Κοινωνία πολιτών και μακροχρόνιος ενεργειακός σχεδιασμός
Ιωάννης Σακελλάρης, Δημοσιευμένο: 2008-10-10
Ο ομότιμος καθηγητής του London School of Economics κ. Νίκος Μουζέλης στο άρθρο του με τίτλο «Τι είναι η κοινωνία των πολιτών» στην εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ, της 14-12-1997, ορίζει την έννοια αυτή από την οπτική γωνία του κοινωνιολόγου: «… ως ένα χώρο μεταξύ του κράτους και των πολιτών, των κυβερνώντων και των κυβερνωμένων. Ο χώρος αυτός αποτελείται από «ενδιάμεσα στρώματα» ή οργανώσεις που και προστατεύουν τους πολίτες από τον κρατικό αυταρχισμό και, από την άλλη μεριά, προστατεύουν τις πολιτικές ηγεσίες από τις εκ των κάτω προερχόμενες λαϊκιστικές πιέσεις.» Αργότερα ο προβληματισμός του αυτός εμπλουτίστηκε με προτάσεις για την ανάδειξη και κατοχύρωση του ρόλου της κοινωνικής οικονομίας (συνεταιριστικές ενώσεις, κοινωνικές οργανώσεις παροχής υπηρεσιών και αλληλοβοήθειας) ως τρίτου χώρου δίπλα στην ιδιωτική και τη δημόσια οικονομία. Η κοινωνία πολιτών περιλαμβάνει και τέτοιες οργανώσεις οικονομικού αλλά όχι κερδοσκοπικού χαρακτήρα.
Ο βαθμός ανάπτυξης του ενδιάμεσου αυτού χώρου αντανακλάται στην αντίστοιχη νομοθετική κατοχύρωση του ρόλου του. Προνομιακό πεδίο έκφρασής του είναι ο τομέας της Ενεργειας και ειδικότερα της περιβαλλοντικά βιώσιμης διαχείρισης των ενεργειακών πόρων σε εθνική κλίμακα. Για να γίνει αυτό χρειάζεται Μακροχρόνιος Ενεργειακός Σχεδιασμός.
Ο Μακροχρόνιος Ενεργειακός Σχεδιασμός πρέπει να εξυπηρετεί:
1. την πολιτική περιβαλλοντικής προστασίας και συμμετοχής της Χώρας στην παγκόσμια προσπάθεια αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής,
2. την επίτευξη των ευρωπαϊκών δεσμεύσεων της Χώρας,
3. την ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού στα πλαίσια της νέας αγοράς ενέργειας.
Για αυτό απαιτείται επανακαθορισμός των προτεραιοτήτων της ενεργειακής πολιτικής με βάση την ανωτέρω ιεράρχηση, ιδιαίτερα μετά τους δεσμευτικούς στόχους που περιλαμβάνονται στην απόφαση των Πρωθυπουργών της Ευρωπαϊκής Ένωσης τον Μάρτιο 2007 και εξειδικεύονται με την πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής τον Ιανουάριο 2008.
