Αδιέξοδος αυταρχισμός
Αντί πολιτικής που θα αντιμετώπιζε την οικονομική επιδείνωση
Ελίζα Παπαδάκη, Τα Νέα, Δημοσιευμένο: 2008-07-30
Ξαφνικά μέσα στο καλοκαίρι η κυβέρνηση ανακάλυψε ότι η πολιτική της οδηγεί σε σοβαρή οικονομική επιδείνωση και ότι χρειάζεται να τη διορθώσει. Τα μέσα που επιλέγει όμως θα κάνουν τα πράγματα ακόμα χειρότερα.
Ο πιο ανησυχητικός δείκτης είναι η συνεχής διόγκωση του ελλείμματος τρεχουσών συναλλαγών, η ολοένα μεγαλύτερη δηλαδή διαφορά ανάμεσα στα προϊόντα και τις υπηρεσίες που εξάγουμε και τα πολύ περισσότερα που εισάγουμε για τις ανάγκες μας. Τη διαφορά την καλύπτουμε με δανεισμό αυξάνοντας διαρκώς το εξωτερικό μας χρέος. Αυτό το εξωτερικό έλλειμμα, που έχει ξεπεράσει το 14% του ΑΕΠ και ανεβαίνει, υποδηλώνει ότι η παραγωγική βάση της ελληνικής οικονομίας είναι πολύ ισχνή για να συντηρήσει το σημερινό βιοτικό μας επίπεδο. Δεν είναι διατηρήσιμο, τονίζουν πλέον σοβαροί αναλυτές προειδοποιώντας ότι επέρχεται οδυνηρή ύφεση, συρρίκνωση των εισοδημάτων και της απασχόλησης, αν δεν γίνει αποφασιστική στροφή στις παραγωγικές επενδύσεις (αντί στα ακίνητα), στην απεξάρτηση από το πετρέλαιο, στην καινοτομία, σε μια «παραγωγική κουλτούρα» γενικότερα. Ήδη άλλωστε διαφαίνονται οι πρώτες επιπτώσεις με τα επιτόκια για τα ελληνικά ομόλογα να ανεβαίνουν. Επειδή όμως για την ώρα δεν γίνονται αισθητές στον πολύ κόσμο, η κυβέρνηση προτιμά να τις αγνοεί. Η πραγματική απειλή για την αυριανή μας ευημερία παραμένει έξω από το πεδίο της πολιτικής της.
Αγωνία προκαλεί στον υπουργό Οικονομίας ιδίως η πορεία του προϋπολογισμού μπροστά στον ορατό κίνδυνο το δημόσιο έλλειμμα να επαναφέρει την Ελλάδα στο καθεστώς της κοινοτικής επιτήρησης. Διότι μια τέτοια εξέλιξη θα είχε άμεσο πολιτικό αντίκτυπο, καταρρίπτοντας οριστικά τον μύθο της δημοσιονομικής εξυγίανσης που δήθεν επιτεύχθηκε μετά την περιβόητη απογραφή. Έτσι ανακάλυψε ξαφνικά ότι τα δημόσια έσοδα από άμεσους φόρους βρίσκονται στην Ελλάδα χρόνια τώρα «στον πάτο», στο μισό της Ευρωπαϊκής Ένωσης ως προς το ΑΕΠ, ενώ και συνολικά, μαζί με τους έμμεσους φόρους και τις εισφορές στην κοινωνική ασφάλιση, κινούνται πολύ χαμηλότερα από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο - σαν να μην πρόκειται για το αποτέλεσμα της δικής του φορολογικής πολιτικής από το 2004. Και έτσι επιχειρεί τώρα μια κινητοποίηση για τον περιορισμό της φοροδιαφυγής και για τη διεύρυνση της φορολογικής βάσης. Από τις δηλώσεις του κ. Αλογοσκούφη, ως θετική πρέπει να κρατηθεί η πρόθεση να φορολογηθούν επιτέλους και στη χώρα μας τα εισοδήματα από κεφάλαιο (μερίσματα, υπεραξίες, τόκοι), αν και μένει να διευκρινισθεί ο τρόπος και η έκταση. Δεν φτάνει όμως. Ούτε αρκούν για την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής τα οποιαδήποτε μέτρα αστυνομικής έμπνευσης. Η αναγκαία διεύρυνση της φορολογικής βάσης προϋποθέτει κοινωνική αποδοχή και εμπιστοσύνη που έχει χάσει εντελώς η παρούσα κυβέρνηση.
