Μια άλλη Ευρώπη
Τέτα Παπαδοπούλου, Ελευθεροτυπία, Δημοσιευμένο: 2007-05-11
«Οσα πίστεψα και όσα πιστεύω»
«Οταν σε διάστημα ολίγων ετών περνάς από τον ρόλο του αντιφρονούντος σε αυτόν του Προέδρου, χωρίς αμφιβολία, όσο και αν ηχεί παράδοξο, χάνεις ένα μεγάλο μέρος της ελευθερίας σου.(...) Ως Πρόεδρος δεν μιλούσα για να υπερασπιστώ τις προσωπικές μου απόψεις, αλλά τη νεογέννητη Δημοκρατία μας και τους συμπολίτες μου. Δεν έλεγα ψέματα, όμως δεν μιλούσα εξ ονόματός μου (...) Αγάπησα την εξουσία; Η εξουσία διαφθείρει; Σας διαβεβαιώ ότι ζω πολύ ωραία τώρα, χωρίς εκείνους τους περιστρεφόμενους φάρους των αστυνομικών οχημάτων...». Ετσι γράφει στο ιδιόμορφο και υπέροχο βιβλίο του, που μόλις κυκλοφόρησε, ο Βάτσλαβ Χάβελ.
Ενα βιβλίο απολογισμού, ασφαλώς. Δεν πρόκειται όμως για απομνημονεύματα. Κάθε άλλο.
«Για να πούμε την αλήθεια» («Α vrai dire», εκδόσεις de l’ Aube, Παρίσι), ο τίτλος του βιβλίου. Εκτός από τη Γαλλία, κυκλοφορεί ήδη στις ΗΠΑ, τη Μεγάλη Βρετανία, τη Γερμανία, την Ισπανία, την Ιταλία.
«Για να πούμε την αλήθεια». Ενας πολιτικός στοχασμός απλωμένος σε 430 σελίδες. Στοχασμός που καλύπτει την περίοδο από το 1986 ώς το 2006, αλλά επικεντρώνεται ακριβώς στα δεκατρία χρόνια κατά τα οποία ο Βάτσλαβ Χάβελ βρισκόταν στην κορυφή της εξουσίας. Ζωντανή Ιστορία με αφηγητή εκείνον που με διαφορετικές ιδιότητες, είτε από τη φυλακή είτε από τον Πύργο της Πράγας, ήταν πρωταγωνιστής. Ο ίδιος όμως με την εντυπωσιακή σεμνότητά του -αυθεντική, όχι τάχα μου και δήθεν- σημειώνει στον πρόλογο ότι το βιβλίο του είναι ένα «κολάζ» με κάποιες ιδιαιτερότητες.
«Για να πούμε την αλήθεια...». Σημειώσεις που ο Βάτσλαβ Χάβελ κρατούσε όταν ήταν Πρόεδρος της Τσεχοσλοβακίας (1989-1992) και κατόπιν της Τσεχικής Δημοκρατίας (1993-2003). Σημειώσεις μεταγενέστερες, δηλαδή «μετά την εξουσία»• όπως δηλώνεται στον εμβληματικό υπότιτλο. Ολο αυτό το υλικό έχει ενταχθεί με μαεστρία σε μια μακρά συζήτηση με έναν συνομιλητή- τον Τσέχο δημοσιογράφο Κάρελ Χβίζνταλα- ο οποίος θα μπορούσε να είναι ήρωας θεατρικού έργου του.
Βάτσλαβ Χάβελ. Επιφανής θεατρικός συγγραφέας, στο ρεύμα του θεάτρου του παραλόγου (δεδομένης της εποχής και του τόπου). Διάσημος αντιφρονών. Από τους ιδρυτές της Χάρτας ’77. Φυλακισμένος του κομμουνιστικού καθεστώτος. Ηγέτης της βελούδινης επανάστασης τον Νοέμβριο του 1989. Πρόεδρος της Τσεχοσλοβακίας (ο τελευταίος) και Πρόεδρος της Τσεχικής Δημοκρατίας (ο πρώτος). Μια ζωή πέρα από τα κοινά μέτρα.
