Πέρα από το σκάνδαλο

Το σκάνδαλο των δομημένων ομολόγων που διοχετεύθηκαν υπερτιμημένα στα ασφαλιστικά ταμεία θα εξακολουθεί να κυριαρχεί στην ελληνική πολιτική αντιπαράθεση, εφόσον έρχονται στο φως διαρκώς νέες πληροφορίες που εκθέτουν την κυβέρνηση για τους χειρισμούς της. Με την πλάτη στον τοίχο, ο υπουργός Οικονομίας Γιώργος Αλογοσκούφης, αντί να δώσει τις οφειλόμενες εξηγήσεις, απαντά επαναλαμβάνοντας με ολοένα μεγαλύτερη οξύτητα τις ίδιες επιθέσεις κατά του ΠΑΣΟΚ: ότι «ως κυβέρνηση πρωτοστάτησε στη λεηλασία των αποταμιεύσεων των Ελλήνων πολιτών μέσω του Χρηματιστηρίου».

Η επίμονη απόπειρα μετατόπισης του θέματος στη χρηματιστηριακή κατάρρευση του 1999 είναι άστοχη τουλάχιστον για δύο λόγους: Όσοι, πολλοί δυστυχώς, έπαιξαν τότε τα λεφτά τους και τα έχασαν, το έκαναν ατομικά, με προσωπική τους απόφαση και ευθύνη. Εκ των υστέρων μπορούμε να επικρίνουμε την τότε κυβέρνηση και τις αρμόδιες αρχές, διότι δεν φρόντισαν αρκετά αποφασιστικά να καταστείλουν με πληρέστερη ενημέρωση την επενδυτική υστερία της εποχής εκείνης, διότι άργησαν να τη διαγνώσουν και τηρούσαν ουδέτερη στάση, ή και ευμενή, ελπίζοντας σε οφέλη από τη γενικευμένη οικονομική ευφορία. Ας θυμηθούμε πάντως και ότι όποιοι υπεύθυνοι το προσπάθησαν πιο έγκαιρα, δεν εισακούσθηκαν στο κλίμα που επικρατούσε• μάλλον εξόργιζαν τους μικροεπενδυτές ότι πάνε να τους χαλάσουν το παιχνίδι του εύκολου κέρδους. Ούτε η Νέα Δημοκρατία άλλωστε, από τη θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης, είχε τολμήσει να προειδοποιήσει τον κόσμο στη φάση της τρελής ανόδου. Εντελώς διαφορετική είναι όμως η περίπτωση των Ταμείων. Εκεί οι ασφαλισμένοι καταθέτουν υποχρεωτικά τις εισφορές τους χωρίς να έχουν καμία άλλη επιλογή. Η ευθύνη για την καλή διαχείριση αυτών των εισφορών εντοπίζεται έτσι αποκλειστικά στις διοικήσεις των Ταμείων, που διόρισε η κυβέρνηση, στην εποπτεία τους, που δεν λειτούργησε και πάλι με ευθύνη της κυβέρνησης, για δε τη ζημία που υπέστησαν τα Ταμεία από την ασύμφορη αγορά κρατικών ομολόγων που εξέδωσε η ίδια η κυβέρνηση, κανείς δεν μπορεί να πεισθεί ότι την αγνοούσε, όπως ισχυρίζεται.

