Ο εκσυγχρονισμός δεν σημαίνει απαραιτήτως δεξιές επιλογές
Ανρί Βεμπέρ, Συνέντευξη στην Ελένη ΤΣΕΡΕΖΟΛΕ, Αυγή της Κυριακής, Δημοσιευμένο: 2007-10-21
Ο Aνρί Βεμπέρ, ευρωβουλευτής, γερουσιαστής μέχρι το 2004 (ιδρυτικό στέλεχος μαζί με τον Αλέν Κριβίν, της Επαναστατικής Κομμουνιστικής Λίγκας το 1968), είναι στέλεχος του γαλλικού Σοσιαλιστικού κόμματος από το 1986, μέλος σήμερα στο Εθνικό Γραφείο του κόμματος ενώ διευθύνει και τη Σοσιαλιστική Επιθεώρηση.
* Ήσασταν επικεφαλής αντιπροσωπείας του Γαλλικού Σοσιαλιστικού κόμματος που επισκέφθηκε τους Γερμανούς σοσιαλδημοκράτες. Τι αποκομίσατε από την επίσκεψη αυτή;
Στο πλαίσιο της ανανέωσής μας αποφασίσαμε να μάθουμε από τις εμπειρίες των άλλων ευρωπαϊκών, σοσιαλιστικών κομμάτων, στη Γερμανία, στην Ισπανία, τη Βρετανία, την Ιταλία. Περάσαμε στη Γερμανία τρεις ημέρες μαζί τους, αναλύσαμε τις μεταρρυθμίσεις που πέρασαν την εποχή του Σρέντερ και τον απολογισμό της πολιτικής της μεγάλης τους συμμαχίας σήμερα. Διαπιστώνουμε ότι για το ίδιο το σοσιαλιστικό κόμμα αλλά και τη γερμανική Αριστερά, τα πράγματα είναι δύσκολα: το Σοσιαλδημοκρατικό κόμμα, σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις αποσπά 26% με 30% των ψήφων, χάνει συστηματικά στις εκλογές πολλά κρατίδια, έχασε πολλά μέλη από το 1998. Αυτά έχουν να κάνουν και με τον τρόπο που έγιναν οι μεταρρυθμίσεις , χωρίς προετοιμασία και χωρίς εξαγγελία, με βιαστικό τρόπο, από τις οποίες ορισμένες είναι πολύ σκληρές...
* Παρ όλα αυτά το SPD είναι ακόμη στην εξουσία, ενώ εσείς είσαστε στην αντιπολίτευση εδώ και πέντε χρόνια...
Ναι, έχετε δίκιο. Εμείς πάντως τους ευχόμαστε να μείνουν όσο το δυνατό περισσότερο στην εξουσία, προς το παρόν είναι στην εξουσία στο πλαίσιο ενός μεγάλου συνασπισμού.
* Η κουλτούρα του γαλλικού Σοσιαλιστικού κόμματος "απαγορεύει" τη δημιουργία ενός τέτοιου συνασπισμού στη Γαλλία;
Ναι, η κουλτούρα του από τη μια και ένα εκλογικό σύστημα από την άλλη. Γιατί έχουμε ένα σύστημα που ωθεί στο διπολισμό. Στις προεδρικές εκλογές, στο δεύτερο γύρο υπάρχουν μόνο δύο υποψήφιοι, κάτι που οδηγεί στη διαίρεση της χώρας σε δύο στρατόπεδα. Και μετά το βουλευτικό εκλογικό σύστημα, που είναι πλειοψηφικό σε δύο γύρους, και που και αυτό ωθεί στο διπολισμό, στη δημιουργία μεγάλων συνασπισμών Αριστεράς και Δεξιάς. Έχουμε λοιπόν ένα σύστημα που δεν είναι δικομματικό αλλά διπολικό, με ένα κυρίαρχο κόμμα σε κάθε πόλο και συμμάχους.
