Η σκιά του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου πλανάται πάνω από το Ισραήλ...
Ελένη Τσερεζόλε, Αυγή της Κυριακής, Δημοσιευμένο: 2009-02-22
Έχει έλθει άραγε η ώρα της κρίσης για εγκλήματα πολέμων των Ισραηλινών ιθυνόντων; Μπορεί αυτό το ενδεχόμενο να φαντάζει ακόμη μακρινό (όπως άλλωστε παρατηρούσε πριν από λίγο καιρό από αυτές τις στήλες ο καθηγητής Αντώνης Μπρεδήμας), ωστόσο οι προσπάθειες να προσαχθούν οι Ισραηλινοί υπεύθυνοι ενώπιον της διεθνούς δικαιοσύνης έχουν πολλαπλασιαστεί. Μόλις την περασμένη εβδομάδα πολλές οργανώσεις στη Γαλλία που τάσσονται υπέρ της ειρήνης μεταξύ Παλαιστινίων και Ισραηλινών προσέφυγαν στο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο της Χάγης ενάντια, μεταξύ άλλων, στον Ισραηλινό πρωθυπουργό, την περίοδο του πολέμου της Γάζας, Εχούντ Ολμέρτ, την υπουργό Εξωτερικών Τζίπι Λίβνι, τον υπουργό Άμυνας, Εχούντ Μπαράκ.
Ο Αμπντελαζίζ Σααμπί, ένας από εκείνους που είχαν την πρωτοβουλία της προσφυγής εξήγησε στην ιστοσελίδα Shaphirnews ότι αυτή συνιστά "ένα ισχυρό μήνυμα προς τον παλαιστινιακό πληθυσμό και τα εκατοντάδες χιλιάδες άτομα στη Γαλλία και αλλού που τον υποστηρίζουν.
Η Γαλλία έπαιξε κινητήριο ρόλο στη δημιουργία του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου. Έχει υπογράψει τη Συνθήκη της Ρώμης. Η Γαλλία είναι λοιπόν υποχρεωμένη να την εφαρμόσει σύμφωνα με την ίδια τη συνθήκη. Αν δεν γίνει τίποτε από την πλευρά της, τότε παραβιάζει τις δεσμεύσεις που οφείλει να σέβεται. Ο Νικολά Σαρκοζί έχει επιλογή. Μπορεί να μας δεχθεί, να προσφύγει στο ΔΠΔ και να στείλει αυτό το ισχυρό μήνυμα στο όνομα του δικαίου, ή να ρίξει λάδι στη φωτιά, μη κάνοντας τίποτε. Σε αυτή την περίπτωση δεν είναι πρόεδρος της Δημοκρατίας αλλά του σιωνιστικού λόμπι".
Η ισραηλινή πλευρά το λαμβάνει, όπως φαίνεται, σοβαρά υπόψη της και μάλιστα προετοιμάζεται γι’ αυτό από τώρα. Έτσι, ο Ντάνιελ Φρίντμαν, υπουργός Δικαιοσύνης του Ισραήλ, διορίστηκε επικεφαλής ομάδας που θα αντιδράσει στην περίπτωση που κατατεθούν κατηγορίες για τον πόλεμο των τριών εβδομάδων στη Λωρίδα της Γάζας. Το Ισραήλ έχει ήδη πάντως απαγορεύσει τη δημοσιοποίηση της ταυτότητας των στρατιωτικών ιθυνόντων που διεξήγαγαν τον πόλεμο κατά της Χαμάς.
Έχει γίνει πάντως γνωστό ότι οι στρατιωτικοί που κινδυνεύουν να κατηγορηθούν για εγκλήματα πολέμου είναι ο επικεφαλής του επιτελείου, Γκάμπι Ασκενάζι, ο επικεφαλής της πολεμικής αεροπορίας Ίντο Νέχουσταν και ο υπεύθυνος της περιοχής που περικλείει τη Γάζα, Γιοάβ Γκαλάντ. Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι για τις μετακινήσεις σε ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες (Ισπανία, Βρετανία, Βέλγιο) θα πρέπει να παίρνουν το "πράσινο φως".
