Ευρώπη και Αριστερά
Δημήτρης Λουκάς, Αυγή, Δημοσιευμένο: 2004-12-03
Το προγραμματικό συνέδριο του ΣΥΝ, το 2003, αποφάσισε ότι όσο συνεχίζεται η διαδικασία πολιτικής ενοποίησης της Ευρώπης το έδαφος για την Αριστερά είναι ευνοϊκότερο. Προκειμένου να απαντήσουμε στο ερώτημα "Διευρύνει την πολιτική ενοποίηση της Ευρώπης η προτεινόμενη συνθήκη Συντάγματος;", οφείλουμε να περάσουμε από τη βάσανο μιας διαλογικής συζήτησης και σύγκρισης του πολιτικού σχεδίου που έχουμε ως Αριστερά για την Ευρώπη, με το σύνολο των αξιών, κανόνων και πολιτικών που προτείνονται στη συνθήκη.
Έχω την εντύπωση ότι όχι μόνο δεν πράττουμε κάτι τέτοιο αλλά, αντίθετα, ανακαλέσαμε εκείνον τον κώδικα συμπεριφοράς από τη μαρξιστική παράδοση που τέμνει την πλατωνική πρακτική στο σημείο όπου η διαλογική συζήτηση γίνεται μάχη ζωής ή θανάτου. Με τρόπο, όπως παρατηρεί ο Κ. Καστοριάδης, που στοχεύει στο να πολώσει τους αναγνώστες, να τους ωθήσει να επιλέξουν ανάμεσα στους άλλους και σ’ εμάς, ανάμεσα στους καλούς και στους κακούς. Για να πετύχουμε αυτόν το στόχο, κάναμε σημαία μας τις αδιαφανείς συνθήκες διαμόρφωσης της συνθήκης και ρίξαμε στον Καιάδα το κείμενο ως προκλητική συνωμοσία του νεοφιλελευθερισμού (σοσιαλιστικού τε και φιλελεύθερου).
Το επιχείρημα της αδιαφάνειας είναι έωλο. Ο πρόεδρος του ΣΥΝ αποτελούσε μέλος της ελληνικής αντιπροσωπείας. Οι εργασίες της συνέλευσης έγιναν στο φως της ημέρας και το σύνολο των κειμένων ήταν, μέσω του Διαδικτύου, διαθέσιμο σε κάθε πολίτη της Ευρώπης. Η πορεία έγκρισης του κειμένου, που μόλις αρχίζει, θα είναι μακρά και περιλαμβάνει είτε απευθείας προσφυγή στους πολίτες μέσω δημοψηφισμάτων είτε έγκριση από τις εθνικές αντιπροσωπείες.
Θα προσπεράσω την επιχειρηματολογία η οποία, εκκινώντας από την αξιωματική αρχή ότι "η συνθήκη είναι ευαγγέλιο του νεοφιλελευθερισμού", θέτει ηθικά εκτός Αριστεράς όσους λένε "Ναι". Στηριζόμενος στο ίδιο αξίωμα, οφείλω να συνυπολογίσω τις ψήφους όσων λένε "Όχι" σε αυτές του Λεπέν και της άκρας δεξιάς. Ας προχωρήσουμε στα ζητήματα ουσίας.
Η προτεινόμενη συνθήκη υπερβαίνει μια διαδικασία μονομερούς οικονομικής διεύρυνσης και ενσωματώνει πολιτικά, κοινωνικά και ανθρώπινα δικαιώματα σε ευθεία αντιστοιχία με τις παραδόσεις του Διαφωτισμού. Φιλοδοξεί δε να διαμορφώσει οικουμενική συνείδηση με την ενσωμάτωση μιας νέας γενεάς δικαιωμάτων.
Σε ό,τι αφορά τα κοινωνικά δικαιώματα, ο συμβιβασμός, δυστυχώς, είναι σε βάρος της Αριστεράς αλλά, κατά την άποψή μου, όχι συντριπτικός. Κάποιοι επίγονοι της Τρίτης Διεθνούς επικαλούνται ως αιτία του συμβιβασμού την ενσωμάτωση της σοσιαλδημοκρατίας στον νεοφιλελευθερισμό, λες και εναπόθεσαν ποτέ τις ελπίδες τους στους "συμβιβασμένους"... Τεχνηέντως βέβαια παρακάμπτουν την κατάρρευση του οράματος της γραμμικής πορείας προς τον σοσιαλισμό (που, ειρήσθω εν παρόδω, κάποιοι με ιδιαίτερη ευκολία το επαναφέρουν στα κείμενα του ΣΥΝ). Ο συμβιβασμός, δυστυχώς, είναι συνέλιξη της συντριπτικής ήττας της Αριστεράς και της αδυναμίας των σοσιαλιστικών κομμάτων να αντισταθούν στη λυσσαλέα επίθεση του κεφαλαίου.