Oι επενδύσεις των Ταμείων είναι ωστόσο μακροπρόθεσμες, και εδώ έχουμε τον δεύτερο λόγο που ανατρέπει τα περί «λεηλασίας» την περίοδο 2000-2003. Διότι λογιστικά μπορεί τότε οι τοποθετήσεις τους να έπεσαν, κατόπιν όμως ανέβηκαν, και μάλιστα τόσο, ώστε να προσφέρουν τις 2 από τις 5,3 ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ που επαίρεται η κυβέρνηση ότι μείωσε το δημόσιο έλλειμμα! (Βλέπε σχετικά την τελευταία τριμηνιαία έκθεση για την ελληνική οικονομία της Εurobank). Αυτό ήταν αποτέλεσμα της συνολικής ανοδικής πορείας των τίτλων, στην Ελλάδα και διεθνώς, όχι κάποιας ιδιαίτερα επιτυχούς διαχείρισης, για την οποία λείπουν ακόμα οι γνώσεις στο ασφαλιστικό μας σύστημα. Αλλά αποφεύγοντας τη διαφάνεια και ευτελίζοντας την αναγκαία πολιτική συζήτηση επί της ουσίας, η κυβέρνηση της Ν.Δ. αποτελεί θλιβερή εξαίρεση στη διεθνή σκηνή. Οι διακυμάνσεις της αξίας των τίτλων στις αγορές κεφαλαίων, τα νέα σύνθετα επενδυτικά εργαλεία και, ιδίως, ο ολοένα μεγαλύτερος ρόλος που παίζουν στη διαμόρφωσή τους κερδοσκοπικά κεφάλαια (όπως τα hedge funds που διακινούν 1,4 τρισ. δολάρια ανά τον πλανήτη) αποτελούν σοβαρό πρόβλημα που απασχολεί όλες τις κυβερνήσεις για την προστασία των επενδυτών/αποταμιευτών.Στη βάση εισήγησης του Φόρουμ για τη Χρηματοοικονομική Σταθερότητα συζήτησαν το περασμένο Σάββατο στο Πότσνταμ οι υπουργοί Οικονομικών του G8 (των επτά ισχυρότερων οικονομιών και της Ρωσίας) για τη στενότερη συνεργασία μεταξύ των εθνικών εποπτικών αρχών και με τις τράπεζες. Αντιρρήσεις των ΗΠΑ και της Βρετανίας δεν επέτρεψαν να υιοθετηθεί κώδικας κανόνων για τα hedge funds, όπως επεδίωκε ο προεδρεύων Γερμανός Πέερ Στάινμπρικ και άλλες ευρωπαϊκές χώρες, με τη συμβολή και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Για την ώρα οι υπουργοί του G8 απλώς στήριξαν τις προτάσεις για καλύτερη πληροφόρηση και ανάλυση των κινδύνων.

Τον έλεγχο τέτοιων κερδοσκοπικών δραστηριοτήτων τους είχαν ζητήσει συνδικάτα εργαζομένων από όλον τον κόσμο. Και είναι ένα από τα κεντρικά θέματα του συνεδρίου που διεξάγει αυτές τις μέρες στη Σεβίλλη η Συνομοσπονδία των Ευρωπαϊκών Συνδικάτων (ΣΕΣ), με τη συμμετοχή χιλίων και πλέον αντιπροσώπων από 36 χώρες. Τη ΣΕΣ δεν ανησυχούν μόνο κίνδυνοι για τις αποταμιεύσεις των ασφαλισμένων, αλλά και για την απασχόληση. Διότι με την τάση για διαρκώς πιο βραχυπρόθεσμη οπτική μεταξύ των χρηματοοικονομικών επενδυτών οι επιχειρήσεις αντιμετωπίζονται κυρίως σαν όχημα για κερδοσκοπία, αντί να προάγονται επενδύσεις σε νέα προϊόντα και υπηρεσίες, υψηλότερη παραγωγικότητα, καλύτερες τεχνολογίες.

Αυτήν την όψη του «καπιταλισμού του καζίνου», επιχειρήσεις καθ΄ όλα παραγωγικές να αγοράζονται για να διαλυθούν με το μέγιστο κέρδος, εδώ δεν την έχουμε ζήσει ακόμα, καθώς ελάχιστα ξένα κεφάλαια επενδύονται στη χώρα μας. Γύρω μας όμως εξαπλώνεται. Από τη διεθνή συζήτηση για την αντιμετώπιση της χρηματοοικονομικής κερδοσκοπικής δραστηριότητας έχουμε χρήσιμες ιδέες να αντλήσουμε, για τα Ταμεία και όχι μόνο.