Αντισυστημισμός και προγραμματικός λόγος
Η ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΤΗΣ ΑΝΑΝΕΩΤΙΚΗΣ ΠΤΕΡΥΓΑΣ
Σταύρος Λιβαδάς, Δημοσιευμένο: 2009-01-28
Είναι αλήθεια, πως το τελευταίο διάστημα-μετά τα δικά μας «Δεκεμβριανά»-ο ΣΥΝ και ο ΣΥΡΙΖΑ περνάνε μια δύσκολη φάση. Βάλλονται από όλο σχεδόν το πολιτικό φάσμα, με εξαίρεση την προσεκτική (και, για ευνόητους λόγους, πολιτικά ιδιοτελή) στάση του ΠΑΣΟΚ. Οι ηγέτες τους γίνονται αποδέκτες έντονης κριτικής από μεγάλη μερίδα του τύπου και των ΜΜΕ. Η (δημοσκοπικά πάντα) μετρούμενη πολιτική τους επιρροή συρρικνώνεται, έχοντας χάσει πάνω από το μισό των ποσοστών που πριν έξι περίπου μήνες, ακόμα, συγκέντρωνε.
Προσφέρθηκε μια εύκολη και βολική ερμηνεία γι αυτή την εξέλιξη: ο φόβος μπρος στην ανερχόμενη πολιτική επιρροή του ΣΥΝ και του ΣΥΡΙΖΑ, συσπείρωσε τους παντοειδείς αντιπάλους σε μια άνευ αρχών και ορίων συντονισμένη επίθεση εναντίον τους. Δάνεια από άλλες εποχές, αυτή η ερμηνεία, θυμίζει την «ιμπεριαλιστική περικύκλωση», τη συντονισμένη επίθεση όλου του καπιταλιστικού κόσμου κατά της μοναδικής «σοσιαλιστικής χώρας», στα μέσα του περασμένου αιώνα, την εποχή του φόρτε του σταλινισμού. Μια τέτοια ερμηνεία μπορεί να καλλιεργεί τον εφησυχασμό, να τονώνει το θυμικό και τον κομματικό πατριωτισμό Ταυτόχρονα, όμως, με μια τέτοια ερμηνεία, εξασθενεί η μνήμη και ατονεί η κρίση. Ξεχνάει η μνήμη ,πως η συγκυριακή –εξ αντανακλάσεως των συμβαινόντων τότε στο ΠΑΣΟΚ-εύνοια των ΜΜΕ προς το χώρο μας και κυρίως τα ηγετικά του πρόσωπα, έπαιξαν βαρύνοντα ρόλο σ αυτή τη ραγδαία δημοσκοπική «άνοδο». Και τώρα, που άλλαξε η πολιτική συγκυρία, είναι τα ίδια ΜΜΕ που «συμβάλλουν» στην εξ ίσου ραγδαία «πτώση». Ατονεί η κρίση: αυτή η αντιμετώπιση. αποτρέπει τη βαθύτερη έρευνα των αιτίων, αποθαρρύνει τον προβληματισμό για τα λάθη, δυσανασχετεί στην κριτική και κυρίως αγνοεί και περιφρονεί την αυτοκριτική- ένα από τα λίγα καλά- για τα οποία μπορεί να επαίρεται και σήμερα η αριστερή παράταξη. Έτσι βολευόμαστε σε δαιμονολογικές ερμηνείες και θεωρίες συνωμοσίας γι’ αυτό το easy come-easy go των συμπαθούντων και το άνω-κάτω της πολιτικής μας επιρροής και στερούμαστε εφοδίων για μια ορθότερη και αποτελεσματικότερη παρέμβαση και πολιτική παρουσία. Με μια έννοια «προετοιμάζουμε το επόμενο λάθος μας» κατά την προσφιλή έκφραση του κ. Κόινερ.
Ανέφερα τη λέξη λάθος, ενώ φοβάμαι πως δεν πρόκειται περί αυτού. Λάθος σημαίνει απόκλιση από το ορθό, το οποίο γνωρίζω- εν προκειμένω γνωρίζουν ο ΣΥΝ και ο ΣΥΡΙΖΑ- και για τυχαίους ή συγκυριακούς λόγους- κακής εκτίμησης των πραγμάτων, ας πούμε- δεν εφαρμόζω. Τι γίνεται, όμως, όταν αυτά τα «λάθη», εν προκειμένω της πολιτικής μας στάσης απέναντι στα φαινόμενα βίας και τους κουκουλοφόρους, είναι επαναλαμβανόμενα;
Τότε από δύναμη που φιλοδοξεί να προάγει λύσεις στα πολιτικά προβλήματα γίνεται μέρος του όλου προβλήματος ανεξαρτήτως της αιτίας που προκάλεσε το λάθος Είτε, αυτό το «λάθος» συνίσταται στην υποταγή στις όποιες επικοινωνιακές, πολιτικές και εκλογικές σκοπιμότητες- οπορτουνισμός ήταν η σχετική λέξη στην κομματική ορολογία, παλιότερα.- για συλλογή ψήφων από «αγρούς», όπου ανθούν παρόμοιες αντιλήψεις. Είτε συνίσταται σ’ αυτή καθ’ εαυτή την αντίληψη για τη δημοκρατία, το σοσιαλισμό και τη διαδικασία «μετάβασης». Είτε, ακόμη χειρότερα, το λάθος συνίσταται σε μια επιλεκτική υιοθέτηση αντιλήψεων από δω και από κει, που συνειδητά ή ασυνείδητα παρατεθειμένες , αν δεν αλληλοακυρώνονται, σε καμιά περίπτωση δεν συνιστούν συνεκτικό, συγκροτημένο και αποτελεσματικό ιδεολογικοπολιτικό λόγο, με αναφορά στα σύγχρονα προβλήματα της κοινωνίας μας.
Οι 15 άμεσοι στόχοι πάλης του ΣΥΡΙΖΑ
Διαβάσαμε με προσοχή το πρόσφατο βασικό πολιτικό κείμενο που προτείνεται από το ΣΥΡΙΖΑ, τους :
«15 άμεσους στόχους πάλης για μια νέα πολιτική, έξω από τα όρια του δικομματισμού, σε ρήξη με τις πολιτικές των δυνάμεων του κεφαλαίου, του ιμπεριαλισμού και του πολέμου...»
Είναι επίσημο κείμενο της Γραμματείας του ΣΥΡΙΖΑ , απευθύνεται σε «όλες τις δυνάμεις της Αριστεράς για διάλογο και κοινή δράση στην κοινωνία και τα κινήματα...»
