Eκλογές : σχόλια επί των μετακινήσεων

Τα εκλογικά αποτελέσματα αποδεικνύουν ότι μειώνεται η ικανότητα του δικομματικού συστήματος να κερδίζει ακινδύνως τη λαϊκή συναίνεση. Πολλοί πολίτες είναι δυσαρεστημένοι. Είτε διότι κατανοούν ότι τα σημερινά προβληματικά κοινωνικοοικονομικά χαρακτηριστικά της χώρας προέκυψαν με ευθύνη και των δύο κομμάτων, είτε διότι συναντούν δυσκολία ατομικής τακτοποίησης πελατειακού χαρακτήρα, αφού τα περιθώρια έχουν στενέψει ακόμη και για την εφαρμογή αυτής της κλασικής μεθόδου.

Η μεγέθυνση της αμφισβήτησης είναι αποτέλεσμα της συσσώρευσης πολλαπλών προβλημάτων και κυρίως της διαφαινόμενης έλλειψης προοπτικής καλύτερων ημερών. Το διεθνές πλαίσιο πολιτικής κινούμενο σε νεοσυντηρητική κατεύθυνση αναιρεί κοινωνικές κατακτήσεις και αφαιρεί δικαιώματα. Η χώρα μας αντιμετωπίζει επιπρόσθετα προβλήματα, αφού η νεοφιλελεύθερη επέλαση επικάθεται σε ένα ήδη προβληματικό πλαίσιο, που χαρακτηρίζεται από το γραφειοκρατικό αναποτελεσματικό δημόσιο τομέα, τις ευάλωτες στο διεθνή ανταγωνισμό οικονομικές δομές, τα αστικοδημοκρατικά ελλείμματα και τη μη λειτουργική απόδοση εισερχόμενων ευρωπαϊκών θεσμών - καλών πρακτικών.

Η ουσιαστική αιτία της μείωσης της λαϊκής συναίνεσης προς τις εφαρμοζόμενες πολιτικές είναι ότι το αναπτυξιακό μοντέλο της χώρας εξάντλησε την προωθητική του δύναμη και αυτό το γεγονός μειώνει την αποτελεσματικότητα των πολιτικών διαχείρισης που ασκούνται. Η χώρα στηρίζεται στις ευρωπαϊκές πληρωμές, πουλάει «τα ασημικά της» δηλαδή τις δημόσιες επιχειρήσεις και εξαρτά την ανάπτυξή της όλο περισσότερο και με στρεβλό τρόπο από τη γη. Οι πολλές ευκαιρίες εν μέσω της εξάντλησης του αναπτυξιακού μοντέλου αφορούν τους λίγους μεγάλους ή τους «σωστά» τοποθετημένους στο σύστημα.

Η φθίνουσα πορεία επιταχύνεται, η αύξηση των τιμών μειώνει διαρκώς τα πραγματικά εισοδήματα των μισθωτών, οι νεοεισερχόμενοι δε βρίσκουν εργασία και νοιώθουν ότι θα ζήσουν υποδεεστέρα από τους γονείς τους, οι αγρότες και οι μικροί επιχειρηματίες του δευτερογενούς τομέα βρίσκονται σε αδιέξοδα και οι ελεύθεροι επαγγελματίες συχνά βιώνουν μια καθοδική πορεία. Η επιδίωξη μείωσης του δημοσιονομικού ελλείμματος μειώνει τα περιθώρια προσλήψεων σε μόνιμες θέσεις του δημόσιου τομέα και ανακόπτει ακόμη και την κάλυψη θέσεων εργασίας σε πολύ σημαντικούς τομείς. Ο «κοινωνικός μισθός» μειώνεται, αφού στο πλαίσιο της περιστολής των κοινωνικών δαπανών δεν πραγματοποιούνται προμήθειες αναγκαίων υλικών και μέσων για τη λειτουργία των κοινωνικών υπηρεσιών. Οι προσδοκίες μειώνονται και η ανασφάλεια μεγαλώνει σε λαϊκά στρώματα, σε τμήματα των μεσαίων στρωμάτων και στη νεολαία. Τα ενδυναμωμένα χαρακτηριστικά διακινδύνευσης έχουν πολλούς αποδέκτες .