Στο βιβλίο του ο Βάτσλαβ Χάβελ δεν αναφέρεται μόνο στη χώρα του. Κατ’ εξοχήν Ευρωπαίος, όπως ξέρουν να είναι οι αληθινοί Κεντροευρωπαίοι. Τον θλίβει το γεγονός ότι η Ευρωπαϊκή Ενωση παρουσιάζεται σήμερα υπερβολικά «τεχνοκρατική». Και όχι μόνον αυτό. Θέλει να γίνει η Ευρώπη μια «πραγματική πολιτική ένωση». Θέτει, δηλαδή, το μεγάλο ζήτημα για το οποίο ελάχιστοι σήμερα μιλούν.
«Στην Ευρώπη σήμερα λείπει μια πολιτική πνοή, αλλά και μια πραγματική πνευματική διάσταση. Διαβάσατε την πρόσφατη κοινή διακήρυξη με την ευκαιρία της επετείου από την υπογραφή της Συνθήκης της Ρώμης; Είναι θλιβερά ανεπαρκής. Ενα κείμενο που δεν θα το έγραφε ούτε ο πιο μέτριος ευρωπαϊστής αρθρογράφος. Πρέπει να αφυπνίσουμε την Ευρώπη», σημειώνει με φανερή πικρία.
Περνώντας ο Βάτσλαβ Χάβελ το κατώφλι του περίφημου Πύργου της Πράγας, αυτού του δαιδαλώδους κτιρίου που είναι η έδρα της προεδρίας, άφησε πίσω ένα σημαντικό μέρος της ελευθερίας του (αυτό δεν παύει να το επαναλαμβάνει). Τι κέρδισε όμως;
Το κέρδος ήταν ότι είχε άμεση συμμετοχή στις ιστορικές αλλαγές μέσα στη χώρα του -έπρεπε να δημιουργηθεί ένα δημοκρατικό κράτος ουσιαστικά εκ του μηδενός-, ότι μπορούσε να δράσει, να επηρεάσει, να συμβάλει αποφασιστικά σε αυτές τις αλλαγές.
Είχα την ευκαιρία να συναντήσω τον Βάτσλαβ Χάβελ στην Πράγα, λίγους μήνες αφότου έγινε πρόεδρος της Τσεχοσλοβακίας. Ο χρόνος που ζήτησα για τη συνέντευξη (και μου δόθηκε) ήταν πολύς. Επιπλέον, πήρα και παράταση. Κρατώ την εικόνα ενός ανθρώπου εξαιρετικά συνεσταλμένου και ταυτόχρονα δυνατού. Ενός ανθρώπου με ισχυρές πεποιθήσεις, αλλά επίσης με αμφιβολίες και ερωτήματα. Οι παρατηρήσεις του για κάποιες «ασήμαντες λεπτομέρειες» έδιναν με μια φράση το στίγμα μιας εποχής:
Οταν ο Βάτσλαβ Χάβελ έφθασε στον Πύργο, διαπίστωσε ότι πουθενά δεν υπήρχαν ρολόγια. Ούτε ένα. Θεώρησε την απουσία τους συμβολική, αφού «επί δεκαετίες οι ένοικοί του δεν χρειάστηκε να ξέρουν τι ώρα είναι, διότι ο χρόνος είχε σταματήσει, η Ιστορία είχε διακοπεί, όχι μόνο στην Πράγα, αλλά σε όλη την Τσεχοσλοβακία...».
Στην Ελλάδα, οι παλιοί αντιφρονούντες των κομμουνιστικών καθεστώτων δεν έτυχαν συμπάθειας ή αλληλεγγύης. Απεναντίας. Οι αντιφρονούντες -Ρώσοι, Πολωνοί, Ρουμάνοι, Τσέχοι- ήταν περίπου «ύποπτοι». Η συμπάθεια, έως τύφλωσης, στρεφόταν προς αυτά τα λαμπρά καθεστώτα και τις ηγεσίες τους.
Παλιός αντιφρονών και ο Τσέχος πρώην πρόεδρος Βάτσλαβ Χάβελ. Το βιβλίο του «Να πούμε την αλήθεια» προϋποθέτει ότι ο αναγνώστης έχει συνειδητοποιήσει -έστω σήμερα, έστω εκ των υστέρων- για ποιον λόγο επί δεκαετίες δεν υπήρχαν ρολόγια στον Πύργο της Πράγας.
