Βιώνουμε τα κατάλοιπα και τις συνέπειες του εθνικισμού
Νίκος Κιάος, Ελευθεροτυπία, Δημοσιευμένο: 2004-09-09
Τελικώς φαίνεται ότι το «καλοκαίρι της χαράς» δεν κρατάει πολύ, έχει κοντά ποδάρια. Ή μάλλον κρατάει όσο η χώρα κι ο λαός έχουν «επιτυχίες», έχουν «νίκες» και, τότε, έχουν τα λάβαρα και τις σημαίες να ανεμίζουν ψηλά.
Τότε το έθνος προχωρεί, ανεβαίνει, υψώνεται και, τότε δεχόμαστε όλους, δεχόμαστε κι αποδεχόμαστε τους ηττημένους, τους διαφορετικούς, τους «υποδεέστερους».
Το εμβόλιο του εθνικισμού φαίνεται πως έχει μπει βαθιά κι έχει αναδείξει τα «κύτταρα» των Ελλήνων, τα γονίδια της φυλής, την ελληνική υπεροχή. Δεν είναι όλοι στην Ελλάδα μπολιασμένοι για να αισθάνονται ότι «υπερέχουν» έναντι των άλλων λαών. Μένει όμως η εικόνα, μένει η εντύπωση από τα φασιστοειδή, που επιτίθενται στους πανηγυρίζοντες Αλβανούς, από αυτούς που δεν αφήνουν να γίνει στο Στάδιο ο τελικός των 200 μέτρων με συνθήματα «Κεντέρης», «Ελλάς» και γιουχαΐσματα στους μαύρους Αμερικανούς αθλητές, από αυτούς που θεωρούν εθνική προσβολή να χάσει στο τάε κβον ντο ο Ελληνας από τον Κορεάτη ή στην πυγμαχία ο Ελληνας από αλλοεθνή, από αυτούς που θεωρούν ότι τελικώς δεν έχει δικαίωμα αυτός ο Αλβανός, ο αλλοεθνής, που «τρώει ψωμί» και «έχει ασφάλιση», που «του δώσαμε δουλειά», να φωνάζει για τη νίκη της δικής του ομάδας, της εθνικής του ομάδας.
Βλέπουν παντού συνωμοσίες και ανθελληνικές ενέργειες. Δεν είναι μόνον οι πάσης φύσεως «χρυσαυγίτες». Είναι και νοικοκυραίοι και άλλοι φιλήσυχοι, βολεμένοι. Ντοπάρονται από «εκτιμήσεις» και κραυγές, που ακούς σε διάφορα μέσα μαζικής ενημέρωσης από πολιτικούς και δημοσιογράφους. Ξανά, λοιπόν, ο «Κατατρεγμένος λαός»; Μα ποιοι, ποιες, αόρατες δυνάμεις έχουν βάλει στόχο τον «περιούσιο λαό»;
Ακούμε: Καταδικάζουμε τα επεισόδια, αλλά ήταν υπερβολικοί και οι Αλβανοί στις εκδηλώσεις τους, προκλητικοί. Πώς όμως πανηγυρίζουν οι Ελληνες για την επιτυχία των ομάδων τους, εθνικών ή συλλογικών; Τι συνθήματα φωνάζουν κατά των ηττημένων αντιπάλων; Ο πολιτισμός είναι ακόμα μακριά ή πολύ πίσω. Είναι πολιτισμός να αναγνωρίζεις τη νίκη του αντιπάλου και κυρίως είναι πολιτισμός η ανοχή. Οταν όμως ανάγεται σε ύψιστο στοιχείο η νίκη -με όποια μέσα κι αν έρθει- τότε μοιραία θα έρθει η απογοήτευση από την ήττα, που θα οδηγήσει σε αθλιότητες και σε αίμα.