Ο Μαρκ Ρεγκέβ, εκπρόσωπος του ισραηλινού πρωθυπουργού, επιβεβαίωσε ότι ο Φρίντμαν θα ηγηθεί μιας διϋπουργικής ομάδας που θα συντονίζει τη νομική υπεράσπιση για Ισραηλινούς στρατιωτικούς και πολίτες. Δεν είναι μόνο οι πολλές μη κυβερνητικές οργανώσεις υπεράσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που έχουν επικρίνει δριμύτατα το Ισραήλ για εγκλήματα πολέμου (χρήση απαγορευμένων όπλων, όπως λευκού φωσφόρου, κ.ά.) αλλά ήδη έχει υπάρξει συνάντηση στη Χάγη του Παλαιστίνιου υπουργού Δικαιοσύνης Αλί Κασάν με τον εισαγγελέα του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου, Λουίς Μορένο Οκάμπο, για να συζητήσουν "ισχυρισμούς περί εγκλημάτων", όπως δήλωσε ειδικός σύμβουλος του εισαγγελέα.
Πρέπει εδώ να σημειωθεί ότι το Δικαστήριο, που μπορεί να ασκήσει διώξει κατά των υπευθύνων γενοκτονιών, εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας και εγκλημάτων πολέμου, δεν μπορεί να το πράξει σε περιπτώσεις υπηκόων κρατών που δεν έχουν επικυρώσει το καθεστώς του ή που έχουν διαπράξει εγκλήματα στο έδαφος τέτοιων κρατών. Ούτε το Ισραήλ ούτε η Παλαιστινιακή Αρχή έχουν επικυρώσει την ιδρυτική συνθήκη του ΔΠΔ.
Ωστόσο, μια διάταξη προβλέπει ότι, ελλείψει επικύρωσης, ένα κράτος μπορεί να παραχωρήσει στο Δικαστήριο ad hoc αρμοδιότητα. Έτσι ο Αλί Κασάν κατέθεσε μια δήλωση προς την κατεύθυνση αυτή, που χρονολογείται από την 1η Ιουλίου του 2002, χρονιά ίδρυσης του ΔΠΔ.
Μπορεί λοιπόν τα κατεχόμενα παλαιστινιακά εδάφη να μη συνιστούν κράτος, ωστόσο, όπως υποστηρίζουν πολλοί νομομαθείς, η δήλωση που κατατέθηκε στο Δικαστήριο μπορεί να οδηγήσει τον εισαγγελέα στο "άνοιγμα μιας ανάλυσης", δηλαδή δικαστικής έρευνας, για να καθορίσει αν είναι ή όχι αρμόδιο για την εκδίκαση της υπόθεσης.
Να ήταν σύμπτωση; Την ίδια ημέρα της συνάντησης του Αλί Κασάν με τον εισαγγελέα του ΔΠΔ, μια αντιπροσωπεία 350 φιλοπαλαιστινιακών οργανώσεων, με επικεφαλής τον δικηγόρο Ζιλ Ντεβέρ, γινόταν δεκτή από τον επικεφαλής του Τμήματος των Αποδείξεων του εισαγγελέας στη Χάγη.
Η αντιπροσωπεία κατέθεσε μήνυση για, όπως ανέφερε στο κείμενό της, τα εγκλήματα που διαπράχθηκαν από τις 27 Δεκεμβρίου του 2008, ημέρα που ξεκίνησε η ισραηλινή επίθεση στη Λωρίδα της Γάζας, με αποτέλεσμα να χάσουν τη ζωή τους 1.300 Παλαιστίνιοι και βομβαρδίστηκε το κτίριο του ΟΗΕ, όπου είχαν βρει καταφύγιο άμαχοι.
Αλλά και από ισραηλινής πλευράς αναμενόταν να υπάρξει αντίδραση κατά των παλαιστινιακών παραστρατιωτικών οργανώσεων που έριχναν ρουκέτες σε ισραηλινό έδαφος.