ΥΓ. Ο Τόμισλαβ Νίκολιτς, ο Νο 2 του ακραίου εθνικιστικού Σερβικού Ριζοσπαστικού Κόμματος, εξελέγη πρόεδρος της Βουλής της Σερβίας. Το Βελιγράδι αποκτά απ’ ευθείας επαφή με το Δικαστήριο της Χάγης, όπου βρίσκεται υπόδικος ο Νο 1 ηγέτης αυτού του κόμματος, ο διαβόητος Βόισλαβ Σέσελι.
________________________________________
ΜΙΚΡΟ ΑΛΦΑΒΗΤΑΡΙΟ
Κ και Τ, όπως ένας Κλέφτης στην Τεχεράνη
Την προηγούμενη φορά, η είδηση ότι στο Ιράν η Διεύθυνση Τουρισμού της επαρχίας Μαζανταράν κατασκευάζει έναν γυάλινο τοίχο στις ακτές της Κασπίας για να κολυμπούν χωριστά οι γυναίκες από τους άνδρες -απαρτχάιντ στην παραλία- μας υπενθύμιζε ότι στη χώρα του προέδρου Αχμεντινετζάντ πράγματι... η φαντασία είναι στην εξουσία. Τώρα, άλλη μία είδηση που έρχεται πάλι από το Ιράν. Μια είδηση σχετικά με τη σύλληψη ενός κλέφτη που η περίπτωσή του έχει βάλει σε μεγάλους μπελάδες το καθεστώς, διότι πρέπει να επιστρατεύσει άλλη μία φορά όλη τη φαντασία του. Οπως ξέρετε, στο Ιράν (και σε έτερα συγγενή καθεστώτα) ο κλέφτης τιμωρείται με ακρωτηριασμό του χεριού του. Κλοπή. Σύλληψη. Ομολογία. Πολύ απλό. Σου κόβουν το δεξί χέρι, για να μάθεις και να μην ξανακλέψεις. Μένει το αριστερό. Τι γίνεται εάν υποτροπιάσεις; Σου κόβουν και το άλλο χέρι και το πρόβλημα λύνεται, πλέον, οριστικά. Κάπως έτσι λειτουργεί αυτό το ανθρωπιστικό σύστημα απονομής δικαιοσύνης. Πρόσφατα, στην Τεχεράνη, συνελήφθη ένας νέος για μια μικροκλοπή. Παραδέχτηκε την πράξη του, αλλά επιπλέον ομολόγησε ότι έχει διαπράξει και άλλες, όλες μαζί έξι κλοπές. Οι ιρανικές αρχές δεν ξέρουν τι να κάνουν με αυτή την υπόθεση. Για τις δύο κλοπές, θα του κόψουν τα χέρια. Για τις υπόλοιπες τέσσερις; Θα τον δικάσουν ίσως κατά συγχώνευση; Μπα, πολύ δυτικό μου φαίνεται. Πάντως, προς το παρόν δεν έχουν αποφασίσει. Βλέπετε; Ακόμη και για ένα καθεστώς όπως το ιρανικό, όπου η φαντασία είναι στην εξουσία, υπάρχουν δύσκολες υποθέσεις. Κι αυτός ο ταλαίπωρος Ιρανός κλέφτης τι το ’θελε να ομολογήσει και τις άλλες κλοπές; Εάν ήταν τουλάχιστον σαν την ινδική θεότητα Κάλι (με τα πολλά χέρια), όλα θα ήταν πολύ πιο απλά...
ΥΓ. Ο Τόμισλαβ Νίκολιτς, ο Νο 2 του ακραίου εθνικιστικού Σερβικού Ριζοσπαστικού Κόμματος, εξελέγη πρόεδρος της Βουλής της Σερβίας. Το Βελιγράδι αποκτά απ’ ευθείας επαφή με το Δικαστήριο της Χάγης, όπου βρίσκεται υπόδικος ο Νο 1 ηγέτης αυτού του κόμματος, ο διαβόητος Βόισλαβ Σέσελι.
