Δεν φτάνει το φάρμακο του επιτοκίου 1,5%
Η ύφεση βαθαίνει στην Ευρώπη, πάνω από 3,5 εκατομμύρια νέοι άνεργοι φέτος
Ελίζα Παπαδάκη, Αυγή της Κυριακής, Δημοσιευμένο: 2009-03-08
Σε νέο, ιστορικά χαμηλό επίπεδο 1,5% ορίσθηκε πλέον το κεντρικό επιτόκιο του ευρώ. Αλλά είναι αμφίβολο πόσο θα ωφεληθεί η ελληνική οικονομία. Το κόστος του κρατικού δανεισμού 6,13% στα νέα δεκαετή ομόλογα που εκδόθηκαν την περασμένη εβδομάδα θα επιβαρύνει επιχειρήσεις και νοικοκυριά. Και κινδυνεύει να αυξηθεί ακόμα περισσότερο τους επόμενους μήνες.
Η απόφαση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας να μειώσει την Πέμπτη το κεντρικό της επιτόκιο κατά άλλη μισή μονάδα στο 1,5% -για πρώτη φορά τόσο χαμηλά από το 1999 που δημιουργήθηκε το ευρώ- ήρθε να απαντήσει στη νέα σοβαρή επιδείνωση των προοπτικών της οικονομίας: Μετά τη συρρίκνωση του ΑΕΠ της Ευρωζώνης κατά 1,5% το τελευταίο τρίμηνο του 2008, η οποία περιόρισε την περυσινή ετήσια μεγέθυνση σε 0,8% μόλις, οι τελευταίες προβλέψεις της ΕΚΤ ανέμεναν για φέτος μια μέση μείωση του ΑΕΠ 2,7%, για δε το 2010 στασιμότητα. Ταυτόχρονα ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζοζέ Μπαρόσο πιθανολογούσε νέες απώλειες 3,5 εκατομμυρίων θέσεων εργασίας. Ενδεικτικά τον Ιανουάριο η βιομηχανική παραγωγή έπεσε 20% στην Ισπανία, οι παραγγελίες μηχανολογικών εξαγωγών στη Γερμανία 50% σχεδόν.
Ο πρόεδρος της ΕΚΤ Ζαν-Κλοντ Τρισέ εξέφρασε την ελπίδα ότι οι αποφάσεις που ανήγγειλε για τα επιτόκια και για τη συνέχιση αναχρηματοδότησης των τραπεζών μπορεί να αμβλύνουν αυτές τις εξαιρετικά δυσμενείς προοπτικές. Δεν απέκλεισε πάντως το ενδεχόμενο να απαιτηθεί και περαιτέρω μείωση επιτοκίων αργότερα, ίσως και άλλα «μη καθιερωμένα» μέτρα στήριξης. «Δεν αποκλείουμε τίποτα» επαναλάμβανε διαρκώς στη συνέντευξη τύπου της Πέμπτης. Την ίδια μέρα η Τράπεζα της Αγγλίας μείωνε το δικό της επιτόκιο στο 0,5%, αλλά ανακοίνωνε επίσης ένα πρόγραμμα αγοράς κρατικών και εταιρικών ομολόγων μέχρι 150 δισ. στερλίνες, που ισοδυναμεί με την κοπή νέου χρήματος. Μέτρα αυτού του είδους είχαν καταδικαστεί ως «πληθωριστικά» τις τελευταίες δεκαετίες, γι’ αυτό άλλωστε τα αποτρέπει το καταστατικό της ΕΚΤ. Αλλά ο πληθωρισμός προβλέπεται τώρα από την ΕΚΤ σε 0,1-0,7% φέτος, σε 0,6-1,4% το 2010, πολύ κάτω από το στόχο της για «σταθερότητα των τιμών» κοντά στο 2%.
Όσο αναγκαία και αν είναι περαιτέρω η χαλάρωση της νομισματικής πολιτικής, από μόνη της δεν φτάνει. Στις ΗΠΑ καταστράφηκαν άλλες 651.000 θέσεις εργασίας το Φεβρουάριο και η ανεργία έφτασε 8,1%. Στο ΔΝΤ βλέπουν την ύφεση να βαθαίνει και να παρατείνεται όλο το 2010. Για την αντιμετώπισή της απαιτούνται πολύ ισχυρότερες δημοσιονομικές παρεμβάσεις από όσες έχουν επιχειρηθεί ως τώρα στην Ευρώπη, όχι χωριστά σε κάθε χώρα αλλά ενιαίες.
