Νεοεξωτικά συμπτώματα
Γεράσιμος Γεωργάτος, Αυγή, Δημοσιευμένο: 2007-12-07
Η αποστολή του σ/φου Τσίπρα ως παρατηρητή στη Βενεζουέλα για το δημοψήφισμα του Τσάβες υπέρ ή κατά της συνταγματικής αναθεώρησης, ανακάλεσε το συμβολικό βάρος που αποδίδει η ο ΣΥΝ και ο ΣΥΡΙΖΑ στα τεκταινόμενα στη Λατινική Αμερική και έχει εκφραστεί εμπράκτως και με εκδηλώσεις μνήμης για τον Τσε ή συζητήσεις για τις εκεί εξελίξεις με παρουσία αξιωματούχων και πρεσβευτών. Ακόμα και οι προσεκτικά διατυπωμένες θέσεις για το 5ο Συνέδριο αναφέρουν: «Είναι συγχρόνως εντυπωσιακές οι εξελίξεις στη Λατινική Αμερική, όπου δυνάμεις πολιτικές και κοινωνικές που αμφισβητούν την επικυριαρχία των ΗΠΑ αντιστέκονται, συσπειρώνονται, διεκδικούν και κερδίζουν με σχήματα συμμαχικά ακόμα και κυβερνήσεις. Επιπλέον τα κινήματα αντίστασης που αναπτύσσονται στις μέρες μας, από τους Ζαπατίστας στο Μεξικό μέχρι τους ακτήμονες της Βραζιλίας, οδηγούν ολόκληρη την ήπειρο σε ένα σχεδόν πρωτόγνωρο κοινωνικό και πολιτικό αναβρασμό σε προοδευτική κατεύθυνση παρέχοντάς μας πρόσθετες πηγές αισιοδοξίας.» Ο αναγνώστης μένει με την εντύπωση ότι ολόκληρη η λατινοαμερικάνικη ήπειρος έχει ξεσηκωθεί και σε λίγο ξεκινά η ανατροπή του παγκόσμιου καπιταλισμού. Οι θέσεις ευτυχώς επισημαίνουν ότι «η μηχανιστική μεταφορά πολιτικών και κοινωνικών προτύπων οποιουδήποτε είδους αποτελεί σοβαρό πολιτικό λάθος.»
Όμως το φαινόμενο δεν είναι καινούργιο. Κατ` επανάληψη στο παρελθόν, η Αριστερά, και όχι μόνο, κατέφυγε στην εξιδανίκευση και στον εκρομαντισμό «του άλλου» που τον αισθανόταν συγγενή και διαφορετικό ταυτόχρονα, του Χο Τσι Μινχ, του Τσε, του Φιντέλ και άλλων εκπροσώπων και αποστόλων της επανάστασης στο λεγόμενο Τρίτο Κόσμο. Η αδυναμία να αντιμετωπιστούν τα δισεπίλυτα πολιτικά αδιέξοδα της Δύσης μετέθετε την ελπίδα για τη θεραπεία τους «στης γης τους κολασμένους». Ο ίδιος ο Αντρέας Παπανδρέου δεν παρέλειψε να «αξιοποιήσει» αυτή τη ροπή της Αριστεράς και με τη θεωρητική κάλυψη του Σαμίρ Αμίν και του σχήματος Μητρόπολη – Περιφέρεια, κατέληγε σε γεύματα με τον Καντάφι. Φαίνεται ότι μια τέτοια ατμόσφαιρα τείνει να αναδυθεί και σήμερα ανεξάρτητα από το κείμενο των θέσεων. Ασφαλώς, η Αριστερά συμπαρίσταται ενεργά σε κινήματα και πολιτικές που επιδιώκουν την κοινωνική δικαιοσύνη, την ελευθερία και την ισότητα, επομένως και στους ακτήμονες της Βραζιλίας, αλλά στην Ελλάδα του ευρωπαϊκού σκληρού πυρήνα τέτοιο κίνημα έχει να εμφανιστεί από το 1910, με το Κιλελέρ και τον Μαρίνο Αντύπα. Οι δε Ζαπατίστας οικοδομούν σχολεία με