Μια ιστορική ενεργειακή εποχή που έχει μπει ήδη στην φάση της αναγκαίας μετάβασης προς μια άλλη ενεργειακή εποχή.
Στάθης Λουκάς, Αυγή, Δημοσιευμένο: 2007-07-10
«Παρά τις υποσχόμενες προοπτικές των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και του φυσικού αερίου, το σύνολο των προβλέψιμων αναφορικά με το ενεργειακό μέλλον του πλανήτη, επιβεβαιώνει την πρωταρχική σημασία του πετρελαίου για την κάλυψη των αυξανόμενων παγκόσμιων ενεργειακών αναγκών στη διάρκεια των επόμενων δεκαετιών.»
ΙΝ.Ε /ΓΣΕΕ
Ξεκίνησα να γράψω τις γραμμές που ακολουθούν, ερεθισμένος με την καλή έννοια, από ένα δελτίου τύπου της ΓΣΕΕ/ΙΝΕ για την οργάνωση μιας ημερίδας με θέμα την ενέργεια από τη σκοπιά του πετρελαίου. Πράγμα που προκύπτει από τις γραμμές που προηγούνται, παρμένες από το δελτίο τύπου, και δείχνει και τη ραχοκοκαλιά του σκεπτικού της ημερίδας.
Ας ξεκινήσουμε από την απλή και αποδεκτή γενικά παραδοχή ότι οι δεκαετίες δεν είναι πολλές. Είναι πια στα πλαίσια των βιολογικών χρόνων αυτών που πέρασαν τα δεύτερα –άντα. Το σωστό ερώτημα όμως δεν είναι πότε ακριβώς θα τελειώσει το πετρέλαιο, αλλά πότε θα τελειώσει το πετρέλαιο σε «φθηνές» τιμές; Δηλ πότε τελειώνει η εποχή που τα διαθέσιμα «βέβαια» κοιτάσματα δεν μας επιτρέπουν να έχουμε πετρέλαιο σε «φθηνές» τιμές. Μια προσέγγιση ενυπάρχει στη γνωστή φράση του Γιαμανί, πρώην υπουργού πετρελαίου της Σαουδικής Αραβίας: «όπως η λίθινη εποχή δεν τέλειωσε γιατί είχαν τελειώσει οι πέτρες, έτσι και η εποχή του πετρελαίου θα κλείσει πριν το τέλος των αποθεμάτων».
Τον Φλεβάρη του 2005 το Υπ. Ενέργειας των ΗΠΑ δημοσίευσε μια έκθεση που έλεγε λίγο-πολύ τα εξής: Το Ζενίθ (peak) της παγκόσμιας παραγωγής πετρελαίου μπορεί να εμφανισθεί τα προσεχή 20 χρόνια. Θα προκαλέσει δραματικές αυξήσεις στις τιμές του πετρελαίου, που θα δημιουργήσουν σοβαρά προβλήματα στις οικονομίες των αναπτυγμένων χωρών και πολύ περισσότερο σε εκείνες των μη αναπτυγμένων.
Είναι δε γνωστό ότι μετά το σημείο της μέγιστης παραγωγής (peak), η ίδια θα μειώνεται σταδιακά. Υπάρχουν βέβαια και αντίθετες εκτιμήσεις καθώς και άλλες που φέρνουν το σημείο καμπής πιο κοντά χρονικά. Όλες όμως οι προσεγγίσεις έχουν ορισμένα κοινά σημεία.
-1. Το πετρέλαιο είναι μια ενεργειακή πηγή που δημιουργήθηκε μια και για πάντα εδώ και μερικές δεκάδες εκατομμύρια χρόνια. Επόμενα αν καταναλωθεί όλη η ποσότητα που είναι διαθέσιμη δεν θα υπάρχει πια.