________________________________________
«Μου επιτρέπετε να σας διακόψω;»
Οι Γάλλοι την Κυριακή εξέλεξαν Πρόεδρο της Δημοκρατίας για τα επόμενα πέντε χρόνια. Το σχόλιο της στήλης δεν έχει σχέση με την έκβαση του αποτελέσματος, με τον νικητή ή την ηττημένη των προεδρικών εκλογών. Θα σταθώ τέσσερις ημέρες πριν από την προεδρική εκλογή• στην «τηλεμαχία» ανάμεσα στους δύο αντιπάλους. Την παρακολούθησα προσεκτικά, κυρίως επειδή ήθελα να δω πώς θα αντιμετώπιζαν η Σ. Ρουαγιάλ και ο Ν. Σαρκοζί ο ένας τον άλλον.
Εντάξει, δεν ήταν μια συζήτηση υψηλών ιδεών και πολιτικών οραμάτων. Κανείς δεν περίμενε κάτι τέτοιο, έτσι κι αλλιώς. Ομως, επί 2 ώρες και 15 λεπτά, με ίσο χρόνο για τον καθένα, οι δύο αντίπαλοι συζητούσαν. Εγινε διάλογος. Εγινε συζήτηση και όχι παράλληλοι μονόλογοι.
Σαρκοζί και Ρουαγιάλ μίλησαν για κάποια από τα σημαντικά προβλήματα που αντιμετωπίζει η Γαλλία -δημοκρατία και θεσμοί, ασφάλεια και εγκληματικότητα, παιδεία, περιβάλλον. Εξέθεσαν τις απόψεις τους. Συμφωνείς ή διαφωνείς, αυτό είναι ένα άλλο ζήτημα. Πλην όμως, μπορούσες να καταλάβεις τι προτείνουν και σε τι αποκλίνουν.
Ακόμη και στις πιο έντονες στιγμές της συζήτησης, και υπήρξαν τέτοιες, οι δύο αντίπαλοι δεν ξεπέρασαν τα όρια. «Μου επιτρέπετε να σας διακόψω;» (Σ.Ρ.), «Βεβαίως» (Ν.Σ.). Αυτό δεν είναι θέμα υποκριτικής αβρότητας, αλλά τήρησης των βασικών κανόνων που απαιτεί η (πολιτική) συζήτηση. Και τους τήρησαν.
Παρακολουθώντας την τηλεοπτική μονομαχία των δύο Γάλλων πολιτικών, ήταν αναπόφευκτες οι αναγωγές και συγκρίσεις με την ημετέρα κυρίαρχη κατάσταση. Εννοώ, δηλαδή το πώς γίνεται στην Ελλάδα -ορθότερα, πώς δεν γίνεται- εν γένει η συζήτηση και εν προκειμένω η πολιτική συζήτηση.
Πολλούς συμπατριώτες μας τους ενοχλούν οι συγκρίσεις, αλλά τι να κάνουμε. Στη Γαλλία υπάρχει κουλτούρα του διαλόγου, υπάρχει ένας πολιτικός πολιτισμός που επιτρέπει ακριβώς να γίνεται πολιτική συζήτηση. Στην Ελλάδα, αντί για κουλτούρα του διαλόγου υπάρχει δυστυχώς κουλτούρα της κερκίδας.
Καθημερινά παρακολουθούμε τον πολιτικό κόσμο (εξαιρέσεις υπάρχουν) να δίνει δωρεάν μαθήματα μη συζήτησης. Ο πιο καλός «συζητητής» είναι αυτός που δεν επιτρέπει στον άλλο να σταυρώσει λέξη. Συνήθως, φωνάζουν όλοι μαζί: ο ένας το κομματικό μακρύ του, ο άλλος το κομματικό κοντό του.
Χαμηλής ποιότητας θέαμα, η πρόσφατη αναμέτρηση στη Βουλή ανάμεσα στον πρωθυπουργό και τον αρχηγό της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Θλιβεροί προσωπικοί χαρακτηρισμοί. Ολοταχώς πίσω, στο βαθύ παρελθόν. Απέχουμε πολύ, πάρα πολύ, από τη διεξαγωγή μιας συζήτησης σαν αυτήν των δύο Γάλλων πολιτικών. Δεν ξέρουμε να συζητάμε, αυτό είναι γεγονός. Και το χειρότερο: μάλλον δεν μας πειράζει.
