Σφοδρή ύφεση βλέπει τώρα το ΔΝΤ...
Ελίζα Παπαδάκη, Αυγή της Κυριακής, Δημοσιευμένο: 2008-11-09
...Και καλεί τις κυβερνήσεις των ανεπτυγμένων χωρών να στηρίξουν την οικονομία με δημόσιες δαπάνες. Στις αναγκαίες αποφάσεις υστερεί ακόμα η Ευρωπαϊκή Ένωση. Χειροτερεύουν οι προοπτικές για την Ελλάδα.
Την Τετάρτη ακόμα ο υπουργός Οικονομίας Γιώργος Αλογοσκούφης επαιρόταν για την αντοχή της ελληνικής οικονομίας στη χρηματοοικονομική κρίση, επικαλούμενος τις ευρωπαϊκές προβλέψεις ότι το ΑΕΠ στη χώρα μας θα αυξανόταν κατά 2,5% το 2009. Κάθε αισιοδοξία σάρωσε όμως 24 ώρες αργότερα το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο αναθεωρώντας προς τα κάτω τις προοπτικές της παγκόσμιας οικονομίας, ένα μόλις μήνα μετά τη δημοσίευση της φθινοπωρινής του έκθεσης.
Κατά μία μονάδα προς τα κάτω αναθεώρησε την Πέμπτη τις προβλέψεις του για την αύξηση του παγκόσμιου ΑΕΠ τη διετία 2008-2009 το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο: σε 3,7% ήδη φέτος, από 3,9% που εκτιμούσε ακόμα τον Οκτώβριο, πιο δραστικά σε 2,2% του χρόνου από 3%.
Στην παράδοση του ΔΝΤ, ρυθμοί παγκόσμιας μεγέθυνσης κάτω από 3% χαρακτηρίζονταν ύφεση. Για τις ανεπτυγμένες οικονομίες το ΔΝΤ προβλέπει τώρα ότι το 2009 θα συρρικνωθούν, για πρώτη φορά μετά τον πόλεμο: όλες μαζί -0,3% αντί της χαμηλής αύξησης 0,5% που προέβλεπε στη φθινοπωρινή του έκθεση, και μάλιστα οι ΗΠΑ -0,7%, η Ευρωζώνη -0,5%, η Βρετανία -1,2%.
Οι αρνητικοί αυτοί ρυθμοί ώθησαν την ψύχραιμη κατά κανόνα Frankfurter Allgemeine Zeitung να τιτλοφορήσει το σχετικό της άρθρο: «Στο χείλος της αβύσσου η παγκόσμια οικονομία».
Ως βασική αιτία αναφέρεται η συνεχιζόμενη επιδείνωση της διεθνούς χρηματοοικονομικής κρίσης, η οποία συνοδεύεται από μεγάλη χειροτέρευση των προσδοκιών καταναλωτών και επιχειρήσεων, με συνακόλουθη υποχώρηση της ζήτησης για αγαθά και υπηρεσίες.
Οι επιτελείς του ΔΝΤ πιστεύουν ωστόσο ότι η συρρίκνωση των οικονομιών μπορεί να συγκρατηθεί, εφόσον υιοθετηθούν οι ενδεικνυόμενες πολιτικές. Δεν συνιστούν μόνο μείωση των επιτοκίων που ήδη ακολουθούν οι κεντρικές τράπεζες - κατά μισή μονάδα στο 3,25% έριξε την Πέμπτη το κεντρικό της επιτόκιο η Ευρωπαϊκή, ταυτόχρονα, πολύ πιο δραματικά, κατά μιάμιση μονάδα στο 3% η Τράπεζα της Αγγλίας, ενώ είχε προηγηθεί μια εβδομάδα νωρίτερα η αμερικανική Fed κόβοντας κατά μισή μονάδα στο 1%.
Τονίζουν επίσης ότι πρέπει να αξιοποιηθούν πολύ περισσότερο τα περιθώρια των κρατικών προϋπολογισμών για να τονωθούν δημοσιονομικά (με αυξημένες δαπάνες και μειώσεις φόρων) οι οικονομίες, εκτιμώντας ότι η επίπτωση όσων τέτοιων «πακέτων» έχουν ανακοινωθεί ως τώρα σε διάφορες χώρες θα είναι χονδρικά ουδέτερη.