Στο στόχαστρο Ισπανού δικαστή για επιδρομή το 2002
Από το 2002, χρονιά δημιουργίας του, το ΔΠΔ έχει δεχθεί δεκάδες μηνύσεις, πολλές από τις οποίες αφορούν την ισραηλινο-παλαιστινιακή σύγκρουση. Αλλά αυτές οι μηνύσεις δεν αναγκάζουν τον εισαγγελέα να ασχοληθεί με τα καταγγελλόμενα εγκλήματα. Η έναρξη μιας δίωξης από το ΔΠΔ δεν είναι εύκολη υπόθεση. Το Δικαστήριο δεν μπορεί να ενεργήσει αν τα κράτη δεν έχουν τα ανάλογα μέσα ή τη βούληση.
Έτσι λοιπόν δικαιολογείται το γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια πολλά κράτη αποφάσισαν να αποκτήσουν καθολική αρμοδιότητα εκδίκασης τέτοιων εγκλημάτων, σαν αυτά που δικάζει το ΔΠΔ. Πολλές οργανώσεις σκοπεύουν να στραφούν προς τις χώρες αυτές.
Το διακύβευμα για τους μηνύοντες είναι να βρουν τη χώρα όπου οι προσφυγές τους θα έχουν τη μεγαλύτερη πιθανότητα επιτυχίας (να γίνουν δηλαδή αποδεκτές). Για παράδειγμα αυτό ισχύει στις περιπτώσεις δύο προσφυγών ενώπιον βρετανικών και ισπανικών δικαστηρίων ενάντια σε Ισραηλινούς αξιωματικούς.
Έτσι στην Ισπανία ο δικαστής Φερνάντο Αντρέου έχει βάλει στο στόχαστρό του τον σημερινό υπουργό Υποδομών, Μπένζαμιν Μπεν Ελιέζερ, ο οποίος το 2002, ως υπουργός Άμυνας, είχε προβεί σε βομβαρδισμό της Γάζας, κατά τον οποίο έχασαν τη ζωή τους ένα υψηλόβαθμο στέλεχος της Χαμάς και άλλα 14 άτομα, περιλαμβανομένων 9 παιδιών... Ο Ισπανός δικαστής υποστηρίζει ότι η επίθεση του Ισραήλ, που στόχευε τον Σαλάχ Σεχαντέχ σε μια πυκνοκατοικημένη περιοχή, μπορεί να αποτελεί έγκλημα κατά της ανθρωπότητας και για τον λόγο αυτόν ξεκίνησε σχετική έρευνα.
Ο Φερνάντο Αντρέου μπορεί να ενεργεί με τον τρόπο αυτόν γιατί στην Ισπανία υπάρχει το νομικό υπόβαθρο δίωξης παρεμφερών εγκλημάτων (ή γενοκτονιών) ακόμη κι αν αυτά έχουν διαπραχθεί σε άλλη χώρα. Ο Αντρέου στρέφεται επίσης και κατά του Νταν Χαλούτζ, πρώην επικεφαλής του Γενικού Επιτελείου του ισραηλινού στρατού και της αεροπορίας...
Όπως αναμενόταν, οι Ισραηλινοί αξιωματούχοι χαρακτήρισαν την απόφαση "γελοία" (Μπεν Ελιέζερ), "παρανοϊκή" (Εεχούντ Μπαράκ, υπουργός Άμυνας και υποψήφιος του Εργατικού Κόμματος), "παράλογη" (Μπένζαμιν Νετανιάχου, πρώην πρωθυπουργός, νυν υποψήφιος του Λικούντ). Πόσες πιθανότητες έχουν να ευδοκιμήσουν οι πρωτοβουλίες αυτές -αυτή του Ισπανού δικαστή και εκείνη των γαλλικών οργανώσεων; Υπό το φως των μέχρι σήμερα ισχυόντων, από λίγες έως ελάχιστες.
