Η επιστροφή του Κέινς
Βιτόριο Τσουκόνι, Κυρ. Ελευθεροτυπία, Δημοσιευμένο: 2008-10-12
Στο διάβολο οι ιδεολογίες και η ανορθολογική λατρεία της ιερής αγοράς. Η Αμερική ξαναβρίσκει την αρετή που την έκανε Αμερική: τον πραγματισμό! «Μέτρα χωρίς προηγούμενο για να αντιμετωπίσει μια πρόκληση χωρίς προηγούμενο» ανήγγειλε ο Μπους, ο πρώην νεοσυντηρητικός (neocon) που μεταμορφώθηκε σε νεοκεϊνσιανό (neo-keyn), για να εξηγήσει ότι χρόνια αντικρατικών αναθεμάτων πετάχτηκαν στον άνεμο της κρίσης προς όφελος του δημόσιου παρεμβατισμού κεϊνσιανής έμπνευσης. Για να σωθεί, αν ακόμα είναι εφικτό, ό,τι είναι δυνατό να σωθεί.
*Θα είναι ακριβώς το βδελυρό «δημόσιο χέρι», με δημόσια λεφτά, αυτό που θα παρέμβει για να σταθεροποιήσει τις υστερικές αγορές, ρίχνοντας βροχή δολαρίων τυπωμένων από το νομισματοκοπείο πάνω σε καλούς και κακούς, σε όσους το αξίζουν και σε όσους δεν τον αξίζουν. Ο Τζορτζ Μπους έγινε Φράνκλιν Ντελάνο Ρούζβελτ, έτοιμος να πλημμυρίσει την Γουόλ Στριτ με τουλάχιστον ένα τρισεκατομμύριο δολάρια, προκειμένου να αποφευχθεί το ενδεχόμενο η μεγάλη ξηρασία του πιστωτικού συστήματος να σκοτώσει δικαίους και αδίκους στην έρημο της πίστης.
Είναι ένα γιγάντιο εγχείρημα βασιζόμενο στην ήδη αναπόφευκτη αρχή της «ιδιωτικοποίησης των κερδών» και της «κρατικοποίησης των ζημιών». Ενα εγχείρημα που έχει στις πλάτες του τον εκβιασμό μιας ιστορικής αποτυχίας.
*Σε αυτές τις συγκλονιστικές ώρες δεν τελειώνει ο αμερικανικός καπιταλισμός. Τελειώνει ένας τρόπος να αντιλαμβανόμαστε τον καπιταλισμό, που είχε κυριαρχήσει στον αμερικανικό εθνικό λόγο από τη δεκαετία του 1980, από την εποχή του Ρέιγκαν. Ο Μπους, ο οποίος επί μήνες επαναλάμβανε το όλο και πιο γελοίο παραμύθι της «οικονομίας που τα θεμέλιά της είναι γερά», έκανε στροφή 180 μοιρών· μια στροφή που θα ήταν αναγκαία το 2007 και που η ιδεολογική του τύφλωση και η ολέθρια προσκόλλησή του στην όλο και πιο ανέφικτη και τρομερά δαπανηρή «νίκη στο Ιράκ» (700 δισ. δολάρια μέχρι τώρα) τον είχαν εμποδίσει να κάνει.
*Αυτή η απόσυρση της κεντρικής πολιτικής εξουσίας, την οποία κανένας τεχνοκράτης, όσο καλά και αν είναι εκπαιδευμένος -όπως είναι τα παιδιά της Goldman Sachs που σήμερα κυβερνούν στο πλάι του προέδρου- δεν μπορεί να αναπληρώσει σε μια δημοκρατία, ήταν η αιτία αυτής της κρίσης.
*Αυτό που ανακοίνωσε ο Μπους, έχοντας στο πλάι του τους επικεφαλής της αμερικανικής οικονομικής διακυβέρνησης για να του δίνουν κάτι από το κύρος τους, είναι καθαρός κεϊνσιανισμός.