«Οταν σε διάστημα ολίγων ετών περνάς από τον ρόλο του αντιφρονούντος σε αυτόν του Προέδρου, χωρίς αμφιβολία, όσο και αν ηχεί παράδοξο, χάνεις ένα μεγάλο μέρος της ελευθερίας σου.(...) Ως Πρόεδρος δεν μιλούσα για να υπερασπιστώ τις προσωπικές μου απόψεις, αλλά τη νεογέννητη Δημοκρατία μας και τους συμπολίτες μου. Δεν έλεγα ψέματα, όμως δεν μιλούσα εξ ονόματός μου (...) Αγάπησα την εξουσία; Η εξουσία διαφθείρει; Σας διαβεβαιώ ότι ζω πολύ ωραία τώρα, χωρίς εκείνους τους περιστρεφόμενους φάρους των αστυνομικών οχημάτων...». Ετσι γράφει στο ιδιόμορφο και υπέροχο βιβλίο του, που μόλις κυκλοφόρησε, ο Βάτσλαβ Χάβελ.
Ενα βιβλίο απολογισμού, ασφαλώς. Δεν πρόκειται όμως για απομνημονεύματα. Κάθε άλλο.
«Για να πούμε την αλήθεια» («Α vrai dire», εκδόσεις de l’ Aube, Παρίσι), ο τίτλος του βιβλίου. Εκτός από τη Γαλλία, κυκλοφορεί ήδη στις ΗΠΑ, τη Μεγάλη Βρετανία, τη Γερμανία, την Ισπανία, την Ιταλία.
«Για να πούμε την αλήθεια». Ενας πολιτικός στοχασμός απλωμένος σε 430 σελίδες. Στοχασμός που καλύπτει την περίοδο από το 1986 ώς το 2006, αλλά επικεντρώνεται ακριβώς στα δεκατρία χρόνια κατά τα οποία ο Βάτσλαβ Χάβελ βρισκόταν στην κορυφή της εξουσίας. Ζωντανή Ιστορία με αφηγητή εκείνον που με διαφορετικές ιδιότητες, είτε από τη φυλακή είτε από τον Πύργο της Πράγας, ήταν πρωταγωνιστής. Ο ίδιος όμως με την εντυπωσιακή σεμνότητά του -αυθεντική, όχι τάχα μου και δήθεν- σημειώνει στον πρόλογο ότι το βιβλίο του είναι ένα «κολάζ» με κάποιες ιδιαιτερότητες.
«Για να πούμε την αλήθεια...». Σημειώσεις που ο Βάτσλαβ Χάβελ κρατούσε όταν ήταν Πρόεδρος της Τσεχοσλοβακίας (1989-1992) και κατόπιν της Τσεχικής Δημοκρατίας (1993-2003). Σημειώσεις μεταγενέστερες, δηλαδή «μετά την εξουσία»• όπως δηλώνεται στον εμβληματικό υπότιτλο. Ολο αυτό το υλικό έχει ενταχθεί με μαεστρία σε μια μακρά συζήτηση με έναν συνομιλητή- τον Τσέχο δημοσιογράφο Κάρελ Χβίζνταλα- ο οποίος θα μπορούσε να είναι ήρωας θεατρικού έργου του.
Βάτσλαβ Χάβελ. Επιφανής θεατρικός συγγραφέας, στο ρεύμα του θεάτρου του παραλόγου (δεδομένης της εποχής και του τόπου). Διάσημος αντιφρονών. Από τους ιδρυτές της Χάρτας ’77. Φυλακισμένος του κομμουνιστικού καθεστώτος. Ηγέτης της βελούδινης επανάστασης τον Νοέμβριο του 1989. Πρόεδρος της Τσεχοσλοβακίας (ο τελευταίος) και Πρόεδρος της Τσεχικής Δημοκρατίας (ο πρώτος). Μια ζωή πέρα από τα κοινά μέτρα.