Δεν είναι όμως και απόλυτα σίγουρο ότι όλοι οι ισραηλινοί αξιωματούχοι θα μπορούν να ταξιδεύουν ξέγνοιαστα - τουλάχιστον σε ορισμένες πρωτεύουσες. Η εμπειρία του Πινοσέτ που συνελήφθη στο Λονδίνο το 1998 λόγω διεθνούς εντάλματος του Ισπανού δικαστή Μπαλταζάρ Γκαρθόν για "γενοκτονία, βασανιστήρια κ.ά.", είναι ενδεικτική ή έστω αρκετή για να προβληματίζονται οι Ισραηλινοί υπεύθυνοι...
Ο Αμπντελαζίζ Σααμπί, ένας από εκείνους που είχαν την πρωτοβουλία της προσφυγής εξήγησε στην ιστοσελίδα Shaphirnews ότι αυτή συνιστά "ένα ισχυρό μήνυμα προς τον παλαιστινιακό πληθυσμό και τα εκατοντάδες χιλιάδες άτομα στη Γαλλία και αλλού που τον υποστηρίζουν.
Η Γαλλία έπαιξε κινητήριο ρόλο στη δημιουργία του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου. Έχει υπογράψει τη Συνθήκη της Ρώμης. Η Γαλλία είναι λοιπόν υποχρεωμένη να την εφαρμόσει σύμφωνα με την ίδια τη συνθήκη. Αν δεν γίνει τίποτε από την πλευρά της, τότε παραβιάζει τις δεσμεύσεις που οφείλει να σέβεται. Ο Νικολά Σαρκοζί έχει επιλογή. Μπορεί να μας δεχθεί, να προσφύγει στο ΔΠΔ και να στείλει αυτό το ισχυρό μήνυμα στο όνομα του δικαίου, ή να ρίξει λάδι στη φωτιά, μη κάνοντας τίποτε. Σε αυτή την περίπτωση δεν είναι πρόεδρος της Δημοκρατίας αλλά του σιωνιστικού λόμπι".
Η ισραηλινή πλευρά το λαμβάνει, όπως φαίνεται, σοβαρά υπόψη της και μάλιστα προετοιμάζεται γι’ αυτό από τώρα. Έτσι, ο Ντάνιελ Φρίντμαν, υπουργός Δικαιοσύνης του Ισραήλ, διορίστηκε επικεφαλής ομάδας που θα αντιδράσει στην περίπτωση που κατατεθούν κατηγορίες για τον πόλεμο των τριών εβδομάδων στη Λωρίδα της Γάζας. Το Ισραήλ έχει ήδη πάντως απαγορεύσει τη δημοσιοποίηση της ταυτότητας των στρατιωτικών ιθυνόντων που διεξήγαγαν τον πόλεμο κατά της Χαμάς.
Έχει γίνει πάντως γνωστό ότι οι στρατιωτικοί που κινδυνεύουν να κατηγορηθούν για εγκλήματα πολέμου είναι ο επικεφαλής του επιτελείου, Γκάμπι Ασκενάζι, ο επικεφαλής της πολεμικής αεροπορίας Ίντο Νέχουσταν και ο υπεύθυνος της περιοχής που περικλείει τη Γάζα, Γιοάβ Γκαλάντ. Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι για τις μετακινήσεις σε ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες (Ισπανία, Βρετανία, Βέλγιο) θα πρέπει να παίρνουν το "πράσινο φως".
Ο Μαρκ Ρεγκέβ, εκπρόσωπος του ισραηλινού πρωθυπουργού, επιβεβαίωσε ότι ο Φρίντμαν θα ηγηθεί μιας διϋπουργικής ομάδας που θα συντονίζει τη νομική υπεράσπιση για Ισραηλινούς στρατιωτικούς και πολίτες. Δεν είναι μόνο οι πολλές μη κυβερνητικές οργανώσεις υπεράσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που έχουν επικρίνει δριμύτατα το Ισραήλ για εγκλήματα πολέμου (χρήση απαγορευμένων όπλων, όπως λευκού φωσφόρου, κ.ά.) αλλά ήδη έχει υπάρξει συνάντηση στη Χάγη του Παλαιστίνιου υπουργού Δικαιοσύνης Αλί Κασάν με τον εισαγγελέα του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου, Λουίς Μορένο Οκάμπο, για να συζητήσουν "ισχυρισμούς περί εγκλημάτων", όπως δήλωσε ειδικός σύμβουλος του εισαγγελέα.