Εχει ανάγκη από ανάταση ο λαός και ο αθλητισμός προσφέρει ευκαιρίες, όπως τον Ιούνιο στην Πορτογαλία. Αλλά και ένα εκατομμύριο ευρώ στον κάθε παίκτη; Αν αυτοί οι ίδιοι παίκτες έφερναν έστω ισοπαλία στα Τίρανα δεν θα είχαμε τις γνωστές συνέπειες το βράδυ του Σαββάτου.
Είναι, όμως, αποκαλυπτικά τα γεγονότα από τις αντιδράσεις και στην ντόπα και στις ήττες, είτε στην πάλη είτε στο γήπεδο του ποδοσφαίρου.
Πέρα από την πίκρα του φιλάθλου και του οπαδού, πέρα από τη στενοχώρια της ήττας, πέρα από την αναμενόμενη απογοήτευση να χάσει η πρωταθλήτρια Ευρώπης από την άσημη Αλβανία, είναι η οίηση και το κόμπλεξ που φανερώνονται. Δεν μπορούμε, δεν δεχόμαστε να συγχρονιζόμαστε με τους άλλους... Βαλκάνιους, διότι εμείς είμαστε Ευρωπαίοι! Αλβανοί, Σκοπιανοί, Τούρκοι, Βούλγαροι, ε, όχι πια!
Δεν είναι τωρινά, σημερινά τα φαινόμενα, οι εκδηλώσεις απαξίας, αλλά και περιφρόνησης και μίσους. Η εθνικοφροσύνη είναι γνώρισμα με βαθιές ρίζες πίσω. Κάποτε -για να μην πάμε πολύ μακριά- ήταν οι «πρόσφυγες», ήταν οι «Τουρκόσποροι», ήταν οι «Πόντιοι», μετά ήταν οι «γύφτοι», ήταν οι «Τσιγγάνοι», και μετά άλλοι πρόσφυγες ή ξένοι, ήταν οι «Ρωσοπόντιοι», οι «Αλβανοί», οι «Ρουμάνοι», οι «Βούλγαροι», οι «μαύροι», οι «έγχρωμοι». Ο ρατσισμός στην εξέλιξή του, που όμως αποκαλύπτει και το επίπεδο του πολιτισμού. Ακόμη και τα «Αμερικανάκια» - αλλά δεχόμασταν τα δέματα του Ελληνοαμερικανού συγγενή και τον ξεχωρίζαμε αυτόν, ενώ ο ίδιος αισθανόταν εν πολλοίς παρίας στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Κάποτε ήταν και ο «εαμοβούλγαρος», ο «Βούλγαρος», ο «κομμουνιστής», το «μίασμα», που ήταν ξένο σώμα για τον εθνικόφρονα. Ξεπεράστηκε με την εξέλιξη της πορείας της Ιστορίας, αλλά η κατάρρευση των καθεστώτων στις χώρες του «υπαρκτού» σοσιαλισμού έφερε στη σκηνή νέες καταστάσεις, συνδεδεμένες με τα καθεστώτα, νέες «πραγματικότητες», νέες αντιπαλότητες δεμένες με το ένδυμα του εθνικισμού και του ρατσισμού. Τα καθεστώτα του «υπαρκτού» καλλιέργησαν πολιτικές, βλέψεις και νοοτροπίες προς το μέρος της Ελλάδας, οι επίγονοι συνέχισαν εντονότερα στο ίδιο μήκος κύματος· εδώ όμως, στην Ελλάδα, άνθισαν τα λουλούδια του εθνικισμού με την καταστροφική πολιτική για τη χώρα των δύο κομμάτων της εξουσίας, του ΠΑΣΟΚ και της Ν.Δ., πολιτική που οδήγησε σε αδιέξοδα, τα οποία τώρα άλλοι αναγνωρίζουν και άλλοι αποσιωπούν, βλέποντας όμως όλοι πού οδήγησαν οι φανφάρες και τα αδιέξοδα βήματα του εθνικισμού.