Χωρίς καμιά διάθεση υπερβολής ή προκατάληψη, αποκομίσαμε την εικόνα ενός συνονθυλεύματος κατά παράθεση αιτημάτων και επιλεκτικών απόψεων, χωρίς συνοχή, χωρίς αντιστοιχία με τις σημερινές ανάγκες και προβλήματα, με τα συμβαίνοντα στον κόσμο και τη χώρα μας, με τη δυναμική των πραγμάτων, με τους υπάρχοντες πολιτικούς συσχετισμούς, διεθνώς και εδώ. Παρατίθενται παλιές θέσεις του παραδοσιακού κομμουνιστικού και αριστερού κινήματος ως αναλλοίωτες διαχρονικές αξίες και ως επίκαιρα αιτήματα-στόχοι, αν και τα χρόνια και τα γεγονότα που μεσολάβησαν, η κατάρρευση του «υπαρκτού σοσιαλισμού», του διπολισμού, η παγκοσμιοποίηση, η είσοδος νέων μεγάλων χωρών-«παικτών» στο παγκόσμιο «παιχνίδι», οι μεγάλες αλλαγές στην δομή, τη διάρθρωση και οργάνωση της οικονομίας, η τεχνολογική πρόοδος, αλλά και η πρόσφατη οικονομική κρίση, κατέστησαν αρκετές από αυτές τις απόψεις αναποτελεσματικές, ξεπερασμένες ή και ανυπόληπτες.
Έτσι ζητείται ως άμεσος στόχος:
«Η αποχώρηση της Ελλάδας από το ΝΑΤΟ και η κατάργηση των βάσεων του Ακτίου και της Σούδας», ενόσω, μάλιστα, τα εθνικά μας ζητήματα, οι σχέσεις με την Τουρκία, τα προβλήματα στη Βαλκανική, βρίσκονται σε κρίσιμη φάση. Δυσκολεύομαι να διανοηθώ τα πολιτικά, στρατιωτικά, διαπραγματευτικά και όποια άλλα πλεονεκτήματα της χώρας μας από μια τέτοια θέση. Τι το διαφορετικό λέει το ΚΚΕ;
Διαβάζοντας τους 15 άμεσους στόχους, μου δόθηκε η αίσθηση πως η Ευρώπη και η Ε.Ε. αντιμετωπίζονται ως ένα αναγκαίο κακό , ένα ευρύτερο οικονομικοκοινωνικό πλαίσιο στο οποίο μοιραία βρεθήκαμε. Από την Ε.Ε., μάλιστα, εξαπολύονται οι περισσότερες επιθέσεις του νεοφιλελευθερισμού εναντίον μας και, επομένως, απέναντι σ’ αυτό το κακό πρέπει να εγερθεί σθεναρή άμυνα. Η Ευρώπη θεωρείται, στην καλύτερη περίπτωση, ως πεδίο ταξικών αγώνων, στο οποίο καλούμαστε να συντονίσουμε τα (αμυντικά) βήματά μας με τους άλλους ευρωπαίους εργαζόμενους. Σε καμιά περίπτωση δεν θεωρείται ως η «ευρύτερη πατρίδα» μας, ως ο υπό συνεχή διαμόρφωση και ολοκλήρωση νέος δημόσιος χώρος, από τις επιλογές, την πορεία και την ενδυνάμωση του οποίου, μέσα στις συνθήκες της παγκοσμιοποίησης, θα καθοριστούν εν πολλοίς και οι δικές μας τύχες.
Ως άμεσοι στόχοι, λοιπόν, του ΣΥΡΙΖΑ, για την Ευρώπη και την Ε.Ε. προτείνονται:
«Η κατάργηση των Συνθηκών της Ε.Ε. και ιδιαίτερα των διατάξεων της Συνθήκης του Μάαστριχ και της Λισσαβόνας...καθώς και η Κατάργηση του Συμφώνου Σταθερότητας»
Ζητείται, δηλαδή, η κατάργηση όλων των βασικών διατάξεων που συγκροτούν σήμερα την ΕΕ! Ακόμη, όμως και το Σύμφωνο Σταθερότητας, το οποίο υπό τις συνθήκες της οικονομικής κρίσης αμφισβητείται ως έχει και χρήζει αναδιαπραγμάτευσης, στην περίπτωση της Ελλάδας λειτούργησε μάλλον θετικά. Αποτελεί μακρά παράδοση της χώρας τα δημοσιονομικά της να προσαρμόζονται στις εκάστοτε ανάγκες του πελατειακού κράτους και να υποθηκεύεται το μέλλον του τόπου από πρόσκαιρες εκλογικές σκοπιμότητες. Δεν είναι πολύ παλιά η εποχή του «Τσοβόλα δώστα όλα»,των διαδοχικών νομισματικών υποτιμήσεων και του πληθωρισμού στο 26% . Δείτε τι γίνεται σήμερα με το όργιο των προεκλογικών παροχών της κυβέρνησης Καραμανλή-Σουφλιά, -ισχύοντος ακόμη αλλά υπό χαλαρή εφαρμογή λόγω της οικονομικής κρίσης- του Συμφώνου Σταθερότητας.
Από ανάλογο ευρωφοβικό σύνδρομο διέπονται και οι θέσεις για την παιδεία και την έρευνα, τις ισοτιμίες των πτυχίων και τα επαγγελματικά δικαιώματα των επιστημόνων- εργαζομένων. Τα ορθά (και πάγια για την αριστερά) αιτήματα για αύξηση των κονδυλίων για την παιδεία και την έρευνα στο 5% και 3,5% του ΑΕΠ αντίστοιχα, καθώς και αυτά για τη διατήρηση του δημόσιου χαρακτήρα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, αποδυναμώνονται από την περιρρέουσα αντίληψη πως το ελληνικό πανεπιστήμιο, με τη σημερινή δομή, προγράμματα και περιεχόμενο σπουδών, τα παρεχόμενα πτυχία κλπ αποτελεί το τελευταίο παγκόσμιο οχυρό στη μη εμπορευματοποίηση της Γνώσης! Ως εκ τούτου τα πράγματα βαίνουν κατά βάση καλώς, μπορούν να αφεθούν ως έχουν και εξακολουθεί να μην χρειάζεται καμιά αξιολόγηση των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων και των διδασκόντων σ’ αυτά!