Πρέπει εδώ να σημειωθεί ότι το Δικαστήριο, που μπορεί να ασκήσει διώξει κατά των υπευθύνων γενοκτονιών, εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας και εγκλημάτων πολέμου, δεν μπορεί να το πράξει σε περιπτώσεις υπηκόων κρατών που δεν έχουν επικυρώσει το καθεστώς του ή που έχουν διαπράξει εγκλήματα στο έδαφος τέτοιων κρατών. Ούτε το Ισραήλ ούτε η Παλαιστινιακή Αρχή έχουν επικυρώσει την ιδρυτική συνθήκη του ΔΠΔ.
Ωστόσο, μια διάταξη προβλέπει ότι, ελλείψει επικύρωσης, ένα κράτος μπορεί να παραχωρήσει στο Δικαστήριο ad hoc αρμοδιότητα. Έτσι ο Αλί Κασάν κατέθεσε μια δήλωση προς την κατεύθυνση αυτή, που χρονολογείται από την 1η Ιουλίου του 2002, χρονιά ίδρυσης του ΔΠΔ.
Μπορεί λοιπόν τα κατεχόμενα παλαιστινιακά εδάφη να μη συνιστούν κράτος, ωστόσο, όπως υποστηρίζουν πολλοί νομομαθείς, η δήλωση που κατατέθηκε στο Δικαστήριο μπορεί να οδηγήσει τον εισαγγελέα στο "άνοιγμα μιας ανάλυσης", δηλαδή δικαστικής έρευνας, για να καθορίσει αν είναι ή όχι αρμόδιο για την εκδίκαση της υπόθεσης.
Να ήταν σύμπτωση; Την ίδια ημέρα της συνάντησης του Αλί Κασάν με τον εισαγγελέα του ΔΠΔ, μια αντιπροσωπεία 350 φιλοπαλαιστινιακών οργανώσεων, με επικεφαλής τον δικηγόρο Ζιλ Ντεβέρ, γινόταν δεκτή από τον επικεφαλής του Τμήματος των Αποδείξεων του εισαγγελέας στη Χάγη.
Η αντιπροσωπεία κατέθεσε μήνυση για, όπως ανέφερε στο κείμενό της, τα εγκλήματα που διαπράχθηκαν από τις 27 Δεκεμβρίου του 2008, ημέρα που ξεκίνησε η ισραηλινή επίθεση στη Λωρίδα της Γάζας, με αποτέλεσμα να χάσουν τη ζωή τους 1.300 Παλαιστίνιοι και βομβαρδίστηκε το κτίριο του ΟΗΕ, όπου είχαν βρει καταφύγιο άμαχοι.
Αλλά και από ισραηλινής πλευράς αναμενόταν να υπάρξει αντίδραση κατά των παλαιστινιακών παραστρατιωτικών οργανώσεων που έριχναν ρουκέτες σε ισραηλινό έδαφος.
Στο στόχαστρο Ισπανού δικαστή για επιδρομή το 2002
Από το 2002, χρονιά δημιουργίας του, το ΔΠΔ έχει δεχθεί δεκάδες μηνύσεις, πολλές από τις οποίες αφορούν την ισραηλινο-παλαιστινιακή σύγκρουση. Αλλά αυτές οι μηνύσεις δεν αναγκάζουν τον εισαγγελέα να ασχοληθεί με τα καταγγελλόμενα εγκλήματα. Η έναρξη μιας δίωξης από το ΔΠΔ δεν είναι εύκολη υπόθεση. Το Δικαστήριο δεν μπορεί να ενεργήσει αν τα κράτη δεν έχουν τα ανάλογα μέσα ή τη βούληση.