* Με τη μεγάλη σας πείρα, πώς εξηγείτε το γεγονός ότι παρότι κοινωνικά στη Γαλλία δεν ήταν ποτέ πλειοψηφία, με ηγέτες όπως ο Μιτεράν ανέβηκε στην εξουσία ενώ υπό τους Ζοσπέν, Ολάντ, το Σ.Κ. έχασε σε τρεις διαδοχικές προεδρικές αναμετρήσεις;
Ο Μιτεράν κέρδισε τις προεδρικές εκλογές το 1988 με 54% - η ιδέα λοιπόν ότι η Αριστερά είναι δομικά μειοψηφική στη χώρα μας, χρήζει συζητήσεως... Η Αριστερά κέρδισε το 1981, το 1988 και ξανά το 1997, τις βουλευτικές εκλογές. Τώρα έχασε, λόγω πολλών αιτιών - θα μπορούσε κάλλιστα να είχε κερδίσει. Οι εκλογές ξέρετε κερδίζονται ή χάνονται, εξαρτάται από τον τρόπο διεξαγωγής της προεκλογικής εκστρατείας.
* Εννοείτε ότι η φταίει η υποψήφιά σας για την αποτυχία στις προεδρικές της άνοιξης;
Φταίνε πολλοί παράγοντες αλλά το αποτέλεσμα δεν ήταν κάτι το μοιραίο. Πρέπει να αποφύγουμε να πέσουμε στην παγίδα της αναδρομικής διαύγειας. Δηλαδή να θεωρήσουμε ότι επειδή συνέβη κάτι, αυτό ήταν μοιραίο. Είναι όπως ο αγώνας ράγκμπι της Γαλλίας κατά της Αγγλίας: η ήττα της γαλλικής ομάδας δεν ήταν μοιραία, κέρδιζε σε όλο τον αγώνα και έχασε στα τελευταία λεπτά. Αυτό δεν ήταν εγγεγραμμένο στα γονίδια της ομάδας.
* Έχω πάντως την εντύπωση ότι οι σύντροφοί σας επιδίδονται στο να πετούν κακίες ο ένας για τον άλλον και όλοι τους κατά της Ρουγιάλ...
Ακούστε, αυτά δεν είναι παρά περιπέτειες. Μετά από μια ήττα, είναι φυσιολογικό να αναρωτιούνται όλοι για τα αίτια της ήττας. Αν θέλετε να συζητήσουμε σοβαρά τα αποτελέσματα, μπορούμε να κάνουμε γενικές αναλύσεις και μετά να εντοπίσουμε τις ευθύνες. Οι ευθύνες λοιπόν είναι μοιρασμένες αλλά πάντως σε συνάρτηση του ρόλου που έπαιζε ο καθένας.
* Το θέμα είναι όσο το Σοσιαλιστικό κόμμα βρίσκεται σε φάση εσωστρέφειας, δεν υφίσταται σχεδόν αντιπολίτευση...
Το Σοσιαλιστικό κόμμα παίζει τον αντιπολιτευτικό του ρόλο, στη Βουλή, σε όλη τη χώρα, σε ό,τι αφορά τα τεστ DNA, τα οικονομικά θέματα... Το Σοσιαλιστικό κόμμα έχει δρομολογήσει την προγραμματική και ιδεολογική του ανανέωση, διεξάγονται θεματικές συναντήσεις. Αν όλα αυτά δεν ενδιαφέρουν τα ΜΜΕ, εμείς δεν μπορούμε να κάνουμε κάτι για αυτό. Παράλληλα είναι απολύτως φυσιολογικό να υπάρχουν σκέψεις και αναλύσεις για την ήττα μας προκειμένου αυτή να μην επαναληφθεί. Αν δεν εξετάσουμε το γιατί χάσαμε, θα ξαναχάσουμε με τον ίδιο τρόπο ξανά!
* Πιστεύετε ότι η αίσθηση έλλειψης αντιπολίτευσης οφείλεται στα ΜΜΕ;
Δεν οφείλεται στα ΜΜΕ αλλά στη συλλογική ψυχολογία. Αυτό συνέβαινε πάντα. Ξέρετε, δεν είναι δα και η πρώτη ήττα που γνωρίζω ως ηγετικό στέλεχος αυτού του κόμματος, κάθε φορά που ένα κόμμα υφίσταται μια μεγάλη ήττα - κυρίως όταν αυτή δεν ήταν αναπόφευκτη - για μια περίοδο, δεν μπορεί να ακουστεί. Δηλαδή μπορεί να λέει πολύ ενδιαφέροντα, ακόμη και θαυμαστά πράγματα αλλά κανείς να μην του δίνει σημασία, κανείς να μην το ακούει. Να έχει τη διάθεση να το ακούσει. Θεωρεί ο κόσμος στη Γαλλία ότι αφού το κόμμα αυτό έχασε, είναι κακό, και στη Γαλλία αυτό σημαίνει ότι είναι ένοχο, και αν είναι ένοχο δεν έχει ενδιαφέρον άρα κανείς δεν το ακούει. Αλλά αυτή η κατάσταση διαρκεί έξι μήνες, ίσως και λιγότερο. Μετά από τις δημοτικές εκλογές, το Σ.Κ. θα αρχίσει ξανά να ακούγεται. Γνώρισα την ήττα του 1993, του 2002... Δεν ανησυχώ, εμείς θα κάνουμε τη δουλειά μας ως αντιπολίτευση και θα προχωρήσουμε και στην ανανέωσή μας και δεν θα ασχοληθούμε με την περιρρέουσα ατμόσφαιρα...
