Ο κόσμος του μαύρου κύκνου

Στη σημερινή παγκόσμια οικονομική κρίση η εικόνα ενός μαύρου κύκνου έχει γίνει σύμβολο για κάτι που μοιάζει αδύνατο αλλά κατά κάποιο τρόπο συμβαίνει και φέρνει τον κόσμο τα πάνω κάτω. Εφέτος θα διαπιστώσουμε αν οι μαύροι κύκνοι βρίσκονται ήδη μεταξύ μας και θα προετοιμαστούμε για την άφιξη και άλλων.

Τον προσεχή Νοέμβριο, για παράδειγμα, θα συμπληρωθεί η 20ή επέτειος από την πτώση του Τείχους του Βερολίνου. Η νύχτα της 9ης Νοεμβρίου 1989 σηματοδότησε την αρχή του τέλους της Σοβιετικής Ενωσης και της αυτοκρατορίας της και επομένως και του κόσμου των δύο πόλων, ο οποίος είχε για 50 χρόνια χωρίσει τη Γερμανία και την Ευρώπη. Πριν από έναν χρόνο ελάχιστοι θεωρούσαν ότι υπήρχε έστω και μικρή πιθανότητα να συμβεί εκείνο το γεγονός που συγκλόνισε τον κόσμο. Και όμως συνέβη. Και ο κόσμος άλλαξε σχεδόν μέσα σε μία νύχτα.

Μετά την εξαφάνιση της Σοβιετικής Ενωσης και της τάξης του διπολικού κόσμου, ο νικητής δυτικός καπιταλισμός υπό την ηγεσία της μόνης παγκόσμιας υπερδύναμης, των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, κυριάρχησε στη διεθνή πολιτική και, ακόμη περισσότερο, στη διεθνή οικονομία. Τίποτε και κανένας, έτσι φαινόταν, δεν μπορούσε να ανακόψει τον παγκόσμιο θρίαμβο της αγοράς, υπερβαίνοντας κάθε προηγούμενο όριο πλουτισμού. Αυτό συνέβαινε ως τις 15 Σεπτεμβρίου 2008, τη μοιραία ημερομηνία της χρεοκοπίας της Lehman Βrothers, από την οποία άρχισε η κατάρρευση του διεθνούς οικονομικού συστήματος.

Ενώ ένας αλλόφρονας πλανήτης προσπαθεί να εκτιμήσει τις συνέπειες αυτού του πλήγματος και να περιορίσει τον αντίκτυπό του, το κάλεσμα του επόμενου «μαύρου κύκνου» ακούγεται ήδη: η καταστροφή του κλίματος.

Μοιάζει να είναι μέρος της ανθρώπινης φύσης η ηθελημένη άρνηση της παραδοχής της πιθανότητας να συμβούν μεγάλες κρίσεις ή τουλάχιστον η υποβάθμιση αυτής της πιθανότητας. Αρνούμαστε να πάρουμε το μάθημα από τους προηγούμενους μαύρους κύκνους, ακόμη και όταν τον επόμενο τον βλέπουν όλοι! Αν και οι σημερινές γενιές έχουν δει να συμβαίνουν δύο εντελώς αναπάντεχες κρίσεις επικών διαστάσεων μέσα στα τελευταία είκοσι χρόνια, ανεχόμαστε, με μια συλλογική απόρριψη του προβλήματος που προκαλεί κατάπληξη, μια κλιματική καταστροφή με πολύ πιο σοβαρές και προβλέψιμες συνέπειες.

Αλλά ουσιαστικά, συνδέοντας τις απαντήσεις στην παγκόσμια κλιμα τική αλλαγή και τις οικονομικές κρίσεις, μπορούμε να βρούμε έναν τρόπο εξόδου και από τα δύο. Οι λύσεις για την προστασία του περιβάλλοντος είναι ήδη καλά γνωστές, τα χρήματα είναι διαθέσιμα, όπως και οι τεχνολογίες, αλλά και όπου δεν είναι μπορούν να αναπτυχθούν. Αυτό που λείπει είναι το στρατηγικό όραμα και η αποφασιστική δράση των μεγάλων παικτών της πολιτικής.

Το 1929 ζούσαν λίγο περισσότεροι από 2 δισεκατομμύρια άνθρωποι στον πλανήτη, σήμερα ζουν 6,7 δισεκατομμύρια και το 2050 θα ζουν 9 δισεκατομμύρια. Ολοι τους, χάρη στην παγκοσμιοποίηση και στις νέες τεχνολογίες επικοινωνίας, θα αγωνίζονται για τα ίδια επίπεδα ζωής που θα οδηγήσουν το παγκόσμιο οικοσύστημα στα όριά του.

Το ερώτημα για το αν θα πρέπει να γίνεται χρήση άνθρακα ή πυρηνικής ενέργειας δεν είναι πλέον εύστοχο. Χωρίς τη σημαντική ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, η παγκόσμια ζήτηση ενέργειας δεν μπορεί να ικανοποιηθεί, για να μην αναφέρω τους κινδύνους ενός νέου Τσερνόμπιλ.

Το πού θα οδηγήσει αυτό τον κόσμο μπορεί να το δει κανείς ακόμη και σήμερα. Η Κίνα έχει ήδη το πιο φιλόδοξο πρόγραμμα επέκτασης της πυρηνικής ενέργειας και κάθε χρόνο κατασκευάζει εργοστάσια παραγωγής ενέργειας που λειτουργούν με την καύση λιθάνθρακα. Η ποσότητα παραγωγής ηλεκτρισμού από αυτά είναι πάνω-κάτω ίση με αυτήν ολόκληρου του ενεργειακού δικτύου της Βρετανίας!

Ετσι, ο μαύρος κύκνος της κλιματικής κρίσης προετοιμάζει ήδη την εμφάνισή του. Για την αποτελεσματική καταπολέμησή του δεν απαιτείται τίποτε λιγότερο από μια πράσινη επανάσταση της παγκόσμιας οικονομίας, το μεγα-σχέδιο του 21ου αιώνα.

Εφέτος θα γίνουν στην Κοπεγχάγη διαπραγματεύσεις για την επίτευξη μιας νέας συμφωνίας για την παγκόσμια κλιματική αλλαγή, που θα αντικαταστήσει το Πρωτόκολλο του Κιότο. Είναι η τελευταία ευκαιρία να εμποδίσουμε την εμφάνιση του επόμενου μαύρου κύκνου. Αλλά πρέπει να κατανοήσουμε πως η Κοπεγχάγη είναι επίσης μια μεγάλη ευκαιρία για την αναζωογόνηση της παγκόσμιας οικονομίας.

Ολες οι σημαντικές δυνάμεις του 21ου αιώνα εκπροσωπούνται στην «Ομάδα των 20» και θα πρέπει να δουν την επιτυχία της Κοπεγχάγης ως μέρος της απολύτως δικής τους ευθύνης. Αυτή τη φορά, σε αντίθεση με τη συνάντηση του G20 στο Λονδίνο, θα πρέπει να κάνουν τη δουλειά όπως πρέπει: και για την προστασία του κλίματoς και για την αναζωογόνηση της διεθνούς οικονομίας.