Το κείμενο έχει στοιχεία συνταγματικής συνθήκης διότι περιλαμβάνει ρυθμίσεις στο πεδίο των δικαιωμάτων ενώ ταυτόχρονα αναδιαμορφώνει θεσμικά το ευρωπαϊκό οικοδόμημα. Ενσωματώνει στο νομικό μας σύστημα το πλέον ολοκληρωμένο και σύγχρονο κείμενο δικαιωμάτων: τη Χάρτα Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Στα δικαιώματα νέας γενεάς υιοθετεί την αρχή της αειφόρου ανάπτυξης, την κοινωνική οικονομία της αγοράς και θέτει ως στόχο την πλήρη απασχόληση, την ποιότητα και προστασία του περιβάλλοντος. Θέτει ως στόχο την ειρήνη και τη διεθνή ασφάλεια, τον αγώνα κατά των κοινωνικών διακρίσεων, την ισότητα ανδρών και γυναικών, τη δωρεά εκπαίδευση και την ισότιμη πρόσβαση όλων των πολιτών στο δημόσιο τομέα. Προστατεύει τα κοινωνικά δικαιώματα στο εσωτερικό της επιχείρησης: δικαίωμα απεργίας, συλλογικών συμβάσεων, προστασία από απολύσεις.
Για κάποιους, όλα αυτά αποτελούν ίσως παρωνυχίδες μπροστά στο όραμα της σοσιαλιστικής κοινωνίας. Αυτό που εγώ αντιλαμβάνομαι είναι ότι η πορεία αυτή βρίσκεται σε ευθεία απόκλιση σε σχέση με το πλέγμα νομοθετικών ρυθμίσεων στις Η.Π.Α., που όλο και περισσότερο εμφορείται από μια θεοκρατική και σωτηριολογική αντίληψη οργάνωσης της κοινωνίας.
Στον τομέα των θεσμών, η συμφωνία ανοίγει το δρόμο για μια πραγματική ευρωπαϊκή δημοκρατία. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναβαθμίζεται και καθίσταται εν δυνάμει η πραγματική κυβέρνηση της Ευρώπης. Ο πρόεδρος της Επιτροπής θα εκλέγεται από την πλειοψηφία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου μέσω αντιπαράθεσης προγραμματικών θέσεων. Οι επεκτάσεις των αρμοδιοτήτων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου θα προσδώσουν ευρύτατη νομιμοποίηση στο νομοθετικό του έργο. Η δημιουργία θέσης υπουργού Εξωτερικών στην κεφαλή της ευρωπαϊκής διπλωματίας αποτελεί το πρόπλασμα μιας κοινής εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής άμυνας.
Από την άλλη πλευρά όμως, ό,τι αναφέρεται στον ανταγωνισμό και την αγορά είναι δανεισμένο από τις προηγούμενες συνθήκες, αποτυπώνει μια παγίωση καταστάσεων, αλλά δεν αποτελεί οπισθοδρόμηση.
Σε κάθε περίπτωση, η αρχή της ειδικής πλειοψηφίας που εισάγει η συνθήκη, καθώς και η ενίσχυση των αρμοδιοτήτων του κοινοβουλίου, καθιστά τη δυνατότητα αναθεώρησης της πιο εύκολη από ό,τι στο παρελθόν. Η Αριστερά οφείλει να διατήρηση τη δυναμική και να ενισχύσει τον αγώνα για τη διαμόρφωση εντός της προσεχούς δεκαετίας μιας ισχυρής κοινωνικής και πολιτικής πλειοψηφίας που θα επιταχύνει την αναδιάταξη του ευρωπαϊκού οικοδομήματος σε ομοσπονδιακή κατεύθυνση κοινωνικής αλληλεγγύης, πλήρους απασχόλησης, σταθερότητας και ειρήνης. Οι πολιτικές δυνάμεις που κινούνται στο πλαίσιο αυτής της λογικής απαντούν με ένα καθαρό "Ναι" και ταυτόχρονα, αναλογιζόμενες τις ευθύνες τους, καταθέτουν για το εγγύς μέλλον δέσμη συγκεκριμένων προτάσεων οι οποίες θέτουν την κοινωνική Ευρώπη στο κέντρο των άμεσων προτεραιοτήτων. Η συνομοσπονδία ευρωπαϊκών συνδικάτων αποφαίνεται θετικά, ενώ σε λογική δημιουργικής συμβολής κινείται κατά τη γνώμη μου και η παρέμβαση κοινωνικών κινημάτων όπως το ATTAC.
