Τάξη στο διεθνές εμπόριο

Αβέβαιη διαγράφεται η έκβαση των συζητήσεων που άρχισαν προχθές στη Γενεύη ανάμεσα σε περίπου τριάντα υπουργούς και διαπραγματευτές των μεγαλύτερων οικονομιών στο πλαίσιο του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (ΠΟΕ). Οι διαπραγματεύσεις είναι τελματωμένες επτά χρόνια τώρα και σκοπός αυτής της τελευταίας πρωτοβουλίας του γενικού διευθυντή του ΠΟΕ Πασκάλ Λαμί είναι να συμφωνήσουν οι εκπρόσωποι των ισχυροτέρων σε ένα πλαίσιο ικανό να γίνει αποδεκτό από την Ολομέλεια των 152 χωρών του Οργανισμού. Ο Λαμί μιλάει πλέον για τη «στιγμή της αλήθειας», καθώς μια νέα αποτυχία μάλλον θα σηματοδοτούσε το οριστικό ναυάγιο του «Γύρου της ανάπτυξης» που τόσο φιλόδοξα είχε ξεκινήσει τον Νοέμβριο του 2001 στην Ντόχα του Κατάρ.

Με νωπό τότε τον διεθνή συγκλονισμό από τις τρομοκρατικές επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου στη Νέα Υόρκη και την Ουάσιγκτον, οι πλούσιες χώρες, και κατά πρώτο λόγο οι ΗΠΑ, η Ευρωπαϊκή Ένωση και η Ιαπωνία, είχαν φανεί διατεθειμένες να συμβάλουν στη διαμόρφωση νέων ρυθμίσεων για το διεθνές εμπόριο που θα περιόριζαν τις ανισότητες και θα έδιναν ώθηση στην ανάπτυξη ώστε να καταπολεμηθεί η φτώχεια στον πλανήτη. Τις καλές εκείνες διακηρύξεις όμως δεν τις επαλήθευσαν στην πράξη, οι αποτυχημένες σύνοδοι του ΠΟΕ διαδέχονταν η μία την άλλη. Κεντρικό ζήτημα παραμένει ακόμα σήμερα η προστασία της αγροτικής παραγωγής με επιδοτήσεις και δασμούς στις πλούσιες χώρες, με αποτέλεσμα φθηνότερα, συχνά καλύτερης ποιότητας, προϊόντα φτωχών χωρών να μη βρίσκουν στις αγορές την πρόσβαση που θα αύξανε το εισόδημά τους και θα τους επέτρεπε να χρηματοδοτούν αναγκαίες επενδύσεις. Χαρακτηριστικό, αλλά διόλου αποκλειστικό παράδειγμα ήταν το εξαιρετικό αφρικανικό βαμβάκι.

