Η ευθύνη της Ευρώπης
Ελίζα Παπαδάκη, Τα Νέα, Δημοσιευμένο: 2009-03-18
Απρόσμενη αισιοδοξία εξέφρασε την Κυριακή ο πρόεδρος της Κεντρικής Τράπεζας των ΗΠΑ Μπεν Μπερνάνκι σε τηλεοπτική του συνέντευξη: η πορεία της ύφεσης ίσως να τερματιστεί στα τέλη του έτους και από το 2010 να ξεκινήσει η ανάκαμψη, είπε. Η δήλωσή του μπορεί να βοήθησε κάποιες μετοχές στα χρηματιστήρια να ανέβουν. Ωστόσο, οι φόβοι ότι η κρίση κινδυνεύει να βαθύνει και να διαρκέσει χρόνια διατηρούνται ισχυροί. Διόλου δεν άρχισαν να εξαλείφονται οι αιτίες που την προκάλεσαν. Τεράστιοι δημόσιοι πόροι διατίθενται για να σωθούν οι τράπεζες, αλλά η εξυγίανσή τους απέχει ακόμα πολύ και η οικονομική ύφεση που έφεραν την κάνει δυσκολότερη. Παντού η ζήτηση υποχωρεί, εκατομμύρια θέσεις εργασίας χάνονται, παραγωγή και εισοδήματα πέφτουν, στις φτωχότερες περιοχές του πλανήτη υποσιτισμός και παιδική θνησιμότητα αυξάνονται απειλητικά.
Ελπίδες έχουν επενδυθεί στη σύνοδο κορυφής των 20 ανεπτυγμένων και αναπτυσσομένων χωρών στο Λονδίνο, στις 2 Απριλίου. Γενναίες αποφάσεις για κοινή, συντονισμένη δράση από τις κυβερνήσεις που αντιπροσωπεύουν το 90% του παγκόσμιου ΑΕΠ, το 80% του διεθνούς εμπορίου, το 70% του πληθυσμού της Γης, θα συντελούσαν στην ανάσχεση της κρίσης, θα μπορούσαν να θέσουν την παγκόσμια οικονομία σε νέες, ασφαλέστερες βάσεις. Μέχρι στιγμής όμως επαρκής πολιτική βούληση δεν διαφαίνεται. Και το παράδοξο είναι ότι περισσότερο, δυστυχώς, λείπει από την Ευρώπη. Την προηγούμενη δεκαετία οι Ευρωπαίοι ηγέτες επέμεναν στην ανάγκη παγκόσμιας διακυβέρνησης της οικονομίας. Έμεναν μόνοι, καθώς προσέκρουαν σε μιαν Αμερική μεθυσμένη από τη δύναμη των αγορών όπου ηγεμόνευε. Οι σημερινοί τους διάδοχοι όμως, πιο μυωπικοί, ούτε παγκόσμια ούτε καν ευρωπαϊκή ενιαία διακυβέρνηση διακρίνουν. Στο πιο επιτακτικό αίτημα που προκύπτει από την κρίση, τη συντονισμένη δημοσιονομική τόνωση της οικονομίας με νέους πόρους από τους κρατικούς προϋπολογισμούς για επενδύσεις και για στήριξη των εισοδημάτων, παραμένουν επιφυλακτικοί. Την ειρωνεία συνόψιζε το αμερικανικό περιοδικό «Τime»: Οι υπερφιλελεύθερες ΗΠΑ υιοθέτησαν ένα πρόγραμμα 787 δισ. δολαρίων, το οποίο αντιστοιχεί στο 5,5% του ΑΕΠ τους (2% για φέτος)- έγραφε-, ενώ η παρεμβατική υποτίθεται Ευρωπαϊκή Ένωση μόλις κατάφερε να συμφωνήσει σε δημοσιονομικά πακέτα 0,9% του δικού της ΑΕΠ. Και από τα μέτρα που περιλαμβάνουν, παρατηρεί ο (Γερμανός) αρθρογράφος των «Financial Τimes» Βόλφγκανγκ Μίνχαου, αρκετά οδηγούν σε μηδενικό άθροισμα, όταν η Γαλλία π.χ. επιδοτεί την αυτοκινητοβιομηχανία της ή η Γερμανία το έμμεσο εργατικό κόστος εις βάρος των ανταγωνιστών τους.
