Σε αναζήτηση ευρωπαϊκής συνείδησης
Μιχάλης Μητσός, Τα Νέα, Δημοσιευμένο: 2007-06-25
Ουφ, πάει κι αυτό, ευτυχώς επήλθε συμβιβασμός, ένας συμβιβασμός είναι πάντα καλό πράγμα, το είπε η Μέρκελ, το είπε κι ο Καραμανλής, το ναυάγιο ακούγεται άσχημα, δεν είναι εύκολο να χαμογελάσεις όταν έρχεσαι από ναυάγιο, το επόμενο ραντεβού θα είναι η Διακυβερνητική, αλλά θα είναι καλοκαίρι, ποιος ασχολείται με την Ευρώπη ντάλα καλοκαίρι;
Πριν από λίγο καιρό, ο Γερμανός σκηνοθέτης Φόλκερ Σλέντορφ γύρισε μια ταινία για τις απεργίες που έγιναν το καλοκαίρι του 1980 στην Πολωνία. Πίστευε ότι με τον τρόπο αυτό θα ξεκινούσε στη χώρα του μια συζήτηση για τις επαναστατικές παρεκκλίσεις του εικοστού αιώνα. Την ίδια περίπου εποχή, μια σειρά νεαρών Πολωνών συγγραφέων άρχισαν να γράφουν βιβλία για τη δράση της οργάνωσης Μπάαντερ-Μάινχοφ, σε αντιπαράθεση με τις αποτυχημένες συνομιλίες που έγιναν τη δεκαετία του ΄80 ανάμεσα στο καθεστώς και τα συνδικάτα. Αλλά ούτε η μία πρωτοβουλία ούτε η άλλη είχαν απήχηση στο εγχώριο ακροατήριο. Οι Ευρωπαίοι δυσκολεύονται όχι μόνο να συμφωνήσουν σε μια κοινή εξωτερική ή ενεργειακή πολιτική, αλλά και να συζητήσουν τα προβλήματά τους, τα όνειρά τους, τις ιστορικές τους εμπειρίες.
Η φιλόδοξη προσπάθεια έκδοσης μιας ευρωπαϊκής εφημερίδας, του Εuropean, κράτησε εννιά χρόνια. Το κανάλι Εuronews δεν έχει καταφέρει να διαμορφώσει μια ευρωπαϊκή ταυτότητα και το κοινό του Αrte είναι κυρίως Γάλλοι και Γερμανοί. Οι Ευρωπαίοι δημοσιογράφοι γράφουν εκτενώς για τα βιβλία του Φουκουγιάμα και του Χάντινγκτον, αλλά δεν πολυσυζητούν μεταξύ τους για την ευρωπαϊκή κουλτούρα. Το βιβλίο του Τίμοθι Γκάρτον Ας «Στο Όνομα της Ευρώπης» προκάλεσε ενδιαφέρον στη Γερμανία και την Πολωνία αλλά όχι στη Γαλλία ή την Ισπανία, ενώ το τελευταίο βιβλίο του Βρετανού ιστορικού με τίτλο «Ελεύθερος Κόσμος» πέρασε εντελώς απαρατήρητο στην Ανατολική Ευρώπη. Στην Ευρώπη δεν υπάρχει το ισοδύναμο του Νew Υork Review of Βooks ούτε μια ιστοσελίδα που να δημοσιεύει τους τίτλους των μπεστ-σέλερ σε κάθε χώρα. Φταίει βέβαια η έλλειψη μιας κοινής γλώσσας. Αλλά φταίει και η αδυναμία να συγκροτηθεί μια κοινή συνείδηση.