Στη διάρκεια των επτά ετών πάντως, οι ΗΠΑ και η Ευρωπαϊκή Ένωση δέχθηκαν να κάνουν κάποιες παραχωρήσεις: ώς το 2013 να καταργήσουν εντελώς τις εξαγωγικές τους επιδοτήσεις και να μειώσουν σημαντικά τις επιδοτήσεις στην παραγωγή (στο 25% όσων ίσχυαν στην Ένωση, σύμφωνα με την επίμοχθη αναθεώρηση της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής), καθώς και τους εισαγωγικούς τους δασμούς στο μισό περίπου. Σε αντάλλαγμα όμως απαιτούν από τις αναπτυσσόμενες χώρες να άρουν δασμούς και άλλα εμπόδια που διατηρούν στις εισαγωγές βιομηχανικών προϊόντων και υπηρεσιών. Τα βήματα αυτά κρίνονται ανεπαρκή και το απαιτούμενο αντάλλαγμα πολύ βαρύ από την Ινδία και τη Βραζιλία, ηγετικές δυνάμεις στην ομάδα των αναπτυσσομένων, που μόλις τώρα αναπτύσσουν δικές τους βιομηχανίες αυτοκινήτων, ενδυμάτων, χημικών, και έχουν ακόμα ανάγκη ένα καθεστώς προστασίας. Ας μην ξεχνάμε τις εκατοντάδες εκατομμύρια ακραία φτωχούς που συγκαταλέγονται στον πληθυσμό τους. Τότε που ξεκινούσε ο Γύρος της Ντόχα είχε εκτιμηθεί ότι μια επιτυχής έκβασή του μπορούσε να αυξήσει το παγκόσμιο εισόδημα κατά 100 δισεκατομμύρια δολάρια. Αν ισχύει ο υπολογισμός, σήμερα θα μιλούσαμε για πολύ περισσότερα, και μάλιστα ενόσω η παγκόσμια ανάπτυξη επιβραδύνεται. Η επίτευξη μιας συμφωνίας στη Γενεύη θα τόνωνε την εμπιστοσύνη στην ικανότητα των κυβερνήσεων να αντιμετωπίσουν από κοινού τα προβλήματα της οικονομίας, υποστηρίζει ο διαπραγματευτής της Ευρωπαϊκής Ένωσης επίτροπος Πίτερ Μάντελσον, συνδέοντάς την με τα επόμενα μεγάλα ζητήματα που απαιτούν διεθνή συνεννόηση: την κλιματική αλλαγή, την ασφάλεια των τροφίμων, την ενεργειακή ασφάλεια.

Μπορεί να έχει δίκιο, ακριβώς όμως η στασιμότητα ή και η ύφεση που απειλεί σήμερα τις ανεπτυγμένες, πλούσιες χώρες, τα εισοδήματα και την απασχόλησή τους, εντείνει τις τάσεις προστατευτισμού στο εσωτερικό τους. Άλλωστε, και πριν ακόμα ξεσπάσει η χρηματοοικονομική κρίση, πριν αρχίσουν οι ραγδαίες ανατιμήσεις του πετρελαίου, των τροφίμων και των πρώτων υλών, οι ανακατατάξεις που έφερε η παγκοσμιοποίηση των αγορών είχαν κόστος για ευρείες κατηγορίες εργαζομένων στις πλούσιες χώρες. Το αναγνωρίζουν ακραιφνείς υποστηρικτές των ελεύθερων αγορών, όπως το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο ή ο Αμερικανός πρώην υπουργός Οικονομικών Λόρενς Σάμερς, ο οποίος εισηγείται γενναία μέτρα κοινωνικής πολιτικής για να αμβλυνθεί αυτό το κόστος. Αλλά τέτοια μέτρα δεν έχουν εφαρμοσθεί και η προεκλογική περίοδος στις ΗΠΑ πιέζει τους υποψηφίους να ανταποκριθούν άμεσα σε αιτήματα για προστασία.

Παράλληλα, την ευρωπαϊκή διαπραγματευτική βούληση υπονομεύουν οι κατηγορίες του Γάλλου προέδρου, προεδρεύοντος στην Ένωση, Νικολά Σαρκοζί κατά του Μάντελσον, ότι είναι έτοιμος «να θυσιάσει τη γεωργία στον βωμό του διεθνούς φιλελευθερισμού». Μαζί του συντάσσονται όσες χώρες ακόμα εξαρτώνται από τις κοινοτικές αγροτικές επιδοτήσεις: και εμείς δηλαδή, η Ισπανία, η Πολωνία, αλλά και η Ιρλανδία, όπου μία συνιστώσα τού «όχι» στο ευρωδημοψήφισμα ήταν ο φόβος των κτηνοτρόφων ότι θα αίρονταν οι δασμοί απέναντι στις εισαγωγές από την Αργεντινή.

Αν όλα τα πλέγματα συμφερόντων αποτρέψουν μια συμφωνία στη Γενεύη, θα έχει καταδειχθεί η συνεχιζόμενη αδυναμία της πολιτικής να ελέγξει και να κατευθύνει τις τυφλές παγκόσμιες δυνάμεις της οικονομίας.