Με οδηγό τις τύψεις
Μιχάλης Μητσός, Τα Νέα, Δημοσιευμένο: 2009-03-10
Ο ψίθυρος έχει τελικά άμεση σχέση με τις δικτατορίες. «Ψιθυριστές» λέγεται το τελευταίο βιβλίο του Ορλάντο Φίτζες για την καθημερινή ζωή επί Στάλιν, «Κινέζικοι ψίθυροι» τιτλοφορείται το πόνημα της Γιαν Βονγκ για την εποχή του Μάο. Και αμφότερα τα βιβλία ενοχλούν.
Στο βιβλίο της Red China Βlues, που εκδόθηκε το 1996 και εξακολουθεί να είναι απαγορευμένο στην Κίνα, η κινεζικής καταγωγής Καναδέζα δημοσιογράφος Γιαν Βονγκ διηγείται πώς το 1972, εν μέσω της Πολιτιστικής Επανάστασης, έγινε δεκτή στο Πανεπιστήμιο του Πεκίνου. Ήταν πολύ επιμελής και πολύ μαοϊκή- τόσο πολύ, ώστε δεν δίστασε να καταγγείλει στις αρχές ότι μια συμφοιτήτριά της, η Γιν Λουογί, προσπαθούσε να φύγει από τη χώρα και να εγκατασταθεί στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Μετά την αποφοίτησή της, η Γιαν επέστρεψε στον Καναδά όπου σπούδασε δημοσιογραφία. Από το 1988 ώς το 1994 ήταν ανταποκρίτρια της καναδικής εφημερίδας Globe and Μail στο Πεκίνο. Έγραψε πολλά ρεπορτάζ για τη σφαγή της πλατείας Τιαν Ανμέν και τα όσα ακολούθησαν. Κι ύστερα γύρισε στο Τορόντο, παντρεύτηκε, έκανε δύο παιδιά κι έγραψε άλλα δύο βιβλία. Αλλά εκείνη η πράξη της δεν σταμάτησε να τη βασανίζει. Τι να απέγινε εκείνη η κοπέλα; Πόσα χρόνια να έμεινε στη φυλακή; Κι όταν βγήκε- αν βγήκε- τι να έκανε άραγε στη συνέχεια;
Ο μόνος τρόπος να βρει τις απαντήσεις ήταν να επιστρέψει στον τόπο του εγκλήματος και να κάνει η ίδια την απαραίτητη έρευνα. Δεν ήταν εύκολο. Η κινεζική γραφειοκρατία τής έβαζε συνεχώς εμπόδια. Το Πεκίνο είχε αλλάξει, είχε γίνει πιο σκληρό, πιο απάνθρωπο και πολύ πιο βρώμικο. «Το νέφος καλύπτει την πόλη σαν το καπάκι ενός τάπερουερ», γράφει στο βιβλίο όπου περιγράφει την περιπέτειά της ( Κινέζικοι ψίθυροι, Εκδ. Αtlantic). Στιγμές χαλάρωσης υπήρχαν, όπως για παράδειγμα όταν την αναλάμβανε ο μασέρ από την αγροτική Μαντζουρία: «Δουλεύει τη σπονδυλική μου στήλη, βρίσκοντας στα οπίσθιά μου μύες που δεν ήξερα ποτέ ότι είχα». Στο μεγαλύτερο διάστημα της παραμονής της, όμως, συναντούσε πρώην δασκάλους και συμμαθητές, έψαχνε, ρωτούσε, ενοχλούσε, επαλήθευε, ενθουσιαζόταν, πονούσε.
Μια μέρα έμαθε ότι η Γιν μετακόμισε στη Μαντζουρία, όπου έγινε μια επιτυχημένη επιχειρηματίας. Άρα ξεπέρασε το τραύμα! Ύστερα έφυγε στο εξωτερικό, για να ξαναγυρίσει στη συνέχεια στην Κίνα και- το χειρότερο- να αλλάξει αριθμό στο κινητό της. Πώς να βρεις την άκρη ανάμεσα σε 450 εκατομμύρια Κινέζους συνδρομητές της κινητής τηλεφωνίας; Κι όμως τη βρήκε. Και συνειδητοποίησε ότι η γυναίκα που είχε καταγγείλει δεν έκρινε σκόπιμο να αναφέρει αυτό το επεισόδιο, και τις συνέπειες που είχε, ούτε στον νέο αρραβωνιαστικό της ούτε στην 29χρονη κόρη της. Η Κίνα- συμπεραίνει αδυνατεί να αντιμετωπίσει την ιστορία της. Αλλά αυτό δεν απαλλάσσει τη Δύση από την υποχρέωση να απολογηθεί για τις δικές της ευθύνες.