Την περασμένη εβδομάδα η διαφωνία μεταξύ ΗΠΑ και Ε.Ε. πρόβαλε έντονη, με τον πρόεδρο Μπαράκ Ομπάμα να απευθύνει έκκληση στους Ευρωπαίους να αυξήσουν τη δημοσιονομική τους παρέμβαση για να ενισχύσουν τη ζήτηση, και τη Γερμανίδα καγκελάριο Άνγκελα Μέρκελ με τον Γάλλο πρόεδρο Νικολά Σαρκοζί να απαντούν ότι το πρόβλημα δεν είναι να δαπανήσουμε περισσότερα, αλλά να θεσπίσουμε ένα σύστημα ρυθμίσεων που θα αποτρέπει καταστροφικές κρίσεις σαν την τωρινή. Στην προπαρασκευαστική συνάντηση των οικονομικών υπουργών και των κεντρικών τραπεζιτών των «20» στην Αγγλία το Σάββατο οι τόνοι έπεσαν. Συμφωνήθηκε υπερδιπλασιασμός των πόρων που διαθέτουν τα κράτη στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο για να στηρίζει τις οικονομίες που πλήττονται περισσότερο, ενώ στο ΔΝΤ επίσης ανατέθηκε να αξιολογήσει τα διάφορα δημοσιονομικά προγράμματα. Προχθές ο Ομπάμα υπερθεμάτισε εξάλλου στην ανάγκη αποτελεσματικών ρυθμίσεων, οργισμένος για τη σκανδαλώδη χορήγηση μπόνους από την ασφαλιστική εταιρεία ΑΙG σε στελέχη της. Η ΑΙG έλαβε τεράστια κρατική βοήθεια για να μην καταρρεύσει, αλλά η κυβέρνηση χρειαζόταν να διερευνήσει κατά πόσον υφίστανται νομικά μέσα για να εμποδίσει την πληρωμή τέτοιων δώρων με χρήματα των φορολογουμένων. Από τη βοήθεια πάντως ωφελούνται επίσης αρκετές ευρωπαϊκές τράπεζες συνδεδεμένες με τον αμερικανικό ασφαλιστικό γίγαντα, όπως, αντίστροφα, επενδυτές ζημιώνονταν σε όλον τον κόσμο όταν το Σεπτέμβριο οι αρχές των ΗΠΑ άφησαν την Lehman να χρεοκοπήσει. Αντίστοιχα, η στήριξη ή μη της General Μotors από τον αμερικανικό προϋπολογισμό επηρεάζει χιλιάδες εργάτες της Οpel στην Ευρώπη. Πλήθος παραδείγματα ανά την υφήλιο επιβάλλουν κοινές αποφάσεις και συντονισμένη δράση από μέρους των κυβερνήσεων.
Αρνούμενοι να αυξήσουν τη δημόσια παρέμβασή τους, Ευρωπαίοι πολιτικοί επικαλούνται το κοινωνικό κράτος που αμβλύνει τις συνέπειες της κρίσης στον πληθυσμό, όπου είναι ανεπτυγμένο τουλάχιστον, σε σύγκριση με τις ΗΠΑ. Έχουν επιπλέον τη δυσκολία να διαφυλάξουν σταθερό ένα κοινό νόμισμα χωρίς κοινό προϋπολογισμό. Δεν απαλλάσσονται όμως από την ευθύνη να συμβάλουν στην αντιμετώπιση της κρίσης αντίστοιχα με την οικονομική τους δύναμη. Και γι΄ αυτό θα κριθούν στις 2 Απριλίου.
Ελπίδες έχουν επενδυθεί στη σύνοδο κορυφής των 20 ανεπτυγμένων και αναπτυσσομένων χωρών στο Λονδίνο, στις 2 Απριλίου. Γενναίες αποφάσεις για κοινή, συντονισμένη δράση από τις κυβερνήσεις που αντιπροσωπεύουν το 90% του παγκόσμιου ΑΕΠ, το 80% του διεθνούς εμπορίου, το 70% του πληθυσμού της Γης, θα συντελούσαν στην ανάσχεση της κρίσης, θα μπορούσαν να θέσουν την παγκόσμια οικονομία σε νέες, ασφαλέστερες βάσεις. Μέχρι στιγμής όμως επαρκής πολιτική βούληση δεν διαφαίνεται. Και το παράδοξο είναι ότι περισσότερο, δυστυχώς, λείπει από την Ευρώπη. Την προηγούμενη δεκαετία οι Ευρωπαίοι ηγέτες επέμεναν στην ανάγκη παγκόσμιας διακυβέρνησης της οικονομίας. Έμεναν μόνοι, καθώς προσέκρουαν σε μιαν Αμερική μεθυσμένη από τη δύναμη των αγορών όπου ηγεμόνευε. Οι σημερινοί τους διάδοχοι όμως, πιο μυωπικοί, ούτε παγκόσμια ούτε καν ευρωπαϊκή ενιαία διακυβέρνηση διακρίνουν. Στο πιο επιτακτικό αίτημα που προκύπτει από την κρίση, τη συντονισμένη δημοσιονομική τόνωση της οικονομίας με νέους πόρους από τους κρατικούς προϋπολογισμούς για επενδύσεις και για στήριξη των εισοδημάτων, παραμένουν επιφυλακτικοί. Την ειρωνεία συνόψιζε το αμερικανικό περιοδικό «Τime»: Οι υπερφιλελεύθερες ΗΠΑ υιοθέτησαν ένα πρόγραμμα 787 δισ. δολαρίων, το οποίο αντιστοιχεί στο 5,5% του ΑΕΠ τους (2% για φέτος)- έγραφε-, ενώ η παρεμβατική υποτίθεται Ευρωπαϊκή Ένωση μόλις κατάφερε να συμφωνήσει σε δημοσιονομικά πακέτα 0,9% του δικού της ΑΕΠ. Και από τα μέτρα που περιλαμβάνουν, παρατηρεί ο (Γερμανός) αρθρογράφος των «Financial Τimes» Βόλφγκανγκ Μίνχαου, αρκετά οδηγούν σε μηδενικό άθροισμα, όταν η Γαλλία π.χ. επιδοτεί την αυτοκινητοβιομηχανία της ή η Γερμανία το έμμεσο εργατικό κόστος εις βάρος των ανταγωνιστών τους.