Είναι κλασική χρηματοδότηση δαπανών με δημόσιο δανεισμό, χωρίς να ενδιαφέρεται για τον ομοσπονδιακό προϋπολογισμό που θα βυθιστεί στο κόκκινο, με το έλλειμμα να μεγαλώνει κατά 7% του ΑΕΠ. Αλλά το χαστούκι της πραγματικότητας, που έρχεται πάντα να ξυπνήσει τους αμερικανούς προέδρους και να τους βγάλει από την ύπνωση των ιδεολογιών τους, ξύπνησε και έναν Μπους, ο οποίος αν πριν από τέσσερα χρόνια είχε προαναγγείλει στην προεκλογική του εκστρατεία την πρόθεση να δώσει ένα τρισεκατομμύριο δολάρια, για να σώσει τις αγορές, όχι μόνον θα είχε ηττηθεί αλλά θα τον είχαν κάψει ζωντανό. Εδώ όμως βρισκόμαστε μπροστά σε«προκλήσεις χωρίς προηγούμενο», παραδέχθηκε καθυστερημένα.
*Και οι κίνδυνοι χωρίς προηγούμενο απαιτούν «δράσεις χωρίς προηγούμενο», ένας ευφημισμός για να πει: αλλάζουμε πορεία. Το να αφήσει το καράβι της Γουόλ Στριτ να βυθιστεί στην άβυσσο συμπαρασύροντας τα χρηματιστήρια του κόσμου (που παραμένουν όλα, από τη Σαγκάη ώς τη Μόσχα, εξαρτημένα από τη Γουόλ Στριτ) θα είχε καταστρέψει την αμερικανική οικονομία και θα είχε εξασφαλίσει τη νίκη στον Μπάρακ Ομπάμα, τα ποσοστά του οποίου ανεβαίνουν στις δημοσκοπήσεις όταν πέφτουν οι αξίες των μετοχών στα χρηματιστήρια του κόσμου.
*Οι κερδοσκόποι των χρηματιστηρίων ήταν βέβαιοι ότι αυτή η κυβέρνηση δεν θα μπορούσε ποτέ να απαρνηθεί το νεοφιλελεύθερο φονταμενταλισμό της και την κουλτούρα που θέλει τα πράγματα να διορθώνονται από μόνα τους.
Ο ιδεολόγος του Τέξας πείστηκε να κάνει αυτό που είναι αναγκαίο και όχι αυτό που θεωρεί ιδεολογικά ορθό.
Ο Μπους που έμοιαζε με τον τραγικό Χέμπερτ Χούβερ, ο οποίος ήταν αισιόδοξος το 1929 («Η ευημερία έρχεται σύντομα») έγινε ο Ρούζβελτ του 1932, ο οποίος επινόησε εκείνα τα εργαλεία προστασίας που από τότε, όπως ορθά είχε πει, «δεν έχουν ποτέ προκαλέσει ούτε την απώλεια ενός σεντ από όσους έχουν τραπεζικούς λογαριασμούς», αλλά όχι βέβαια χάρη στη δεξιά. Θα επεκτείνει την κρατική προστασία στις αποταμιεύσεις και στις τραπεζικές καταθέσεις αλλά ακόμα και στα κεφάλαια της «αγοράς χρήματος», εκείνα που μέχρι χτες δεν ήταν εγγυημένα από την Ουάσιγκτον και μετακινούνταν επικίνδυνα στην αγορά ακολουθώντας την πορεία των επιτοκίων. Θα αποξηράνει, πάντοτε με δημόσιο χρήμα, το βάλτο των στεγαστικών δανείων υψηλού ρίσκου, που χαρακτηρίζονται «τοξικά» επειδή μολύνουν τους ισολογισμούς των τραπεζών.
*Εν αναμονή μιας νέας σταθερής κυβέρνησης, μπορούμε να ελπίζουμε ότι αυτό δεν θα είναι το τέλος του κόσμου, αλλά μόνον το τέλος ενός κόσμου, από τον οποίο θα γεννηθεί ένας άλλος.