Τα χειρότερα - η ελπίδα
Από την άλλη πλευρά υπάρχουν και κίνδυνοι η ύφεση να γίνει ακόμα σφοδρότερη παρόσο παρουσιάζεται στις αναθεωρημένες προβλέψεις, και τους ανέφερε ο επικεφαλής οικονομολόγος του ΔΝΤ Ολιβιέ Μπλανσάρ: Αν εκραγούν και άλλες «κρυμμένες νάρκες» στο χρηματοοικονομικό σύστημα, σημειωθούν δηλαδή νέες καταρρεύσεις μεγάλων οργανισμών, οι οποίες θα ενέτειναν το φαύλο κύκλο μείωσης των προσδοκιών και της ζήτησης. Και αν προκύψει συντηρούμενος αποπληθωρισμός, όπως ήδη ανησυχούν διάφοροι αναλυτές (με πιο διακεκριμένο τον Νούριελ Ρουμπίνι).
Μολονότι ο κ. Μπλανσάρ αναμένει ο ρυθμός ανόδου του δείκτη τιμών καταναλωτή να γίνει πράγματι αρνητικός σε μερικές χώρες κάποιους μήνες του 2009 μετά τη μεγάλη πτώση των τιμών του πετρελαίου και άλλων βασικών εμπορευμάτων (τροφίμων, πρώτων υλών), για την ώρα θεωρεί την πιθανότητα τέτοιοι αρνητικοί ρυθμοί να εξελιχθούν σε «συντηρούμενο αποπληθωρισμό», σε μια συνεχή πτωτική πορεία των τιμών δηλαδή, «πολύ μικρή».
Και αυτό επειδή, όπως εξηγήθηκε στη συνέντευξη τύπου του ΔΝΤ, οι αγορές εργασίας θα χειροτερεύσουν μεν σημαντικά, απαιτείται όμως αρκετός χρόνος ώσπου να αρχίσουν να μειώνονται οι μισθοί για να τροφοδοτήσουν μια γενικευμένη πτωτική πορεία των τιμών. Και μέχρι τότε ελπίζεται ότι τα μέτρα που λαμβάνονται για να πάρει πάλι μπρος ο χρηματοοικονομικός τομέας καθώς και η μείωση των επιτοκίων θα έχουν ενισχύσει τη ζήτηση.
Ο Ολιβιέ Μπλανσάρ επέμεινε πάντως πάνω από όλα στην ανάγκη δημοσιονομικής επέκτασης σε παγκόσμια κλίμακα. Κίνδυνοι από τη διεύρυνση των δημοσίων ελλειμμάτων πάντοτε υπάρχουν, είπε, αλλά σε μια σειρά χώρες τα πλεονεκτήματα υπερτερούν των κινδύνων. Προβλήματα δημιουργούνται όταν μια χώρα επιχειρεί μια τέτοια πολιτική μόνη της, προσέθεσε. Αλλά εφόσον αναληφθεί από κοινού στη σύνοδο των G-20 την ερχόμενη εβδομάδα, θα μπορούσε τελικά να αποδείξει τις τελευταίες προβλέψεις του ΔΝΤ υπερβολικά απαισιόδοξες.
Πίσω από τις ανάγκες οι ευρωπαϊκές πολιτικές
Μπροστά στις επιδεινούμενες προοπτικές για την ευρωπαϊκή οικονομία που διέγραψε το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο φαίνονται ακόμα πιο ανεπαρκείς οι ως τώρα αποφάσεις των οργάνων της Ε.Ε.
Η αποδοχή επεκτατικής δημοσιονομικής πολιτικής σε κάθε χώρα χωριστά, μόνον εφόσον δεν οδηγεί σε υπέρβαση του ορίου του 3% του ΑΕΠ στο έλλειμμα και εφόσον δεν είναι υπερβολικά μεγάλο το δημόσιο χρέος, καθώς και συμφωνία να παραταθεί η προσθεσμία για την ισοσκέλιση των κρατικών προϋπολογισμών και πέρα από το 2010, όπου κατέληξαν οι υπουργοί Οικονομικών της Ευρωζώνης, κατόπιν και των 27 στο Συμβούλιο Ecofin στις αρχές της εβδομάδας, μπορεί να ήταν μια συνετή προσέγγιση αν είχαμε απλώς να κάνουμε με μια κυκλική κάμψη της οικονομίας, σαν αυτές που συνέβησαν τις προηγούμενες δεκαετίες.