Θηλιά το δημόσιο έλλειμμα για την ελληνική οικονομία
Η ελπίδα ότι το χαμηλότερο κεντρικό επιτόκιο θα ενισχύσει με φθηνότερο χρήμα τις οικονομίες της Ευρωζώνης έχει μικρό αντίκρυσμα στη χώρα μας. Οσοι έχουν συνάψει στο παρελθόν δάνεια με κυμαινόμενο επιτόκιο οπωσδήποτε ευνοούνται. Το κρίσιμο ζήτημα είναι όμως να γίνουν φθηνότερα τα νέα δάνεια, ώστε να ενισχυθεί η οικονομική δραστηριότητα. Από τον Σεπτέμβριο του 2008 μέχρι και τον Φεβρουάριο το κεντρικό επιτόκιο του ευρώ μειώθηκε κατά 2,25 μονάδες, χωρίς να υποχωρήσουν σ’ εμάς αντίστοιχα τα επιτόκια χορηγήσεων. Σχετικά οι τράπεζες επικαλούνται τις αυξανόμενες δυσκολίες που συναντούν οι ίδιες να δανειστούν στις διεθνείς αγορές. Καθοριστικό είναι εδώ το ανερχόμενο κόστος του δημόσιου δανεισμού, που έφτασε πια το 6,13% και κινδυνεύει να ανέβει κι άλλο τους επόμενους μήνες. Διότι επηρεάζει άμεσα το κόστος δανεισμού για τις τράπεζες, κατʼ επέκταση για όλην την οικονομία.
Η ακριβότερη από κάθε προηγούμενη αφότου η Ελλάδα έγινε μέλος της Ευρωζώνης έκδοση κρατικών ομολόγων πραγματοποιήθηκε την περασμένη εβδομάδα, μόλις είχαν δημοσιευθεί τα οριστικά στοιχεία του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους για την εκτέλεση του προϋπολογισμού του 2008. Και αυτά έδειξαν ένα έλλειμμα κατά 3 δισεκατομμύρια ευρώ μεγαλύτερο από όσο παραδεχόταν η κυβέρνηση στην κοινοβουλευτική συζήτηση για το φετεινό προϋπολογισμό (κατά 5,6 δισ. μεγαλύτερο από όσο το σχεδίαζε ένα χρόνο νωρίτερα, όταν ψήφιζε τον προϋπολογισμό του 2008). Το έλλειμμα του κρατικού προϋπολογισμού έφτασε έτσι το 5,7% του ΑΕΠ πέρυσι. Παράλληλα, το χρέος της κεντρικής κυβέρνησης στο τέλος του 2008 ανακοινώθηκε στα 262 δισ. ευρώ, ποσό που αντιστοιχεί στο 106,6% του ΑΕΠ, από 105% που ήταν το 2007. Φάνηκε δηλαδή πελώριο και αυξανόμενο.
Δεν πείθει άλλωστε η εμμονή του υπουργού Οικονομίας Γιάννης Παπαθανασίου ότι το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης, το κατά Μάαστριχτ κριτήριο που παρακολουθούν οι αγορές, περιορίστηκε στο 3,7% του ΑΕΠ πέρυσι. Η γενική κυβέρνηση, εκτός από τον κρατικό προϋπολογισμό περιλαμβάνει τα νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου, ασφαλιστικούς φορείς και οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης. Όλων αυτών η λογιστική κατάσταση συντηρείται εξαιρετικά θολή, παραδοσιακά προσφέρεται για «δημιουργικές» αλχημείες («άσπρες τρύπες» κ.τ.ό.), αλλά πολύ δύσκολα θα φανταζόταν κανείς ασφαλιστικά ταμεία, κρατικά νοσοκομεία και ΟΤΑ να είχαν πέρυσι πλεόνασμα 2 μονάδες του ΑΕΠ, 5 δισ. ευρώ, ώστε να μειωθεί αντίστοιχα το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης στο 3,7%.
Κατά το μεγάλο της μέρος η σοβαρή δημοσιονομική επιδείνωση του 2008 οφείλεται στην υστέρηση των εσόδων κατά 3,8 δισ.: περιορίστηκαν σε 51,7 δισ. από 55,5 δισ. που προέβλεπε ο προϋπολογισμός. Είναι αποτέλεσμα της φορολογικής πολιτικής που ακολουθούσε η κυβέρνηση, μειώνοντας συντελεστές για επιχειρήσεις και ευπορότερα στρώματα, λαμβάνοντας αλλεπάλληλα μέτρα που ενθάρρυναν τη φοροδιαφυγή σε ακραίο βαθμό το τελευταίο διάστημα. Όπως ήταν επόμενο, το πρώτο δίμηνο φέτος η πορεία των εσόδων συνεχιζόταν πτωτική. Και είναι εντελώς εξωπραγματικός ο στόχος του φετεινού προϋπολογισμού τα δημόσια έσοδα να φτάσουν 62,3 δισ., να αυξηθούν δηλαδή σε συνθήκες ύφεσης κατά 19,3%: πέρυσι αυξήθηκαν μόλις κατά 5,1%, σημαντικά λιγότερο από το ονομαστικό ΑΕΠ που υπολογίζεται ότι αυξήθηκε κατά 7,7% το 2008.