Ποιος μπορεί, όμως, να διανοηθεί εν έτει 2009, μια εθνική περιχαράκωση στα οικονομικά, κοινωνικά, πολιτικά, προβλήματά μας, ερήμην και εις πείσμα των τεκταινομένων στην Ευρώπη και κατ επέκταση τον υπόλοιπο κόσμο; Τι διαφορετικό λέει το ΚΚΕ;
Στους 15 άμεσους στόχους περιλαμβάνεται επίσης η Άμεση εθνικοποίηση- και μάλιστα χωρίς αποζημίωση- όλων των Δημοσίων Επιχειρήσεων και Οργανισμών Ενέργειας, Τηλεπικοινωνιών, Μεταφορών, διαχείρισης Υδάτινων Πόρων, μαρινών, αεροδρομίων, τουριστικών εγκαταστάσεων κλπ! Ανάλογες εθνικοποιήσεις προβλέπονται για όσες τράπεζες δεν ικανοποιούν τις υποχρεώσεις προς τους καταθέτες τους! Πρόκειται για μια θριαμβευτική επάνοδο στα μοντέλα κεντρικής εξουσίας «σοβιετικού τύπου», σε λιγότερο από είκοσι χρόνια από την κατάρρευση του «σοσιαλιστικού κόσμου»! Τι διαφορετικό προβάλλει ως μοντέλο το ΚΚΕ;
Η ανεργία, σύμφωνα με το σχέδιο, αντιμετωπίζεται με την άμεση πρόσληψη 100.000 νέων υπαλλήλων στο δημόσιο! Τα προβλήματα των εργαζομένων αμβλύνονται με την άμεση αύξηση του κατώτερου μισθού στα 1300 Ευρώ και των μηνιαίων μισθών όλων των μισθωτών κατά 300 Ευρώ. Με δεδομένη την κατάσταση της δημόσιας διοίκησης και της ελληνικής οικονομίας γενικότερα, η κουβέντα για αυτά τα μέτρα, δεν μπορεί να είναι καν για το κατά πόσον είναι εφικτά , αλλά για το κατά πόσον είναι καν σοβαρά ! Υπάρχει όμως, εν προκειμένω, ένα πολιτικό κέρδος: μια σύγκλιση με τους απανταχού κρατικιστές, τη λαϊκή δεξιά, το βαθύ ΠΑΣΟΚ και, φυσικά, το ΚΚΕ!
Στο κείμενο των 15 άμεσων στόχων η δημοκρατία αντιμετωπίζεται ως ένα ρυθμιζόμενο (και μάλλον επιβεβλημένο) από άλλους πλέγμα σχέσεων, θεσμών και νόμων, στη διαμόρφωση του οποίου δεν έχουμε (ή δεν θέλουμε να έχουμε) συμμετοχή και ευθύνη. Η πολιτική, οι αποφάσεις, οι ρυθμίσεις, μετατίθενται και ασκούνται από άλλους. Εμείς, στεκόμαστε απέναντι, προβάλλουμε μόνο διεκδικήσεις και αγώνες εκδημοκρατισμού.
Ως εκ τούτου, στο κείμενο, παρατίθενται μόνο μεμονωμένα και συγκυριακά αιτήματα εκδημοκρατισμού και απουσιάζουν προβληματισμοί και προτάσεις για την ισχυροποίηση της δημοκρατίας και των θεσμών της, την εξυγίανση του πολιτικού συστήματος, την αντιμετώπιση της διαφθοράς, τη διαφάνεια, το δραστικό περιορισμό της ανομίας και της σχετικοποίησης στην εφαρμογή των νόμων, κατά τις εκάστοτε συγκυριακές ανάγκες του πελατειακού κράτους. Σαν να μην μας αφορά το μέλλον αυτής της δημοκρατίας.
Το «πρόγραμμα» του ΣΥΝ. Προγραμματική πρόταση ή νέα διελκυστίνδα τριβών με το ΣΥΡΙΖΑ;
Χθες εγκρίθηκαν από την ΠΓ, οι Προγραμματικές Θέσεις του ΣΥΝ, που προτείνονται ως πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ. Ο μεγάλος όγκος του κειμένου ( 35 δακτυλογραφημένες σελ. γενικό μέρος και 200 σελ. εξειδικευμένοι στόχοι ) αλλά και ο ελάχιστος διατιθέμενος χρόνος δεν μας δίνουν τη δυνατότητα να ασχοληθούμε ενδελεχώς μαζί του.
Με την επιφύλαξη πως όσα παρακάτω αναφέρω, μπορεί να μην είναι απολύτως ακριβή, αφού προκύπτουν από τη (βιαστική, μάλιστα,) ανάγνωση μόνο του γενικού μέρους και όχι και των εξειδικευμένων στόχων, μπορώ επιγραμματικά να παραθέσω τις ακόλουθες παρατηρήσεις:
Πρόκειται για ένα καλογραμμένο κείμενο, με ωραία γλώσσα, το οποίο επιμένει κυρίως στην περιγραφή της όλης κατάστασης. Οι θέσεις του δεν συνιστούν συγκροτημένη πολιτική πρόταση
Υπάρχει μια ανεπίτρεπτη πολιτική εξομοίωση δεξιάς και σοσιαλδημοκρατίας. Η αναβίωση αυτή του «τι Παπάγος τι Πλαστήρας» είναι αποτρεπτική κάθε έννοιας πολιτικών συμμαχιών. Άλλωστε σ’ όλο το κείμενο λανθάνει μια διαδικασία «μετάβασης προς το σοσιαλισμό» δημοκρατική μεν , της οποίας όμως ορατοί πρωταγωνιστές είναι μόνο το «κίνημα» και το «κόμμα»
Υπάρχει ένας υφέρπων ευροφόβος: Η Ευρώπη αντιμετωπίζεται αμυντικά, ως πεδίο ταξικών αγώνων (από κοινού με τους άλλους ευρωπαίους εργαζόμενους) κατά του ευρωνεοφιλελευθερισμού.
Υπάρχει η εμμονή στο ιδεολόγημα της πολιτικής επικαιρότητας του σοσιαλισμού!