* Στην Ελλάδα του Σοσιαλιστικό κόμμα βρίσκεται και αυτό σε κρίση: τι πρόβλημα έχει η ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία;
Έχετε δίκιο. Η σοσιαλδημοκρατία σε όλες τις χώρες περνά δύσκολη περίοδο. Πριν από λίγα χρόνια, επί των 15 τότε χωρών της Ε.Ε., οι 12 ήσαν είτε σοσιαλιστικές είτε σοσιαλιστικές με συμμάχους. Σήμερα είναι μόνο τρεις.
* Η εμπειρία της εξουσίας τους ήταν μοιραία;
Η σημερινή περίοδος χαρακτηρίζεται από την κρίση των απαντήσεων που είχαν διαμορφώσει οι σοσιαλιστές την περίοδο της δεκαετίας του 1980 και του 1990. Αντιμετωπίζουμε πλέον έναν καπιταλισμό που έχει αλλάξει ριζικά, που έχει παγκοσμιοποιηθεί, που κυριαρχείται από τη χρηματοοικονομία, που γνωρίζει επιταχυνόμενη τεχνολογική επανάσταση. Και βρισκόμαστε μπροστά σε κοινωνίες που γερνάνε, όπου το κράτος - πρόνοιας στοιχίζει πολύ, έχει επίσης γραφειοκρατικοποιηθεί και πρέπει να διαμορφώσουμε νέες απαντήσεις, νέα εργαλεία, νέες πολιτικές. Αυτό δεν είναι μόνο δύσκολο να γίνει αλλά και να υλοποιηθεί.
* Ορισμένοι αναλυτές προβλέπουν μια στροφή προς τον σοσιαλφιλελευθερισμό...
Ο σοσιαλφιλελευθερισμός είναι μια από τις απαντήσεις στην κρίση του κλασικού σοσιαλδημοκρατικού μοντέλου και εφαρμόστηκε στη Βρετανία από τον Τόνι Μπλερ.
* Εσείς είσαστε υπέρ αυτής της απάντησης;
Προσωπικά όχι. Καταλαβαίνω ότι λειτούργησε στη Βρετανία γιατί ήλθε μετά από 18 χρόνια θατσερισμού κι έτσι είχε μια επανορθωτική λειτουργία. Αλλά εμάς τους Γάλλους σοσιαλιστές, μας ενδιαφέρουν περισσότερο οι απαντήσει που δίνουν οι Σκανδιναβοί σοσιαλιστές.
* Αλλά αυτές οι απαντήσεις είναι ακριβές...
Δεν ξέρω αν είναι ακριβές αλλά είναι λιγότερο άδικες και προκαλούν λιγότερες ανισότητες. Είναι πιο ευνοϊκές για τους μισθωτούς.
* Κατηγορούν το Σ.Κ. ότι είναι γεμάτο δεινόσαυρους που σκέφτονται με όρους του 19ου αιώνα...
Δεν με ενδιαφέρουν αυτοί οι χαρακτηρισμοί. Πρέπει να δούμε τι πραγματικά κάνουν οι άνθρωποι. Όταν κάνουμε ταξίδια σε όλη την Ευρώπη για να ενημερωθούμε σχετικά με το τι κάνουν σοσιαλιστές που είναι πολύ διαφορετικότεροι από ό,τι εμείς, δεν θεωρώ ότι πρόκειται για συμπεριφορά δεινόσαυρου. Αναζητούμε νέους δρόμους, γιατί οι παλιές λύσεις δεν λειτουργούν καθώς έχουν αλλάξει οι συνθήκες. Δεν έχω πρόβλημα να σας πω ότι ο σοσιαλδημοκρατικός συμβιβασμός της δεκαετίας του 1970 και του 1980, δεν μπορεί πλέον να λειτουργήσει γιατί ο κόσμος έχει αλλάξει ριζικά. Αναζητούμε λοιπόν νέους δρόμους, αλλά αυτοί οι δρόμοι δεν είναι αναγκαστικά δεξιοί. Ο εκσυγχρονισμός δεν σημαίνει απαραιτήτως δεξιές επιλογές.