O Λωράν Φαμπιούς, πρώην πρωθυπουργός της Γαλλίας και αρχιτέκτονας της "Ενιαίας Πράξης του 1985" είναι από τους υπέρμαχους του "Όχι". Δεν μπορώ να γνωρίζω τις άδηλες προθέσεις του Λωράν Φαμπιούς αλλά του οφείλουμε ένα μεγάλο ευχαριστώ γιατί, με αφορμή το εσωτερικό δημοψήφισμα του Γαλλικού Σοσιαλιστικού Κόμματος, άνοιξε μια μεγάλη συζήτηση για το μέλλον της Ευρώπης. Για τον Ευρωπαίο πολίτη το πρόβλημα του συσχετισμού στο εσωτερικό ενός κόμματος είναι δευτερεύον, είναι "παρασιτικό διακύβευμα", όπως εύστοχα σημειώνουν οι φιλόσοφοι Μονίκ-Καντό Σπερμπέρ και Πωλ Ρικέρ σε πρόσφατο άρθρο τους στη Le Monde , συγκρινόμενο με το σύστημα αξιών κανόνων και πολιτικών που καλούνται να συνομολογήσουν 455 εκατομμύρια Ευρωπαίων.
Και ας έρθουμε τώρα στα δικά μας. Η ευρωπαϊκή φυσιογνωμία της ανανεωτικής αριστεράς στην Ελλάδα είναι αποτυπωμένη στα γονίδιά της, διότι αποτέλεσε ένα από τα γενεσιουργά της αίτια. Δυστυχώς, και τα δύο εισηγητικά κείμενα προς το 4ο συνέδριο του ΣΥΝ λένε "Όχι" στην συνθήκη.
Υπάρχει ένα "Όχι" το οποίο σέβομαι, παρότι διαφωνώ πλήρως. Είναι αυτό του Αριστερού Ρεύματος το οποίο, επανακάμπτοντας στις "ρίζες", καταγγέλλει ταυτόχρονα τη συνθήκη του Μάαστριχτ και επαγγέλλεται τη διαφύλαξη της επαναστατικής μας αγνότητας. Μας λέει ότι η αριστερά έχει ηττηθεί και το μόνο που της απομένει είναι η αποχώρηση και η προάσπιση της κοινωνικής αλληλεγγύης. Είναι μια άποψη η οποία πάει ακόμα πιο πίσω από τις μεγάλες παραδόσεις που έδωσαν νόημα στα πολιτικά και συνδικαλιστικά υποκείμενα. Κι αυτό διότι η αλληλεγγύη αποτελεί συστατικό στοιχείο των ηθικών αξιών και άλλων κινημάτων. Η παρηγορία του χριστιανικού λόγου είναι ένα παράδειγμα. Το στοιχείο τοπ οποίος μας διαφοροποιεί από όλα τα παραπάνω είναι το πολιτικό σχέδιο διεύθυνσης της κοινωνίας. Από ό,τι φαίνεται, η κύρια τάση του ΣΥΝ, αρνούμενη ακόμη και να συζητήσει ένα τέτοιο ενδεχόμενο, επιλέγει τη λειτουργία του κόμματος ως φορέα διαμαρτυρίας. Είναι μια επιλογή που έχει τα πλεονεκτήματά της, διότι ποτέ μια κοινωνία δεν θα είναι τέλεια, και έτσι όσοι επιφυλάσσουν για τον εαυτό τους το ρόλο του κριτή θα έχουν πάντα κάτι να καταμαρτυρήσουν σε αυτούς που επιχειρούν να πάνε τα πράγματα λιγάκι πιο μπροστά. Μόνο που είναι μίζερη και δεν δημιουργεί οράματα ικανά να συγκινήσουν μεγάλα μεταρρυθμιστικά κινήματα.