διεθνή εθελοντική βοήθεια ενώ στην Ελλάδα τα αποδομούν ετησίως η κυβερνητική πολιτική και οι καταλήψεις. Ως προς τη θέση της γυναίκας στα χωριά της επαρχίας των Τσιάπας, οι πληροφορίες λένε ότι επικρατεί μεσαίωνας. Όμως, πέρα από τις επιμέρους παρατηρήσεις, όπως ο παρελθών έτσι και ο νέος εξωτισμός κατατείνει σε μια άκριτη συνολική απόρριψη της «καπιταλιστικής» Δύσης ως εκμεταλλευτικής, καταπιεστικής και νεοφιλελεύθερης που δεν απέχει πολύ από τα συμπεράσματα υπερσυντηρητικών διανοητών όπως του Όσβαλντ Σπένγκλερ στην «Παρακμή της Δύσης» ή του Μάρτιν Χάιντεγκερ σε διάφορα κείμενά του. Έτσι, αποθεώνεται ο Τσάβες και απαξιώνεται ο Θαπατέρο ή εκφράζεται συμπάθεια για τον Κάστρο και απαρέσκεια για τον Πρόντι. Ακόμα χειρότερα, η Κίνα προσκαλείται σε συνέδρια, όπως του ΚΕΑ, επειδή το κυβερνητικό κόμμα φέρει στον τίτλο του το «Κ» ενώ ασκεί μια πολιτική ακραίας εκμετάλλευσης των εργαζομένων με παντελή απουσία Δημοκρατίας. Με το ίδιο πνεύμα, αντί για την εύλογη και νόμιμη κριτική αντιπαράθεση και την κινητοποίηση κατά της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ, υιοθετείται άκριτα και συλλήβδην ένας αντιαμερικανισμός που εκδηλώνεται μέχρι και με κάψιμο της αμερικάνικης σημαίας. (ΠΑΜΕ, στις 5/12/07, έξω από το Δημαρχείο της Αθήνας). Έτσι, η ευαισθησία για τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν πολυαφορά για παράδειγμα το Ιράν, αφού αντιτίθεται στις ΗΠΑ. Μια ανοχή που βρίσκει συχνά άλλοθι σε μια συγκεχυμένη αντίληψη της πολιτικής των ταυτοτήτων και της πολιτισμικής ιδιαιτερότητας. Δεν μπορεί στους κόλπους μιας σύγχρονης Αριστεράς να υφέρπουν αντιλήψεις που μαζί με τον οικονομικό νεοφιλελευθερισμό απορρίπτουν και τον πολιτικό φιλελευθερισμό μειώνοντας την αξία του κοινοβουλευτισμού και της δημοκρατίας, με τη δογματική αντίληψη ότι αφού τα πολιτικά επιτεύγματα της αστικής τάξης είναι στην ουσία μια μορφή ταξικής κυριαρχίας, είναι εκ προοιμίου καταδικαστέα. Ακόμα και ο Μαρξ αντιλαμβανόταν το σοσιαλισμό ως την πραγματοποίηση των αστικών ιδεωδών, ως αντικατάσταση της τυπικής από την πραγματική ισότητα και όχι ως αφηρημένη άρνησή της, σε μια διαλεκτική προσέγγιση της ρήξης με τη συνέχεια. Αν θέλουμε να είμαστε εκτός άλλων και κληρονόμοι του ορθού λόγου και του κριτικού πνεύματος, του Ντεκάρτ, του Ντιντερό και του Μοντεσκιέ, δεν αρκεί να το δηλώνουμε, αλλά πρέπει να φαίνεται στις προσεγγίσεις μας, στη σταθερή προσήλωσή μας στη δημοκρατία και την ελευθερία και στην υπόθεση της ευρωπαϊκής ενοποίησης, γιατί η ελπίδα βρίσκεται στη Δύση.