* Ήσασταν επικεφαλής αντιπροσωπείας του Γαλλικού Σοσιαλιστικού κόμματος που επισκέφθηκε τους Γερμανούς σοσιαλδημοκράτες. Τι αποκομίσατε από την επίσκεψη αυτή;
Στο πλαίσιο της ανανέωσής μας αποφασίσαμε να μάθουμε από τις εμπειρίες των άλλων ευρωπαϊκών, σοσιαλιστικών κομμάτων, στη Γερμανία, στην Ισπανία, τη Βρετανία, την Ιταλία. Περάσαμε στη Γερμανία τρεις ημέρες μαζί τους, αναλύσαμε τις μεταρρυθμίσεις που πέρασαν την εποχή του Σρέντερ και τον απολογισμό της πολιτικής της μεγάλης τους συμμαχίας σήμερα. Διαπιστώνουμε ότι για το ίδιο το σοσιαλιστικό κόμμα αλλά και τη γερμανική Αριστερά, τα πράγματα είναι δύσκολα: το Σοσιαλδημοκρατικό κόμμα, σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις αποσπά 26% με 30% των ψήφων, χάνει συστηματικά στις εκλογές πολλά κρατίδια, έχασε πολλά μέλη από το 1998. Αυτά έχουν να κάνουν και με τον τρόπο που έγιναν οι μεταρρυθμίσεις , χωρίς προετοιμασία και χωρίς εξαγγελία, με βιαστικό τρόπο, από τις οποίες ορισμένες είναι πολύ σκληρές...
* Παρ όλα αυτά το SPD είναι ακόμη στην εξουσία, ενώ εσείς είσαστε στην αντιπολίτευση εδώ και πέντε χρόνια...
Ναι, έχετε δίκιο. Εμείς πάντως τους ευχόμαστε να μείνουν όσο το δυνατό περισσότερο στην εξουσία, προς το παρόν είναι στην εξουσία στο πλαίσιο ενός μεγάλου συνασπισμού.
* Η κουλτούρα του γαλλικού Σοσιαλιστικού κόμματος "απαγορεύει" τη δημιουργία ενός τέτοιου συνασπισμού στη Γαλλία;
Ναι, η κουλτούρα του από τη μια και ένα εκλογικό σύστημα από την άλλη. Γιατί έχουμε ένα σύστημα που ωθεί στο διπολισμό. Στις προεδρικές εκλογές, στο δεύτερο γύρο υπάρχουν μόνο δύο υποψήφιοι, κάτι που οδηγεί στη διαίρεση της χώρας σε δύο στρατόπεδα. Και μετά το βουλευτικό εκλογικό σύστημα, που είναι πλειοψηφικό σε δύο γύρους, και που και αυτό ωθεί στο διπολισμό, στη δημιουργία μεγάλων συνασπισμών Αριστεράς και Δεξιάς. Έχουμε λοιπόν ένα σύστημα που δεν είναι δικομματικό αλλά διπολικό, με ένα κυρίαρχο κόμμα σε κάθε πόλο και συμμάχους.
* Με τη μεγάλη σας πείρα, πώς εξηγείτε το γεγονός ότι παρότι κοινωνικά στη Γαλλία δεν ήταν ποτέ πλειοψηφία, με ηγέτες όπως ο Μιτεράν ανέβηκε στην εξουσία ενώ υπό τους Ζοσπέν, Ολάντ, το Σ.Κ. έχασε σε τρεις διαδοχικές προεδρικές αναμετρήσεις;
Ο Μιτεράν κέρδισε τις προεδρικές εκλογές το 1988 με 54% - η ιδέα λοιπόν ότι η Αριστερά είναι δομικά μειοψηφική στη χώρα μας, χρήζει συζητήσεως... Η Αριστερά κέρδισε το 1981, το 1988 και ξανά το 1997, τις βουλευτικές εκλογές. Τώρα έχασε, λόγω πολλών αιτιών - θα μπορούσε κάλλιστα να είχε κερδίσει. Οι εκλογές ξέρετε κερδίζονται ή χάνονται, εξαρτάται από τον τρόπο διεξαγωγής της προεκλογικής εκστρατείας.