Στο σημείο αυτό θα ήθελα, να αναφερθώ στην τελευταία τηλεοπτική παρουσία του Προέδρου της Ένωσης Πολιτών για την Παρέμβαση (της οποίας είμαι μέλος) ομότιμου καθηγητή του London School of Economics κ. Νίκου Μουζέλη σε εκπομπή του ομότιμου καθηγητή του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Δημήτριου Δημητράκου στην ΕΤ1, όπου ομολογήθηκε σχεδόν από όλους τους συμμετέχοντες, ότι υπάρχουν πολλές διαφορετικές σκοπιές από τις οποίες μπορεί κανείς, να δει την έννοια της Κοινωνίας Πολιτών. Θα ήθελα, λοιπόν, να ξεκαθαρίσω, ότι εγώ την βλέπω από τη σκοπιά του ενταγμένου από τα 18 μου χρόνια στο χώρο της μεταρρυθμιστικής αριστεράς. Για μένα, επίσης, είναι πάντα επίκαιρος ο εννοιολογικός διαχωρισμός ανάμεσα στην ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ και την ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ, που έχει ως πεδίο δράσης το Κράτος, κυρίως μέσω της δράσης των πολιτικών κομμάτων. Βέβαια το κράτος αυτό δε θα πρέπει, να είναι παμφάγο, επιτρέποντας μια σχετική αυτονομία της ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ σε σχέση με αυτό, πράγμα που θα επιτρέψει και τη θεραπεία της ελληνικής παθογένειας, όπου τα πάντα κομματοκρατούνται και η ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ είναι καχεκτική. Θα ήταν, όμως, σχιζοφρενικό από την πλευρά μου, κατά τη γνώμη μου, άλλες αξίες να υπερασπίζομαι όσον αφορά στα πλαίσια της δράσης μου στην ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ και άλλες αξίες να υπερασπίζομαι, όσον αφορά στη δράση μου στα πλαίσια της ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΠΟΛΙΤΩΝ. Με βάση, λοιπόν, την ένταξή μου από τα 18 μου χρόνια στη σφαίρα της ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ, όσον αφορά, στο μακροχρόνιο ενεργειακό σχεδιασμό, πιστεύω, οτι η ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΩΝ ΠΟΛΤΩΝ θα πρέπει, να επιδιώξει μεταρρυθμίσεις (μεταρρυθμισεις της ευρωπαϊκής νομοθεσίας και αντίστοιχη εναρμόνιση της ελληνικής νομοθεσίας).
Σκέφτηκα, λοιπόν, να εισάξω στη συζήτηση για τις μεταρρυθμίσεις, που αφορούν στο μακροχρόνιο ενεργειακό σχεδιασμό, μια προβληματική που εξετάζει τον εν λόγω όρο από μια οπτική γωνία, που λίγο είναι γνωστή στην Ελλάδα, τουλάχιστον όσον αφορά την τρέχουσα πολιτική ατζέντα. Ήταν ευχάριστη έκπληξη, όταν πήρα στα χέρια μου το βιβλίο: «Χρυσάφι είναι το Δημόσιο. Ρητορεία και πργματικότητα των μεταρρυθμίσεων» του Δημήτρη Β. Παπούλια. Το βιβλίο εντάσσεται στη σειρά: μαρτυρίες – μυθιστορηματικές βιογραφίες, του βιβλιοπωλείου της ΕΣΤΙΑΣ. Ένα βιβλίο ενταγμένο μέσα σε μια τέτοια σειρά δε θα περίμενε κανείς, να είναι το απαύγασμα της σκέψης του συγγραφέα, όσον αφορά στις επιστημονικές και ερευνητικές του αναζητήσεις, ο οποίος τυχαίνει, να είναι ομότιμος καθηγητής του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Το έβδομο κεφάλαιο του βιβλίου ονομάζεται: Η ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΟΠΩΣ ΔΕ ΓΙΝΕΤΑΙ. Εκεί ο συγγραφέας εκλαϊκεύει τις απόψεις του γύρω από μια συστημική προσέγγιση των μεταρρυθμίσεων (των μετασχηματισμών, όπως ανάφερε πρόσφατα στην παρουσίαση αυτού του βιβλίου του στον Όμιλο Προβληματισμού για τον Εκσυγχρονισμό της Κοινωνίας μας, του οποίου υπήρξε και πρώτος πρόεδρος). Πράγματι, η συζήτηση δε γίνεται μέσα στο