Προτείνεται «σοβιετικής εμπνεύσεως» μοντέλο εθνικοποιήσεων, παρόμοιο μ’ αυτό του ΣΥΡΙΖΑ, Παράλληλα, όμως, προβάλλεται μια νεορομαντική, λατινοαμερικανικής μάλλον επιρροής, άποψη αποκεντρωμένης ανάπτυξης «από τα κάτω». Σύμφωνα μ’ αυτήν οι άνθρωποι, σε τοπικό επίπεδο, παραμένοντας ανεπηρέαστοι, ή κάπως απαλλασσόμενοι και αποκαθαρμένοι από τις ώς σήμερα κοινωνικές, οικονομικές, πολιτικές, πολιτιστικές σχέσεις και εξαρτήσεις τους από τον υπόλοιπο κόσμο, οικοδομούν τοπικά, τα νέα κύτταρα παραγωγικών και κοινωνικών σχέσεων, με γνώμονα τις οικείες δυνατότητες και ανάγκες τους!
Ωστόσο, σε κάθε περίπτωση γεννάται μια απορία. Αφορά την πολιτική δραστικότητα, αν όχι την πολιτική σοβαρότητα του γεγονότος, να υπάρχουν και μάλιστα σε προεκλογική περίοδο, δύο παράλληλα πολιτικά κείμενα, από τον ίδιο πολιτικό χώρο, στον ίδιο χρόνο και για το ίδιο θέμα... Κι ας μην υπάρξουν βιαστικές δικαιολογίες επί του θέματος. Η σπουδή στη δημοσιοποίηση των 15 άμεσων στόχων πάλης από το ΣΥΡΙΖΑ, θυμίζει, μάλλον, προσπάθεια δημιουργίας «τετελεσμένων» και όχι πρόθεση πραγματοποίησης ανοικτού διαλόγου μεταξύ αριστερών. Ελπίζουμε να μην έχουν βάση οι φόβοι πως είμαστε ενώπιον μιας διελκυστίνδας προεκλογικών τριβών μεταξύ ΣΥΝ και συμμάχων, ή μιας ανεπίτρεπτης κατάστασης, όπου ο καθένας θα λέει τα δικά του, αναλόγως του ακροατηρίου και όλοι μαζί το τίποτε....
Αντισυστημισμός και προγραμματικός λόγος
Είμαστε δύναμη α ντι συ στη μι κή τόνισε στην τελευταία εκδήλωση του ΣΥΡΙΖΑ, στο Σπόρτιγκ, ο ομιλητής-πρόεδρος του ΣΥΝ, διαχωρίζοντας μάλιστα μια-μια τις συλλαβές της λέξης, για να χαϊδευτούν καλύτερα τ’ αυτιά και να πλημμυρίσει το φαντασιακό, τμήματος του ακροατηρίου.
Ωστόσο η αριστερά ποτέ δεν έπασχε από αριστερόφρονα λόγια, δεν είναι ο αριστερός διακηρυκτικός λόγος που λείπει, αλλά η αριστερή πολιτική πρακτική. Και η αριστερή πρακτική δεν ταυτίζεται με ό,τι διαμαρτύρεται και αντιστέκεται. Ό,τι κινείται δεν είναι πάντα κόκκινο και το αριστερόμετρο δεν βαθμονομείται σε χιλιόμετρα πορειών και διαδηλώσεων.
Η αριστερά θα ξαναγίνει ελκτική δύναμη, όταν αναδιατυπώσει το κοινωνικό της όραμα με όρους του σήμερα. Εκκρεμεί ο αριστερός προγραμματικός λόγος.
Επιγραμματικά ας παραθέσουμε ορισμένες βασικές σταθερές , που πιστεύουμε πως πρέπει να διέπουν αυτό το λόγο:
Ο αγώνας μας δεν έχει καμιά σχέση με την ένοπλη εξέγερση, τη βίαιη κατάκτηση της εξουσίας. Σεβόμαστε το σύνταγμα, τους νόμους και τους θεσμούς και διαφυλάσσουμε τη δημοκρατία, προσπαθώντας να ουσιαστικοποιήσουμε το περιεχόμενο, να διευρύνουμε τα όρια και να επεκτείνουμε την εφαρμογή της σ’ όλα τα πεδία της κοινωνικοπολιτικής μας ζωής. Και τούτο γιατί γνωρίζουμε πως η δημοκρατία μας και αυτές οι συνιστώσες της, εμπεριέχουν βασικά αιτήματα του αριστερού κινήματος και θεμελιώθηκαν χάρη και κυρίως, στους αγώνες του.
Ο ρόλος των εθνικών κρατών ουδόλως εξέλιπε, ιδιαίτερα στις συνθήκες της οικονομικής κρίσης, όπου αναμένονται μεγάλες ανακατατάξεις μεταξύ των κρατών σε διεθνές και ευρωπαϊκό επίπεδο. Ωστόσο στο σημερινό κόσμο της παγκοσμιοποίησης η τύχη και οι προοπτικές της πατρίδας μας είναι πλήρως και ανεπίστρεπτα συναρτημένη με την πορεία της Ευρώπης. Η πολιτική και θεσμική ενδυνάμωση και η κοινωνική συνοχή της Ευρώπης, αποτελούν προϋπόθεση για την οικονομική, κοινωνική, πολιτική, πολιτιστική πρόοδό και της χώρας μας.
Στην ελληνική κοινωνία υπάρχει ανάγκη εκσυγχρονισμού, διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, διεύρυνσης του κοινωνικού κράτους, επαναπροσανατολισμού της οικονομίας προς την πραγματική παραγωγή και τις ανθρώπινες ανάγκες, στη βάση της αειφορίας και της προστασίας του περιβάλλοντος. Απαιτείται πραγματική αποκέντρωση και αυτοδιοίκηση, εκσυγχρονισμός, πάταξη της διαφθοράς και της πολιτικής εξάρτησης της δημόσιας διοίκησης, ριζική αναμόρφωση της φορολογίας∙ προώθηση μιας αντίληψης ειρήνης και συνεργασίας στο διεθνές επίπεδο, με σταθερό το μέτωπο απέναντι σε εθνικιστικές υστερίες και πατριδoκαπηλείες.Επιθυμούμε μια κοινωνία ίσων ευκαιριών, αλληλεγγύης και απασχόλησης για όλες και όλους∙ έναν κόσμο που θα στηρίζεται στην πολυμορφία, την ανοχή, τον αλτρουϊσμό, την έγνοια για το διπλανό μας και για όλους τους πολίτες.
Στις σημερινές συνθήκες κρίσης και αδιεξόδου ένα μεταρρυθμιστικό πολιτικό σχέδιο είναι όσο ποτέ άλλοτε αναγκαίο. Απαιτεί συγκλίσεις πολιτικών και κοινωνικών δυνάμεων, εκείνων του δημοκρατικού σοσιαλισμού, του προοδευτικού εκσυγχρονισμού, της οικολογικής εγρήγορσης και όσων διεκδικούν μια πολιτικά διευθυνόμενη, κοινωνικά συνεκτική και οικολογικά συμβατή παγκοσμιοποίηση .