Κατάλοιπα αυτών των βημάτων και της πολιτικής ζούμε τις μέρες αυτές, ενώ είχαν δοθεί όχι μία αλλά περισσότερες ευκαιρίες να απεγκλωβιστούμε. Τα κατάλοιπα και οι συνέπειες της αδιέξοδης πολιτικής, για την οποία βρίσκουμε πάντοτε (!) εχθρούς και συνωμοσίες απέναντί μας, βρήκαν έδαφος να καλλιεργηθούν, επειδή σ’ αυτήν την πολιτική επένδυσαν προ δεκαετίας και περισσότερο οι κυβερνώντες. Ετσι προέκυψαν οι «υπάνθρωποι», οι «κατώτεροι», οι «ζήτουλες», αυτοί είναι όμως που δούλεψαν στην κυριολεξία για να αναπτυχθεί η Ελλάδα και η οικονομία της, για να γίνουν τα έργα των Ολυμπιακών Αγώνων που θαυμάζουμε (!) και που μας εκθειάζουν οι (άλλοι) ξένοι, οι Δυτικοί, δηλαδή οι «πολιτισμένοι».
Τα κόμματα, που κυβέρνησαν και είχαν την ευθύνη για την πολιτική αυτήν που ακολούθησαν, έκαναν σιγά σιγά στροφή, ξέχασαν ή εγκατέλειψαν τις απόλυτες και χωρίς προοπτική, όπως αποδείχθηκε, πολιτικές τους, αφού όμως χάθηκαν και χρόνος και ευκαιρίες να παίξει η Ελλάδα πρωταγωνιστικό ρόλο στη γειτονιά της. Με προφάσεις απεγκλωβίστηκαν σιγά σιγά, προσπαθώντας να βρουν διεξόδους, αλλά το λάθος αποδείχθηκε για μιαν ακόμα φορά χειρότερο από το έγκλημα (όπως έλεγε ο Ταλεϋράνδος). Ο ρατσισμός, απότοκος της πολιτικής τους, μπόλιασε μεγάλο μέρος του ελληνικού λαού.
Οχι πως δεν έχουν ευθύνες και κάποιοι οικονομικοί πρόσφυγες, μετανάστες, για τη συμπεριφορά και τις ενέργειες που έκαναν, αλλά η γενίκευση και η μονόπλευρη θεώρηση της προέλευσης του κακού καλλιέργησε τη νοοτροπία και τη λογική του «μιάσματος», του «εγκληματία», του «παρία». Και τα αποτελέσματα τα είδαμε το Σάββατο το βράδυ, χωρίς δυστυχώς να έχει κλείσει το θέμα για μερίδα όχι μόνο πολιτών, αλλά και διαμορφωτών της κοινής γνώμης, πολιτικών και δημοσιογράφων.
Δεν αρκεί η καταδίκη των εκτρόπων. Το πρόβλημα είναι πώς και πότε θα χτυπηθούν οι ηθικοί αυτουργοί, δηλαδή αυτοί που ασκούν πολιτική. Πώς θα γίνει η κάθαρση στους ίδιους τους μηχανισμούς που ασκούν και επιβάλλουν την εξουσία (όταν, π.χ., τα ΜΑΤ κυνηγούν τους Αλβανούς και όχι τους «Ελληναράδες», που καταστρέφουν περιουσίες και χτυπούν τους ξένους μπροστά στα μάτια τους, πώς θα δεχθούμε ότι τελικώς είμαστε οι ίδιοι που θεωρούμε τους εαυτούς μας «αφεντικά» στην Ελλάδα, αλλά δεχόμαστε τη δεύτερη μοίρα π.χ. στις ΗΠΑ ή όπου αλλού εμείς είμαστε μετανάστες, δηλαδή οικονομικοί πρόσφυγες, δηλαδή «Αλβανοί».