πλαίσιο που νοηματοδοτεί τους αντίστοιχους όρους η συστημική επιστήμη, η οποία είναι σχετικά νέα. Ο όρος μεταρρύθμιση παραδοσιακά ανήκει από τα τέλη του 19ου αιώνα στην ιδεολογική φαρέτρα της μαρξογενούς γερμανικής σοσιαλδημοκρατίας και κύρια του βασικά ελευθεροτεκτονικής έμπνευσης γαλλικού μεταρρυθμιστικού σοσιαλισμού . Το ότι ο όρος αυτός σήμερα υιοθετείται και από το φιλελεύθερο κομμάτι της συντηρητικής παράταξης καταδεικνύει και το αδιέξοδο πολιτικών, που περιστρέφονται αποκλειστικά γύρω από το μοτίβο της προάσπισης της ελευθερίας του ατόμου. Σίγουρα η μεταρρυθμιστική αριστερά έχει «θεσμική μνήμη», που όπως αναφέρει το βιβλίο είναι απαραίτητος όρος για μια πολιτική μεταρρυμίσεων στους θεσμούς (μνήμη που τροφοδοτείται από τις αναλύσεις των τελευταίων εκατόν πενήντα ετών αυτού του κομματιού της αριστεράς). Όμως ‘οι τεχνολογικές και οικονομικές εξελίξεις δεν επιτρέπουν στον προοδευτικό χώρο να αναδείξει τις δικές του αρχές; ’ Πως εξηγείται η διατυμπανιζόμενη πανταχόθεν κρίση της σοσιαλδημοκρατίας (της μεταρρυθμιστικής αριστεράς είναι ο πιο δόκιμος όρος κατά τη γνώμη μου); «Χρειάζεται αξιοποίηση όλης της κτηθείσης μέχρι σήμερα εμπειρίας και συνειδητοποίηση σε υπαρξιακό επίπεδο των αδιεξόδων που δημιουργεί η συνεχής εξέλιξη και πρόοδος.», αναφωνεί ο συγγραφέας του βιβλίου σε ένα άλλο κείμενο του, που είναι ίσως το πιο σημαντικό του κείμενο, που έχω διαβάσει. (3).Καινούργια εργαλεία ανάλυσης απαιτούνται. (4)Η συστημική προσέγγιση των μεταρρυθμίσεων μπορεί, να προσφέρει τέτοια εργαλεία, εργαλεία που να επιτρέπουν το ξεπέρασμα παραδοσιακών διχοτομικών τρόπων σκέψης στην αναζήτηση της αλήθειας και άρα και της συνειδητοποίησης αδιεξόδων στο επίπεδο των κοινωνικών σχέσεων. (5)Ένας τέτοιος διχοτομικός τρόπος σκέψεις είναι αυτός που αντιπαραθέτει τον αναγωγισμό και τον ολισμό σαν τρόπους μελέτης προβλημάτων οργάνωσης του βίου. (6)Είθε να γίνει η συζήτηση όπως δεν γίνεται καθώς επιθυμεί και ο συγγραφέας του βιβλίου λίαν συντόμως.
Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνειο
Σχολή Εφαρμοσμένων Μαθηματικών & Φυσικών Επιστημών
Τομέας Μηχανικής
Εργαστήριο Αντοχής Υλικών
Πολυτεχνειούπολη Ζωγράφου
Ηρώων Πολυτεχνείου 9
15780 Ζωγράφου
jsakel@central.ntua.gr
Ο βαθμός ανάπτυξης του ενδιάμεσου αυτού χώρου αντανακλάται στην αντίστοιχη νομοθετική κατοχύρωση του ρόλου του. Προνομιακό πεδίο έκφρασής του είναι ο τομέας της Ενεργειας και ειδικότερα της περιβαλλοντικά βιώσιμης διαχείρισης των ενεργειακών πόρων σε εθνική κλίμακα. Για να γίνει αυτό χρειάζεται Μακροχρόνιος Ενεργειακός Σχεδιασμός.
Ο Μακροχρόνιος Ενεργειακός Σχεδιασμός πρέπει να εξυπηρετεί:
1. την πολιτική περιβαλλοντικής προστασίας και συμμετοχής της Χώρας στην παγκόσμια προσπάθεια αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής,
2. την επίτευξη των ευρωπαϊκών δεσμεύσεων της Χώρας,
3. την ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού στα πλαίσια της νέας αγοράς ενέργειας.
Για αυτό απαιτείται επανακαθορισμός των προτεραιοτήτων της ενεργειακής πολιτικής με βάση την ανωτέρω ιεράρχηση, ιδιαίτερα μετά τους δεσμευτικούς στόχους που περιλαμβάνονται στην απόφαση των Πρωθυπουργών της Ευρωπαϊκής Ένωσης τον Μάρτιο 2007 και εξειδικεύονται με την πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής τον Ιανουάριο 2008.
