Λιώνουν οι πάγοι στις σχέσεις ΗΠΑ - Ρωσίας
Ελένη Τσερεζόλε, Αυγή της Κυριακής, Δημοσιευμένο: 2009-04-05
Η εικόνα της χειραψίας τους έκανε τον γύρο του κόσμου. Ωστόσο η συνάντηση του Μπάρακ Ομπάμα και του Ντμίτρι Μεντβέντεβ, στο περιθώριο της συνόδου κορυφής στο Λονδίνο, δεν έγινε μόνο για εθιμοτυπικούς λόγους: το έδαφος είχε προετοιμαστεί κατάλληλα, κι έτσι οι δύο ηγέτες δεν άργησαν να ανακοινώσουν τη συμφωνία τους για την έναρξη διαπραγματεύσεων ενόψει της υπογραφής μιας νέας συνθήκης για τα πυρηνικά όπλα αλλά και ενόψει μιας ευρύτερης σειράς πολιτικών ζητημάτων. Και βέβαια η συνάντηση δεν θύμιζε σε τίποτε τη συγκρουσιακή εκείνη στη Βιέννη, μεταξύ Κένεντι και Χρουτσόφ το 1961...
Στην ανακοίνωση, που εκδόθηκε μετά από μια κεκλεισμένων των θυρών συνάντηση, οι δύο άνδρες τόνισαν ότι θα ξεκινήσουν αμέσως διμερείς διακυβερνητικές επαφές με στόχο την εκπόνηση νέας συνθήκης για τα πυρηνικά όπλα, σε αντικατάσταση εκείνης του 1991, που εκπνέει στα τέλη της φετινής χρονιάς. Δεσμεύτηκαν να μειώσουν τα πυρηνικά τους οπλοστάσια σε χαμηλότερα επίπεδα από εκείνα που απαιτούσε η Συνθήκη της Μόσχας του 2002, που καλούσε τις δύο χώρες να έχουν μεταξύ 1.700 και 2.200 κεφαλές ώς τον Δεκέμβριο του 2012. Ο Μπάρακ Ομπάμα ανακοίνωσε ότι θα επισκεφθεί τη Μόσχα τον ερχόμενο Ιούλιο, όταν οι διαπραγματευτές και των δύο πλευρών θα ανακοινώσουν τις προόδους που θα έχουν γίνει στο θέμα.
Αν και από αμερικανικής πλευράς έγινε γνωστό ότι ο Ομπάμα δεν έκρυψε τις διαφορές των ΗΠΑ με τη Ρωσία και εξέφρασε τη διαφωνία του για τον χειρισμό της διένεξης με τη Γεωργία και τις τάσεις της Μόσχας για τη δημιουργία ευρείας σφαίρας επιρροής της στην Ανατολική Ευρώπη, ένα είναι βέβαιο: οι σχέσεις των δύο πλευρών, μετά από την 8ετία ψυχρότητας του Τζορτζ Ου. Μπους, εισέρχονται πλέον σε φάση εξομάλυνσης. Και το λιώσιμο αυτό των πάγων έρχεται στην πιο κατάλληλη στιγμή, σε ό,τι αφορά τους πυρηνικούς εξοπλισμούς. Επί οκτώ χρόνια η αμερικανική κυβέρνηση του Μπους είχε πλήρως αδιαφορήσει για τον πυρηνικό αφοπλισμό (πλην της μονομερούς καταγγελίας της αντιπυραυλικής συνθήκης ABM του 1972 προκειμένου να ξεκινήσει ένα νέο πανάκριβο και αμφίβολης αποτελεσματικότητας πρόγραμμα) και το ρολόι του χρόνου είχε ήδη αρχίσει να μετρά αντίστροφα: στις 5 Δεκεμβρίου φέτος η συνθήκη Start για τα στρατηγικά όπλα, που οδήγησε στη μείωση των οπλοστασίων των δύο δυνάμεων, από 10.000 πυρηνικές κεφαλές σε 6.000, εκπνέει. Χωρίς να υπάρχει κάποια μελλοντική πρόβλεψη.