Είναι ακόμα μετέωρο το βήμα, αν θέλουμε να λεγόμαστε «Πορτογάλοι» ή «Γερμανοί». Στις χώρες τους, διεκδικούμε και είμαστε ισότιμοι, τουλάχιστον στους πανηγυρισμούς. Είναι παλιά κι επώδυνη εθνικά η ιστορία του εθνικισμού μας.
Τότε το έθνος προχωρεί, ανεβαίνει, υψώνεται και, τότε δεχόμαστε όλους, δεχόμαστε κι αποδεχόμαστε τους ηττημένους, τους διαφορετικούς, τους «υποδεέστερους».
Το εμβόλιο του εθνικισμού φαίνεται πως έχει μπει βαθιά κι έχει αναδείξει τα «κύτταρα» των Ελλήνων, τα γονίδια της φυλής, την ελληνική υπεροχή. Δεν είναι όλοι στην Ελλάδα μπολιασμένοι για να αισθάνονται ότι «υπερέχουν» έναντι των άλλων λαών. Μένει όμως η εικόνα, μένει η εντύπωση από τα φασιστοειδή, που επιτίθενται στους πανηγυρίζοντες Αλβανούς, από αυτούς που δεν αφήνουν να γίνει στο Στάδιο ο τελικός των 200 μέτρων με συνθήματα «Κεντέρης», «Ελλάς» και γιουχαΐσματα στους μαύρους Αμερικανούς αθλητές, από αυτούς που θεωρούν εθνική προσβολή να χάσει στο τάε κβον ντο ο Ελληνας από τον Κορεάτη ή στην πυγμαχία ο Ελληνας από αλλοεθνή, από αυτούς που θεωρούν ότι τελικώς δεν έχει δικαίωμα αυτός ο Αλβανός, ο αλλοεθνής, που «τρώει ψωμί» και «έχει ασφάλιση», που «του δώσαμε δουλειά», να φωνάζει για τη νίκη της δικής του ομάδας, της εθνικής του ομάδας.
Βλέπουν παντού συνωμοσίες και ανθελληνικές ενέργειες. Δεν είναι μόνον οι πάσης φύσεως «χρυσαυγίτες». Είναι και νοικοκυραίοι και άλλοι φιλήσυχοι, βολεμένοι. Ντοπάρονται από «εκτιμήσεις» και κραυγές, που ακούς σε διάφορα μέσα μαζικής ενημέρωσης από πολιτικούς και δημοσιογράφους. Ξανά, λοιπόν, ο «Κατατρεγμένος λαός»; Μα ποιοι, ποιες, αόρατες δυνάμεις έχουν βάλει στόχο τον «περιούσιο λαό»;
Ακούμε: Καταδικάζουμε τα επεισόδια, αλλά ήταν υπερβολικοί και οι Αλβανοί στις εκδηλώσεις τους, προκλητικοί. Πώς όμως πανηγυρίζουν οι Ελληνες για την επιτυχία των ομάδων τους, εθνικών ή συλλογικών; Τι συνθήματα φωνάζουν κατά των ηττημένων αντιπάλων; Ο πολιτισμός είναι ακόμα μακριά ή πολύ πίσω. Είναι πολιτισμός να αναγνωρίζεις τη νίκη του αντιπάλου και κυρίως είναι πολιτισμός η ανοχή. Οταν όμως ανάγεται σε ύψιστο στοιχείο η νίκη -με όποια μέσα κι αν έρθει- τότε μοιραία θα έρθει η απογοήτευση από την ήττα, που θα οδηγήσει σε αθλιότητες και σε αίμα.
Εχει ανάγκη από ανάταση ο λαός και ο αθλητισμός προσφέρει ευκαιρίες, όπως τον Ιούνιο στην Πορτογαλία. Αλλά και ένα εκατομμύριο ευρώ στον κάθε παίκτη; Αν αυτοί οι ίδιοι παίκτες έφερναν έστω ισοπαλία στα Τίρανα δεν θα είχαμε τις γνωστές συνέπειες το βράδυ του Σαββάτου.