Στο βιβλίο του ο Βάτσλαβ Χάβελ δεν αναφέρεται μόνο στη χώρα του. Κατ’ εξοχήν Ευρωπαίος, όπως ξέρουν να είναι οι αληθινοί Κεντροευρωπαίοι. Τον θλίβει το γεγονός ότι η Ευρωπαϊκή Ενωση παρουσιάζεται σήμερα υπερβολικά «τεχνοκρατική». Και όχι μόνον αυτό. Θέλει να γίνει η Ευρώπη μια «πραγματική πολιτική ένωση». Θέτει, δηλαδή, το μεγάλο ζήτημα για το οποίο ελάχιστοι σήμερα μιλούν.
«Στην Ευρώπη σήμερα λείπει μια πολιτική πνοή, αλλά και μια πραγματική πνευματική διάσταση. Διαβάσατε την πρόσφατη κοινή διακήρυξη με την ευκαιρία της επετείου από την υπογραφή της Συνθήκης της Ρώμης; Είναι θλιβερά ανεπαρκής. Ενα κείμενο που δεν θα το έγραφε ούτε ο πιο μέτριος ευρωπαϊστής αρθρογράφος. Πρέπει να αφυπνίσουμε την Ευρώπη», σημειώνει με φανερή πικρία.
Περνώντας ο Βάτσλαβ Χάβελ το κατώφλι του περίφημου Πύργου της Πράγας, αυτού του δαιδαλώδους κτιρίου που είναι η έδρα της προεδρίας, άφησε πίσω ένα σημαντικό μέρος της ελευθερίας του (αυτό δεν παύει να το επαναλαμβάνει). Τι κέρδισε όμως;
Το κέρδος ήταν ότι είχε άμεση συμμετοχή στις ιστορικές αλλαγές μέσα στη χώρα του -έπρεπε να δημιουργηθεί ένα δημοκρατικό κράτος ουσιαστικά εκ του μηδενός-, ότι μπορούσε να δράσει, να επηρεάσει, να συμβάλει αποφασιστικά σε αυτές τις αλλαγές.
Είχα την ευκαιρία να συναντήσω τον Βάτσλαβ Χάβελ στην Πράγα, λίγους μήνες αφότου έγινε πρόεδρος της Τσεχοσλοβακίας. Ο χρόνος που ζήτησα για τη συνέντευξη (και μου δόθηκε) ήταν πολύς. Επιπλέον, πήρα και παράταση. Κρατώ την εικόνα ενός ανθρώπου εξαιρετικά συνεσταλμένου και ταυτόχρονα δυνατού. Ενός ανθρώπου με ισχυρές πεποιθήσεις, αλλά επίσης με αμφιβολίες και ερωτήματα. Οι παρατηρήσεις του για κάποιες «ασήμαντες λεπτομέρειες» έδιναν με μια φράση το στίγμα μιας εποχής:
Οταν ο Βάτσλαβ Χάβελ έφθασε στον Πύργο, διαπίστωσε ότι πουθενά δεν υπήρχαν ρολόγια. Ούτε ένα. Θεώρησε την απουσία τους συμβολική, αφού «επί δεκαετίες οι ένοικοί του δεν χρειάστηκε να ξέρουν τι ώρα είναι, διότι ο χρόνος είχε σταματήσει, η Ιστορία είχε διακοπεί, όχι μόνο στην Πράγα, αλλά σε όλη την Τσεχοσλοβακία...».
Στην Ελλάδα, οι παλιοί αντιφρονούντες των κομμουνιστικών καθεστώτων δεν έτυχαν συμπάθειας ή αλληλεγγύης. Απεναντίας. Οι αντιφρονούντες -Ρώσοι, Πολωνοί, Ρουμάνοι, Τσέχοι- ήταν περίπου «ύποπτοι». Η συμπάθεια, έως τύφλωσης, στρεφόταν προς αυτά τα λαμπρά καθεστώτα και τις ηγεσίες τους.
Παλιός αντιφρονών και ο Τσέχος πρώην πρόεδρος Βάτσλαβ Χάβελ. Το βιβλίο του «Να πούμε την αλήθεια» προϋποθέτει ότι ο αναγνώστης έχει συνειδητοποιήσει -έστω σήμερα, έστω εκ των υστέρων- για ποιον λόγο επί δεκαετίες δεν υπήρχαν ρολόγια στον Πύργο της Πράγας.