Έτσι λοιπόν δικαιολογείται το γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια πολλά κράτη αποφάσισαν να αποκτήσουν καθολική αρμοδιότητα εκδίκασης τέτοιων εγκλημάτων, σαν αυτά που δικάζει το ΔΠΔ. Πολλές οργανώσεις σκοπεύουν να στραφούν προς τις χώρες αυτές.
Το διακύβευμα για τους μηνύοντες είναι να βρουν τη χώρα όπου οι προσφυγές τους θα έχουν τη μεγαλύτερη πιθανότητα επιτυχίας (να γίνουν δηλαδή αποδεκτές). Για παράδειγμα αυτό ισχύει στις περιπτώσεις δύο προσφυγών ενώπιον βρετανικών και ισπανικών δικαστηρίων ενάντια σε Ισραηλινούς αξιωματικούς.
Έτσι στην Ισπανία ο δικαστής Φερνάντο Αντρέου έχει βάλει στο στόχαστρό του τον σημερινό υπουργό Υποδομών, Μπένζαμιν Μπεν Ελιέζερ, ο οποίος το 2002, ως υπουργός Άμυνας, είχε προβεί σε βομβαρδισμό της Γάζας, κατά τον οποίο έχασαν τη ζωή τους ένα υψηλόβαθμο στέλεχος της Χαμάς και άλλα 14 άτομα, περιλαμβανομένων 9 παιδιών... Ο Ισπανός δικαστής υποστηρίζει ότι η επίθεση του Ισραήλ, που στόχευε τον Σαλάχ Σεχαντέχ σε μια πυκνοκατοικημένη περιοχή, μπορεί να αποτελεί έγκλημα κατά της ανθρωπότητας και για τον λόγο αυτόν ξεκίνησε σχετική έρευνα.
Ο Φερνάντο Αντρέου μπορεί να ενεργεί με τον τρόπο αυτόν γιατί στην Ισπανία υπάρχει το νομικό υπόβαθρο δίωξης παρεμφερών εγκλημάτων (ή γενοκτονιών) ακόμη κι αν αυτά έχουν διαπραχθεί σε άλλη χώρα. Ο Αντρέου στρέφεται επίσης και κατά του Νταν Χαλούτζ, πρώην επικεφαλής του Γενικού Επιτελείου του ισραηλινού στρατού και της αεροπορίας...
Όπως αναμενόταν, οι Ισραηλινοί αξιωματούχοι χαρακτήρισαν την απόφαση "γελοία" (Μπεν Ελιέζερ), "παρανοϊκή" (Εεχούντ Μπαράκ, υπουργός Άμυνας και υποψήφιος του Εργατικού Κόμματος), "παράλογη" (Μπένζαμιν Νετανιάχου, πρώην πρωθυπουργός, νυν υποψήφιος του Λικούντ). Πόσες πιθανότητες έχουν να ευδοκιμήσουν οι πρωτοβουλίες αυτές -αυτή του Ισπανού δικαστή και εκείνη των γαλλικών οργανώσεων; Υπό το φως των μέχρι σήμερα ισχυόντων, από λίγες έως ελάχιστες.
Δεν είναι όμως και απόλυτα σίγουρο ότι όλοι οι ισραηλινοί αξιωματούχοι θα μπορούν να ταξιδεύουν ξέγνοιαστα - τουλάχιστον σε ορισμένες πρωτεύουσες. Η εμπειρία του Πινοσέτ που συνελήφθη στο Λονδίνο το 1998 λόγω διεθνούς εντάλματος του Ισπανού δικαστή Μπαλταζάρ Γκαρθόν για "γενοκτονία, βασανιστήρια κ.ά.", είναι ενδεικτική ή έστω αρκετή για να προβληματίζονται οι Ισραηλινοί υπεύθυνοι...