Είναι, όμως, αποκαλυπτικά τα γεγονότα από τις αντιδράσεις και στην ντόπα και στις ήττες, είτε στην πάλη είτε στο γήπεδο του ποδοσφαίρου.
Πέρα από την πίκρα του φιλάθλου και του οπαδού, πέρα από τη στενοχώρια της ήττας, πέρα από την αναμενόμενη απογοήτευση να χάσει η πρωταθλήτρια Ευρώπης από την άσημη Αλβανία, είναι η οίηση και το κόμπλεξ που φανερώνονται. Δεν μπορούμε, δεν δεχόμαστε να συγχρονιζόμαστε με τους άλλους... Βαλκάνιους, διότι εμείς είμαστε Ευρωπαίοι! Αλβανοί, Σκοπιανοί, Τούρκοι, Βούλγαροι, ε, όχι πια!
Δεν είναι τωρινά, σημερινά τα φαινόμενα, οι εκδηλώσεις απαξίας, αλλά και περιφρόνησης και μίσους. Η εθνικοφροσύνη είναι γνώρισμα με βαθιές ρίζες πίσω. Κάποτε -για να μην πάμε πολύ μακριά- ήταν οι «πρόσφυγες», ήταν οι «Τουρκόσποροι», ήταν οι «Πόντιοι», μετά ήταν οι «γύφτοι», ήταν οι «Τσιγγάνοι», και μετά άλλοι πρόσφυγες ή ξένοι, ήταν οι «Ρωσοπόντιοι», οι «Αλβανοί», οι «Ρουμάνοι», οι «Βούλγαροι», οι «μαύροι», οι «έγχρωμοι». Ο ρατσισμός στην εξέλιξή του, που όμως αποκαλύπτει και το επίπεδο του πολιτισμού. Ακόμη και τα «Αμερικανάκια» - αλλά δεχόμασταν τα δέματα του Ελληνοαμερικανού συγγενή και τον ξεχωρίζαμε αυτόν, ενώ ο ίδιος αισθανόταν εν πολλοίς παρίας στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Κάποτε ήταν και ο «εαμοβούλγαρος», ο «Βούλγαρος», ο «κομμουνιστής», το «μίασμα», που ήταν ξένο σώμα για τον εθνικόφρονα. Ξεπεράστηκε με την εξέλιξη της πορείας της Ιστορίας, αλλά η κατάρρευση των καθεστώτων στις χώρες του «υπαρκτού» σοσιαλισμού έφερε στη σκηνή νέες καταστάσεις, συνδεδεμένες με τα καθεστώτα, νέες «πραγματικότητες», νέες αντιπαλότητες δεμένες με το ένδυμα του εθνικισμού και του ρατσισμού. Τα καθεστώτα του «υπαρκτού» καλλιέργησαν πολιτικές, βλέψεις και νοοτροπίες προς το μέρος της Ελλάδας, οι επίγονοι συνέχισαν εντονότερα στο ίδιο μήκος κύματος· εδώ όμως, στην Ελλάδα, άνθισαν τα λουλούδια του εθνικισμού με την καταστροφική πολιτική για τη χώρα των δύο κομμάτων της εξουσίας, του ΠΑΣΟΚ και της Ν.Δ., πολιτική που οδήγησε σε αδιέξοδα, τα οποία τώρα άλλοι αναγνωρίζουν και άλλοι αποσιωπούν, βλέποντας όμως όλοι πού οδήγησαν οι φανφάρες και τα αδιέξοδα βήματα του εθνικισμού.