Αλλά μια σφοδρή ύφεση που φέρνει διόγκωση της ανεργίας, συμπίεση των εισοδημάτων και περισσότερη φτώχεια δεν είναι η ώρα να «διαπαιδαγωγηθούν» στη δημοσιονομική πειθαρχία όσες χώρες, μεγάλες ή μικρές - κακώς - ολιγώρησαν τα χρόνια των παχιών αγελάδων.
Στις ΗΠΑ των μεγάλων διπλών ελλειμμάτων (δημόσιου και εξωτερικού) όλα τα τελευταία χρόνια, ο αρχιτέκτονας των πλεονασμάτων επί Κλίντον Ρόμπερτ Ρούμπιν (υπουργός Οικονομικών 1995-99, διευθυντής της Citigroup σήμερα) μαζί με τον οικονομολόγο Τζάρεντ Μπέρνσταϊν, παραφράζουν σε άρθρο τους τη Βίβλο: «Υπάρχει καιρός να ξοδεύουμε και καιρός για να αποταμιεύουμε, καιρός να εξαλείφουμε τα ελλείμματα και καιρός να τα αναπτύσσουμε», γράφουν για να υποστηρίξουν, βέβαια, ότι τώρα είναι καιρός για γενναίο δημόσιο δανεισμό και δαπάνες ώστε να δημιουργηθεί ζήτηση στην οικονομία. Και ένα τέτοιο σχέδιο επεξεργάζεται αμέσως μετά το θρίαμβο στις εκλογές η πλειοψηφία των Δημοκρατικών στο Κογκρέσο. Η ανεργία στις ΗΠΑ έφθασε τον Οκτώβριο στο 6,5%, στο υψηλότερο επίπεδο από το 1994, καθώς χάθηκαν άλλες 240.000 θέσεις εργασίας, ανακοινώθηκε προχθές.
Είναι αλήθεια ότι οι πρόσφατες ευρωπαϊκές αποφάσεις αφήνουν περιθώρια για αποτελεσματική δράση σε μια χώρα όπως η Ισπανία π.χ., η οποία διατηρούσε χαμηλό δημόσιο χρέος και είχε πλεονάσματα στους προϋπολογισμούς της, τώρα που πλήττεται από έντονη ύφεση (κατά 0,7% θα μειωθεί το ΑΕΠ της το 2009, σύμφωνα με τις προβλέψεις του ΔΝΤ). Δεν δίνουν όμως καμία απάντηση στο πρόβλημα της Ιταλίας (μείωση ΑΕΠ 0,2% φέτος, 0,6% το 2009 κατά τις ίδιες προβλέψεις), όπως και αρκετών άλλων χωρών που απειλούνται με συμπίεση παραγωγής, απασχόλησης και εισοδημάτων.
Και οπωσδήποτε αφήνουν εκτεθειμένη σε ανάλογες απειλές την Ελλάδα. Διότι εξωπραγματικές φαντάζουν πλέον οι προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για αύξηση του ΑΕΠ κατά 2,5% του χρόνου, όταν όλη η Ευρώπη θα βρίσκεται σε ύφεση και η εξωτερική ζήτηση θα πέφτει για τουριστικές υπηρεσίες, για τα όποια προϊόντα εξάγουμε, για τις ναυτιλιακές μεταφορές.
Ήδη άλλωστε στα χαμηλότερα επίπεδα από το 1990 καταγράφηκε τον Οκτώβριο ο δείκτης οικονομικού κλίματος (των εκτιμήσεων και των προσδοκιών των επιχειρήσεων όλων των κλάδων καθώς και των καταναλωτών) που καταρτίζει το ΙΟΒΕ, προοιωνιζόμενος μεγάλη άνοδο της ανεργίας.
Ζητούμενο δεν είναι κάθε χώρα να αυξήσει τον δημόσιο δανεισμό της όπως μπορεί για να συντηρήσει την εξασθενούσα εσωτερική της ζήτηση, όταν μάλιστα ήδη έχει πολύ υψηλό δημόσιο χρέος. Τις πρώτες δυσμενείς συνέπειες κάθε τέτοιας απόπειρας ήδη τις είδαμε με τη μεγάλη αύξηση των επιτοκίων για τα ελληνικά κρατικά ομόλογα τον Οκτώβριο.