Όπως επισημαίνει ο Πολωνός δημοσιογράφος Άνταμ Κρεμίνσκι, που διευθύνει από το 1973 το περιοδικό Πολίτικα, οι προσπάθειες που έχουν γίνει μέχρι τώρα περιορίζονται σε διμερές επίπεδο. Η πιο ενδιαφέρουσα είναι η έκδοση ενός κοινού γαλλογερμανικού σχολικού εγχειριδίου για την ιστορία της Ευρώπης μετά το 1945. Το βιβλίο έχει πολλά μειονεκτήματα, όπως ο εκτοπισμός της Αλληλεγγύης σε μια υποσημείωση ή η υπερπροβολή ενός πυροτεχνήματος που ονομάστηκε «Τρίγωνο της Αγίας Πετρούπολης», από μια συνάντηση του Σιράκ, του Σρέντερ και του Πούτιν. Θα μπορούσε όμως να αποτελέσει τη βάση για την έκδοση ενός πανευρωπαϊκού βιβλίου Ιστορίας που θα διδάσκεται σε όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Σε τελευταία ανάλυση, αν η επιλογή του καλύτερου ευρωπαϊκού τραγουδιού προκαλεί τόσο ενδιαφέρον και τόσες ίντριγκες, γιατί να μην μπορεί να γίνει το ίδιο για μια ταινία ή ένα βιβλίο;
Πριν από λίγο καιρό, ο Γερμανός σκηνοθέτης Φόλκερ Σλέντορφ γύρισε μια ταινία για τις απεργίες που έγιναν το καλοκαίρι του 1980 στην Πολωνία. Πίστευε ότι με τον τρόπο αυτό θα ξεκινούσε στη χώρα του μια συζήτηση για τις επαναστατικές παρεκκλίσεις του εικοστού αιώνα. Την ίδια περίπου εποχή, μια σειρά νεαρών Πολωνών συγγραφέων άρχισαν να γράφουν βιβλία για τη δράση της οργάνωσης Μπάαντερ-Μάινχοφ, σε αντιπαράθεση με τις αποτυχημένες συνομιλίες που έγιναν τη δεκαετία του ΄80 ανάμεσα στο καθεστώς και τα συνδικάτα. Αλλά ούτε η μία πρωτοβουλία ούτε η άλλη είχαν απήχηση στο εγχώριο ακροατήριο. Οι Ευρωπαίοι δυσκολεύονται όχι μόνο να συμφωνήσουν σε μια κοινή εξωτερική ή ενεργειακή πολιτική, αλλά και να συζητήσουν τα προβλήματά τους, τα όνειρά τους, τις ιστορικές τους εμπειρίες.
Η φιλόδοξη προσπάθεια έκδοσης μιας ευρωπαϊκής εφημερίδας, του Εuropean, κράτησε εννιά χρόνια. Το κανάλι Εuronews δεν έχει καταφέρει να διαμορφώσει μια ευρωπαϊκή ταυτότητα και το κοινό του Αrte είναι κυρίως Γάλλοι και Γερμανοί. Οι Ευρωπαίοι δημοσιογράφοι γράφουν εκτενώς για τα βιβλία του Φουκουγιάμα και του Χάντινγκτον, αλλά δεν πολυσυζητούν μεταξύ τους για την ευρωπαϊκή κουλτούρα. Το βιβλίο του Τίμοθι Γκάρτον Ας «Στο Όνομα της Ευρώπης» προκάλεσε ενδιαφέρον στη Γερμανία και την Πολωνία αλλά όχι στη Γαλλία ή την Ισπανία, ενώ το τελευταίο βιβλίο του Βρετανού ιστορικού με τίτλο «Ελεύθερος Κόσμος» πέρασε εντελώς απαρατήρητο στην Ανατολική Ευρώπη. Στην Ευρώπη δεν υπάρχει το ισοδύναμο του Νew Υork Review of Βooks ούτε μια ιστοσελίδα που να δημοσιεύει τους τίτλους των μπεστ-σέλερ σε κάθε χώρα. Φταίει βέβαια η έλλειψη μιας κοινής γλώσσας. Αλλά φταίει και η αδυναμία να συγκροτηθεί μια κοινή συνείδηση.
Όπως επισημαίνει ο Πολωνός δημοσιογράφος Άνταμ Κρεμίνσκι, που διευθύνει από το 1973 το περιοδικό Πολίτικα, οι προσπάθειες που έχουν γίνει μέχρι τώρα περιορίζονται σε διμερές επίπεδο. Η πιο ενδιαφέρουσα είναι η έκδοση ενός κοινού γαλλογερμανικού σχολικού εγχειριδίου για την ιστορία της Ευρώπης μετά το 1945. Το βιβλίο έχει πολλά μειονεκτήματα, όπως ο εκτοπισμός της Αλληλεγγύης σε μια υποσημείωση ή η υπερπροβολή ενός πυροτεχνήματος που ονομάστηκε «Τρίγωνο της Αγίας Πετρούπολης», από μια συνάντηση του Σιράκ, του Σρέντερ και του Πούτιν. Θα μπορούσε όμως να αποτελέσει τη βάση για την έκδοση ενός πανευρωπαϊκού βιβλίου Ιστορίας που θα διδάσκεται σε όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Σε τελευταία ανάλυση, αν η επιλογή του καλύτερου ευρωπαϊκού τραγουδιού προκαλεί τόσο ενδιαφέρον και τόσες ίντριγκες, γιατί να μην μπορεί να γίνει το ίδιο για μια ταινία ή ένα βιβλίο;
