Εστω μια «μικρή ιδέα» από την Ελλάδα για μια μεγάλη Ε.Ε.

Σε μια υποθετική δημοσκόπηση στο ερώτημα «Είστε υπέρ μιας ενωμένης Ευρώπης;» η συντριπτική πλειοψηφία στη χώρα μας θα απαντούσε «ναι». Στο επόμενο ερώτημα «Νομίζετε ότι μια ενωμένη Ευρώπη θα εξυπηρετεί καλύτερα τα εθνικά μας συμφέροντα;», υποθέτω ότι και πάλι η μεγάλη πλειοψηφία θα απαντούσε θετικά. Αν υπήρχε, όμως, και τρίτο ερώτημα: «Και σεις τι προτείνετε για να ενισχύσετε αυτή την Ευρώπη;» η απάντηση θα ήταν μάλλον μια αμήχανη σιωπή.

Κανείς δεν αμφισβητεί ότι η Ευρωπαϊκή Ενωση περνάει μία σοβαρή κρίση, τη βαθύτερη ίσως της ιστορίας της. Μία κρίση που κατά μεγάλο μέτρο οφείλεται στην αισιόδοξη όσο και παράτολμη απόφαση να δοκιμάσει την εμβάθυνσή της με ένα «Σύνταγμα» ταυτόχρονα με μία μεγάλη διεύρυνση. Μερικοί εταίροι θεώρησαν τη διεύρυνση απαραίτητη μετά την κατάρρευση του διπολισμού, άλλοι την ενθάρρυναν με την οπισθόβουλη σκέψη να νερώσουν όσο γίνεται την ευρωπαϊκή προσπάθεια. Οι περισσότεροι μάλλον αφελώς ακολούθησαν. Αλλά τώρα, βεβαίως, δεν είναι η ώρα για καταλογισμό ευθυνών. Το γεγονός παραμένει ότι η Ευρωπαϊκή Ενωση αυτή τη στιγμή από τη μια μεριά ακούει να χτυπούν την πόρτα της πλήθος άλλων υποψηφίων -με αμφίβολα, μάλιστα, διαπιστευτήρια «ευρωπαϊσμού»- και από την άλλη νιώθει πως δεν έχει πια πειστική παρουσία στις μεγάλες διεθνείς εξελίξεις. Και είναι φανερό ότι πολλοί εταίροι (όχι όλοι!) αναζητούν τον δρόμο που θα οδηγήσει την Ευρώπη και πάλι στην αρχική πορεία που χάραξαν οι Εξι της Ρώμης. Για την ώρα, δεν έχουμε δει παρά μόνο το ευχολόγιο της πρόσφατης κοινής δήλωσης του Βερολίνου, μερικές μεμονωμένες προτάσεις και ιδέες που προβάλλονται και κάποιες γενικότητες για την ανάγκη ανακαίνισης του ευρωπαϊκού οικοδομήματος. Τώρα περιμένουμε να δούμε, αν η γερμανική προεδρία πριν τελειώσει θα έχει να κάνει κάποιες συγκεκριμένες προτάσεις.

Ας γυρίσουμε εδώ στο αποτέλεσμα της (υποθετικής) δημοσκόπησης και ας διερωτηθούμε: Αφού πιστεύουμε ότι μια ενωμένη Ευρώπη εξυπηρετεί καλύτερα τα εθνικά μας συμφέροντα, σημαίνει πως πιστέψαμε εξαρχής -και αυτό είναι αναμφισβήτητο- ότι μας προσέφερε ένα έρεισμα στο οποίο να στηριχθούμε σε μια ώρα κρίσης, ιδιαίτερα μιας κρίσης από ανατολών. Με τα χρόνια, όμως, είδαμε το έρεισμα αυτό να αποσαθρώνεται σιγά σιγά, αφού η Ενωση δεν κατάφερε ως τώρα να αποκτήσει μια αξιόπιστη κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική άμυνας. Δεν θα έπρεπε τότε να είμαστε από τους πρώτους που θα δείξουμε το ενδιαφέρον μας για την ανόρθωση αυτού του ερείσματος; Να το δείξουν όχι οι τυχόν μεμονωμένοι ιδιώτες ή ινστιτούτα μελετών, αλλά η επίσημη Ελλάδα;