Κατάλοιπα αυτών των βημάτων και της πολιτικής ζούμε τις μέρες αυτές, ενώ είχαν δοθεί όχι μία αλλά περισσότερες ευκαιρίες να απεγκλωβιστούμε. Τα κατάλοιπα και οι συνέπειες της αδιέξοδης πολιτικής, για την οποία βρίσκουμε πάντοτε (!) εχθρούς και συνωμοσίες απέναντί μας, βρήκαν έδαφος να καλλιεργηθούν, επειδή σ’ αυτήν την πολιτική επένδυσαν προ δεκαετίας και περισσότερο οι κυβερνώντες. Ετσι προέκυψαν οι «υπάνθρωποι», οι «κατώτεροι», οι «ζήτουλες», αυτοί είναι όμως που δούλεψαν στην κυριολεξία για να αναπτυχθεί η Ελλάδα και η οικονομία της, για να γίνουν τα έργα των Ολυμπιακών Αγώνων που θαυμάζουμε (!) και που μας εκθειάζουν οι (άλλοι) ξένοι, οι Δυτικοί, δηλαδή οι «πολιτισμένοι».
Τα κόμματα, που κυβέρνησαν και είχαν την ευθύνη για την πολιτική αυτήν που ακολούθησαν, έκαναν σιγά σιγά στροφή, ξέχασαν ή εγκατέλειψαν τις απόλυτες και χωρίς προοπτική, όπως αποδείχθηκε, πολιτικές τους, αφού όμως χάθηκαν και χρόνος και ευκαιρίες να παίξει η Ελλάδα πρωταγωνιστικό ρόλο στη γειτονιά της. Με προφάσεις απεγκλωβίστηκαν σιγά σιγά, προσπαθώντας να βρουν διεξόδους, αλλά το λάθος αποδείχθηκε για μιαν ακόμα φορά χειρότερο από το έγκλημα (όπως έλεγε ο Ταλεϋράνδος). Ο ρατσισμός, απότοκος της πολιτικής τους, μπόλιασε μεγάλο μέρος του ελληνικού λαού.
Οχι πως δεν έχουν ευθύνες και κάποιοι οικονομικοί πρόσφυγες, μετανάστες, για τη συμπεριφορά και τις ενέργειες που έκαναν, αλλά η γενίκευση και η μονόπλευρη θεώρηση της προέλευσης του κακού καλλιέργησε τη νοοτροπία και τη λογική του «μιάσματος», του «εγκληματία», του «παρία». Και τα αποτελέσματα τα είδαμε το Σάββατο το βράδυ, χωρίς δυστυχώς να έχει κλείσει το θέμα για μερίδα όχι μόνο πολιτών, αλλά και διαμορφωτών της κοινής γνώμης, πολιτικών και δημοσιογράφων.
Δεν αρκεί η καταδίκη των εκτρόπων. Το πρόβλημα είναι πώς και πότε θα χτυπηθούν οι ηθικοί αυτουργοί, δηλαδή αυτοί που ασκούν πολιτική. Πώς θα γίνει η κάθαρση στους ίδιους τους μηχανισμούς που ασκούν και επιβάλλουν την εξουσία (όταν, π.χ., τα ΜΑΤ κυνηγούν τους Αλβανούς και όχι τους «Ελληναράδες», που καταστρέφουν περιουσίες και χτυπούν τους ξένους μπροστά στα μάτια τους, πώς θα δεχθούμε ότι τελικώς είμαστε οι ίδιοι που θεωρούμε τους εαυτούς μας «αφεντικά» στην Ελλάδα, αλλά δεχόμαστε τη δεύτερη μοίρα π.χ. στις ΗΠΑ ή όπου αλλού εμείς είμαστε μετανάστες, δηλαδή οικονομικοί πρόσφυγες, δηλαδή «Αλβανοί».
Είναι ακόμα μετέωρο το βήμα, αν θέλουμε να λεγόμαστε «Πορτογάλοι» ή «Γερμανοί». Στις χώρες τους, διεκδικούμε και είμαστε ισότιμοι, τουλάχιστον στους πανηγυρισμούς. Είναι παλιά κι επώδυνη εθνικά η ιστορία του εθνικισμού μας.