Αυτό που χρειάζεται, στη λογική που πρόβαλε ο Ολιβιέ Μπλανσάρ, και έχει προταθεί από τον καιρό του Ζακ Ντελόρ σε δυσμενείς, αν και όχι όσο σήμερα, περιστάσεις, είναι ο δανεισμός σε ευρωπαϊκό επίπεδο για επενδύσεις, για να στηριχθούν η παραγωγή, η απασχόληση και τα εισοδήματα στην Ευρώπη.
Ανεπαρκής κρίθηκε άλλωστε η μείωση κατά μισή μονάδα μόνο του επιτοκίου του ευρώ την Πέμπτη. Ο πρόεδρος της ΕΚΤ Ζαν-Κλοντ Τρισέ αποκάλυψε ότι εξετάσθηκε η εκδοχή μείωσης 0,75% και άφησε ανοικτό το ενδεχόμενο νέας μείωσης το Δεκέμβριο, προβλέποντας μείωση του πληθωρισμού στο 2% εντός του 2009. Δεν έπαψε όμως να συνιστά «υπευθυνότητα» σε εργοδότες και συνδικάτα, όταν στις αυξήσεις των μισθών στηρίζει το ΔΝΤ τις ελπίδες του να αποφευχθεί ο αποπληθωρισμός.
Ο κ. Τρισέ κάλεσε τις τράπεζες να αξιοποιήσουν τα κυβερνητικά μέτρα για τη ρευστότητα και τη μείωση των κεντρικών επιτοκίων για να στηρίξουν με τη σειρά τους τη χρηματοδότηση της οικονομίας. Δεν εισακούεται αρκετά, και οι ελληνικές τράπεζες μοιάζουν οι πιο κουφές από όλες, όπως προκύπτει από τα στοιχεία για τα επιτόκιά τους. Σε δήλωσή του προχθές ο κ. Αλογοσκούφης τις κάλεσε από την πλευρά του «να σταθμίσουν το κοινωνικό συμφέρον πάνω από το ιδιωτικό τους συμφέρον».
Η επαναλαμβανόμενη απειλή του «εάν δεν μπορούν να το κάνουν, η κυβέρνηση έχει τον τρόπο να το εξασφαλίσει», μάλλον απορίες προκαλεί, παρά καθησυχάζει.
Την Τετάρτη ακόμα ο υπουργός Οικονομίας Γιώργος Αλογοσκούφης επαιρόταν για την αντοχή της ελληνικής οικονομίας στη χρηματοοικονομική κρίση, επικαλούμενος τις ευρωπαϊκές προβλέψεις ότι το ΑΕΠ στη χώρα μας θα αυξανόταν κατά 2,5% το 2009. Κάθε αισιοδοξία σάρωσε όμως 24 ώρες αργότερα το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο αναθεωρώντας προς τα κάτω τις προοπτικές της παγκόσμιας οικονομίας, ένα μόλις μήνα μετά τη δημοσίευση της φθινοπωρινής του έκθεσης.
Κατά μία μονάδα προς τα κάτω αναθεώρησε την Πέμπτη τις προβλέψεις του για την αύξηση του παγκόσμιου ΑΕΠ τη διετία 2008-2009 το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο: σε 3,7% ήδη φέτος, από 3,9% που εκτιμούσε ακόμα τον Οκτώβριο, πιο δραστικά σε 2,2% του χρόνου από 3%.
Στην παράδοση του ΔΝΤ, ρυθμοί παγκόσμιας μεγέθυνσης κάτω από 3% χαρακτηρίζονταν ύφεση. Για τις ανεπτυγμένες οικονομίες το ΔΝΤ προβλέπει τώρα ότι το 2009 θα συρρικνωθούν, για πρώτη φορά μετά τον πόλεμο: όλες μαζί -0,3% αντί της χαμηλής αύξησης 0,5% που προέβλεπε στη φθινοπωρινή του έκθεση, και μάλιστα οι ΗΠΑ -0,7%, η Ευρωζώνη -0,5%, η Βρετανία -1,2%.
