το 1995 κατά 8%, ενώ στην Ελλάδα μειώθηκαν κατά 55%. Και επέμεινε ότι, αξιοποιώντας τις νέες ευρωπαϊκές προτεραιότητες για την προστασία του κλίματος, η Ελλάδα πρέπει να ζητήσει ειδική ενίσχυση για τα οπωροκηπευτικά που παράγονται χωρίς καύσιμα (όταν οι μεγάλες μονάδες της Ολλανδίας παράγουν ντομάτες με πετρέλαιο!), αλλά και για να αυξηθούν οι δενδρώδεις καλλιέργειες και οι ελαιώνες.