6 σημεία χωρίς νόημα
Με αυτά τα δεδομένα, το πλαίσιο των «6 σημείων» πάνω στο οποίο ο πρωθυπουργός Κώστας Καραμανλής κάλεσε τα κόμματα της αντιπολίτευσης να συναινέσουν φάνηκε να μην έχει κανένα νόημα. Διότι προφανώς και είναι ανάγκη να μειωθεί το υπέρογκο δημόσιο χρέος και το έλλειμμα. Το κρίσιμο ερώτημα προς διαπραγμάτευση όμως είναι πώς θα κατανεμηθεί το κόστος αυτής της μείωσης. Επ’ αυτού ο κ. Καραμανλής δεν είχε καμία πρόταση. Είπε μόνον ότι οι προσπάθειες θα πρέπει να συγκεντρωθούν στην πλευρά των δαπανών, όχι των φόρων. Σαν να μην ευθυνόταν αποκλειστικά η δική του διαχείριση επί πέντε χρόνια για το πελατειακό ξεχείλωμα των δημοσίων δαπανών, για την ολοένα χειρότερη συνολική αποτελεσματικότητά τους, για τις τεράστιες ελλείψεις στο ΕΣΥ και στην παιδεία, για την αδυναμία πλέον του κράτους σε πλήθος τομείς να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις του. Αλλά τι θέλει να περικόψει τώρα ο κ. Καραμανλής δεν το είπε.
Παρά την ύφεση ωστόσο, οι πολύ μεγάλες ανισότητες εισοδήματος και πλούτου στην Ελλάδα, το σκάνδαλο μεγάλες εύπορες κατηγορίες να μην καταβάλλουν διόλου φόρους χρόνια τώρα, δείχνουν ότι περιθώρια να αυξηθούν τα δημόσια έσοδα υπάρχουν. Με την προϋπόθεση βέβαια να αλλάξει ριζικά το φορολογικό σύστημα και να προταθεί στην κοινωνία ένα πειστικό και δίκαιο σχέδιο εξόδου από την κρίση.
Από τους συνομιλητές του πρωθυπουργού, μόνον ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ Αλέκος Αλαβάνος φαίνεται να έθεσε τέτοια ζητήματα.
Η απόφαση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας να μειώσει την Πέμπτη το κεντρικό της επιτόκιο κατά άλλη μισή μονάδα στο 1,5% -για πρώτη φορά τόσο χαμηλά από το 1999 που δημιουργήθηκε το ευρώ- ήρθε να απαντήσει στη νέα σοβαρή επιδείνωση των προοπτικών της οικονομίας: Μετά τη συρρίκνωση του ΑΕΠ της Ευρωζώνης κατά 1,5% το τελευταίο τρίμηνο του 2008, η οποία περιόρισε την περυσινή ετήσια μεγέθυνση σε 0,8% μόλις, οι τελευταίες προβλέψεις της ΕΚΤ ανέμεναν για φέτος μια μέση μείωση του ΑΕΠ 2,7%, για δε το 2010 στασιμότητα. Ταυτόχρονα ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζοζέ Μπαρόσο πιθανολογούσε νέες απώλειες 3,5 εκατομμυρίων θέσεων εργασίας. Ενδεικτικά τον Ιανουάριο η βιομηχανική παραγωγή έπεσε 20% στην Ισπανία, οι παραγγελίες μηχανολογικών εξαγωγών στη Γερμανία 50% σχεδόν.