Και ήταν πράγματι ώριμη η συμφωνία Μόσχας - Ουάσιγκτον γιατί το θέμα της ανάπτυξης των πυρηνικών έχει φθάσει σε ένα κρίσιμο σημείο, με τις συνομιλίες των δύο πλευρών να βρίσκονται σε μηδενικό σημείο και τη Διάσκεψη για τον αφοπλισμό να έχει πέσει σε χειμερία νάρκη εδώ και 13 χρόνια. Παράλληλα, χώρες όπως το Ιράν ή η Βόρειος Κορέα έχουν κάθε δικαίωμα να καταγγέλλουν την υποκριτική στάση των πυρηνικών δυνάμεων (ΗΠΑ, Ρωσία, Κίνα, Βρετανία, Γαλλία, των 5 μονίμων μελών του Σ.Α. του ΟΗΕ) που χωρίς αναστολές αθετούν τη συνθήκη περί Μη Διάδοσης των πυρηνικών όπλων - το άρθρο 6 της οποίας προβλέπει ότι τα μέρη που την έχουν υπογράψουν πρέπει να εργαστούν για «τον πλήρη και γενικό αφοπλισμό». Πόσο αξιόπιστος μπορεί να είναι λοιπόν ο Γκόρντον Μπράουν όταν ζητά από το Ιράν να σταματήσει τις εργασίες του για τον εμπλουτισμό του ουρανίου, όταν η Βρετανία επιμένει στην ανανέωση του στόλου των πυρηνικών υποβρυχίων της;
Με τη συμφωνία τους, Μόσχα και Ουάσινγκτον γίνονται πιο αξιόπιστες δυνάμεις σε ό,τι αφορά τη μη διάδοση των πυρηνικών, ενώ παράλληλα δεσμεύονται σε μια σειρά θεμάτων - δεν είναι τυχαίο ότι στο κοινό ανακοινωθέν τους οι δύο ηγέτες δηλώνουν ότι θα υπερβούν τις «νοοτροπίες του Ψυχρού πολέμου» και θα συνεργαστούν προκειμένου να ελέγξουν τις πυρηνικές φιλοδοξίες του Ιράν, να περιορίσουν τη διάδοση της πυρηνικής τεχνολογίας, να καταπολεμήσουν την τρομοκρατία σε Αφγανιστάν και Πακιστάν, ενώ δεν παρέλειψαν να εκφράσουν τις ανησυχίες τους για την εκτόξευση από τη Βόρειο Κορέα βαλλιστικού πυραύλου. Το γεγονός φανερώνει το εύρος των συζητήσεων μεταξύ των δύο - άλλωστε ο Ομπάμα, σύμφωνα με Αμερικανό αξιωματούχο, είχε εδώ και καιρό τονίσει ότι δεν ήθελε «μια απλή εθιμοτυπική συνάντηση» με τον Ρώσο ομόλογό του. Πάντως η αμερικανική πλευρά δεν τρέφει ψευδαισθήσεις: οι σχέσεις με τη Ρωσία παραμένουν περίπλοκες - μικρό δείγμα η στάση της Μόσχας στην Κεντρική Ασία, όπου προσπαθεί να προσεταιριστεί, μέσω οικονομικών δεσμών, χώρες όπως το Κιργιστάν που πρόσφατα «έκανε έξωση» στους Αμερικανούς από τη στρατιωτική βάση του Μανάς - και δύσκολες. Ωστόσο, από την 1η Απριλίου, έχουν εισέλθει σε νέα τροχιά, συνεννόησης, καθώς οι δύο πλευρές αναζητούν πλέον τα κοινά πεδία (π.χ. το Αφγανιστάν), μην αφήνοντας τις - υπαρκτές - διαφορές να τις αποξενώνουν…
Στην ανακοίνωση, που εκδόθηκε μετά από μια κεκλεισμένων των θυρών συνάντηση, οι δύο άνδρες τόνισαν ότι θα ξεκινήσουν αμέσως διμερείς διακυβερνητικές επαφές με στόχο την εκπόνηση νέας συνθήκης για τα πυρηνικά όπλα, σε αντικατάσταση εκείνης του 1991, που εκπνέει στα τέλη της φετινής χρονιάς. Δεσμεύτηκαν να μειώσουν τα πυρηνικά τους οπλοστάσια σε χαμηλότερα επίπεδα από εκείνα που απαιτούσε η Συνθήκη της Μόσχας του 2002, που καλούσε τις δύο χώρες να έχουν μεταξύ 1.700 και 2.200 κεφαλές ώς τον Δεκέμβριο του 2012. Ο Μπάρακ Ομπάμα ανακοίνωσε ότι θα επισκεφθεί τη Μόσχα τον ερχόμενο Ιούλιο, όταν οι διαπραγματευτές και των δύο πλευρών θα ανακοινώσουν τις προόδους που θα έχουν γίνει στο θέμα.
