Η υπεροχή του... καπιταλισμού
Ο καπιταλισμός επιβιώνει, ή ακόμα και ενισχύεται, με τις ανθρώπινες συμφορές.
Σαντιάγκο Αλμπα Ρίκο, Κυρ. Ελευθεροτυπία, Δημοσιευμένο: 2009-05-17
Ανεργοι ενώ περιμένουν στην ουρά για δουλειά στη Νέα Υόρκη.
Ας δούμε πρώτα απ’ όλα τι δεν είναι καπιταλιστική κρίση.
*Το ότι 950 εκατομμύρια άνθρωποι υποφέρουν από πείνα αυτό δεν είναι καπιταλιστική κρίση.
*Το ότι υπάρχουν 4,75 δισεκατομμύρια φτωχοί σε όλο τον κόσμο, αυτό δεν είναι καπιταλιστική κρίση.
*Το ότι υπάρχουν ένα δισεκατομμύριο άνεργοι σε όλο τον κόσμο, αυτό δεν είναι καπιταλιστική κρίση.
*Το ότι πάνω από το 50% του παγκόσμιου οικονομικά ενεργού πληθυσμού εργάζεται σε επισφαλείς συνθήκες, αυτό δεν είναι καπιταλιστική κρίση.
*Το ότι 45% του παγκόσμιου πληθυσμού δεν έχει πρόσβαση σε νερό, αυτό δεν είναι καπιταλιστική κρίση.
*Το ότι 3 δισεκατομμύρια άνθρωποι δεν έχουν πρόσβαση στις πιο στοιχειώδεις υπηρεσίες υγείας, αυτό δεν είναι καπιταλιστική κρίση.
*Το ότι 113 εκατομμύρια παιδιά δεν έχουν πρόσβαση στην εκπαίδευση και 875 εκατομμύρια ενήλικες συνεχίζουν να είναι αναλφάβητοι, αυτό δεν είναι καπιταλιστική κρίση.
*Το ότι 12 εκατομμύρια παιδιά πεθαίνουν κάθε χρόνο εξαιτίας απολύτως ιάσιμων ασθενειών, αυτό δεν είναι καπιταλιστική κρίση.
*Το ότι 13 εκατομμύρια άνθρωποι πεθαίνουν κάθε χρόνο εξαιτίας της καταστροφής του περιβάλλοντος, αυτό δεν είναι καπιταλιστική κρίση.
*Το ότι 16.306 είδη, μεταξύ των οποίων το ένα τέταρτο των θηλαστικών, απειλούνται με εξαφάνιση, αυτό δεν είναι καπιταλιστική κρίση.
Ολα αυτά συνέβαιναν πριν από την κρίση. Τι είναι, επομένως, καπιταλιστική κρίση; Πότε αρχίζει μια καπιταλιστική κρίση;
Μιλάμε για καπιταλιστική κρίση όταν το να πεινάνε 950 εκατομμύρια άνθρωποι, το να διατηρούνται μέσα στη φτώχεια 4,75 δισεκατομμύρια άνθρωποι, το να παραμένει χωρίς νερό το 45% του παγκόσμιου πληθυσμού και χωρίς υπηρεσίες υγείας το 50%, το να λιώνουν οι πάγοι, το να αφήνουμε αβοήθητα τα παιδιά και το να αφανίζουμε τα δέντρα και τις αρκούδες ήδη δεν γεννάει αρκετό κέρδος για 1.000 πολυεθνικές και για 2,5 εκατομμύρια πολυεκατομμυριούχους.
Αυτό που καταδεικνύει την ανώτερη αποτελεσματικότητα και την ικανότητα αντίστασης του καπιταλισμού είναι το ότι όλες αυτές οι ανθρώπινες συμφορές -που θα είχαν αποδείξει την καταστροφική αναποτελεσματικότητα οποιουδήποτε άλλου συστήματος- δεν έχουν καμία επίπτωση στην αξιοπιστία του, ούτε και τον εμποδίζουν να λειτουργεί με εντατικούς ρυθμούς.