Υπάρχει και το "Όχι" της Παρέμβασης, το οποίο αδυνατώ να κατανοήσω, διότι τα στελέχη της γνωρίζουν πολύ καλά ότι το "Όχι" σημαίνει ανακοπή της δυναμικής πορείας ενοποίησης και, στην παρούσα κατάσταση, θα θέσει σοβαρά προβλήματα αποδιοργάνωσης της Ε.Ε. Όταν όμως λέμε "Όχι" στην πολιτική είναι "Όχι"~ δεν είναι "Όχι, αλλά ξέρετε...". Και όταν λέμε "Ναι" είναι "Ναι"~ δεν είναι "Ναι, αλλά νομίζω πως...". Δυστυχώς, το "Όχι" της Παρέμβασης θα μετρηθεί μαζί με όλα τα άλλα.
Απομένει στη Ανανεωτική Συσπείρωση να δώσει πνοή στην ευρωπαϊκή πολιτική του ΣΥΝ. Θα το κάνουμε με όλη τη δύναμη της ψυχής μας.
1. Le Monde, 19.11.2004. Εκτιμώ ότι ο Α. Πανταζόπουλος αδικεί την ουσία του επιχειρήματος των δύο φιλοσόφων στην αντίκρουση του οποίου αφιερώνει μια ολόκληρη σελίδα στα προηγούμενα "Ενθέματα".
Ο Δημήτρης Λουκάς είναι ερευνητής στο ΕΚΕΦΕ ΔΗΜΟΚΡΙΤΟΣ
Έχω την εντύπωση ότι όχι μόνο δεν πράττουμε κάτι τέτοιο αλλά, αντίθετα, ανακαλέσαμε εκείνον τον κώδικα συμπεριφοράς από τη μαρξιστική παράδοση που τέμνει την πλατωνική πρακτική στο σημείο όπου η διαλογική συζήτηση γίνεται μάχη ζωής ή θανάτου. Με τρόπο, όπως παρατηρεί ο Κ. Καστοριάδης, που στοχεύει στο να πολώσει τους αναγνώστες, να τους ωθήσει να επιλέξουν ανάμεσα στους άλλους και σ’ εμάς, ανάμεσα στους καλούς και στους κακούς. Για να πετύχουμε αυτόν το στόχο, κάναμε σημαία μας τις αδιαφανείς συνθήκες διαμόρφωσης της συνθήκης και ρίξαμε στον Καιάδα το κείμενο ως προκλητική συνωμοσία του νεοφιλελευθερισμού (σοσιαλιστικού τε και φιλελεύθερου).
Το επιχείρημα της αδιαφάνειας είναι έωλο. Ο πρόεδρος του ΣΥΝ αποτελούσε μέλος της ελληνικής αντιπροσωπείας. Οι εργασίες της συνέλευσης έγιναν στο φως της ημέρας και το σύνολο των κειμένων ήταν, μέσω του Διαδικτύου, διαθέσιμο σε κάθε πολίτη της Ευρώπης. Η πορεία έγκρισης του κειμένου, που μόλις αρχίζει, θα είναι μακρά και περιλαμβάνει είτε απευθείας προσφυγή στους πολίτες μέσω δημοψηφισμάτων είτε έγκριση από τις εθνικές αντιπροσωπείες.
Θα προσπεράσω την επιχειρηματολογία η οποία, εκκινώντας από την αξιωματική αρχή ότι "η συνθήκη είναι ευαγγέλιο του νεοφιλελευθερισμού", θέτει ηθικά εκτός Αριστεράς όσους λένε "Ναι". Στηριζόμενος στο ίδιο αξίωμα, οφείλω να συνυπολογίσω τις ψήφους όσων λένε "Όχι" σε αυτές του Λεπέν και της άκρας δεξιάς. Ας προχωρήσουμε στα ζητήματα ουσίας.
Η προτεινόμενη συνθήκη υπερβαίνει μια διαδικασία μονομερούς οικονομικής διεύρυνσης και ενσωματώνει πολιτικά, κοινωνικά και ανθρώπινα δικαιώματα σε ευθεία αντιστοιχία με τις παραδόσεις του Διαφωτισμού. Φιλοδοξεί δε να διαμορφώσει οικουμενική συνείδηση με την ενσωμάτωση μιας νέας γενεάς δικαιωμάτων.