Ο κυκλικός χαρακτήρας των περιόδων ευημερίας και των περιόδων κρίσης, της καλοτυχίας και της κακοδαιμονίας, των κανόνων και της αταξίας είναι η μόνη βεβαιότητα του αμερικανικού καπιταλισμού, ο οποίος ξέρει -αντίθετα με αυτό που ονειρευόταν ο Μαρξ- να επιβιώνει ακόμα και από τον χειρότερο εχθρό του, δηλαδή τον εαυτό του.
----
*Ο Βιτόριο Τσουκόνι είναι συγγραφέας και δημοσιογράφος, ανταποκριτής της εφημερίδας «La Repubblica» στη Νέα Υόρκη.
*Θα είναι ακριβώς το βδελυρό «δημόσιο χέρι», με δημόσια λεφτά, αυτό που θα παρέμβει για να σταθεροποιήσει τις υστερικές αγορές, ρίχνοντας βροχή δολαρίων τυπωμένων από το νομισματοκοπείο πάνω σε καλούς και κακούς, σε όσους το αξίζουν και σε όσους δεν τον αξίζουν. Ο Τζορτζ Μπους έγινε Φράνκλιν Ντελάνο Ρούζβελτ, έτοιμος να πλημμυρίσει την Γουόλ Στριτ με τουλάχιστον ένα τρισεκατομμύριο δολάρια, προκειμένου να αποφευχθεί το ενδεχόμενο η μεγάλη ξηρασία του πιστωτικού συστήματος να σκοτώσει δικαίους και αδίκους στην έρημο της πίστης.
Είναι ένα γιγάντιο εγχείρημα βασιζόμενο στην ήδη αναπόφευκτη αρχή της «ιδιωτικοποίησης των κερδών» και της «κρατικοποίησης των ζημιών». Ενα εγχείρημα που έχει στις πλάτες του τον εκβιασμό μιας ιστορικής αποτυχίας.
*Σε αυτές τις συγκλονιστικές ώρες δεν τελειώνει ο αμερικανικός καπιταλισμός. Τελειώνει ένας τρόπος να αντιλαμβανόμαστε τον καπιταλισμό, που είχε κυριαρχήσει στον αμερικανικό εθνικό λόγο από τη δεκαετία του 1980, από την εποχή του Ρέιγκαν. Ο Μπους, ο οποίος επί μήνες επαναλάμβανε το όλο και πιο γελοίο παραμύθι της «οικονομίας που τα θεμέλιά της είναι γερά», έκανε στροφή 180 μοιρών· μια στροφή που θα ήταν αναγκαία το 2007 και που η ιδεολογική του τύφλωση και η ολέθρια προσκόλλησή του στην όλο και πιο ανέφικτη και τρομερά δαπανηρή «νίκη στο Ιράκ» (700 δισ. δολάρια μέχρι τώρα) τον είχαν εμποδίσει να κάνει.
*Αυτή η απόσυρση της κεντρικής πολιτικής εξουσίας, την οποία κανένας τεχνοκράτης, όσο καλά και αν είναι εκπαιδευμένος -όπως είναι τα παιδιά της Goldman Sachs που σήμερα κυβερνούν στο πλάι του προέδρου- δεν μπορεί να αναπληρώσει σε μια δημοκρατία, ήταν η αιτία αυτής της κρίσης.
*Αυτό που ανακοίνωσε ο Μπους, έχοντας στο πλάι του τους επικεφαλής της αμερικανικής οικονομικής διακυβέρνησης για να του δίνουν κάτι από το κύρος τους, είναι καθαρός κεϊνσιανισμός.
Είναι κλασική χρηματοδότηση δαπανών με δημόσιο δανεισμό, χωρίς να ενδιαφέρεται για τον ομοσπονδιακό προϋπολογισμό που θα βυθιστεί στο κόκκινο, με το έλλειμμα να μεγαλώνει κατά 7% του ΑΕΠ. Αλλά το χαστούκι της πραγματικότητας, που έρχεται πάντα να ξυπνήσει τους αμερικανούς προέδρους και να τους βγάλει από την ύπνωση των ιδεολογιών τους, ξύπνησε και έναν Μπους, ο οποίος αν πριν από τέσσερα χρόνια είχε προαναγγείλει στην προεκλογική του εκστρατεία την πρόθεση να δώσει ένα τρισεκατομμύριο δολάρια, για να σώσει τις αγορές, όχι μόνον θα είχε ηττηθεί αλλά θα τον είχαν κάψει ζωντανό. Εδώ όμως βρισκόμαστε μπροστά σε«προκλήσεις χωρίς προηγούμενο», παραδέχθηκε καθυστερημένα.