ΥΓ. Ο Τόμισλαβ Νίκολιτς, ο Νο 2 του ακραίου εθνικιστικού Σερβικού Ριζοσπαστικού Κόμματος, εξελέγη πρόεδρος της Βουλής της Σερβίας. Το Βελιγράδι αποκτά απ’ ευθείας επαφή με το Δικαστήριο της Χάγης, όπου βρίσκεται υπόδικος ο Νο 1 ηγέτης αυτού του κόμματος, ο διαβόητος Βόισλαβ Σέσελι.
________________________________________
ΜΙΚΡΟ ΑΛΦΑΒΗΤΑΡΙΟ
Κ και Τ, όπως ένας Κλέφτης στην Τεχεράνη
Την προηγούμενη φορά, η είδηση ότι στο Ιράν η Διεύθυνση Τουρισμού της επαρχίας Μαζανταράν κατασκευάζει έναν γυάλινο τοίχο στις ακτές της Κασπίας για να κολυμπούν χωριστά οι γυναίκες από τους άνδρες -απαρτχάιντ στην παραλία- μας υπενθύμιζε ότι στη χώρα του προέδρου Αχμεντινετζάντ πράγματι... η φαντασία είναι στην εξουσία. Τώρα, άλλη μία είδηση που έρχεται πάλι από το Ιράν. Μια είδηση σχετικά με τη σύλληψη ενός κλέφτη που η περίπτωσή του έχει βάλει σε μεγάλους μπελάδες το καθεστώς, διότι πρέπει να επιστρατεύσει άλλη μία φορά όλη τη φαντασία του. Οπως ξέρετε, στο Ιράν (και σε έτερα συγγενή καθεστώτα) ο κλέφτης τιμωρείται με ακρωτηριασμό του χεριού του. Κλοπή. Σύλληψη. Ομολογία. Πολύ απλό. Σου κόβουν το δεξί χέρι, για να μάθεις και να μην ξανακλέψεις. Μένει το αριστερό. Τι γίνεται εάν υποτροπιάσεις; Σου κόβουν και το άλλο χέρι και το πρόβλημα λύνεται, πλέον, οριστικά. Κάπως έτσι λειτουργεί αυτό το ανθρωπιστικό σύστημα απονομής δικαιοσύνης. Πρόσφατα, στην Τεχεράνη, συνελήφθη ένας νέος για μια μικροκλοπή. Παραδέχτηκε την πράξη του, αλλά επιπλέον ομολόγησε ότι έχει διαπράξει και άλλες, όλες μαζί έξι κλοπές. Οι ιρανικές αρχές δεν ξέρουν τι να κάνουν με αυτή την υπόθεση. Για τις δύο κλοπές, θα του κόψουν τα χέρια. Για τις υπόλοιπες τέσσερις; Θα τον δικάσουν ίσως κατά συγχώνευση; Μπα, πολύ δυτικό μου φαίνεται. Πάντως, προς το παρόν δεν έχουν αποφασίσει. Βλέπετε; Ακόμη και για ένα καθεστώς όπως το ιρανικό, όπου η φαντασία είναι στην εξουσία, υπάρχουν δύσκολες υποθέσεις. Κι αυτός ο ταλαίπωρος Ιρανός κλέφτης τι το ’θελε να ομολογήσει και τις άλλες κλοπές; Εάν ήταν τουλάχιστον σαν την ινδική θεότητα Κάλι (με τα πολλά χέρια), όλα θα ήταν πολύ πιο απλά...
ΥΓ. Ο Τόμισλαβ Νίκολιτς, ο Νο 2 του ακραίου εθνικιστικού Σερβικού Ριζοσπαστικού Κόμματος, εξελέγη πρόεδρος της Βουλής της Σερβίας. Το Βελιγράδι αποκτά απ’ ευθείας επαφή με το Δικαστήριο της Χάγης, όπου βρίσκεται υπόδικος ο Νο 1 ηγέτης αυτού του κόμματος, ο διαβόητος Βόισλαβ Σέσελι.