Είναι ακριβώς αυτή η μηχανική αδιαφορία που καθιστά τον καπιταλισμό φυσικό, άτρωτο, απαραίτητο.
Ο σοσιαλισμός δεν θα επιβίωνε με αυτή την περιφρόνηση για την ανθρώπινη ύπαρξη, έτσι όπως δεν επιβίωσε στη Σοβιετική Ενωση, επειδή σχεδιάστηκε ακριβώς για να ικανοποιεί τις ανάγκες της ανθρώπινης ύπαρξης. Ο καπιταλισμός επιβιώνει, ή ακόμα και ενισχύεται, με τις ανθρώπινες συμφορές, ακριβώς επειδή δεν εμφανίστηκε στην ιστορία για να τις απαλύνει.
Κανένα άλλο ιστορικό σύστημα δεν παρήγαγε περισσότερο πλούτο και κανένα δεν παρήγαγε περισσότερη καταστροφή. Αρκεί να εξετάσουμε παράλληλα αυτές τις δύο κατευθυντήριες γραμμές -την κατευθυντήρια γραμμή του πλούτου και την κατευθυντήρια γραμμή της καταστροφής- για να αντιληφθούμε όλη την αξία του και όλο το μεγαλείο του.
Αυτό το διπλό καθήκον, που είναι το δικό του καθήκον, ο καπιταλισμός το εκπληρώνει καλύτερα από κάθε άλλον και ο θρίαμβός του είναι αμετάκλητος. Και αυτός ο θρίαμβος συνεπάγεται το ότι υπάρχουυν όλο και περισσότερα τρόφιμα και όλο και περισσότερη πείνα, όλο και περισσότερα φάρμακα και όλο και περισσότεροι άρρωστοι, όλο και περισσότερα άδεια σπίτια και όλο και περισσότερες άστεγες οικογένειες, όλο και περισσότερη εργασία και όλο και περισσότεροι άνεργοι, όλο και περισσότερα βιβλία και όλο και περισσότεροι αναλφάβητοι, όλο και περισσότερα ανθρώπινα δικαιώματα και όλο και περισσότερα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας (...).
Οι λύσεις που προτείνουν και θα εφαρμόσουν οι κυβερνήσεις του πλανήτη διαιωνίζουν σε κάθε περίπτωση τη σύμφυτη με τον καπιταλισμό λογική της διεύρυνσης του κέρδους ως προϋπόθεσης φυσικής επιβίωσης: ιδιωτικοποίηση των δημόσιων αγαθών, επιμήκυνση του χρόνου εργασίας, ελευθερία των απολύσεων, μείωση των κοινωνικών δαπανών, απαλλαγές για τους επιχειρηματίες.
Δηλαδή, αν τα πράγματα δεν πηγαίνουν καλά είναι επειδή δεν πηγαίνουν χειρότερα. Δηλαδή, αν 950 εκατομμύρια πεινασμένοι δεν αρκούν για να εγγυηθούν αρκετό κέρδος, θα χρειαστεί να διπλασιαστεί αυτός ο αριθμός. Ο καπιταλισμός έγκειται σε τούτο: πριν από την κρίση καταδικάζει στη φτώχεια 4,75 δισεκατομμύρια ανθρώπινες υπάρξεις. Σε καιρούς κρίσης, και για να βγούμε από αυτήν, μπορούμε μόνο να αυξήσουμε το ποσοστό του κέρδους αυξάνοντας τον αριθμό των θυμάτων του.
Το πρόβλημα δεν είναι η κρίση του καπιταλισμού αλλά ο ίδιος ο καπιταλισμός. Σε έναν κόσμο με πολλά όπλα και λίγες ιδέες, με πολύ πόνο και λίγη οργάνωση, με πολύ φόβο και λίγη στράτευση -στον κόσμο που γέννησε ο καπιταλισμός- η βαρβαρότητα είναι πολύ πιο πιθανή από τον σοσιαλισμό.
---
Ο Σαντιάγκο Αλμπα Ρίκο είναι ισπανός φιλόσοφος, συγγραφέας και δοκιμιογράφος. Το ακόλουθο κείμενό του είναι ένα κριτικό σχόλιο για τη σημερινή παγκόσμια οικονομική κρίση.