Την περασμένη εβδομάδα η διαφωνία μεταξύ ΗΠΑ και Ε.Ε. πρόβαλε έντονη, με τον πρόεδρο Μπαράκ Ομπάμα να απευθύνει έκκληση στους Ευρωπαίους να αυξήσουν τη δημοσιονομική τους παρέμβαση για να ενισχύσουν τη ζήτηση, και τη Γερμανίδα καγκελάριο Άνγκελα Μέρκελ με τον Γάλλο πρόεδρο Νικολά Σαρκοζί να απαντούν ότι το πρόβλημα δεν είναι να δαπανήσουμε περισσότερα, αλλά να θεσπίσουμε ένα σύστημα ρυθμίσεων που θα αποτρέπει καταστροφικές κρίσεις σαν την τωρινή. Στην προπαρασκευαστική συνάντηση των οικονομικών υπουργών και των κεντρικών τραπεζιτών των «20» στην Αγγλία το Σάββατο οι τόνοι έπεσαν. Συμφωνήθηκε υπερδιπλασιασμός των πόρων που διαθέτουν τα κράτη στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο για να στηρίζει τις οικονομίες που πλήττονται περισσότερο, ενώ στο ΔΝΤ επίσης ανατέθηκε να αξιολογήσει τα διάφορα δημοσιονομικά προγράμματα. Προχθές ο Ομπάμα υπερθεμάτισε εξάλλου στην ανάγκη αποτελεσματικών ρυθμίσεων, οργισμένος για τη σκανδαλώδη χορήγηση μπόνους από την ασφαλιστική εταιρεία ΑΙG σε στελέχη της. Η ΑΙG έλαβε τεράστια κρατική βοήθεια για να μην καταρρεύσει, αλλά η κυβέρνηση χρειαζόταν να διερευνήσει κατά πόσον υφίστανται νομικά μέσα για να εμποδίσει την πληρωμή τέτοιων δώρων με χρήματα των φορολογουμένων. Από τη βοήθεια πάντως ωφελούνται επίσης αρκετές ευρωπαϊκές τράπεζες συνδεδεμένες με τον αμερικανικό ασφαλιστικό γίγαντα, όπως, αντίστροφα, επενδυτές ζημιώνονταν σε όλον τον κόσμο όταν το Σεπτέμβριο οι αρχές των ΗΠΑ άφησαν την Lehman να χρεοκοπήσει. Αντίστοιχα, η στήριξη ή μη της General Μotors από τον αμερικανικό προϋπολογισμό επηρεάζει χιλιάδες εργάτες της Οpel στην Ευρώπη. Πλήθος παραδείγματα ανά την υφήλιο επιβάλλουν κοινές αποφάσεις και συντονισμένη δράση από μέρους των κυβερνήσεων.
Αρνούμενοι να αυξήσουν τη δημόσια παρέμβασή τους, Ευρωπαίοι πολιτικοί επικαλούνται το κοινωνικό κράτος που αμβλύνει τις συνέπειες της κρίσης στον πληθυσμό, όπου είναι ανεπτυγμένο τουλάχιστον, σε σύγκριση με τις ΗΠΑ. Έχουν επιπλέον τη δυσκολία να διαφυλάξουν σταθερό ένα κοινό νόμισμα χωρίς κοινό προϋπολογισμό. Δεν απαλλάσσονται όμως από την ευθύνη να συμβάλουν στην αντιμετώπιση της κρίσης αντίστοιχα με την οικονομική τους δύναμη. Και γι΄ αυτό θα κριθούν στις 2 Απριλίου.