Ο πρόεδρος της ΕΚΤ Ζαν-Κλοντ Τρισέ εξέφρασε την ελπίδα ότι οι αποφάσεις που ανήγγειλε για τα επιτόκια και για τη συνέχιση αναχρηματοδότησης των τραπεζών μπορεί να αμβλύνουν αυτές τις εξαιρετικά δυσμενείς προοπτικές. Δεν απέκλεισε πάντως το ενδεχόμενο να απαιτηθεί και περαιτέρω μείωση επιτοκίων αργότερα, ίσως και άλλα «μη καθιερωμένα» μέτρα στήριξης. «Δεν αποκλείουμε τίποτα» επαναλάμβανε διαρκώς στη συνέντευξη τύπου της Πέμπτης. Την ίδια μέρα η Τράπεζα της Αγγλίας μείωνε το δικό της επιτόκιο στο 0,5%, αλλά ανακοίνωνε επίσης ένα πρόγραμμα αγοράς κρατικών και εταιρικών ομολόγων μέχρι 150 δισ. στερλίνες, που ισοδυναμεί με την κοπή νέου χρήματος. Μέτρα αυτού του είδους είχαν καταδικαστεί ως «πληθωριστικά» τις τελευταίες δεκαετίες, γι’ αυτό άλλωστε τα αποτρέπει το καταστατικό της ΕΚΤ. Αλλά ο πληθωρισμός προβλέπεται τώρα από την ΕΚΤ σε 0,1-0,7% φέτος, σε 0,6-1,4% το 2010, πολύ κάτω από το στόχο της για «σταθερότητα των τιμών» κοντά στο 2%.
Όσο αναγκαία και αν είναι περαιτέρω η χαλάρωση της νομισματικής πολιτικής, από μόνη της δεν φτάνει. Στις ΗΠΑ καταστράφηκαν άλλες 651.000 θέσεις εργασίας το Φεβρουάριο και η ανεργία έφτασε 8,1%. Στο ΔΝΤ βλέπουν την ύφεση να βαθαίνει και να παρατείνεται όλο το 2010. Για την αντιμετώπισή της απαιτούνται πολύ ισχυρότερες δημοσιονομικές παρεμβάσεις από όσες έχουν επιχειρηθεί ως τώρα στην Ευρώπη, όχι χωριστά σε κάθε χώρα αλλά ενιαίες.
Θηλιά το δημόσιο έλλειμμα για την ελληνική οικονομία
Η ελπίδα ότι το χαμηλότερο κεντρικό επιτόκιο θα ενισχύσει με φθηνότερο χρήμα τις οικονομίες της Ευρωζώνης έχει μικρό αντίκρυσμα στη χώρα μας. Οσοι έχουν συνάψει στο παρελθόν δάνεια με κυμαινόμενο επιτόκιο οπωσδήποτε ευνοούνται. Το κρίσιμο ζήτημα είναι όμως να γίνουν φθηνότερα τα νέα δάνεια, ώστε να ενισχυθεί η οικονομική δραστηριότητα. Από τον Σεπτέμβριο του 2008 μέχρι και τον Φεβρουάριο το κεντρικό επιτόκιο του ευρώ μειώθηκε κατά 2,25 μονάδες, χωρίς να υποχωρήσουν σ’ εμάς αντίστοιχα τα επιτόκια χορηγήσεων. Σχετικά οι τράπεζες επικαλούνται τις αυξανόμενες δυσκολίες που συναντούν οι ίδιες να δανειστούν στις διεθνείς αγορές. Καθοριστικό είναι εδώ το ανερχόμενο κόστος του δημόσιου δανεισμού, που έφτασε πια το 6,13% και κινδυνεύει να ανέβει κι άλλο τους επόμενους μήνες. Διότι επηρεάζει άμεσα το κόστος δανεισμού για τις τράπεζες, κατʼ επέκταση για όλην την οικονομία.
Η ακριβότερη από κάθε προηγούμενη αφότου η Ελλάδα έγινε μέλος της Ευρωζώνης έκδοση κρατικών ομολόγων πραγματοποιήθηκε την περασμένη εβδομάδα, μόλις είχαν δημοσιευθεί τα οριστικά στοιχεία του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους για την εκτέλεση του προϋπολογισμού του 2008. Και αυτά έδειξαν ένα έλλειμμα κατά 3 δισεκατομμύρια ευρώ μεγαλύτερο από όσο παραδεχόταν η κυβέρνηση στην κοινοβουλευτική συζήτηση για το φετεινό προϋπολογισμό (κατά 5,6 δισ. μεγαλύτερο από όσο το σχεδίαζε ένα χρόνο νωρίτερα, όταν ψήφιζε τον προϋπολογισμό του 2008). Το έλλειμμα του κρατικού προϋπολογισμού έφτασε έτσι το 5,7% του ΑΕΠ πέρυσι. Παράλληλα, το χρέος της κεντρικής κυβέρνησης στο τέλος του 2008 ανακοινώθηκε στα 262 δισ. ευρώ, ποσό που αντιστοιχεί στο 106,6% του ΑΕΠ, από 105% που ήταν το 2007. Φάνηκε δηλαδή πελώριο και αυξανόμενο.