Υπάρχει ευρύς χώρος και απαιτούνται πρωτοβουλίες στην κατεύθυνση μιας αριστεράς που θα υπερβαίνει το άγονο δίπολο, δεξιάς διαχείρισης /αριστερής καταγγελίας, το οποίο έχει οδηγήσει σε στασιμότητα και κρίση το πολιτικό μας σύστημα.
Προσφέρθηκε μια εύκολη και βολική ερμηνεία γι αυτή την εξέλιξη: ο φόβος μπρος στην ανερχόμενη πολιτική επιρροή του ΣΥΝ και του ΣΥΡΙΖΑ, συσπείρωσε τους παντοειδείς αντιπάλους σε μια άνευ αρχών και ορίων συντονισμένη επίθεση εναντίον τους. Δάνεια από άλλες εποχές, αυτή η ερμηνεία, θυμίζει την «ιμπεριαλιστική περικύκλωση», τη συντονισμένη επίθεση όλου του καπιταλιστικού κόσμου κατά της μοναδικής «σοσιαλιστικής χώρας», στα μέσα του περασμένου αιώνα, την εποχή του φόρτε του σταλινισμού. Μια τέτοια ερμηνεία μπορεί να καλλιεργεί τον εφησυχασμό, να τονώνει το θυμικό και τον κομματικό πατριωτισμό Ταυτόχρονα, όμως, με μια τέτοια ερμηνεία, εξασθενεί η μνήμη και ατονεί η κρίση. Ξεχνάει η μνήμη ,πως η συγκυριακή –εξ αντανακλάσεως των συμβαινόντων τότε στο ΠΑΣΟΚ-εύνοια των ΜΜΕ προς το χώρο μας και κυρίως τα ηγετικά του πρόσωπα, έπαιξαν βαρύνοντα ρόλο σ αυτή τη ραγδαία δημοσκοπική «άνοδο». Και τώρα, που άλλαξε η πολιτική συγκυρία, είναι τα ίδια ΜΜΕ που «συμβάλλουν» στην εξ ίσου ραγδαία «πτώση». Ατονεί η κρίση: αυτή η αντιμετώπιση. αποτρέπει τη βαθύτερη έρευνα των αιτίων, αποθαρρύνει τον προβληματισμό για τα λάθη, δυσανασχετεί στην κριτική και κυρίως αγνοεί και περιφρονεί την αυτοκριτική- ένα από τα λίγα καλά- για τα οποία μπορεί να επαίρεται και σήμερα η αριστερή παράταξη. Έτσι βολευόμαστε σε δαιμονολογικές ερμηνείες και θεωρίες συνωμοσίας γι’ αυτό το easy come-easy go των συμπαθούντων και το άνω-κάτω της πολιτικής μας επιρροής και στερούμαστε εφοδίων για μια ορθότερη και αποτελεσματικότερη παρέμβαση και πολιτική παρουσία. Με μια έννοια «προετοιμάζουμε το επόμενο λάθος μας» κατά την προσφιλή έκφραση του κ. Κόινερ.
Ανέφερα τη λέξη λάθος, ενώ φοβάμαι πως δεν πρόκειται περί αυτού. Λάθος σημαίνει απόκλιση από το ορθό, το οποίο γνωρίζω- εν προκειμένω γνωρίζουν ο ΣΥΝ και ο ΣΥΡΙΖΑ- και για τυχαίους ή συγκυριακούς λόγους- κακής εκτίμησης των πραγμάτων, ας πούμε- δεν εφαρμόζω. Τι γίνεται, όμως, όταν αυτά τα «λάθη», εν προκειμένω της πολιτικής μας στάσης απέναντι στα φαινόμενα βίας και τους κουκουλοφόρους, είναι επαναλαμβανόμενα;
Τότε από δύναμη που φιλοδοξεί να προάγει λύσεις στα πολιτικά προβλήματα γίνεται μέρος του όλου προβλήματος ανεξαρτήτως της αιτίας που προκάλεσε το λάθος Είτε, αυτό το «λάθος» συνίσταται στην υποταγή στις όποιες επικοινωνιακές, πολιτικές και εκλογικές σκοπιμότητες- οπορτουνισμός ήταν η σχετική λέξη στην κομματική ορολογία, παλιότερα.- για συλλογή ψήφων από «αγρούς», όπου ανθούν παρόμοιες αντιλήψεις. Είτε συνίσταται σ’ αυτή καθ’ εαυτή την αντίληψη για τη δημοκρατία, το σοσιαλισμό και τη διαδικασία «μετάβασης». Είτε, ακόμη χειρότερα, το λάθος συνίσταται σε μια επιλεκτική υιοθέτηση αντιλήψεων από δω και από κει, που συνειδητά ή ασυνείδητα παρατεθειμένες , αν δεν αλληλοακυρώνονται, σε καμιά περίπτωση δεν συνιστούν συνεκτικό, συγκροτημένο και αποτελεσματικό ιδεολογικοπολιτικό λόγο, με αναφορά στα σύγχρονα προβλήματα της κοινωνίας μας.
Οι 15 άμεσοι στόχοι πάλης του ΣΥΡΙΖΑ
Διαβάσαμε με προσοχή το πρόσφατο βασικό πολιτικό κείμενο που προτείνεται από το ΣΥΡΙΖΑ, τους :
«15 άμεσους στόχους πάλης για μια νέα πολιτική, έξω από τα όρια του δικομματισμού, σε ρήξη με τις πολιτικές των δυνάμεων του κεφαλαίου, του ιμπεριαλισμού και του πολέμου...»
Είναι επίσημο κείμενο της Γραμματείας του ΣΥΡΙΖΑ , απευθύνεται σε «όλες τις δυνάμεις της Αριστεράς για διάλογο και κοινή δράση στην κοινωνία και τα κινήματα...»
