Προστατευτισμός: η νέα απαγορευμένη συζήτηση

Δανείζομαι τον τίτλο και σκέψεις που ακολουθούν από ένα εξαιρετικό άρθρο του δημοσιογράφου Ερίκ Κονάν, που πρόσφατα δημοσιεύθηκε στο γαλλικό περιοδικό «Μαριάν». Εκεί, ο συγγραφέας παραθέτει σκέψεις οικονομολόγων, οι οποίοι προτείνουν, ορισμένοι από τα τέλη της δεκαετίας του 1990, έναν ήπιο προστατευτισμό των αγορών, προκειμένου αυτές να επιβιώσουν της οικονομικής κρίσης. Θέλετε ονόματα; Μορίς Αλέ, νεοκλασικός φιλελεύθερος, Νομπέλ οικονομίας, χρονικογράφος της δεξιάς «Φιγκαρό», απομακρύνθηκε πριν από μερικά χρόνια από την εφημερίδα, γιατί υποστήριζε ότι υπό προϋποθέσεις ένας λογικός προστατευτισμός ήταν αναγκαίο εργαλείο για να μην οδηγηθούμε στην παγκόσμια κατάρρευση της οικονομίας.

Αλλο όνομα: Εμμανουέλ Τοντ, ο συγγραφέας του βιβλίου «Μετά την Αυτοκρατορία». Υπερασπιζόμενος έναν τεχνοκρατικής, και όχι πολιτικής, έμπνευσης ευρωπαϊκό προστατευτισμό, τον θεωρεί απαραίτητο για να αποφευχθεί η βιομηχανική κατάρρευση της Ευρώπης. Για τον Τοντ, «η δαιμονοποίηση του προστατευτισμού, ήδη από το νεοφιλελεύθερο κύμα της δεκαετίας του 1980, καταλήγει σε αυτό το λυπηρό αποτέλεσμα των αμόρφωτων οικονομολόγων, οι οποίοι οργανώνουν σταυροφορίες κατά φανταστικών πολιτικών αυτάρκειας που κανένας δεν προτείνει». Αλλα ονόματα; Ο τραπεζίτης Ακίμ ελ Καρουί, σύμβουλος του πρώην πρωθυπουργού Ζαν-Πιέρ Ραφαρέν, οικονομολόγος, με τον οποίο όλο και περισσότερο συζητά σήμερα η Σεγκολέν Ρουαγιάλ, αλλά και ο γνωστός και στην Ελλάδα οικονομολόγος, Ζακ Σαπίρ. Ο Ζαν-Λικ Γκρεό, για χρόνια σύμβουλος του γαλλικού ΣΕΒ, απολυμένος και αυτός από το εργοδοτικό συνδικάτο γιατί υποστήριζε ότι η χρηματιστική οικονομία ξεχαρβαλώνει τον καπιταλισμό, επισημαίνει: «Υπάρχουν μερικά απλά, αλλά καθοριστικά μακροοικονομικά θέματα, που κανένας δεν θέτει, γιατί οι χρηματιστικοί παράγοντες, ευρισκόμενοι εκτός της πραγματικότητας, επιχειρηματολογούν μόνο με όρους "άμεσων χτυπημάτων", "ευκαιριών", και οι πολιτικοί τους έχουν εναποθέσει την καθοδήγηση του κόσμου».

Θα μπορούσαμε να προσθέσουμε και ονόματα πολιτικών στον κατάλογο, όπως τον Μπενουά Αμόν, ηγέτη της αριστερής πτέρυγας των Γάλλων σοσιαλιστών, εκπρόσωπο Τύπου του κόμματος, το ευήκοον ους που τείνει ο Λ. Φαμπιούς, τον πρώην υπουργό Εξωτερικών Ιμπέρ Βεντρίν, τον Ανρί Γκενό, σύμβουλο του Σαρκοζί, τον Σεβενεμάν. Η αντίθεση στον προστατευτισμό είναι ώς έναν βαθμό θεμιτή και δικαιολογημένη. Πράγματι, μπορεί να οδηγήσει στον εθνικισμό και την ξενοφοβία. Η όποια αντιπαράθεση όμως μαζί του προϋποθέτει τη μη δαιμονοποίησή του, τη ρεαλιστική αποδοχή μιας ορθολογικής συζήτησης για προτεινόμενες αρχές, μέτρα και τις συνέπειές τους, όχι εξορκισμούς του τύπου «πρέπει να είμαστε κατά του εθνικού απομονωτισμού», κάτι που σχεδόν κανείς δεν προτείνει. Η αναγκαία συζήτηση δεν μπορεί να φτιάχνει φαντάσματα ούτε να διεξάγεται αποκλειστικά στο όνομα μιας υπόρρητης αγγελικής ηθικολογικής ουτοπίας («συμφιλίωση της ανθρωπότητας») και μιας ναυαγισμένης γραμμικής αντίληψης της προόδου («όχι στα επικίνδυνα πισωγυρίσματα»).

Τέτοια όμως είναι η κριτική που του απευθύνεται από αντιπάλους του, φιλελεύθερους της Δεξιάς και της Αριστεράς, ακόμα και από μια ακραία (πολιτισμική) Αριστερά, που με έναν συγκεκριμένο, επικίνδυνο, τρόπο συγχέει το πολιτικό με το πολιτισμικό στοιχείο. Η ευρεία και ετερόκλιτη αντι-προστατευτική συναίνεση στο έδαφος ενός απολίτικου φιλελευθερισμού, στο όνομα του ανθρωπισμού, της ισότητας, κ.λπ. «ξεχνά» ότι ο σημερινός υπαρκτός εθνικισμός και η ξενοφοβία μικρή σχέση έχουν με τον προστατευτισμό. Οτι είναι η αντι-προστατευτική ιδεολογική ουτοπία της «ευτυχισμένης παγκοσμιοποίησης» που ενίσχυσε τον εθνικό ρατσισμό. Κάποιοι αρέσκονται να «ξεχνούν» ότι μέχρι πριν από λίγους μήνες εχθρός της κυρίαρχης ιδεολογίας, αντί του προστατευτισμού, ήταν ο «κρατισμός», δηλαδή το κράτος στο οποίο σχεδόν όλοι σήμερα προστρέχουν...