Δεν πείθει άλλωστε η εμμονή του υπουργού Οικονομίας Γιάννης Παπαθανασίου ότι το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης, το κατά Μάαστριχτ κριτήριο που παρακολουθούν οι αγορές, περιορίστηκε στο 3,7% του ΑΕΠ πέρυσι. Η γενική κυβέρνηση, εκτός από τον κρατικό προϋπολογισμό περιλαμβάνει τα νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου, ασφαλιστικούς φορείς και οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης. Όλων αυτών η λογιστική κατάσταση συντηρείται εξαιρετικά θολή, παραδοσιακά προσφέρεται για «δημιουργικές» αλχημείες («άσπρες τρύπες» κ.τ.ό.), αλλά πολύ δύσκολα θα φανταζόταν κανείς ασφαλιστικά ταμεία, κρατικά νοσοκομεία και ΟΤΑ να είχαν πέρυσι πλεόνασμα 2 μονάδες του ΑΕΠ, 5 δισ. ευρώ, ώστε να μειωθεί αντίστοιχα το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης στο 3,7%.
Κατά το μεγάλο της μέρος η σοβαρή δημοσιονομική επιδείνωση του 2008 οφείλεται στην υστέρηση των εσόδων κατά 3,8 δισ.: περιορίστηκαν σε 51,7 δισ. από 55,5 δισ. που προέβλεπε ο προϋπολογισμός. Είναι αποτέλεσμα της φορολογικής πολιτικής που ακολουθούσε η κυβέρνηση, μειώνοντας συντελεστές για επιχειρήσεις και ευπορότερα στρώματα, λαμβάνοντας αλλεπάλληλα μέτρα που ενθάρρυναν τη φοροδιαφυγή σε ακραίο βαθμό το τελευταίο διάστημα. Όπως ήταν επόμενο, το πρώτο δίμηνο φέτος η πορεία των εσόδων συνεχιζόταν πτωτική. Και είναι εντελώς εξωπραγματικός ο στόχος του φετεινού προϋπολογισμού τα δημόσια έσοδα να φτάσουν 62,3 δισ., να αυξηθούν δηλαδή σε συνθήκες ύφεσης κατά 19,3%: πέρυσι αυξήθηκαν μόλις κατά 5,1%, σημαντικά λιγότερο από το ονομαστικό ΑΕΠ που υπολογίζεται ότι αυξήθηκε κατά 7,7% το 2008.
6 σημεία χωρίς νόημα
Με αυτά τα δεδομένα, το πλαίσιο των «6 σημείων» πάνω στο οποίο ο πρωθυπουργός Κώστας Καραμανλής κάλεσε τα κόμματα της αντιπολίτευσης να συναινέσουν φάνηκε να μην έχει κανένα νόημα. Διότι προφανώς και είναι ανάγκη να μειωθεί το υπέρογκο δημόσιο χρέος και το έλλειμμα. Το κρίσιμο ερώτημα προς διαπραγμάτευση όμως είναι πώς θα κατανεμηθεί το κόστος αυτής της μείωσης. Επ’ αυτού ο κ. Καραμανλής δεν είχε καμία πρόταση. Είπε μόνον ότι οι προσπάθειες θα πρέπει να συγκεντρωθούν στην πλευρά των δαπανών, όχι των φόρων. Σαν να μην ευθυνόταν αποκλειστικά η δική του διαχείριση επί πέντε χρόνια για το πελατειακό ξεχείλωμα των δημοσίων δαπανών, για την ολοένα χειρότερη συνολική αποτελεσματικότητά τους, για τις τεράστιες ελλείψεις στο ΕΣΥ και στην παιδεία, για την αδυναμία πλέον του κράτους σε πλήθος τομείς να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις του. Αλλά τι θέλει να περικόψει τώρα ο κ. Καραμανλής δεν το είπε.
Παρά την ύφεση ωστόσο, οι πολύ μεγάλες ανισότητες εισοδήματος και πλούτου στην Ελλάδα, το σκάνδαλο μεγάλες εύπορες κατηγορίες να μην καταβάλλουν διόλου φόρους χρόνια τώρα, δείχνουν ότι περιθώρια να αυξηθούν τα δημόσια έσοδα υπάρχουν. Με την προϋπόθεση βέβαια να αλλάξει ριζικά το φορολογικό σύστημα και να προταθεί στην κοινωνία ένα πειστικό και δίκαιο σχέδιο εξόδου από την κρίση.
Από τους συνομιλητές του πρωθυπουργού, μόνον ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ Αλέκος Αλαβάνος φαίνεται να έθεσε τέτοια ζητήματα.