* Εννοείτε ότι η φταίει η υποψήφιά σας για την αποτυχία στις προεδρικές της άνοιξης;
Φταίνε πολλοί παράγοντες αλλά το αποτέλεσμα δεν ήταν κάτι το μοιραίο. Πρέπει να αποφύγουμε να πέσουμε στην παγίδα της αναδρομικής διαύγειας. Δηλαδή να θεωρήσουμε ότι επειδή συνέβη κάτι, αυτό ήταν μοιραίο. Είναι όπως ο αγώνας ράγκμπι της Γαλλίας κατά της Αγγλίας: η ήττα της γαλλικής ομάδας δεν ήταν μοιραία, κέρδιζε σε όλο τον αγώνα και έχασε στα τελευταία λεπτά. Αυτό δεν ήταν εγγεγραμμένο στα γονίδια της ομάδας.
* Έχω πάντως την εντύπωση ότι οι σύντροφοί σας επιδίδονται στο να πετούν κακίες ο ένας για τον άλλον και όλοι τους κατά της Ρουγιάλ...
Ακούστε, αυτά δεν είναι παρά περιπέτειες. Μετά από μια ήττα, είναι φυσιολογικό να αναρωτιούνται όλοι για τα αίτια της ήττας. Αν θέλετε να συζητήσουμε σοβαρά τα αποτελέσματα, μπορούμε να κάνουμε γενικές αναλύσεις και μετά να εντοπίσουμε τις ευθύνες. Οι ευθύνες λοιπόν είναι μοιρασμένες αλλά πάντως σε συνάρτηση του ρόλου που έπαιζε ο καθένας.
* Το θέμα είναι όσο το Σοσιαλιστικό κόμμα βρίσκεται σε φάση εσωστρέφειας, δεν υφίσταται σχεδόν αντιπολίτευση...
Το Σοσιαλιστικό κόμμα παίζει τον αντιπολιτευτικό του ρόλο, στη Βουλή, σε όλη τη χώρα, σε ό,τι αφορά τα τεστ DNA, τα οικονομικά θέματα... Το Σοσιαλιστικό κόμμα έχει δρομολογήσει την προγραμματική και ιδεολογική του ανανέωση, διεξάγονται θεματικές συναντήσεις. Αν όλα αυτά δεν ενδιαφέρουν τα ΜΜΕ, εμείς δεν μπορούμε να κάνουμε κάτι για αυτό. Παράλληλα είναι απολύτως φυσιολογικό να υπάρχουν σκέψεις και αναλύσεις για την ήττα μας προκειμένου αυτή να μην επαναληφθεί. Αν δεν εξετάσουμε το γιατί χάσαμε, θα ξαναχάσουμε με τον ίδιο τρόπο ξανά!
* Πιστεύετε ότι η αίσθηση έλλειψης αντιπολίτευσης οφείλεται στα ΜΜΕ;
Δεν οφείλεται στα ΜΜΕ αλλά στη συλλογική ψυχολογία. Αυτό συνέβαινε πάντα. Ξέρετε, δεν είναι δα και η πρώτη ήττα που γνωρίζω ως ηγετικό στέλεχος αυτού του κόμματος, κάθε φορά που ένα κόμμα υφίσταται μια μεγάλη ήττα - κυρίως όταν αυτή δεν ήταν αναπόφευκτη - για μια περίοδο, δεν μπορεί να ακουστεί. Δηλαδή μπορεί να λέει πολύ ενδιαφέροντα, ακόμη και θαυμαστά πράγματα αλλά κανείς να μην του δίνει σημασία, κανείς να μην το ακούει. Να έχει τη διάθεση να το ακούσει. Θεωρεί ο κόσμος στη Γαλλία ότι αφού το κόμμα αυτό έχασε, είναι κακό, και στη Γαλλία αυτό σημαίνει ότι είναι ένοχο, και αν είναι ένοχο δεν έχει ενδιαφέρον άρα κανείς δεν το ακούει. Αλλά αυτή η κατάσταση διαρκεί έξι μήνες, ίσως και λιγότερο. Μετά από τις δημοτικές εκλογές, το Σ.Κ. θα αρχίσει ξανά να ακούγεται. Γνώρισα την ήττα του 1993, του 2002... Δεν ανησυχώ, εμείς θα κάνουμε τη δουλειά μας ως αντιπολίτευση και θα προχωρήσουμε και στην ανανέωσή μας και δεν θα ασχοληθούμε με την περιρρέουσα ατμόσφαιρα...