Όμως το φαινόμενο δεν είναι καινούργιο. Κατ` επανάληψη στο παρελθόν, η Αριστερά, και όχι μόνο, κατέφυγε στην εξιδανίκευση και στον εκρομαντισμό «του άλλου» που τον αισθανόταν συγγενή και διαφορετικό ταυτόχρονα, του Χο Τσι Μινχ, του Τσε, του Φιντέλ και άλλων εκπροσώπων και αποστόλων της επανάστασης στο λεγόμενο Τρίτο Κόσμο. Η αδυναμία να αντιμετωπιστούν τα δισεπίλυτα πολιτικά αδιέξοδα της Δύσης μετέθετε την ελπίδα για τη θεραπεία τους «στης γης τους κολασμένους». Ο ίδιος ο Αντρέας Παπανδρέου δεν παρέλειψε να «αξιοποιήσει» αυτή τη ροπή της Αριστεράς και με τη θεωρητική κάλυψη του Σαμίρ Αμίν και του σχήματος Μητρόπολη – Περιφέρεια, κατέληγε σε γεύματα με τον Καντάφι. Φαίνεται ότι μια τέτοια ατμόσφαιρα τείνει να αναδυθεί και σήμερα ανεξάρτητα από το κείμενο των θέσεων. Ασφαλώς, η Αριστερά συμπαρίσταται ενεργά σε κινήματα και πολιτικές που επιδιώκουν την κοινωνική δικαιοσύνη, την ελευθερία και την ισότητα, επομένως και στους ακτήμονες της Βραζιλίας, αλλά στην Ελλάδα του ευρωπαϊκού σκληρού πυρήνα τέτοιο κίνημα έχει να εμφανιστεί από το 1910, με το Κιλελέρ και τον Μαρίνο Αντύπα. Οι δε Ζαπατίστας οικοδομούν σχολεία με διεθνή εθελοντική βοήθεια ενώ στην Ελλάδα τα αποδομούν ετησίως η κυβερνητική πολιτική και οι καταλήψεις. Ως προς τη θέση της γυναίκας στα χωριά της επαρχίας των Τσιάπας, οι πληροφορίες λένε ότι επικρατεί μεσαίωνας. Όμως, πέρα από τις επιμέρους παρατηρήσεις, όπως ο παρελθών έτσι και ο νέος εξωτισμός κατατείνει σε μια άκριτη συνολική απόρριψη της «καπιταλιστικής» Δύσης ως εκμεταλλευτικής, καταπιεστικής και νεοφιλελεύθερης που δεν απέχει πολύ από τα συμπεράσματα υπερσυντηρητικών διανοητών όπως του Όσβαλντ Σπένγκλερ στην «Παρακμή της Δύσης» ή του Μάρτιν Χάιντεγκερ σε διάφορα κείμενά του. Έτσι, αποθεώνεται ο Τσάβες και απαξιώνεται ο Θαπατέρο ή εκφράζεται συμπάθεια για τον Κάστρο και απαρέσκεια για τον Πρόντι. Ακόμα χειρότερα, η Κίνα προσκαλείται σε συνέδρια, όπως του ΚΕΑ, επειδή το κυβερνητικό κόμμα φέρει στον τίτλο του το «Κ» ενώ ασκεί μια πολιτική ακραίας εκμετάλλευσης των εργαζομένων με παντελή απουσία Δημοκρατίας. Με το ίδιο πνεύμα, αντί για την εύλογη και νόμιμη κριτική αντιπαράθεση και την κινητοποίηση κατά της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ, υιοθετείται άκριτα και συλλήβδην ένας αντιαμερικανισμός που εκδηλώνεται μέχρι και με κάψιμο της αμερικάνικης σημαίας. (ΠΑΜΕ, στις 5/12/07, έξω από το Δημαρχείο της Αθήνας). Έτσι, η ευαισθησία για τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν πολυαφορά για παράδειγμα το Ιράν, αφού αντιτίθεται στις ΗΠΑ. Μια ανοχή που βρίσκει συχνά άλλοθι σε μια συγκεχυμένη αντίληψη της πολιτικής των ταυτοτήτων και της πολιτισμικής ιδιαιτερότητας. Δεν μπορεί στους κόλπους μιας σύγχρονης Αριστεράς να υφέρπουν αντιλήψεις που μαζί με τον οικονομικό νεοφιλελευθερισμό απορρίπτουν και τον πολιτικό φιλελευθερισμό μειώνοντας την αξία του κοινοβουλευτισμού και της δημοκρατίας, με τη δογματική αντίληψη ότι αφού τα πολιτικά επιτεύγματα της αστικής τάξης είναι στην ουσία μια μορφή ταξικής κυριαρχίας, είναι εκ προοιμίου καταδικαστέα. Ακόμα και ο Μαρξ αντιλαμβανόταν το σοσιαλισμό ως την πραγματοποίηση των αστικών ιδεωδών, ως αντικατάσταση της τυπικής από την πραγματική ισότητα και όχι ως αφηρημένη άρνησή της, σε μια διαλεκτική προσέγγιση της ρήξης με τη συνέχεια. Αν θέλουμε να είμαστε εκτός άλλων και κληρονόμοι του ορθού λόγου και του κριτικού πνεύματος, του Ντεκάρτ, του Ντιντερό και του Μοντεσκιέ, δεν αρκεί να το δηλώνουμε, αλλά πρέπει να φαίνεται στις προσεγγίσεις μας, στη σταθερή προσήλωσή μας στη δημοκρατία και την ελευθερία και στην υπόθεση της ευρωπαϊκής ενοποίησης, γιατί η ελπίδα βρίσκεται στη Δύση.