*Και οι κίνδυνοι χωρίς προηγούμενο απαιτούν «δράσεις χωρίς προηγούμενο», ένας ευφημισμός για να πει: αλλάζουμε πορεία. Το να αφήσει το καράβι της Γουόλ Στριτ να βυθιστεί στην άβυσσο συμπαρασύροντας τα χρηματιστήρια του κόσμου (που παραμένουν όλα, από τη Σαγκάη ώς τη Μόσχα, εξαρτημένα από τη Γουόλ Στριτ) θα είχε καταστρέψει την αμερικανική οικονομία και θα είχε εξασφαλίσει τη νίκη στον Μπάρακ Ομπάμα, τα ποσοστά του οποίου ανεβαίνουν στις δημοσκοπήσεις όταν πέφτουν οι αξίες των μετοχών στα χρηματιστήρια του κόσμου.
*Οι κερδοσκόποι των χρηματιστηρίων ήταν βέβαιοι ότι αυτή η κυβέρνηση δεν θα μπορούσε ποτέ να απαρνηθεί το νεοφιλελεύθερο φονταμενταλισμό της και την κουλτούρα που θέλει τα πράγματα να διορθώνονται από μόνα τους.
Ο ιδεολόγος του Τέξας πείστηκε να κάνει αυτό που είναι αναγκαίο και όχι αυτό που θεωρεί ιδεολογικά ορθό.
Ο Μπους που έμοιαζε με τον τραγικό Χέμπερτ Χούβερ, ο οποίος ήταν αισιόδοξος το 1929 («Η ευημερία έρχεται σύντομα») έγινε ο Ρούζβελτ του 1932, ο οποίος επινόησε εκείνα τα εργαλεία προστασίας που από τότε, όπως ορθά είχε πει, «δεν έχουν ποτέ προκαλέσει ούτε την απώλεια ενός σεντ από όσους έχουν τραπεζικούς λογαριασμούς», αλλά όχι βέβαια χάρη στη δεξιά. Θα επεκτείνει την κρατική προστασία στις αποταμιεύσεις και στις τραπεζικές καταθέσεις αλλά ακόμα και στα κεφάλαια της «αγοράς χρήματος», εκείνα που μέχρι χτες δεν ήταν εγγυημένα από την Ουάσιγκτον και μετακινούνταν επικίνδυνα στην αγορά ακολουθώντας την πορεία των επιτοκίων. Θα αποξηράνει, πάντοτε με δημόσιο χρήμα, το βάλτο των στεγαστικών δανείων υψηλού ρίσκου, που χαρακτηρίζονται «τοξικά» επειδή μολύνουν τους ισολογισμούς των τραπεζών.
*Εν αναμονή μιας νέας σταθερής κυβέρνησης, μπορούμε να ελπίζουμε ότι αυτό δεν θα είναι το τέλος του κόσμου, αλλά μόνον το τέλος ενός κόσμου, από τον οποίο θα γεννηθεί ένας άλλος.
Ο κυκλικός χαρακτήρας των περιόδων ευημερίας και των περιόδων κρίσης, της καλοτυχίας και της κακοδαιμονίας, των κανόνων και της αταξίας είναι η μόνη βεβαιότητα του αμερικανικού καπιταλισμού, ο οποίος ξέρει -αντίθετα με αυτό που ονειρευόταν ο Μαρξ- να επιβιώνει ακόμα και από τον χειρότερο εχθρό του, δηλαδή τον εαυτό του.
----
*Ο Βιτόριο Τσουκόνι είναι συγγραφέας και δημοσιογράφος, ανταποκριτής της εφημερίδας «La Repubblica» στη Νέα Υόρκη.