Αλλά αντί να ψάξει πώς θα την ανακτήσει, παρεμβαίνοντας βάναυσα στην ελευθερία των συλλογικών διαπραγματεύσεων και συμβάσεων στις δημόσιες επιχειρήσεις, χειροτερεύει ακόμα περισσότερο την κατάσταση. Η απόπειρα να διασπαστούν με νόμο οι εργαζόμενοι στην ίδια επιχείρηση σε «παλιούς» και στους νέους, για τους οποίους δεν θα ισχύουν οι συλλογικές συμβάσεις, καταργεί θεμελιώδη συνδικαλιστικά δικαιώματα. Αν περνούσε, θα υπονόμευε την ίδια την υπόσταση των συνδικάτων, καταδικάζοντάς τα να εκπροσωπούν ολοένα λιγότερους και γηραιότερους «προνομιούχους», ώσπου να εκλείψουν. Μια τέτοια α λα Θάτσερ φιλοδοξία όμως, να διαλυθεί η συλλογική έκφραση των εργαζομένων, να κατακερματιστεί σε ανίσχυρα μεμονωμένα ατομικά συμφέροντα, κλείνει τον δρόμο στις αναγκαίες αλλαγές. Διότι χωρίς συλλογική προσπάθεια είναι αδύνατο να προχωρήσουν. Το «δημοκρατικό» επιχείρημα του υπουργού ότι παρεμβαίνει στο όνομα των φορολογουμένων που χρηματοδοτούν τα ελλείμματα (ποιων αλήθεια, όταν ο ίδιος ομολόγησε ότι το 80% του φόρου εισοδήματος το πληρώνουν μισθωτοί και συνταξιούχοι, οι πλέον ενάντιοι σε αντισυνδικαλιστικά μέτρα), πέφτει στο κενό.
Ακριβώς αντίθετα πορεύονται άλλες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις. Από τις χώρες που δοκιμάζονται περισσότερο από την οικονομική κρίση είναι η Ισπανία. Στο ιστορικό- για τις σπουδαίες δημοκρατικές συμφωνίες που έχουν συναφθεί εκεί- παλάτι της Μονκλόα συνήλθαν χθες ο πρωθυπουργός Λουίς Θαπατέρο και οι ηγέτες των εργοδοτών και των δύο μεγάλων συνδικάτων για να υπογράψουν μία σημαντική διακήρυξη, βάση για τον κοινωνικό διάλογο της τετραετίας. Διαπιστώνοντας άνοδο της ανεργίας, δυσκολία δανεισμού, υπερχρέωση πολλών νοικοκυριών και επιχειρήσεων, εντεινόμενη φτώχεια, διέγραψαν τις πολιτικές κατευθύνσεις που θα εξειδικεύσουν από κοινού από τον Σεπτέμβριο. Ανάμεσά τους ενεργητικές πολιτικές για την απασχόληση, ενίσχυση των επιθεωρήσεων εργασίας, μέτρα για τη διευκόλυνση της χρηματοδότησης. Στο κείμενο αναφέρεται επίσης η μεταρρύθμιση των συλλογικών διαπραγματεύσεων, αλλά ως αποκλειστική ευθύνη συνδικάτων και εργοδοσίας, χωρίς κυβερνητική ανάμειξη.
Ο πιο ανησυχητικός δείκτης είναι η συνεχής διόγκωση του ελλείμματος τρεχουσών συναλλαγών, η ολοένα μεγαλύτερη δηλαδή διαφορά ανάμεσα στα προϊόντα και τις υπηρεσίες που εξάγουμε και τα πολύ περισσότερα που εισάγουμε για τις ανάγκες μας. Τη διαφορά την καλύπτουμε με δανεισμό αυξάνοντας διαρκώς το εξωτερικό μας χρέος. Αυτό το εξωτερικό έλλειμμα, που έχει ξεπεράσει το 14% του ΑΕΠ και ανεβαίνει, υποδηλώνει ότι η παραγωγική βάση της ελληνικής οικονομίας είναι πολύ ισχνή για να συντηρήσει το σημερινό βιοτικό μας επίπεδο. Δεν είναι διατηρήσιμο, τονίζουν πλέον σοβαροί αναλυτές προειδοποιώντας ότι επέρχεται οδυνηρή ύφεση, συρρίκνωση των εισοδημάτων και της απασχόλησης, αν δεν γίνει αποφασιστική στροφή στις παραγωγικές επενδύσεις (αντί στα ακίνητα), στην απεξάρτηση από το πετρέλαιο, στην καινοτομία, σε μια «παραγωγική κουλτούρα» γενικότερα. Ήδη άλλωστε διαφαίνονται οι πρώτες επιπτώσεις με τα επιτόκια για τα ελληνικά ομόλογα να ανεβαίνουν. Επειδή όμως για την ώρα δεν γίνονται αισθητές στον πολύ κόσμο, η κυβέρνηση προτιμά να τις αγνοεί. Η πραγματική απειλή για την αυριανή μας ευημερία παραμένει έξω από το πεδίο της πολιτικής της.