Κανείς δεν φαντάζεται βέβαια ότι αν βγει η Ελλάδα με μια συγκεκριμένη πρόταση σχετικά με τη νέα δομή της Ευρώπης, η πρότασή της θα γίνει ασμένως δεκτή. Αλλά ας δείξουμε τουλάχιστον ότι έχουμε κάποια εποικοδομητική ιδέα, ότι μπορούμε να βάλουμε και εμείς ένα λιθαράκι στο νέο ευρωπαϊκό οικοδόμημα, να συμμερισθούμε με άλλους τις σκέψεις και τις προτάσεις μας, αντί να περιμένουμε να συνταχθούμε με κάποια πλειοψηφία που θα σχηματισθεί τελικά -αν σχηματισθεί.

Ακούγονται γενικά και αόριστα μερικές σκέψεις, όπως π.χ. η Ευρώπη α λα καρτ, η Ευρώπη των πολλών ταχυτήτων, η Ευρώπη των συγκεντρικών κύκλων. Σκέψεις που αξίζουν περισσότερη επεξεργασία. Η χώρα μας έχει κάνει από χρόνια τώρα δύο επιλογές που μας έχουν φέρει να συμμετέχουμε σε δύο μικρότερες ομάδες μέσα στην Ευρώπη, αφενός το κοινό νόμισμα και αφετέρου το Σέγκεν. Ασχετες οι δύο μεταξύ τους, αλλά ενδεικτικές των επιλογών που έχουμε ήδη κάνει να συμμετάσχουμε σε κάποιους εσωτερικούς κύκλους στενότερης συνεργασίας που δεν περιλαμβάνουν όλα τα μέλη της Ενωσης. Θα ήταν, άραγε, αυτή η πραγματικότητα (που άλλωστε έχει λειτουργήσει αποτελεσματικά ως τώρα) μια αφετηρία για περαιτέρω σκέψεις και, γιατί όχι, και προτάσεις;

Είμαστε ακόμη μακριά από τη διαμόρφωση συγκεκριμένων προτάσεων που να έρθουν στο τραπέζι κάποιας διαπραγμάτευσης. Αλλά θα πρέπει να διερωτηθούμε μήπως, αντί να περιμένουμε να στηρίξουμε ή να αποκρούσουμε προτάσεις άλλων εταίρων, θα μπορούσαμε και εμείς να προβάλλουμε μερικές δικές μας σκέψεις. Όχι ίσως στο σύνολο των προβλημάτων της μελλοντικής αναδιάρθρωσης, αλλά τουλάχιστον στον ένα τομέα κοινής δράσης που κυρίως μας ενδιαφέρει, δηλαδή τη διαμόρφωση μιας ευρωπαϊκής κοινής εξωτερικής πολιτικής. Για άλλους εταίρους είναι φυσικό ότι θα υπάρχουν άλλες προτεραιότητες σε άλλους τομείς. Η αναζήτηση ενός κοινού δρομολογίου για την περαιτέρω πορεία της Ευρώπης δεν πρόκειται να γίνει μόνο γύρω από ένα τραπέζι στις Βρυξέλλες. Θα γίνουν (και πιθανότατα ήδη γίνονται) μεταξύ των εταίρων επιμέρους συνεννοήσεις, διερευνήσεις, συμφωνίες πριν έρθουν τα θέματα στο τραπέζι. Ελπίζουμε όλοι πως στις διεργασίες αυτές παίρνει ήδη ενεργό μέρος και η Ελλάδα.

Η «εύκολη» λύση που ακούγεται τώρα θα ήταν να υιοθετηθεί μια μίνι-συμφωνία αντί για τη φιλόδοξη συνταγματική συνθήκη. Δεν είναι κάτι στο οποίο θα μπορούσαμε να πούμε όχι. Αλλά ούτε θα έπρεπε να θεωρήσουμε μια τέτοια τροπή ως οριστική λύση. Οποια και αν είναι η εξέλιξη στους προσεχείς μήνες, η Ελλάδα πρέπει να έχει κάτι θετικό να προτείνει. Δεν μπορούμε να εστιάζουμε τη συμβολή μας για την αναδόμηση της Ενωσης στο θέμα... των κυπριακών πλοίων και αεροπλάνων.

Ο Βύρων Θεοδωρόπουλος είναι Πρέσβης επί τιμή.