ΘΑΝΑΣΗΣ ΓΙΑΛΚΕΤΣΗΣ
Ας δούμε πρώτα απ’ όλα τι δεν είναι καπιταλιστική κρίση.
*Το ότι 950 εκατομμύρια άνθρωποι υποφέρουν από πείνα αυτό δεν είναι καπιταλιστική κρίση.
*Το ότι υπάρχουν 4,75 δισεκατομμύρια φτωχοί σε όλο τον κόσμο, αυτό δεν είναι καπιταλιστική κρίση.
*Το ότι υπάρχουν ένα δισεκατομμύριο άνεργοι σε όλο τον κόσμο, αυτό δεν είναι καπιταλιστική κρίση.
*Το ότι πάνω από το 50% του παγκόσμιου οικονομικά ενεργού πληθυσμού εργάζεται σε επισφαλείς συνθήκες, αυτό δεν είναι καπιταλιστική κρίση.
*Το ότι 45% του παγκόσμιου πληθυσμού δεν έχει πρόσβαση σε νερό, αυτό δεν είναι καπιταλιστική κρίση.
*Το ότι 3 δισεκατομμύρια άνθρωποι δεν έχουν πρόσβαση στις πιο στοιχειώδεις υπηρεσίες υγείας, αυτό δεν είναι καπιταλιστική κρίση.
*Το ότι 113 εκατομμύρια παιδιά δεν έχουν πρόσβαση στην εκπαίδευση και 875 εκατομμύρια ενήλικες συνεχίζουν να είναι αναλφάβητοι, αυτό δεν είναι καπιταλιστική κρίση.
*Το ότι 12 εκατομμύρια παιδιά πεθαίνουν κάθε χρόνο εξαιτίας απολύτως ιάσιμων ασθενειών, αυτό δεν είναι καπιταλιστική κρίση.
*Το ότι 13 εκατομμύρια άνθρωποι πεθαίνουν κάθε χρόνο εξαιτίας της καταστροφής του περιβάλλοντος, αυτό δεν είναι καπιταλιστική κρίση.
*Το ότι 16.306 είδη, μεταξύ των οποίων το ένα τέταρτο των θηλαστικών, απειλούνται με εξαφάνιση, αυτό δεν είναι καπιταλιστική κρίση.
Ολα αυτά συνέβαιναν πριν από την κρίση. Τι είναι, επομένως, καπιταλιστική κρίση; Πότε αρχίζει μια καπιταλιστική κρίση;
Μιλάμε για καπιταλιστική κρίση όταν το να πεινάνε 950 εκατομμύρια άνθρωποι, το να διατηρούνται μέσα στη φτώχεια 4,75 δισεκατομμύρια άνθρωποι, το να παραμένει χωρίς νερό το 45% του παγκόσμιου πληθυσμού και χωρίς υπηρεσίες υγείας το 50%, το να λιώνουν οι πάγοι, το να αφήνουμε αβοήθητα τα παιδιά και το να αφανίζουμε τα δέντρα και τις αρκούδες ήδη δεν γεννάει αρκετό κέρδος για 1.000 πολυεθνικές και για 2,5 εκατομμύρια πολυεκατομμυριούχους.
Αυτό που καταδεικνύει την ανώτερη αποτελεσματικότητα και την ικανότητα αντίστασης του καπιταλισμού είναι το ότι όλες αυτές οι ανθρώπινες συμφορές -που θα είχαν αποδείξει την καταστροφική αναποτελεσματικότητα οποιουδήποτε άλλου συστήματος- δεν έχουν καμία επίπτωση στην αξιοπιστία του, ούτε και τον εμποδίζουν να λειτουργεί με εντατικούς ρυθμούς.
Είναι ακριβώς αυτή η μηχανική αδιαφορία που καθιστά τον καπιταλισμό φυσικό, άτρωτο, απαραίτητο.