Σε ό,τι αφορά τα κοινωνικά δικαιώματα, ο συμβιβασμός, δυστυχώς, είναι σε βάρος της Αριστεράς αλλά, κατά την άποψή μου, όχι συντριπτικός. Κάποιοι επίγονοι της Τρίτης Διεθνούς επικαλούνται ως αιτία του συμβιβασμού την ενσωμάτωση της σοσιαλδημοκρατίας στον νεοφιλελευθερισμό, λες και εναπόθεσαν ποτέ τις ελπίδες τους στους "συμβιβασμένους"... Τεχνηέντως βέβαια παρακάμπτουν την κατάρρευση του οράματος της γραμμικής πορείας προς τον σοσιαλισμό (που, ειρήσθω εν παρόδω, κάποιοι με ιδιαίτερη ευκολία το επαναφέρουν στα κείμενα του ΣΥΝ). Ο συμβιβασμός, δυστυχώς, είναι συνέλιξη της συντριπτικής ήττας της Αριστεράς και της αδυναμίας των σοσιαλιστικών κομμάτων να αντισταθούν στη λυσσαλέα επίθεση του κεφαλαίου.
Το κείμενο έχει στοιχεία συνταγματικής συνθήκης διότι περιλαμβάνει ρυθμίσεις στο πεδίο των δικαιωμάτων ενώ ταυτόχρονα αναδιαμορφώνει θεσμικά το ευρωπαϊκό οικοδόμημα. Ενσωματώνει στο νομικό μας σύστημα το πλέον ολοκληρωμένο και σύγχρονο κείμενο δικαιωμάτων: τη Χάρτα Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Στα δικαιώματα νέας γενεάς υιοθετεί την αρχή της αειφόρου ανάπτυξης, την κοινωνική οικονομία της αγοράς και θέτει ως στόχο την πλήρη απασχόληση, την ποιότητα και προστασία του περιβάλλοντος. Θέτει ως στόχο την ειρήνη και τη διεθνή ασφάλεια, τον αγώνα κατά των κοινωνικών διακρίσεων, την ισότητα ανδρών και γυναικών, τη δωρεά εκπαίδευση και την ισότιμη πρόσβαση όλων των πολιτών στο δημόσιο τομέα. Προστατεύει τα κοινωνικά δικαιώματα στο εσωτερικό της επιχείρησης: δικαίωμα απεργίας, συλλογικών συμβάσεων, προστασία από απολύσεις.
Για κάποιους, όλα αυτά αποτελούν ίσως παρωνυχίδες μπροστά στο όραμα της σοσιαλιστικής κοινωνίας. Αυτό που εγώ αντιλαμβάνομαι είναι ότι η πορεία αυτή βρίσκεται σε ευθεία απόκλιση σε σχέση με το πλέγμα νομοθετικών ρυθμίσεων στις Η.Π.Α., που όλο και περισσότερο εμφορείται από μια θεοκρατική και σωτηριολογική αντίληψη οργάνωσης της κοινωνίας.
Στον τομέα των θεσμών, η συμφωνία ανοίγει το δρόμο για μια πραγματική ευρωπαϊκή δημοκρατία. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναβαθμίζεται και καθίσταται εν δυνάμει η πραγματική κυβέρνηση της Ευρώπης. Ο πρόεδρος της Επιτροπής θα εκλέγεται από την πλειοψηφία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου μέσω αντιπαράθεσης προγραμματικών θέσεων. Οι επεκτάσεις των αρμοδιοτήτων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου θα προσδώσουν ευρύτατη νομιμοποίηση στο νομοθετικό του έργο. Η δημιουργία θέσης υπουργού Εξωτερικών στην κεφαλή της ευρωπαϊκής διπλωματίας αποτελεί το πρόπλασμα μιας κοινής εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής άμυνας.
Από την άλλη πλευρά όμως, ό,τι αναφέρεται στον ανταγωνισμό και την αγορά είναι δανεισμένο από τις προηγούμενες συνθήκες, αποτυπώνει μια παγίωση καταστάσεων, αλλά δεν αποτελεί οπισθοδρόμηση.