Χωρίς καμιά διάθεση υπερβολής ή προκατάληψη, αποκομίσαμε την εικόνα ενός συνονθυλεύματος κατά παράθεση αιτημάτων και επιλεκτικών απόψεων, χωρίς συνοχή, χωρίς αντιστοιχία με τις σημερινές ανάγκες και προβλήματα, με τα συμβαίνοντα στον κόσμο και τη χώρα μας, με τη δυναμική των πραγμάτων, με τους υπάρχοντες πολιτικούς συσχετισμούς, διεθνώς και εδώ. Παρατίθενται παλιές θέσεις του παραδοσιακού κομμουνιστικού και αριστερού κινήματος ως αναλλοίωτες διαχρονικές αξίες και ως επίκαιρα αιτήματα-στόχοι, αν και τα χρόνια και τα γεγονότα που μεσολάβησαν, η κατάρρευση του «υπαρκτού σοσιαλισμού», του διπολισμού, η παγκοσμιοποίηση, η είσοδος νέων μεγάλων χωρών-«παικτών» στο παγκόσμιο «παιχνίδι», οι μεγάλες αλλαγές στην δομή, τη διάρθρωση και οργάνωση της οικονομίας, η τεχνολογική πρόοδος, αλλά και η πρόσφατη οικονομική κρίση, κατέστησαν αρκετές από αυτές τις απόψεις αναποτελεσματικές, ξεπερασμένες ή και ανυπόληπτες.
Έτσι ζητείται ως άμεσος στόχος:
«Η αποχώρηση της Ελλάδας από το ΝΑΤΟ και η κατάργηση των βάσεων του Ακτίου και της Σούδας», ενόσω, μάλιστα, τα εθνικά μας ζητήματα, οι σχέσεις με την Τουρκία, τα προβλήματα στη Βαλκανική, βρίσκονται σε κρίσιμη φάση. Δυσκολεύομαι να διανοηθώ τα πολιτικά, στρατιωτικά, διαπραγματευτικά και όποια άλλα πλεονεκτήματα της χώρας μας από μια τέτοια θέση. Τι το διαφορετικό λέει το ΚΚΕ;
Διαβάζοντας τους 15 άμεσους στόχους, μου δόθηκε η αίσθηση πως η Ευρώπη και η Ε.Ε. αντιμετωπίζονται ως ένα αναγκαίο κακό , ένα ευρύτερο οικονομικοκοινωνικό πλαίσιο στο οποίο μοιραία βρεθήκαμε. Από την Ε.Ε., μάλιστα, εξαπολύονται οι περισσότερες επιθέσεις του νεοφιλελευθερισμού εναντίον μας και, επομένως, απέναντι σ’ αυτό το κακό πρέπει να εγερθεί σθεναρή άμυνα. Η Ευρώπη θεωρείται, στην καλύτερη περίπτωση, ως πεδίο ταξικών αγώνων, στο οποίο καλούμαστε να συντονίσουμε τα (αμυντικά) βήματά μας με τους άλλους ευρωπαίους εργαζόμενους. Σε καμιά περίπτωση δεν θεωρείται ως η «ευρύτερη πατρίδα» μας, ως ο υπό συνεχή διαμόρφωση και ολοκλήρωση νέος δημόσιος χώρος, από τις επιλογές, την πορεία και την ενδυνάμωση του οποίου, μέσα στις συνθήκες της παγκοσμιοποίησης, θα καθοριστούν εν πολλοίς και οι δικές μας τύχες.
Ως άμεσοι στόχοι, λοιπόν, του ΣΥΡΙΖΑ, για την Ευρώπη και την Ε.Ε. προτείνονται:
«Η κατάργηση των Συνθηκών της Ε.Ε. και ιδιαίτερα των διατάξεων της Συνθήκης του Μάαστριχ και της Λισσαβόνας...καθώς και η Κατάργηση του Συμφώνου Σταθερότητας»
Ζητείται, δηλαδή, η κατάργηση όλων των βασικών διατάξεων που συγκροτούν σήμερα την ΕΕ! Ακόμη, όμως και το Σύμφωνο Σταθερότητας, το οποίο υπό τις συνθήκες της οικονομικής κρίσης αμφισβητείται ως έχει και χρήζει αναδιαπραγμάτευσης, στην περίπτωση της Ελλάδας λειτούργησε μάλλον θετικά. Αποτελεί μακρά παράδοση της χώρας τα δημοσιονομικά της να προσαρμόζονται στις εκάστοτε ανάγκες του πελατειακού κράτους και να υποθηκεύεται το μέλλον του τόπου από πρόσκαιρες εκλογικές σκοπιμότητες. Δεν είναι πολύ παλιά η εποχή του «Τσοβόλα δώστα όλα»,των διαδοχικών νομισματικών υποτιμήσεων και του πληθωρισμού στο 26% . Δείτε τι γίνεται σήμερα με το όργιο των προεκλογικών παροχών της κυβέρνησης Καραμανλή-Σουφλιά, -ισχύοντος ακόμη αλλά υπό χαλαρή εφαρμογή λόγω της οικονομικής κρίσης- του Συμφώνου Σταθερότητας.
Από ανάλογο ευρωφοβικό σύνδρομο διέπονται και οι θέσεις για την παιδεία και την έρευνα, τις ισοτιμίες των πτυχίων και τα επαγγελματικά δικαιώματα των επιστημόνων- εργαζομένων. Τα ορθά (και πάγια για την αριστερά) αιτήματα για αύξηση των κονδυλίων για την παιδεία και την έρευνα στο 5% και 3,5% του ΑΕΠ αντίστοιχα, καθώς και αυτά για τη διατήρηση του δημόσιου χαρακτήρα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, αποδυναμώνονται από την περιρρέουσα αντίληψη πως το ελληνικό πανεπιστήμιο, με τη σημερινή δομή, προγράμματα και περιεχόμενο σπουδών, τα παρεχόμενα πτυχία κλπ αποτελεί το τελευταίο παγκόσμιο οχυρό στη μη εμπορευματοποίηση της Γνώσης! Ως εκ τούτου τα πράγματα βαίνουν κατά βάση καλώς, μπορούν να αφεθούν ως έχουν και εξακολουθεί να μην χρειάζεται καμιά αξιολόγηση των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων και των διδασκόντων σ’ αυτά!