Αν και από αμερικανικής πλευράς έγινε γνωστό ότι ο Ομπάμα δεν έκρυψε τις διαφορές των ΗΠΑ με τη Ρωσία και εξέφρασε τη διαφωνία του για τον χειρισμό της διένεξης με τη Γεωργία και τις τάσεις της Μόσχας για τη δημιουργία ευρείας σφαίρας επιρροής της στην Ανατολική Ευρώπη, ένα είναι βέβαιο: οι σχέσεις των δύο πλευρών, μετά από την 8ετία ψυχρότητας του Τζορτζ Ου. Μπους, εισέρχονται πλέον σε φάση εξομάλυνσης. Και το λιώσιμο αυτό των πάγων έρχεται στην πιο κατάλληλη στιγμή, σε ό,τι αφορά τους πυρηνικούς εξοπλισμούς. Επί οκτώ χρόνια η αμερικανική κυβέρνηση του Μπους είχε πλήρως αδιαφορήσει για τον πυρηνικό αφοπλισμό (πλην της μονομερούς καταγγελίας της αντιπυραυλικής συνθήκης ABM του 1972 προκειμένου να ξεκινήσει ένα νέο πανάκριβο και αμφίβολης αποτελεσματικότητας πρόγραμμα) και το ρολόι του χρόνου είχε ήδη αρχίσει να μετρά αντίστροφα: στις 5 Δεκεμβρίου φέτος η συνθήκη Start για τα στρατηγικά όπλα, που οδήγησε στη μείωση των οπλοστασίων των δύο δυνάμεων, από 10.000 πυρηνικές κεφαλές σε 6.000, εκπνέει. Χωρίς να υπάρχει κάποια μελλοντική πρόβλεψη.
Και ήταν πράγματι ώριμη η συμφωνία Μόσχας - Ουάσιγκτον γιατί το θέμα της ανάπτυξης των πυρηνικών έχει φθάσει σε ένα κρίσιμο σημείο, με τις συνομιλίες των δύο πλευρών να βρίσκονται σε μηδενικό σημείο και τη Διάσκεψη για τον αφοπλισμό να έχει πέσει σε χειμερία νάρκη εδώ και 13 χρόνια. Παράλληλα, χώρες όπως το Ιράν ή η Βόρειος Κορέα έχουν κάθε δικαίωμα να καταγγέλλουν την υποκριτική στάση των πυρηνικών δυνάμεων (ΗΠΑ, Ρωσία, Κίνα, Βρετανία, Γαλλία, των 5 μονίμων μελών του Σ.Α. του ΟΗΕ) που χωρίς αναστολές αθετούν τη συνθήκη περί Μη Διάδοσης των πυρηνικών όπλων - το άρθρο 6 της οποίας προβλέπει ότι τα μέρη που την έχουν υπογράψουν πρέπει να εργαστούν για «τον πλήρη και γενικό αφοπλισμό». Πόσο αξιόπιστος μπορεί να είναι λοιπόν ο Γκόρντον Μπράουν όταν ζητά από το Ιράν να σταματήσει τις εργασίες του για τον εμπλουτισμό του ουρανίου, όταν η Βρετανία επιμένει στην ανανέωση του στόλου των πυρηνικών υποβρυχίων της;
Με τη συμφωνία τους, Μόσχα και Ουάσινγκτον γίνονται πιο αξιόπιστες δυνάμεις σε ό,τι αφορά τη μη διάδοση των πυρηνικών, ενώ παράλληλα δεσμεύονται σε μια σειρά θεμάτων - δεν είναι τυχαίο ότι στο κοινό ανακοινωθέν τους οι δύο ηγέτες δηλώνουν ότι θα υπερβούν τις «νοοτροπίες του Ψυχρού πολέμου» και θα συνεργαστούν προκειμένου να ελέγξουν τις πυρηνικές φιλοδοξίες του Ιράν, να περιορίσουν τη διάδοση της πυρηνικής τεχνολογίας, να καταπολεμήσουν την τρομοκρατία σε Αφγανιστάν και Πακιστάν, ενώ δεν παρέλειψαν να εκφράσουν τις ανησυχίες τους για την εκτόξευση από τη Βόρειο Κορέα βαλλιστικού πυραύλου. Το γεγονός φανερώνει το εύρος των συζητήσεων μεταξύ των δύο - άλλωστε ο Ομπάμα, σύμφωνα με Αμερικανό αξιωματούχο, είχε εδώ και καιρό τονίσει ότι δεν ήθελε «μια απλή εθιμοτυπική συνάντηση» με τον Ρώσο ομόλογό του. Πάντως η αμερικανική πλευρά δεν τρέφει ψευδαισθήσεις: οι σχέσεις με τη Ρωσία παραμένουν περίπλοκες - μικρό δείγμα η στάση της Μόσχας στην Κεντρική Ασία, όπου προσπαθεί να προσεταιριστεί, μέσω οικονομικών δεσμών, χώρες όπως το Κιργιστάν που πρόσφατα «έκανε έξωση» στους Αμερικανούς από τη στρατιωτική βάση του Μανάς - και δύσκολες. Ωστόσο, από την 1η Απριλίου, έχουν εισέλθει σε νέα τροχιά, συνεννόησης, καθώς οι δύο πλευρές αναζητούν πλέον τα κοινά πεδία (π.χ. το Αφγανιστάν), μην αφήνοντας τις - υπαρκτές - διαφορές να τις αποξενώνουν…