-2.Τα «βέβαια» αποθέματα σαν τάξη μεγέθους είναι γύρω στα 1100 δισεκ. βαρέλια δηλ. επαρκούν με τους σημερινούς ρυθμούς κατανάλωσης για 40 χρόνια. Επάνω από μια δεκαετία ανακαλύπτονται λιγότερα κοιτάσματα σε σχέση με αυτά που καταναλώνουμε και αυτά σε δυσπρόσιτες περιοχές και με πολύ μεγαλύτερο κόστος άντλησης. Ενώ γιγαντιαία κοιτάσματα, της τάξης μεγέθους 5.δισεκ. βαρ. και επάνω έχουν να ανακαλυφθούν από το 1973. Ενώ η πλήρης αληθοφάνεια των γνωστών και βέβαιων αποθεμάτων είναι υπό αμφισβήτηση (περίπτωση Shell).
-3. Η οικονομία του εικοστού αιώνα ήταν εξαρτημένη από το πετρέλαιο ενώ εκείνη του δεκατουέννατου από τον άνθρακα. Το πέρασμά από τη μια εποχή στην άλλη δεν ήταν χωρίς πόνους. Χρειάζονται κανα-δυό γενιές για το πέρασμα ενεργειακής εποχής.
-4.Είναι φανερό ότι ευρισκόμαστε , σε συνδυασμό και με τις κλιματικές αλλαγές, μπροστά στην αναγκαιότητα ανοίγματος μιας νέας ενεργειακής εποχής. Μιας εποχής που:
-α) θα χαρακτηρίζεται ακόμα, στην αρχική της πορεία, από τους υδρογονάνθρακες με κυρίαρχο το φυσικό αέριο και περιορισμένο το ρόλο του πετρελαίου σε συγκεκριμένες χρήσεις.
-β) το πετρέλαιο δεν θα τελειώσει απότομα, θα τελειώσει «το εύκολο και φθηνό» πετρέλαιο και θα γίνεται όλο πιο «δύσκολο και ακριβό», με τραυματικές εμπειρίες πολέμων που έχουμε μπροστά μας και άλλες θα έλθουν.
-γ) στην πορεία αυτής της αλλαγής οι ΑΠΕ (Αν. Πηγές Ενέργειας) θα γίνονται όλο και πιο ανταγωνιστικές – ορισμένες είναι ήδη – και θα αντικαθιστούν το πετρέλαιο
Και η απάντηση είναι ότι η ιστορική ενεργειακή εποχή του πετρελαίου έχει ήδη τελειώσει και έχουμε μπει σε μια άλλη εποχή: είμαστε ήδη στην ιστορική εποχή των δύσκολων και «ακριβών» τιμών πετρελαίου, που ανοίγει το δρόμο στη διαδοχή της.
Οι οπαδοί, της απίθανης συνέχειας της ιστορικής εποχής του πετρελαίου, επισημαίνουν ότι αυτό άλλαξε την οργάνωση του χρόνου της ζωής και του χρόνου της εργασίας στον εκβιομηχανισμένο κόσμο: γιατί συνέβαλε στην διάχυτη διάδοση του αυτοκινήτου, έκαμε πιο προσιτή την χρήση της ηλεκτρικής ενεργείας, και συνέβαλε στη διάδοση των συνθετικών υλικών. Και περισσότερο από οτιδήποτε άλλο τροφοδότησε το μεγαλύτερο οικονομικό άλμα, μιας ομάδας χωρών, της σύγχρονης ιστορίας.
Οι υποστηρικτές, της κριτικής θεώρησης, των κοιτασμάτων του πετρελαίου, καθώς και οι εξελίξεις των κλιματικών αλλαγών, εκτιμούν ότι η οικονομία πρέπει να ποντάρει σε ένα πρότυπο ζωής «quality orientend = ποιοτικά προσανατολισμένο», εγκαταλείποντας εκείνο τής « energy intensive = ενεργειακής έντασης».
Την πρώτη επισήμανση μπορεί να συμμεριστεί, κάποιος, κάτω από τη σκοπιά ότι αφορά στο ιστορικό παρελθόν και το παρόν μιας ομάδας χωρών. Είναι όμως η δεύτερη θεώρηση που προβάλλεται στο μέλλον αυτού εδώ του πλανήτη – του οποίου είμαστε προσωρινοί επιβάτες – και αφορά σε όλες τις χώρες μια « και θα προκαλέσει σοβαρά προβλήματα στις οικονομίες των αναπτυγμένων χωρών και πού περισσότερο σε εκείνες των λιγότερο αναπτυγμένων». Πραγματικότητα που απαιτεί πρωτοβουλίες είτε εντός των τειχών είτε σε διεθνή επίπεδο, για καινούργιες σχέσεις. Και ιδίως από όσους μέχρι τώρα ευνοήθηκαν από το λεγόμενο βαρέλι του πετρελαίου.