Τα κόμματα εξουσίας απέτυχαν να εκπονήσουν και να υλοποιήσουν ένα σχέδιο ανασυγκρότησης της χώρας, ώστε αυτή να μπορέσει να αφομοιώσει τις νέες τεχνολογίες και τις γνώσεις – δεξιότητες - συμπεριφορές και να συμμετάσχει αποτελεσματικά στο νέο διεθνή καταμερισμό εργασίας.

Ιδιαίτερα το Πα.Σο.Κ με μια νεφελώδη αντιπολίτευση, μη αντιπαραθέτοντας ουσιαστικά διαφορετικές πολιτικές σε μια νεοφιλελεύθερη κυβέρνηση μειωμένης απόδοσης, αδυνατώντας να προβάλει μια αξιόπιστη εναλλακτική πρόταση στρατηγικής ανάπτυξης και κυβερνητικής διαχείρισης, εμφάνισε όπως ήταν φυσικό μείωση χάνοντας ψήφους προς την Αριστερά αλλά και προς τη Ν.Δ (από την οποία πήρε μεν 210.000 ψήφους αλλά έχασε 140.000). Επιβεβαιώθηκε η κοινή πεποίθηση ότι αν δεν μπορείς να διαφοροποιηθείς ουσιαστικά από τον πρώτο τότε υποκύπτεις στην ηγεμονία του.

Η δυσαρέσκεια των πολιτών προς το δικομματισμό είναι λοιπόν στο βάθος πολιτική και αφορά στον πυρήνα της πολιτικής ως διαδικασίας που συμβάλλει στον σχεδιασμό και την επίτευξη οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης. Αξιοσημείωτη είναι πάντως η στάση των ψηφοφόρων στις πυρόπληκτες περιοχές όπως και αυτών που κατατάσσονται στις έρευνες ως φτωχοί. Τα αυξημένα ποσοστά του δικομματισμού αλλά και του δεξιού μπλοκ (Ν.Δ - Λα.Ο.Σ ) σε αυτές τις κατηγορίες επιβεβαιώνουν ότι περισσότερο μπορούν να αμφισβητούν τα κόμματα εξουσίας αυτοί που δεν τα έχουν ανάγκη και δεν περιμένουν από την υποστήριξή τους σε ατομικό επίπεδο.

Η δυσαρέσκεια προς το δικομματισμό εκφράστηκε προς διάφορες κατευθύνσεις, δηλαδή στη στάση αποχής-άκυρου-λευκού, στην ψήφο στο Λα.Ο.Σ και στην ψήφο στα κόμματα της Αριστεράς.

Το αυξημένο ποσοστό αποχής-άκυρου- λευκού εμπεριείχε διαφορετικές ατομικές προσεγγίσεις που περιλαμβάνουν από την απολιτική ρηχότητα έως τον προβληματισμό πολιτικά σκεπτόμενων ανθρώπων για τα περιεχόμενα, την ικανότητα και την ηθική της πολιτικής. Ο κίνδυνος από μια τέτοια στάση μη συμμετοχής δεν αφορά μόνο το πολιτικό κύρος των καθεστωτικών δυνάμεων αλλά και την πολιτική λειτουργία στο σύνολο της. Από αυτή τη σκοπιά αφορά και εμάς, στο μέτρο των δυνάμεών μας. Η αντιμετώπιση του φαινομένου, μπορεί να γίνει μόνο με την προώθηση αλλαγών στον τρόπο άρθρωσης και άσκησης της πολιτικής, ώστε να γίνεται αντιληπτή ως διαδικασία ωφέλιμη για τους πολίτες και όχι για τον εαυτό της και τους ενεργά συμμετέχοντες σε αυτήν .

Η ψήφος στο Λα.Ο.Σ είχε περισσότερο χαρακτήρα ψήφου δυσαρέσκειας προς την κυβέρνηση, λόγω των δυσκολιών επαγγελματικής ένταξης συμπεριλαμβανομένων των χαμηλών δυνατοτήτων ατομικής τακτοποίησης στο δημόσιο. Είναι ενδεικτική η άνοδος που σημείωσε σε μορφωμένα στρώματα και κυρίως στις ηλικίες 22 έως 34 ετών. Ο Λα.Ο.Σ εμφάνισε τις ιδέες του με το πρόσωπο της «απλής λογικής» και πέτυχε ως ένα βαθμό τη μετατόπιση της πολιτικής ατζέντας στο πεδίο του ακραίου, αποκρύβοντας το ρατσιστικό και αντιδραστικό περιεχόμενό τους. Η αντιμετώπισή του σχετίζεται περισσότερο με την απόδειξη του μη ορθολογικού, ανεδαφικού, επικίνδυνου για την ευημερία και τη ζωή χαρακτήρα των θέσεών του, χωρίς βέβαια υποστολή της αντιπαράθεσης στο έδαφος των σχέσεων με τα γειτονικά κράτη , τους μετανάστες και τους άλλους πολιτισμούς.