________________________________________
«Μου επιτρέπετε να σας διακόψω;»
Οι Γάλλοι την Κυριακή εξέλεξαν Πρόεδρο της Δημοκρατίας για τα επόμενα πέντε χρόνια. Το σχόλιο της στήλης δεν έχει σχέση με την έκβαση του αποτελέσματος, με τον νικητή ή την ηττημένη των προεδρικών εκλογών. Θα σταθώ τέσσερις ημέρες πριν από την προεδρική εκλογή• στην «τηλεμαχία» ανάμεσα στους δύο αντιπάλους. Την παρακολούθησα προσεκτικά, κυρίως επειδή ήθελα να δω πώς θα αντιμετώπιζαν η Σ. Ρουαγιάλ και ο Ν. Σαρκοζί ο ένας τον άλλον.
Εντάξει, δεν ήταν μια συζήτηση υψηλών ιδεών και πολιτικών οραμάτων. Κανείς δεν περίμενε κάτι τέτοιο, έτσι κι αλλιώς. Ομως, επί 2 ώρες και 15 λεπτά, με ίσο χρόνο για τον καθένα, οι δύο αντίπαλοι συζητούσαν. Εγινε διάλογος. Εγινε συζήτηση και όχι παράλληλοι μονόλογοι.
Σαρκοζί και Ρουαγιάλ μίλησαν για κάποια από τα σημαντικά προβλήματα που αντιμετωπίζει η Γαλλία -δημοκρατία και θεσμοί, ασφάλεια και εγκληματικότητα, παιδεία, περιβάλλον. Εξέθεσαν τις απόψεις τους. Συμφωνείς ή διαφωνείς, αυτό είναι ένα άλλο ζήτημα. Πλην όμως, μπορούσες να καταλάβεις τι προτείνουν και σε τι αποκλίνουν.
Ακόμη και στις πιο έντονες στιγμές της συζήτησης, και υπήρξαν τέτοιες, οι δύο αντίπαλοι δεν ξεπέρασαν τα όρια. «Μου επιτρέπετε να σας διακόψω;» (Σ.Ρ.), «Βεβαίως» (Ν.Σ.). Αυτό δεν είναι θέμα υποκριτικής αβρότητας, αλλά τήρησης των βασικών κανόνων που απαιτεί η (πολιτική) συζήτηση. Και τους τήρησαν.
Παρακολουθώντας την τηλεοπτική μονομαχία των δύο Γάλλων πολιτικών, ήταν αναπόφευκτες οι αναγωγές και συγκρίσεις με την ημετέρα κυρίαρχη κατάσταση. Εννοώ, δηλαδή το πώς γίνεται στην Ελλάδα -ορθότερα, πώς δεν γίνεται- εν γένει η συζήτηση και εν προκειμένω η πολιτική συζήτηση.
Πολλούς συμπατριώτες μας τους ενοχλούν οι συγκρίσεις, αλλά τι να κάνουμε. Στη Γαλλία υπάρχει κουλτούρα του διαλόγου, υπάρχει ένας πολιτικός πολιτισμός που επιτρέπει ακριβώς να γίνεται πολιτική συζήτηση. Στην Ελλάδα, αντί για κουλτούρα του διαλόγου υπάρχει δυστυχώς κουλτούρα της κερκίδας.
Καθημερινά παρακολουθούμε τον πολιτικό κόσμο (εξαιρέσεις υπάρχουν) να δίνει δωρεάν μαθήματα μη συζήτησης. Ο πιο καλός «συζητητής» είναι αυτός που δεν επιτρέπει στον άλλο να σταυρώσει λέξη. Συνήθως, φωνάζουν όλοι μαζί: ο ένας το κομματικό μακρύ του, ο άλλος το κομματικό κοντό του.
Χαμηλής ποιότητας θέαμα, η πρόσφατη αναμέτρηση στη Βουλή ανάμεσα στον πρωθυπουργό και τον αρχηγό της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Θλιβεροί προσωπικοί χαρακτηρισμοί. Ολοταχώς πίσω, στο βαθύ παρελθόν. Απέχουμε πολύ, πάρα πολύ, από τη διεξαγωγή μιας συζήτησης σαν αυτήν των δύο Γάλλων πολιτικών. Δεν ξέρουμε να συζητάμε, αυτό είναι γεγονός. Και το χειρότερο: μάλλον δεν μας πειράζει.