Ποιος μπορεί, όμως, να διανοηθεί εν έτει 2009, μια εθνική περιχαράκωση στα οικονομικά, κοινωνικά, πολιτικά, προβλήματά μας, ερήμην και εις πείσμα των τεκταινομένων στην Ευρώπη και κατ επέκταση τον υπόλοιπο κόσμο; Τι διαφορετικό λέει το ΚΚΕ;
Στους 15 άμεσους στόχους περιλαμβάνεται επίσης η Άμεση εθνικοποίηση- και μάλιστα χωρίς αποζημίωση- όλων των Δημοσίων Επιχειρήσεων και Οργανισμών Ενέργειας, Τηλεπικοινωνιών, Μεταφορών, διαχείρισης Υδάτινων Πόρων, μαρινών, αεροδρομίων, τουριστικών εγκαταστάσεων κλπ! Ανάλογες εθνικοποιήσεις προβλέπονται για όσες τράπεζες δεν ικανοποιούν τις υποχρεώσεις προς τους καταθέτες τους! Πρόκειται για μια θριαμβευτική επάνοδο στα μοντέλα κεντρικής εξουσίας «σοβιετικού τύπου», σε λιγότερο από είκοσι χρόνια από την κατάρρευση του «σοσιαλιστικού κόσμου»! Τι διαφορετικό προβάλλει ως μοντέλο το ΚΚΕ;
Η ανεργία, σύμφωνα με το σχέδιο, αντιμετωπίζεται με την άμεση πρόσληψη 100.000 νέων υπαλλήλων στο δημόσιο! Τα προβλήματα των εργαζομένων αμβλύνονται με την άμεση αύξηση του κατώτερου μισθού στα 1300 Ευρώ και των μηνιαίων μισθών όλων των μισθωτών κατά 300 Ευρώ. Με δεδομένη την κατάσταση της δημόσιας διοίκησης και της ελληνικής οικονομίας γενικότερα, η κουβέντα για αυτά τα μέτρα, δεν μπορεί να είναι καν για το κατά πόσον είναι εφικτά , αλλά για το κατά πόσον είναι καν σοβαρά ! Υπάρχει όμως, εν προκειμένω, ένα πολιτικό κέρδος: μια σύγκλιση με τους απανταχού κρατικιστές, τη λαϊκή δεξιά, το βαθύ ΠΑΣΟΚ και, φυσικά, το ΚΚΕ!
Στο κείμενο των 15 άμεσων στόχων η δημοκρατία αντιμετωπίζεται ως ένα ρυθμιζόμενο (και μάλλον επιβεβλημένο) από άλλους πλέγμα σχέσεων, θεσμών και νόμων, στη διαμόρφωση του οποίου δεν έχουμε (ή δεν θέλουμε να έχουμε) συμμετοχή και ευθύνη. Η πολιτική, οι αποφάσεις, οι ρυθμίσεις, μετατίθενται και ασκούνται από άλλους. Εμείς, στεκόμαστε απέναντι, προβάλλουμε μόνο διεκδικήσεις και αγώνες εκδημοκρατισμού.
Ως εκ τούτου, στο κείμενο, παρατίθενται μόνο μεμονωμένα και συγκυριακά αιτήματα εκδημοκρατισμού και απουσιάζουν προβληματισμοί και προτάσεις για την ισχυροποίηση της δημοκρατίας και των θεσμών της, την εξυγίανση του πολιτικού συστήματος, την αντιμετώπιση της διαφθοράς, τη διαφάνεια, το δραστικό περιορισμό της ανομίας και της σχετικοποίησης στην εφαρμογή των νόμων, κατά τις εκάστοτε συγκυριακές ανάγκες του πελατειακού κράτους. Σαν να μην μας αφορά το μέλλον αυτής της δημοκρατίας.
Το «πρόγραμμα» του ΣΥΝ. Προγραμματική πρόταση ή νέα διελκυστίνδα τριβών με το ΣΥΡΙΖΑ;
Χθες εγκρίθηκαν από την ΠΓ, οι Προγραμματικές Θέσεις του ΣΥΝ, που προτείνονται ως πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ. Ο μεγάλος όγκος του κειμένου ( 35 δακτυλογραφημένες σελ. γενικό μέρος και 200 σελ. εξειδικευμένοι στόχοι ) αλλά και ο ελάχιστος διατιθέμενος χρόνος δεν μας δίνουν τη δυνατότητα να ασχοληθούμε ενδελεχώς μαζί του.
Με την επιφύλαξη πως όσα παρακάτω αναφέρω, μπορεί να μην είναι απολύτως ακριβή, αφού προκύπτουν από τη (βιαστική, μάλιστα,) ανάγνωση μόνο του γενικού μέρους και όχι και των εξειδικευμένων στόχων, μπορώ επιγραμματικά να παραθέσω τις ακόλουθες παρατηρήσεις:
Πρόκειται για ένα καλογραμμένο κείμενο, με ωραία γλώσσα, το οποίο επιμένει κυρίως στην περιγραφή της όλης κατάστασης. Οι θέσεις του δεν συνιστούν συγκροτημένη πολιτική πρόταση
Υπάρχει μια ανεπίτρεπτη πολιτική εξομοίωση δεξιάς και σοσιαλδημοκρατίας. Η αναβίωση αυτή του «τι Παπάγος τι Πλαστήρας» είναι αποτρεπτική κάθε έννοιας πολιτικών συμμαχιών. Άλλωστε σ’ όλο το κείμενο λανθάνει μια διαδικασία «μετάβασης προς το σοσιαλισμό» δημοκρατική μεν , της οποίας όμως ορατοί πρωταγωνιστές είναι μόνο το «κίνημα» και το «κόμμα»
Υπάρχει ένας υφέρπων ευροφόβος: Η Ευρώπη αντιμετωπίζεται αμυντικά, ως πεδίο ταξικών αγώνων (από κοινού με τους άλλους ευρωπαίους εργαζόμενους) κατά του ευρωνεοφιλελευθερισμού.
Υπάρχει η εμμονή στο ιδεολόγημα της πολιτικής επικαιρότητας του σοσιαλισμού!
Προτείνεται «σοβιετικής εμπνεύσεως» μοντέλο εθνικοποιήσεων, παρόμοιο μ’ αυτό του ΣΥΡΙΖΑ, Παράλληλα, όμως, προβάλλεται μια νεορομαντική, λατινοαμερικανικής μάλλον επιρροής, άποψη αποκεντρωμένης ανάπτυξης «από τα κάτω». Σύμφωνα μ’ αυτήν οι άνθρωποι, σε τοπικό επίπεδο, παραμένοντας ανεπηρέαστοι, ή κάπως απαλλασσόμενοι και αποκαθαρμένοι από τις ώς σήμερα κοινωνικές, οικονομικές, πολιτικές, πολιτιστικές σχέσεις και εξαρτήσεις τους από τον υπόλοιπο κόσμο, οικοδομούν τοπικά, τα νέα κύτταρα παραγωγικών και κοινωνικών σχέσεων, με γνώμονα τις οικείες δυνατότητες και ανάγκες τους!