Στο βιβλίο της Red China Βlues, που εκδόθηκε το 1996 και εξακολουθεί να είναι απαγορευμένο στην Κίνα, η κινεζικής καταγωγής Καναδέζα δημοσιογράφος Γιαν Βονγκ διηγείται πώς το 1972, εν μέσω της Πολιτιστικής Επανάστασης, έγινε δεκτή στο Πανεπιστήμιο του Πεκίνου. Ήταν πολύ επιμελής και πολύ μαοϊκή- τόσο πολύ, ώστε δεν δίστασε να καταγγείλει στις αρχές ότι μια συμφοιτήτριά της, η Γιν Λουογί, προσπαθούσε να φύγει από τη χώρα και να εγκατασταθεί στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Μετά την αποφοίτησή της, η Γιαν επέστρεψε στον Καναδά όπου σπούδασε δημοσιογραφία. Από το 1988 ώς το 1994 ήταν ανταποκρίτρια της καναδικής εφημερίδας Globe and Μail στο Πεκίνο. Έγραψε πολλά ρεπορτάζ για τη σφαγή της πλατείας Τιαν Ανμέν και τα όσα ακολούθησαν. Κι ύστερα γύρισε στο Τορόντο, παντρεύτηκε, έκανε δύο παιδιά κι έγραψε άλλα δύο βιβλία. Αλλά εκείνη η πράξη της δεν σταμάτησε να τη βασανίζει. Τι να απέγινε εκείνη η κοπέλα; Πόσα χρόνια να έμεινε στη φυλακή; Κι όταν βγήκε- αν βγήκε- τι να έκανε άραγε στη συνέχεια;
Ο μόνος τρόπος να βρει τις απαντήσεις ήταν να επιστρέψει στον τόπο του εγκλήματος και να κάνει η ίδια την απαραίτητη έρευνα. Δεν ήταν εύκολο. Η κινεζική γραφειοκρατία τής έβαζε συνεχώς εμπόδια. Το Πεκίνο είχε αλλάξει, είχε γίνει πιο σκληρό, πιο απάνθρωπο και πολύ πιο βρώμικο. «Το νέφος καλύπτει την πόλη σαν το καπάκι ενός τάπερουερ», γράφει στο βιβλίο όπου περιγράφει την περιπέτειά της ( Κινέζικοι ψίθυροι, Εκδ. Αtlantic). Στιγμές χαλάρωσης υπήρχαν, όπως για παράδειγμα όταν την αναλάμβανε ο μασέρ από την αγροτική Μαντζουρία: «Δουλεύει τη σπονδυλική μου στήλη, βρίσκοντας στα οπίσθιά μου μύες που δεν ήξερα ποτέ ότι είχα». Στο μεγαλύτερο διάστημα της παραμονής της, όμως, συναντούσε πρώην δασκάλους και συμμαθητές, έψαχνε, ρωτούσε, ενοχλούσε, επαλήθευε, ενθουσιαζόταν, πονούσε.
Μια μέρα έμαθε ότι η Γιν μετακόμισε στη Μαντζουρία, όπου έγινε μια επιτυχημένη επιχειρηματίας. Άρα ξεπέρασε το τραύμα! Ύστερα έφυγε στο εξωτερικό, για να ξαναγυρίσει στη συνέχεια στην Κίνα και- το χειρότερο- να αλλάξει αριθμό στο κινητό της. Πώς να βρεις την άκρη ανάμεσα σε 450 εκατομμύρια Κινέζους συνδρομητές της κινητής τηλεφωνίας; Κι όμως τη βρήκε. Και συνειδητοποίησε ότι η γυναίκα που είχε καταγγείλει δεν έκρινε σκόπιμο να αναφέρει αυτό το επεισόδιο, και τις συνέπειες που είχε, ούτε στον νέο αρραβωνιαστικό της ούτε στην 29χρονη κόρη της. Η Κίνα- συμπεραίνει αδυνατεί να αντιμετωπίσει την ιστορία της. Αλλά αυτό δεν απαλλάσσει τη Δύση από την υποχρέωση να απολογηθεί για τις δικές της ευθύνες.