Στο σημείο αυτό θα ήθελα, να αναφερθώ στην τελευταία τηλεοπτική παρουσία του Προέδρου της Ένωσης Πολιτών για την Παρέμβαση (της οποίας είμαι μέλος) ομότιμου καθηγητή του London School of Economics κ. Νίκου Μουζέλη σε εκπομπή του ομότιμου καθηγητή του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Δημήτριου Δημητράκου στην ΕΤ1, όπου ομολογήθηκε σχεδόν από όλους τους συμμετέχοντες, ότι υπάρχουν πολλές διαφορετικές σκοπιές από τις οποίες μπορεί κανείς, να δει την έννοια της Κοινωνίας Πολιτών. Θα ήθελα, λοιπόν, να ξεκαθαρίσω, ότι εγώ την βλέπω από τη σκοπιά του ενταγμένου από τα 18 μου χρόνια στο χώρο της μεταρρυθμιστικής αριστεράς. Για μένα, επίσης, είναι πάντα επίκαιρος ο εννοιολογικός διαχωρισμός ανάμεσα στην ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ και την ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ, που έχει ως πεδίο δράσης το Κράτος, κυρίως μέσω της δράσης των πολιτικών κομμάτων. Βέβαια το κράτος αυτό δε θα πρέπει, να είναι παμφάγο, επιτρέποντας μια σχετική αυτονομία της ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ σε σχέση με αυτό, πράγμα που θα επιτρέψει και τη θεραπεία της ελληνικής παθογένειας, όπου τα πάντα κομματοκρατούνται και η ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ είναι καχεκτική. Θα ήταν, όμως, σχιζοφρενικό από την πλευρά μου, κατά τη γνώμη μου, άλλες αξίες να υπερασπίζομαι όσον αφορά στα πλαίσια της δράσης μου στην ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ και άλλες αξίες να υπερασπίζομαι, όσον αφορά στη δράση μου στα πλαίσια της ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΠΟΛΙΤΩΝ. Με βάση, λοιπόν, την ένταξή μου από τα 18 μου χρόνια στη σφαίρα της ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ, όσον αφορά, στο μακροχρόνιο ενεργειακό σχεδιασμό, πιστεύω, οτι η ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΩΝ ΠΟΛΤΩΝ θα πρέπει, να επιδιώξει μεταρρυθμίσεις (μεταρρυθμισεις της ευρωπαϊκής νομοθεσίας και αντίστοιχη εναρμόνιση της ελληνικής νομοθεσίας).
Σκέφτηκα, λοιπόν, να εισάξω στη συζήτηση για τις μεταρρυθμίσεις, που αφορούν στο μακροχρόνιο ενεργειακό σχεδιασμό, μια προβληματική που εξετάζει τον εν λόγω όρο από μια οπτική γωνία, που λίγο είναι γνωστή στην Ελλάδα, τουλάχιστον όσον αφορά την τρέχουσα πολιτική ατζέντα. Ήταν ευχάριστη έκπληξη, όταν πήρα στα χέρια μου το βιβλίο: «Χρυσάφι είναι το Δημόσιο. Ρητορεία και πργματικότητα των μεταρρυθμίσεων» του Δημήτρη Β. Παπούλια. Το βιβλίο εντάσσεται στη σειρά: μαρτυρίες – μυθιστορηματικές βιογραφίες, του βιβλιοπωλείου της ΕΣΤΙΑΣ. Ένα βιβλίο ενταγμένο μέσα σε μια τέτοια σειρά δε θα περίμενε κανείς, να είναι το απαύγασμα της σκέψης του συγγραφέα, όσον αφορά στις επιστημονικές και ερευνητικές του αναζητήσεις, ο οποίος τυχαίνει, να