ΙΝ.Ε /ΓΣΕΕ
Ξεκίνησα να γράψω τις γραμμές που ακολουθούν, ερεθισμένος με την καλή έννοια, από ένα δελτίου τύπου της ΓΣΕΕ/ΙΝΕ για την οργάνωση μιας ημερίδας με θέμα την ενέργεια από τη σκοπιά του πετρελαίου. Πράγμα που προκύπτει από τις γραμμές που προηγούνται, παρμένες από το δελτίο τύπου, και δείχνει και τη ραχοκοκαλιά του σκεπτικού της ημερίδας.
Ας ξεκινήσουμε από την απλή και αποδεκτή γενικά παραδοχή ότι οι δεκαετίες δεν είναι πολλές. Είναι πια στα πλαίσια των βιολογικών χρόνων αυτών που πέρασαν τα δεύτερα –άντα. Το σωστό ερώτημα όμως δεν είναι πότε ακριβώς θα τελειώσει το πετρέλαιο, αλλά πότε θα τελειώσει το πετρέλαιο σε «φθηνές» τιμές; Δηλ πότε τελειώνει η εποχή που τα διαθέσιμα «βέβαια» κοιτάσματα δεν μας επιτρέπουν να έχουμε πετρέλαιο σε «φθηνές» τιμές. Μια προσέγγιση ενυπάρχει στη γνωστή φράση του Γιαμανί, πρώην υπουργού πετρελαίου της Σαουδικής Αραβίας: «όπως η λίθινη εποχή δεν τέλειωσε γιατί είχαν τελειώσει οι πέτρες, έτσι και η εποχή του πετρελαίου θα κλείσει πριν το τέλος των αποθεμάτων».
Τον Φλεβάρη του 2005 το Υπ. Ενέργειας των ΗΠΑ δημοσίευσε μια έκθεση που έλεγε λίγο-πολύ τα εξής: Το Ζενίθ (peak) της παγκόσμιας παραγωγής πετρελαίου μπορεί να εμφανισθεί τα προσεχή 20 χρόνια. Θα προκαλέσει δραματικές αυξήσεις στις τιμές του πετρελαίου, που θα δημιουργήσουν σοβαρά προβλήματα στις οικονομίες των αναπτυγμένων χωρών και πολύ περισσότερο σε εκείνες των μη αναπτυγμένων.
Είναι δε γνωστό ότι μετά το σημείο της μέγιστης παραγωγής (peak), η ίδια θα μειώνεται σταδιακά. Υπάρχουν βέβαια και αντίθετες εκτιμήσεις καθώς και άλλες που φέρνουν το σημείο καμπής πιο κοντά χρονικά. Όλες όμως οι προσεγγίσεις έχουν ορισμένα κοινά σημεία.
-1. Το πετρέλαιο είναι μια ενεργειακή πηγή που δημιουργήθηκε μια και για πάντα εδώ και μερικές δεκάδες εκατομμύρια χρόνια. Επόμενα αν καταναλωθεί όλη η ποσότητα που είναι διαθέσιμη δεν θα υπάρχει πια.
-2.Τα «βέβαια» αποθέματα σαν τάξη μεγέθους είναι γύρω στα 1100 δισεκ. βαρέλια δηλ. επαρκούν με τους σημερινούς ρυθμούς κατανάλωσης για 40 χρόνια. Επάνω από μια δεκαετία ανακαλύπτονται λιγότερα κοιτάσματα σε σχέση με αυτά που καταναλώνουμε και αυτά σε δυσπρόσιτες περιοχές και με πολύ μεγαλύτερο κόστος άντλησης. Ενώ γιγαντιαία κοιτάσματα, της τάξης μεγέθους 5.δισεκ. βαρ. και επάνω έχουν να ανακαλυφθούν από το 1973. Ενώ η πλήρης αληθοφάνεια των γνωστών και βέβαιων αποθεμάτων είναι υπό αμφισβήτηση (περίπτωση Shell).