Οι αρνητικοί αυτοί ρυθμοί ώθησαν την ψύχραιμη κατά κανόνα Frankfurter Allgemeine Zeitung να τιτλοφορήσει το σχετικό της άρθρο: «Στο χείλος της αβύσσου η παγκόσμια οικονομία».
Ως βασική αιτία αναφέρεται η συνεχιζόμενη επιδείνωση της διεθνούς χρηματοοικονομικής κρίσης, η οποία συνοδεύεται από μεγάλη χειροτέρευση των προσδοκιών καταναλωτών και επιχειρήσεων, με συνακόλουθη υποχώρηση της ζήτησης για αγαθά και υπηρεσίες.
Οι επιτελείς του ΔΝΤ πιστεύουν ωστόσο ότι η συρρίκνωση των οικονομιών μπορεί να συγκρατηθεί, εφόσον υιοθετηθούν οι ενδεικνυόμενες πολιτικές. Δεν συνιστούν μόνο μείωση των επιτοκίων που ήδη ακολουθούν οι κεντρικές τράπεζες - κατά μισή μονάδα στο 3,25% έριξε την Πέμπτη το κεντρικό της επιτόκιο η Ευρωπαϊκή, ταυτόχρονα, πολύ πιο δραματικά, κατά μιάμιση μονάδα στο 3% η Τράπεζα της Αγγλίας, ενώ είχε προηγηθεί μια εβδομάδα νωρίτερα η αμερικανική Fed κόβοντας κατά μισή μονάδα στο 1%.
Τονίζουν επίσης ότι πρέπει να αξιοποιηθούν πολύ περισσότερο τα περιθώρια των κρατικών προϋπολογισμών για να τονωθούν δημοσιονομικά (με αυξημένες δαπάνες και μειώσεις φόρων) οι οικονομίες, εκτιμώντας ότι η επίπτωση όσων τέτοιων «πακέτων» έχουν ανακοινωθεί ως τώρα σε διάφορες χώρες θα είναι χονδρικά ουδέτερη.
Τα χειρότερα - η ελπίδα
Από την άλλη πλευρά υπάρχουν και κίνδυνοι η ύφεση να γίνει ακόμα σφοδρότερη παρόσο παρουσιάζεται στις αναθεωρημένες προβλέψεις, και τους ανέφερε ο επικεφαλής οικονομολόγος του ΔΝΤ Ολιβιέ Μπλανσάρ: Αν εκραγούν και άλλες «κρυμμένες νάρκες» στο χρηματοοικονομικό σύστημα, σημειωθούν δηλαδή νέες καταρρεύσεις μεγάλων οργανισμών, οι οποίες θα ενέτειναν το φαύλο κύκλο μείωσης των προσδοκιών και της ζήτησης. Και αν προκύψει συντηρούμενος αποπληθωρισμός, όπως ήδη ανησυχούν διάφοροι αναλυτές (με πιο διακεκριμένο τον Νούριελ Ρουμπίνι).
Μολονότι ο κ. Μπλανσάρ αναμένει ο ρυθμός ανόδου του δείκτη τιμών καταναλωτή να γίνει πράγματι αρνητικός σε μερικές χώρες κάποιους μήνες του 2009 μετά τη μεγάλη πτώση των τιμών του πετρελαίου και άλλων βασικών εμπορευμάτων (τροφίμων, πρώτων υλών), για την ώρα θεωρεί την πιθανότητα τέτοιοι αρνητικοί ρυθμοί να εξελιχθούν σε «συντηρούμενο αποπληθωρισμό», σε μια συνεχή πτωτική πορεία των τιμών δηλαδή, «πολύ μικρή».
Και αυτό επειδή, όπως εξηγήθηκε στη συνέντευξη τύπου του ΔΝΤ, οι αγορές εργασίας θα χειροτερεύσουν μεν σημαντικά, απαιτείται όμως αρκετός χρόνος ώσπου να αρχίσουν να μειώνονται οι μισθοί για να τροφοδοτήσουν μια γενικευμένη πτωτική πορεία των τιμών. Και μέχρι τότε ελπίζεται ότι τα μέτρα που λαμβάνονται για να πάρει πάλι μπρος ο χρηματοοικονομικός τομέας καθώς και η μείωση των επιτοκίων θα έχουν ενισχύσει τη ζήτηση.