Η ψήφος στο ΚΚΕ και σε αυτές τις εκλογές είχε λιγότερο από παλιά ιδεολογικό χαρακτήρα. Δεν ψηφίστηκε κυρίως ως φορέας κοινωνικών προτύπων παρόμοιων προς το καθεστώς του πρώην υπαρκτού σοσιαλισμού και σταλινικών μεθόδων διακυβέρνησης. Περισσότερο συγκέντρωσε τη διαμαρτυρία ως μια δύναμη που παλεύει με σταθερότητα για την ειρήνη, τη διεύρυνση των δημοκρατικών ελευθεριών και την υπεράσπιση των εργατικών συμφερόντων. Ως εκ τούτου η αντιμετώπιση της μισαλλόδοξης επίθεσής του προς το ΣΥΡΙΖΑ μπορεί να γίνεται αποτελεσματικά μόνο αν αυτός επιδείξει έμπρακτα μια καλύτερη υπεράσπιση των λαϊκών συμφερόντων. Αν δηλαδή καταφέρει να συνδυάζει την παρουσία στα μέτωπα υπεράσπισης των λαϊκών συμφερόντων με την καλλιέργεια της πεποίθησης ότι είναι αναγκαία η επεξεργασία και προβολή σύγχρονων εναλλακτικών πολιτικών προτάσεων και ιδεών κοινωνικής χειραφέτησης, οι οποίες δεν θα αναβιώνουν το παρελθόν και δεν θα γυρίζουν την πλάτη στο μέλλον.

H ψήφος προς το ΣΥΡΙΖΑ στηρίχθηκε περισσότερο σε προβληματισμό για τα θέματα διαχείρισης της ζωής με σύγχρονους όρους και αντιμετώπισης της νέου τύπου αστικής προβληματικότητας και διακινδύνευσης. Αυτός είναι και ο λόγος που εξέφρασε περισσότερο ανθρώπους με υψηλό μορφωτικό επίπεδο, μεσοστρωματική κοινωνική θέση, μισθωτούς του δημόσιου ή ιδιωτικού τομέα κυρίως σε εργασίες συνδεδεμένες με τη γνώση και νέους με προσόντα, δηλαδή αυτό που λέμε δυναμικά στρώματα της κοινωνίας .

Η ανάδειξη από το ΣΥΡΙΖΑ των βασικών κεκτημένων στοιχείων της «πολιτισμικής» Αριστεράς σε συνδυασμό με ένα σαφέστερο κοινωνικά ριζοσπαστικό χαρακτήρα , του επέτρεψαν να συσπειρώσει αριστερούς και δημοκρατικούς πολίτες αλλά και να επικοινωνήσει με τμήματα της ευρύτερης δημοκρατικής κοινής γνώμης, που είχαν διαφορετική πολιτική αφετηρία και διαδρομή. Ιδιαίτερα η σύνδεσή του με τους νέους που δεν ικανοποιούνται με την εποχή των μειωμένων προσδοκιών, αποτέλεσε την περισσότερο ελπιδοφόρα παράμετρο της επιτυχίας του.

Το έλλειμμα που συνεχίζει να παρουσιάζει στα αγροτικά και εργατικά στρώματα μπορεί εν μέρει να μειωθεί μόνο αν υπάρξουν στοχευμένες πολιτικές προσέγγισης των δυναμικών τμημάτων αυτών των στρωμάτων δηλαδή των νεότερων ηλικιακά και πιο ενεργών παραγωγικά.

Η στάση των ψηφοφόρων και οι προβληματισμοί που αναπτύσσονται δημιουργούν τη δυνατότητα στο ΣΥΡΙΖΑ να ανοιχθεί ευρύτερα σε ανθρώπους που αμφισβητούν με ιδιαίτερο τρόπο τις πολιτικές του δικομματισμού και αναζητούν νέους δρόμους πολιτικής έκφρασης στο πεδίο των ριζοσπαστικών μεταρρυθμίσεων.