Αγωνία προκαλεί στον υπουργό Οικονομίας ιδίως η πορεία του προϋπολογισμού μπροστά στον ορατό κίνδυνο το δημόσιο έλλειμμα να επαναφέρει την Ελλάδα στο καθεστώς της κοινοτικής επιτήρησης. Διότι μια τέτοια εξέλιξη θα είχε άμεσο πολιτικό αντίκτυπο, καταρρίπτοντας οριστικά τον μύθο της δημοσιονομικής εξυγίανσης που δήθεν επιτεύχθηκε μετά την περιβόητη απογραφή. Έτσι ανακάλυψε ξαφνικά ότι τα δημόσια έσοδα από άμεσους φόρους βρίσκονται στην Ελλάδα χρόνια τώρα «στον πάτο», στο μισό της Ευρωπαϊκής Ένωσης ως προς το ΑΕΠ, ενώ και συνολικά, μαζί με τους έμμεσους φόρους και τις εισφορές στην κοινωνική ασφάλιση, κινούνται πολύ χαμηλότερα από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο - σαν να μην πρόκειται για το αποτέλεσμα της δικής του φορολογικής πολιτικής από το 2004. Και έτσι επιχειρεί τώρα μια κινητοποίηση για τον περιορισμό της φοροδιαφυγής και για τη διεύρυνση της φορολογικής βάσης. Από τις δηλώσεις του κ. Αλογοσκούφη, ως θετική πρέπει να κρατηθεί η πρόθεση να φορολογηθούν επιτέλους και στη χώρα μας τα εισοδήματα από κεφάλαιο (μερίσματα, υπεραξίες, τόκοι), αν και μένει να διευκρινισθεί ο τρόπος και η έκταση. Δεν φτάνει όμως. Ούτε αρκούν για την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής τα οποιαδήποτε μέτρα αστυνομικής έμπνευσης. Η αναγκαία διεύρυνση της φορολογικής βάσης προϋποθέτει κοινωνική αποδοχή και εμπιστοσύνη που έχει χάσει εντελώς η παρούσα κυβέρνηση.
Αλλά αντί να ψάξει πώς θα την ανακτήσει, παρεμβαίνοντας βάναυσα στην ελευθερία των συλλογικών διαπραγματεύσεων και συμβάσεων στις δημόσιες επιχειρήσεις, χειροτερεύει ακόμα περισσότερο την κατάσταση. Η απόπειρα να διασπαστούν με νόμο οι εργαζόμενοι στην ίδια επιχείρηση σε «παλιούς» και στους νέους, για τους οποίους δεν θα ισχύουν οι συλλογικές συμβάσεις, καταργεί θεμελιώδη συνδικαλιστικά δικαιώματα. Αν περνούσε, θα υπονόμευε την ίδια την υπόσταση των συνδικάτων, καταδικάζοντάς τα να εκπροσωπούν ολοένα λιγότερους και γηραιότερους «προνομιούχους», ώσπου να εκλείψουν. Μια τέτοια α λα Θάτσερ φιλοδοξία όμως, να διαλυθεί η συλλογική έκφραση των εργαζομένων, να κατακερματιστεί σε ανίσχυρα μεμονωμένα ατομικά συμφέροντα, κλείνει τον δρόμο στις αναγκαίες αλλαγές. Διότι χωρίς συλλογική προσπάθεια είναι αδύνατο να προχωρήσουν. Το «δημοκρατικό» επιχείρημα του υπουργού ότι παρεμβαίνει στο όνομα των φορολογουμένων που χρηματοδοτούν τα ελλείμματα (ποιων αλήθεια, όταν ο ίδιος ομολόγησε ότι το 80% του φόρου εισοδήματος το πληρώνουν μισθωτοί και συνταξιούχοι, οι πλέον ενάντιοι σε αντισυνδικαλιστικά μέτρα), πέφτει στο κενό.
Ακριβώς αντίθετα πορεύονται άλλες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις. Από τις χώρες που δοκιμάζονται περισσότερο από την οικονομική κρίση είναι η Ισπανία. Στο ιστορικό- για τις σπουδαίες δημοκρατικές συμφωνίες που έχουν συναφθεί εκεί- παλάτι της Μονκλόα συνήλθαν χθες ο πρωθυπουργός Λουίς Θαπατέρο και οι ηγέτες των εργοδοτών και των δύο μεγάλων συνδικάτων για να υπογράψουν μία σημαντική διακήρυξη, βάση για τον κοινωνικό διάλογο της τετραετίας. Διαπιστώνοντας άνοδο της ανεργίας, δυσκολία δανεισμού, υπερχρέωση πολλών νοικοκυριών και επιχειρήσεων, εντεινόμενη φτώχεια, διέγραψαν τις πολιτικές κατευθύνσεις που θα εξειδικεύσουν από κοινού από τον Σεπτέμβριο. Ανάμεσά τους ενεργητικές πολιτικές για την απασχόληση, ενίσχυση των επιθεωρήσεων εργασίας, μέτρα για τη διευκόλυνση της χρηματοδότησης. Στο κείμενο αναφέρεται επίσης η μεταρρύθμιση των συλλογικών διαπραγματεύσεων, αλλά ως αποκλειστική ευθύνη συνδικάτων και εργοδοσίας, χωρίς κυβερνητική ανάμειξη.