Ο Ολιβιέ Μπλανσάρ επέμεινε πάντως πάνω από όλα στην ανάγκη δημοσιονομικής επέκτασης σε παγκόσμια κλίμακα. Κίνδυνοι από τη διεύρυνση των δημοσίων ελλειμμάτων πάντοτε υπάρχουν, είπε, αλλά σε μια σειρά χώρες τα πλεονεκτήματα υπερτερούν των κινδύνων. Προβλήματα δημιουργούνται όταν μια χώρα επιχειρεί μια τέτοια πολιτική μόνη της, προσέθεσε. Αλλά εφόσον αναληφθεί από κοινού στη σύνοδο των G-20 την ερχόμενη εβδομάδα, θα μπορούσε τελικά να αποδείξει τις τελευταίες προβλέψεις του ΔΝΤ υπερβολικά απαισιόδοξες.
Πίσω από τις ανάγκες οι ευρωπαϊκές πολιτικές
Μπροστά στις επιδεινούμενες προοπτικές για την ευρωπαϊκή οικονομία που διέγραψε το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο φαίνονται ακόμα πιο ανεπαρκείς οι ως τώρα αποφάσεις των οργάνων της Ε.Ε.
Η αποδοχή επεκτατικής δημοσιονομικής πολιτικής σε κάθε χώρα χωριστά, μόνον εφόσον δεν οδηγεί σε υπέρβαση του ορίου του 3% του ΑΕΠ στο έλλειμμα και εφόσον δεν είναι υπερβολικά μεγάλο το δημόσιο χρέος, καθώς και συμφωνία να παραταθεί η προσθεσμία για την ισοσκέλιση των κρατικών προϋπολογισμών και πέρα από το 2010, όπου κατέληξαν οι υπουργοί Οικονομικών της Ευρωζώνης, κατόπιν και των 27 στο Συμβούλιο Ecofin στις αρχές της εβδομάδας, μπορεί να ήταν μια συνετή προσέγγιση αν είχαμε απλώς να κάνουμε με μια κυκλική κάμψη της οικονομίας, σαν αυτές που συνέβησαν τις προηγούμενες δεκαετίες.
Αλλά μια σφοδρή ύφεση που φέρνει διόγκωση της ανεργίας, συμπίεση των εισοδημάτων και περισσότερη φτώχεια δεν είναι η ώρα να «διαπαιδαγωγηθούν» στη δημοσιονομική πειθαρχία όσες χώρες, μεγάλες ή μικρές - κακώς - ολιγώρησαν τα χρόνια των παχιών αγελάδων.
Στις ΗΠΑ των μεγάλων διπλών ελλειμμάτων (δημόσιου και εξωτερικού) όλα τα τελευταία χρόνια, ο αρχιτέκτονας των πλεονασμάτων επί Κλίντον Ρόμπερτ Ρούμπιν (υπουργός Οικονομικών 1995-99, διευθυντής της Citigroup σήμερα) μαζί με τον οικονομολόγο Τζάρεντ Μπέρνσταϊν, παραφράζουν σε άρθρο τους τη Βίβλο: «Υπάρχει καιρός να ξοδεύουμε και καιρός για να αποταμιεύουμε, καιρός να εξαλείφουμε τα ελλείμματα και καιρός να τα αναπτύσσουμε», γράφουν για να υποστηρίξουν, βέβαια, ότι τώρα είναι καιρός για γενναίο δημόσιο δανεισμό και δαπάνες ώστε να δημιουργηθεί ζήτηση στην οικονομία. Και ένα τέτοιο σχέδιο επεξεργάζεται αμέσως μετά το θρίαμβο στις εκλογές η πλειοψηφία των Δημοκρατικών στο Κογκρέσο. Η ανεργία στις ΗΠΑ έφθασε τον Οκτώβριο στο 6,5%, στο υψηλότερο επίπεδο από το 1994, καθώς χάθηκαν άλλες 240.000 θέσεις εργασίας, ανακοινώθηκε προχθές.