* Στην Ελλάδα του Σοσιαλιστικό κόμμα βρίσκεται και αυτό σε κρίση: τι πρόβλημα έχει η ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία;
Έχετε δίκιο. Η σοσιαλδημοκρατία σε όλες τις χώρες περνά δύσκολη περίοδο. Πριν από λίγα χρόνια, επί των 15 τότε χωρών της Ε.Ε., οι 12 ήσαν είτε σοσιαλιστικές είτε σοσιαλιστικές με συμμάχους. Σήμερα είναι μόνο τρεις.
* Η εμπειρία της εξουσίας τους ήταν μοιραία;
Η σημερινή περίοδος χαρακτηρίζεται από την κρίση των απαντήσεων που είχαν διαμορφώσει οι σοσιαλιστές την περίοδο της δεκαετίας του 1980 και του 1990. Αντιμετωπίζουμε πλέον έναν καπιταλισμό που έχει αλλάξει ριζικά, που έχει παγκοσμιοποιηθεί, που κυριαρχείται από τη χρηματοοικονομία, που γνωρίζει επιταχυνόμενη τεχνολογική επανάσταση. Και βρισκόμαστε μπροστά σε κοινωνίες που γερνάνε, όπου το κράτος - πρόνοιας στοιχίζει πολύ, έχει επίσης γραφειοκρατικοποιηθεί και πρέπει να διαμορφώσουμε νέες απαντήσεις, νέα εργαλεία, νέες πολιτικές. Αυτό δεν είναι μόνο δύσκολο να γίνει αλλά και να υλοποιηθεί.
* Ορισμένοι αναλυτές προβλέπουν μια στροφή προς τον σοσιαλφιλελευθερισμό...
Ο σοσιαλφιλελευθερισμός είναι μια από τις απαντήσεις στην κρίση του κλασικού σοσιαλδημοκρατικού μοντέλου και εφαρμόστηκε στη Βρετανία από τον Τόνι Μπλερ.
* Εσείς είσαστε υπέρ αυτής της απάντησης;
Προσωπικά όχι. Καταλαβαίνω ότι λειτούργησε στη Βρετανία γιατί ήλθε μετά από 18 χρόνια θατσερισμού κι έτσι είχε μια επανορθωτική λειτουργία. Αλλά εμάς τους Γάλλους σοσιαλιστές, μας ενδιαφέρουν περισσότερο οι απαντήσει που δίνουν οι Σκανδιναβοί σοσιαλιστές.
* Αλλά αυτές οι απαντήσεις είναι ακριβές...
Δεν ξέρω αν είναι ακριβές αλλά είναι λιγότερο άδικες και προκαλούν λιγότερες ανισότητες. Είναι πιο ευνοϊκές για τους μισθωτούς.
* Κατηγορούν το Σ.Κ. ότι είναι γεμάτο δεινόσαυρους που σκέφτονται με όρους του 19ου αιώνα...
Δεν με ενδιαφέρουν αυτοί οι χαρακτηρισμοί. Πρέπει να δούμε τι πραγματικά κάνουν οι άνθρωποι. Όταν κάνουμε ταξίδια σε όλη την Ευρώπη για να ενημερωθούμε σχετικά με το τι κάνουν σοσιαλιστές που είναι πολύ διαφορετικότεροι από ό,τι εμείς, δεν θεωρώ ότι πρόκειται για συμπεριφορά δεινόσαυρου. Αναζητούμε νέους δρόμους, γιατί οι παλιές λύσεις δεν λειτουργούν καθώς έχουν αλλάξει οι συνθήκες. Δεν έχω πρόβλημα να σας πω ότι ο σοσιαλδημοκρατικός συμβιβασμός της δεκαετίας του 1970 και του 1980, δεν μπορεί πλέον να λειτουργήσει γιατί ο κόσμος έχει αλλάξει ριζικά. Αναζητούμε λοιπόν νέους δρόμους, αλλά αυτοί οι δρόμοι δεν είναι αναγκαστικά δεξιοί. Ο εκσυγχρονισμός δεν σημαίνει απαραιτήτως δεξιές επιλογές.