είναι ομότιμος καθηγητής του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Το έβδομο κεφάλαιο του βιβλίου ονομάζεται: Η ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΟΠΩΣ ΔΕ ΓΙΝΕΤΑΙ. Εκεί ο συγγραφέας εκλαϊκεύει τις απόψεις του γύρω από μια συστημική προσέγγιση των μεταρρυθμίσεων (των μετασχηματισμών, όπως ανάφερε πρόσφατα στην παρουσίαση αυτού του βιβλίου του στον Όμιλο Προβληματισμού για τον Εκσυγχρονισμό της Κοινωνίας μας, του οποίου υπήρξε και πρώτος πρόεδρος). Πράγματι, η συζήτηση δε γίνεται μέσα στο πλαίσιο που νοηματοδοτεί τους αντίστοιχους όρους η συστημική επιστήμη, η οποία είναι σχετικά νέα. Ο όρος μεταρρύθμιση παραδοσιακά ανήκει από τα τέλη του 19ου αιώνα στην ιδεολογική φαρέτρα της μαρξογενούς γερμανικής σοσιαλδημοκρατίας και κύρια του βασικά ελευθεροτεκτονικής έμπνευσης γαλλικού μεταρρυθμιστικού σοσιαλισμού . Το ότι ο όρος αυτός σήμερα υιοθετείται και από το φιλελεύθερο κομμάτι της συντηρητικής παράταξης καταδεικνύει και το αδιέξοδο πολιτικών, που περιστρέφονται αποκλειστικά γύρω από το μοτίβο της προάσπισης της ελευθερίας του ατόμου. Σίγουρα η μεταρρυθμιστική αριστερά έχει «θεσμική μνήμη», που όπως αναφέρει το βιβλίο είναι απαραίτητος όρος για μια πολιτική μεταρρυμίσεων στους θεσμούς (μνήμη που τροφοδοτείται από τις αναλύσεις των τελευταίων εκατόν πενήντα ετών αυτού του κομματιού της αριστεράς). Όμως ‘οι τεχνολογικές και οικονομικές εξελίξεις δεν επιτρέπουν στον προοδευτικό χώρο να αναδείξει τις δικές του αρχές; ’ Πως εξηγείται η διατυμπανιζόμενη πανταχόθεν κρίση της σοσιαλδημοκρατίας (της μεταρρυθμιστικής αριστεράς είναι ο πιο δόκιμος όρος κατά τη γνώμη μου); «Χρειάζεται αξιοποίηση όλης της κτηθείσης μέχρι σήμερα εμπειρίας και συνειδητοποίηση σε υπαρξιακό επίπεδο των αδιεξόδων που δημιουργεί η συνεχής εξέλιξη και πρόοδος.», αναφωνεί ο συγγραφέας του βιβλίου σε ένα άλλο κείμενο του, που είναι ίσως το πιο σημαντικό του κείμενο, που έχω διαβάσει. (3).Καινούργια εργαλεία ανάλυσης απαιτούνται. (4)Η συστημική προσέγγιση των μεταρρυθμίσεων μπορεί, να προσφέρει τέτοια εργαλεία, εργαλεία που να επιτρέπουν το ξεπέρασμα παραδοσιακών διχοτομικών τρόπων σκέψης στην αναζήτηση της αλήθειας και άρα και της συνειδητοποίησης αδιεξόδων στο επίπεδο των κοινωνικών σχέσεων. (5)Ένας τέτοιος διχοτομικός τρόπος σκέψεις είναι αυτός που αντιπαραθέτει τον αναγωγισμό και τον ολισμό σαν τρόπους μελέτης προβλημάτων οργάνωσης του βίου. (6)Είθε να γίνει η συζήτηση όπως δεν γίνεται καθώς επιθυμεί και ο συγγραφέας του βιβλίου λίαν συντόμως.
Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνειο
Σχολή Εφαρμοσμένων Μαθηματικών & Φυσικών Επιστημών
Τομέας Μηχανικής
Εργαστήριο Αντοχής Υλικών
Πολυτεχνειούπολη Ζωγράφου
Ηρώων Πολυτεχνείου 9
15780 Ζωγράφου
jsakel@central.ntua.gr