Είναι αλήθεια ότι οι πρόσφατες ευρωπαϊκές αποφάσεις αφήνουν περιθώρια για αποτελεσματική δράση σε μια χώρα όπως η Ισπανία π.χ., η οποία διατηρούσε χαμηλό δημόσιο χρέος και είχε πλεονάσματα στους προϋπολογισμούς της, τώρα που πλήττεται από έντονη ύφεση (κατά 0,7% θα μειωθεί το ΑΕΠ της το 2009, σύμφωνα με τις προβλέψεις του ΔΝΤ). Δεν δίνουν όμως καμία απάντηση στο πρόβλημα της Ιταλίας (μείωση ΑΕΠ 0,2% φέτος, 0,6% το 2009 κατά τις ίδιες προβλέψεις), όπως και αρκετών άλλων χωρών που απειλούνται με συμπίεση παραγωγής, απασχόλησης και εισοδημάτων.
Και οπωσδήποτε αφήνουν εκτεθειμένη σε ανάλογες απειλές την Ελλάδα. Διότι εξωπραγματικές φαντάζουν πλέον οι προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για αύξηση του ΑΕΠ κατά 2,5% του χρόνου, όταν όλη η Ευρώπη θα βρίσκεται σε ύφεση και η εξωτερική ζήτηση θα πέφτει για τουριστικές υπηρεσίες, για τα όποια προϊόντα εξάγουμε, για τις ναυτιλιακές μεταφορές.
Ήδη άλλωστε στα χαμηλότερα επίπεδα από το 1990 καταγράφηκε τον Οκτώβριο ο δείκτης οικονομικού κλίματος (των εκτιμήσεων και των προσδοκιών των επιχειρήσεων όλων των κλάδων καθώς και των καταναλωτών) που καταρτίζει το ΙΟΒΕ, προοιωνιζόμενος μεγάλη άνοδο της ανεργίας.
Ζητούμενο δεν είναι κάθε χώρα να αυξήσει τον δημόσιο δανεισμό της όπως μπορεί για να συντηρήσει την εξασθενούσα εσωτερική της ζήτηση, όταν μάλιστα ήδη έχει πολύ υψηλό δημόσιο χρέος. Τις πρώτες δυσμενείς συνέπειες κάθε τέτοιας απόπειρας ήδη τις είδαμε με τη μεγάλη αύξηση των επιτοκίων για τα ελληνικά κρατικά ομόλογα τον Οκτώβριο.
Αυτό που χρειάζεται, στη λογική που πρόβαλε ο Ολιβιέ Μπλανσάρ, και έχει προταθεί από τον καιρό του Ζακ Ντελόρ σε δυσμενείς, αν και όχι όσο σήμερα, περιστάσεις, είναι ο δανεισμός σε ευρωπαϊκό επίπεδο για επενδύσεις, για να στηριχθούν η παραγωγή, η απασχόληση και τα εισοδήματα στην Ευρώπη.
Ανεπαρκής κρίθηκε άλλωστε η μείωση κατά μισή μονάδα μόνο του επιτοκίου του ευρώ την Πέμπτη. Ο πρόεδρος της ΕΚΤ Ζαν-Κλοντ Τρισέ αποκάλυψε ότι εξετάσθηκε η εκδοχή μείωσης 0,75% και άφησε ανοικτό το ενδεχόμενο νέας μείωσης το Δεκέμβριο, προβλέποντας μείωση του πληθωρισμού στο 2% εντός του 2009. Δεν έπαψε όμως να συνιστά «υπευθυνότητα» σε εργοδότες και συνδικάτα, όταν στις αυξήσεις των μισθών στηρίζει το ΔΝΤ τις ελπίδες του να αποφευχθεί ο αποπληθωρισμός.
Ο κ. Τρισέ κάλεσε τις τράπεζες να αξιοποιήσουν τα κυβερνητικά μέτρα για τη ρευστότητα και τη μείωση των κεντρικών επιτοκίων για να στηρίξουν με τη σειρά τους τη χρηματοδότηση της οικονομίας. Δεν εισακούεται αρκετά, και οι ελληνικές τράπεζες μοιάζουν οι πιο κουφές από όλες, όπως προκύπτει από τα στοιχεία για τα επιτόκιά τους. Σε δήλωσή του προχθές ο κ. Αλογοσκούφης τις κάλεσε από την πλευρά του «να σταθμίσουν το κοινωνικό συμφέρον πάνω από το ιδιωτικό τους συμφέρον».
Η επαναλαμβανόμενη απειλή του «εάν δεν μπορούν να το κάνουν, η κυβέρνηση έχει τον τρόπο να το εξασφαλίσει», μάλλον απορίες προκαλεί, παρά καθησυχάζει.