-3. Η οικονομία του εικοστού αιώνα ήταν εξαρτημένη από το πετρέλαιο ενώ εκείνη του δεκατουέννατου από τον άνθρακα. Το πέρασμά από τη μια εποχή στην άλλη δεν ήταν χωρίς πόνους. Χρειάζονται κανα-δυό γενιές για το πέρασμα ενεργειακής εποχής.
-4.Είναι φανερό ότι ευρισκόμαστε , σε συνδυασμό και με τις κλιματικές αλλαγές, μπροστά στην αναγκαιότητα ανοίγματος μιας νέας ενεργειακής εποχής. Μιας εποχής που:
-α) θα χαρακτηρίζεται ακόμα, στην αρχική της πορεία, από τους υδρογονάνθρακες με κυρίαρχο το φυσικό αέριο και περιορισμένο το ρόλο του πετρελαίου σε συγκεκριμένες χρήσεις.
-β) το πετρέλαιο δεν θα τελειώσει απότομα, θα τελειώσει «το εύκολο και φθηνό» πετρέλαιο και θα γίνεται όλο πιο «δύσκολο και ακριβό», με τραυματικές εμπειρίες πολέμων που έχουμε μπροστά μας και άλλες θα έλθουν.
-γ) στην πορεία αυτής της αλλαγής οι ΑΠΕ (Αν. Πηγές Ενέργειας) θα γίνονται όλο και πιο ανταγωνιστικές – ορισμένες είναι ήδη – και θα αντικαθιστούν το πετρέλαιο
Και η απάντηση είναι ότι η ιστορική ενεργειακή εποχή του πετρελαίου έχει ήδη τελειώσει και έχουμε μπει σε μια άλλη εποχή: είμαστε ήδη στην ιστορική εποχή των δύσκολων και «ακριβών» τιμών πετρελαίου, που ανοίγει το δρόμο στη διαδοχή της.
Οι οπαδοί, της απίθανης συνέχειας της ιστορικής εποχής του πετρελαίου, επισημαίνουν ότι αυτό άλλαξε την οργάνωση του χρόνου της ζωής και του χρόνου της εργασίας στον εκβιομηχανισμένο κόσμο: γιατί συνέβαλε στην διάχυτη διάδοση του αυτοκινήτου, έκαμε πιο προσιτή την χρήση της ηλεκτρικής ενεργείας, και συνέβαλε στη διάδοση των συνθετικών υλικών. Και περισσότερο από οτιδήποτε άλλο τροφοδότησε το μεγαλύτερο οικονομικό άλμα, μιας ομάδας χωρών, της σύγχρονης ιστορίας.
Οι υποστηρικτές, της κριτικής θεώρησης, των κοιτασμάτων του πετρελαίου, καθώς και οι εξελίξεις των κλιματικών αλλαγών, εκτιμούν ότι η οικονομία πρέπει να ποντάρει σε ένα πρότυπο ζωής «quality orientend = ποιοτικά προσανατολισμένο», εγκαταλείποντας εκείνο τής « energy intensive = ενεργειακής έντασης».
Την πρώτη επισήμανση μπορεί να συμμεριστεί, κάποιος, κάτω από τη σκοπιά ότι αφορά στο ιστορικό παρελθόν και το παρόν μιας ομάδας χωρών. Είναι όμως η δεύτερη θεώρηση που προβάλλεται στο μέλλον αυτού εδώ του πλανήτη – του οποίου είμαστε προσωρινοί επιβάτες – και αφορά σε όλες τις χώρες μια « και θα προκαλέσει σοβαρά προβλήματα στις οικονομίες των αναπτυγμένων χωρών και πού περισσότερο σε εκείνες των λιγότερο αναπτυγμένων». Πραγματικότητα που απαιτεί πρωτοβουλίες είτε εντός των τειχών είτε σε διεθνή επίπεδο, για καινούργιες σχέσεις. Και ιδίως από όσους μέχρι τώρα ευνοήθηκαν από το λεγόμενο βαρέλι του πετρελαίου.