Ωστόσο, σε κάθε περίπτωση γεννάται μια απορία. Αφορά την πολιτική δραστικότητα, αν όχι την πολιτική σοβαρότητα του γεγονότος, να υπάρχουν και μάλιστα σε προεκλογική περίοδο, δύο παράλληλα πολιτικά κείμενα, από τον ίδιο πολιτικό χώρο, στον ίδιο χρόνο και για το ίδιο θέμα... Κι ας μην υπάρξουν βιαστικές δικαιολογίες επί του θέματος. Η σπουδή στη δημοσιοποίηση των 15 άμεσων στόχων πάλης από το ΣΥΡΙΖΑ, θυμίζει, μάλλον, προσπάθεια δημιουργίας «τετελεσμένων» και όχι πρόθεση πραγματοποίησης ανοικτού διαλόγου μεταξύ αριστερών. Ελπίζουμε να μην έχουν βάση οι φόβοι πως είμαστε ενώπιον μιας διελκυστίνδας προεκλογικών τριβών μεταξύ ΣΥΝ και συμμάχων, ή μιας ανεπίτρεπτης κατάστασης, όπου ο καθένας θα λέει τα δικά του, αναλόγως του ακροατηρίου και όλοι μαζί το τίποτε....
Αντισυστημισμός και προγραμματικός λόγος
Είμαστε δύναμη α ντι συ στη μι κή τόνισε στην τελευταία εκδήλωση του ΣΥΡΙΖΑ, στο Σπόρτιγκ, ο ομιλητής-πρόεδρος του ΣΥΝ, διαχωρίζοντας μάλιστα μια-μια τις συλλαβές της λέξης, για να χαϊδευτούν καλύτερα τ’ αυτιά και να πλημμυρίσει το φαντασιακό, τμήματος του ακροατηρίου.
Ωστόσο η αριστερά ποτέ δεν έπασχε από αριστερόφρονα λόγια, δεν είναι ο αριστερός διακηρυκτικός λόγος που λείπει, αλλά η αριστερή πολιτική πρακτική. Και η αριστερή πρακτική δεν ταυτίζεται με ό,τι διαμαρτύρεται και αντιστέκεται. Ό,τι κινείται δεν είναι πάντα κόκκινο και το αριστερόμετρο δεν βαθμονομείται σε χιλιόμετρα πορειών και διαδηλώσεων.
Η αριστερά θα ξαναγίνει ελκτική δύναμη, όταν αναδιατυπώσει το κοινωνικό της όραμα με όρους του σήμερα. Εκκρεμεί ο αριστερός προγραμματικός λόγος.
Επιγραμματικά ας παραθέσουμε ορισμένες βασικές σταθερές , που πιστεύουμε πως πρέπει να διέπουν αυτό το λόγο:
Ο αγώνας μας δεν έχει καμιά σχέση με την ένοπλη εξέγερση, τη βίαιη κατάκτηση της εξουσίας. Σεβόμαστε το σύνταγμα, τους νόμους και τους θεσμούς και διαφυλάσσουμε τη δημοκρατία, προσπαθώντας να ουσιαστικοποιήσουμε το περιεχόμενο, να διευρύνουμε τα όρια και να επεκτείνουμε την εφαρμογή της σ’ όλα τα πεδία της κοινωνικοπολιτικής μας ζωής. Και τούτο γιατί γνωρίζουμε πως η δημοκρατία μας και αυτές οι συνιστώσες της, εμπεριέχουν βασικά αιτήματα του αριστερού κινήματος και θεμελιώθηκαν χάρη και κυρίως, στους αγώνες του.
Ο ρόλος των εθνικών κρατών ουδόλως εξέλιπε, ιδιαίτερα στις συνθήκες της οικονομικής κρίσης, όπου αναμένονται μεγάλες ανακατατάξεις μεταξύ των κρατών σε διεθνές και ευρωπαϊκό επίπεδο. Ωστόσο στο σημερινό κόσμο της παγκοσμιοποίησης η τύχη και οι προοπτικές της πατρίδας μας είναι πλήρως και ανεπίστρεπτα συναρτημένη με την πορεία της Ευρώπης. Η πολιτική και θεσμική ενδυνάμωση και η κοινωνική συνοχή της Ευρώπης, αποτελούν προϋπόθεση για την οικονομική, κοινωνική, πολιτική, πολιτιστική πρόοδό και της χώρας μας.
Στην ελληνική κοινωνία υπάρχει ανάγκη εκσυγχρονισμού, διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, διεύρυνσης του κοινωνικού κράτους, επαναπροσανατολισμού της οικονομίας προς την πραγματική παραγωγή και τις ανθρώπινες ανάγκες, στη βάση της αειφορίας και της προστασίας του περιβάλλοντος. Απαιτείται πραγματική αποκέντρωση και αυτοδιοίκηση, εκσυγχρονισμός, πάταξη της διαφθοράς και της πολιτικής εξάρτησης της δημόσιας διοίκησης, ριζική αναμόρφωση της φορολογίας∙ προώθηση μιας αντίληψης ειρήνης και συνεργασίας στο διεθνές επίπεδο, με σταθερό το μέτωπο απέναντι σε εθνικιστικές υστερίες και πατριδoκαπηλείες.Επιθυμούμε μια κοινωνία ίσων ευκαιριών, αλληλεγγύης και απασχόλησης για όλες και όλους∙ έναν κόσμο που θα στηρίζεται στην πολυμορφία, την ανοχή, τον αλτρουϊσμό, την έγνοια για το διπλανό μας και για όλους τους πολίτες.
Στις σημερινές συνθήκες κρίσης και αδιεξόδου ένα μεταρρυθμιστικό πολιτικό σχέδιο είναι όσο ποτέ άλλοτε αναγκαίο. Απαιτεί συγκλίσεις πολιτικών και κοινωνικών δυνάμεων, εκείνων του δημοκρατικού σοσιαλισμού, του προοδευτικού εκσυγχρονισμού, της οικολογικής εγρήγορσης και όσων διεκδικούν μια πολιτικά διευθυνόμενη, κοινωνικά συνεκτική και οικολογικά συμβατή παγκοσμιοποίηση .
Υπάρχει ευρύς χώρος και απαιτούνται πρωτοβουλίες στην κατεύθυνση μιας αριστεράς που θα υπερβαίνει το άγονο δίπολο, δεξιάς διαχείρισης /αριστερής καταγγελίας, το οποίο έχει οδηγήσει σε στασιμότητα και κρίση το πολιτικό μας σύστημα.