Ο σοσιαλισμός δεν θα επιβίωνε με αυτή την περιφρόνηση για την ανθρώπινη ύπαρξη, έτσι όπως δεν επιβίωσε στη Σοβιετική Ενωση, επειδή σχεδιάστηκε ακριβώς για να ικανοποιεί τις ανάγκες της ανθρώπινης ύπαρξης. Ο καπιταλισμός επιβιώνει, ή ακόμα και ενισχύεται, με τις ανθρώπινες συμφορές, ακριβώς επειδή δεν εμφανίστηκε στην ιστορία για να τις απαλύνει.
Κανένα άλλο ιστορικό σύστημα δεν παρήγαγε περισσότερο πλούτο και κανένα δεν παρήγαγε περισσότερη καταστροφή. Αρκεί να εξετάσουμε παράλληλα αυτές τις δύο κατευθυντήριες γραμμές -την κατευθυντήρια γραμμή του πλούτου και την κατευθυντήρια γραμμή της καταστροφής- για να αντιληφθούμε όλη την αξία του και όλο το μεγαλείο του.
Αυτό το διπλό καθήκον, που είναι το δικό του καθήκον, ο καπιταλισμός το εκπληρώνει καλύτερα από κάθε άλλον και ο θρίαμβός του είναι αμετάκλητος. Και αυτός ο θρίαμβος συνεπάγεται το ότι υπάρχουυν όλο και περισσότερα τρόφιμα και όλο και περισσότερη πείνα, όλο και περισσότερα φάρμακα και όλο και περισσότεροι άρρωστοι, όλο και περισσότερα άδεια σπίτια και όλο και περισσότερες άστεγες οικογένειες, όλο και περισσότερη εργασία και όλο και περισσότεροι άνεργοι, όλο και περισσότερα βιβλία και όλο και περισσότεροι αναλφάβητοι, όλο και περισσότερα ανθρώπινα δικαιώματα και όλο και περισσότερα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας (...).
Οι λύσεις που προτείνουν και θα εφαρμόσουν οι κυβερνήσεις του πλανήτη διαιωνίζουν σε κάθε περίπτωση τη σύμφυτη με τον καπιταλισμό λογική της διεύρυνσης του κέρδους ως προϋπόθεσης φυσικής επιβίωσης: ιδιωτικοποίηση των δημόσιων αγαθών, επιμήκυνση του χρόνου εργασίας, ελευθερία των απολύσεων, μείωση των κοινωνικών δαπανών, απαλλαγές για τους επιχειρηματίες.
Δηλαδή, αν τα πράγματα δεν πηγαίνουν καλά είναι επειδή δεν πηγαίνουν χειρότερα. Δηλαδή, αν 950 εκατομμύρια πεινασμένοι δεν αρκούν για να εγγυηθούν αρκετό κέρδος, θα χρειαστεί να διπλασιαστεί αυτός ο αριθμός. Ο καπιταλισμός έγκειται σε τούτο: πριν από την κρίση καταδικάζει στη φτώχεια 4,75 δισεκατομμύρια ανθρώπινες υπάρξεις. Σε καιρούς κρίσης, και για να βγούμε από αυτήν, μπορούμε μόνο να αυξήσουμε το ποσοστό του κέρδους αυξάνοντας τον αριθμό των θυμάτων του.
Το πρόβλημα δεν είναι η κρίση του καπιταλισμού αλλά ο ίδιος ο καπιταλισμός. Σε έναν κόσμο με πολλά όπλα και λίγες ιδέες, με πολύ πόνο και λίγη οργάνωση, με πολύ φόβο και λίγη στράτευση -στον κόσμο που γέννησε ο καπιταλισμός- η βαρβαρότητα είναι πολύ πιο πιθανή από τον σοσιαλισμό.
---
Ο Σαντιάγκο Αλμπα Ρίκο είναι ισπανός φιλόσοφος, συγγραφέας και δοκιμιογράφος. Το ακόλουθο κείμενό του είναι ένα κριτικό σχόλιο για τη σημερινή παγκόσμια οικονομική κρίση.
ΘΑΝΑΣΗΣ ΓΙΑΛΚΕΤΣΗΣ