Σε κάθε περίπτωση, η αρχή της ειδικής πλειοψηφίας που εισάγει η συνθήκη, καθώς και η ενίσχυση των αρμοδιοτήτων του κοινοβουλίου, καθιστά τη δυνατότητα αναθεώρησης της πιο εύκολη από ό,τι στο παρελθόν. Η Αριστερά οφείλει να διατήρηση τη δυναμική και να ενισχύσει τον αγώνα για τη διαμόρφωση εντός της προσεχούς δεκαετίας μιας ισχυρής κοινωνικής και πολιτικής πλειοψηφίας που θα επιταχύνει την αναδιάταξη του ευρωπαϊκού οικοδομήματος σε ομοσπονδιακή κατεύθυνση κοινωνικής αλληλεγγύης, πλήρους απασχόλησης, σταθερότητας και ειρήνης. Οι πολιτικές δυνάμεις που κινούνται στο πλαίσιο αυτής της λογικής απαντούν με ένα καθαρό "Ναι" και ταυτόχρονα, αναλογιζόμενες τις ευθύνες τους, καταθέτουν για το εγγύς μέλλον δέσμη συγκεκριμένων προτάσεων οι οποίες θέτουν την κοινωνική Ευρώπη στο κέντρο των άμεσων προτεραιοτήτων. Η συνομοσπονδία ευρωπαϊκών συνδικάτων αποφαίνεται θετικά, ενώ σε λογική δημιουργικής συμβολής κινείται κατά τη γνώμη μου και η παρέμβαση κοινωνικών κινημάτων όπως το ATTAC.
O Λωράν Φαμπιούς, πρώην πρωθυπουργός της Γαλλίας και αρχιτέκτονας της "Ενιαίας Πράξης του 1985" είναι από τους υπέρμαχους του "Όχι". Δεν μπορώ να γνωρίζω τις άδηλες προθέσεις του Λωράν Φαμπιούς αλλά του οφείλουμε ένα μεγάλο ευχαριστώ γιατί, με αφορμή το εσωτερικό δημοψήφισμα του Γαλλικού Σοσιαλιστικού Κόμματος, άνοιξε μια μεγάλη συζήτηση για το μέλλον της Ευρώπης. Για τον Ευρωπαίο πολίτη το πρόβλημα του συσχετισμού στο εσωτερικό ενός κόμματος είναι δευτερεύον, είναι "παρασιτικό διακύβευμα", όπως εύστοχα σημειώνουν οι φιλόσοφοι Μονίκ-Καντό Σπερμπέρ και Πωλ Ρικέρ σε πρόσφατο άρθρο τους στη Le Monde , συγκρινόμενο με το σύστημα αξιών κανόνων και πολιτικών που καλούνται να συνομολογήσουν 455 εκατομμύρια Ευρωπαίων.
Και ας έρθουμε τώρα στα δικά μας. Η ευρωπαϊκή φυσιογνωμία της ανανεωτικής αριστεράς στην Ελλάδα είναι αποτυπωμένη στα γονίδιά της, διότι αποτέλεσε ένα από τα γενεσιουργά της αίτια. Δυστυχώς, και τα δύο εισηγητικά κείμενα προς το 4ο συνέδριο του ΣΥΝ λένε "Όχι" στην συνθήκη.
Υπάρχει ένα "Όχι" το οποίο σέβομαι, παρότι διαφωνώ πλήρως. Είναι αυτό του Αριστερού Ρεύματος το οποίο, επανακάμπτοντας στις "ρίζες", καταγγέλλει ταυτόχρονα τη συνθήκη του Μάαστριχτ και επαγγέλλεται τη διαφύλαξη της επαναστατικής μας αγνότητας. Μας λέει ότι η αριστερά έχει ηττηθεί και το μόνο που της απομένει είναι η αποχώρηση και η προάσπιση της κοινωνικής αλληλεγγύης. Είναι μια άποψη η οποία πάει ακόμα πιο πίσω από τις μεγάλες παραδόσεις που έδωσαν νόημα στα πολιτικά και συνδικαλιστικά υποκείμενα. Κι αυτό διότι η αλληλεγγύη αποτελεί συστατικό στοιχείο των ηθικών αξιών και άλλων κινημάτων. Η παρηγορία του χριστιανικού λόγου είναι ένα παράδειγμα. Το στοιχείο τοπ οποίος μας διαφοροποιεί από όλα τα παραπάνω είναι το πολιτικό σχέδιο διεύθυνσης της κοινωνίας. Από ό,τι φαίνεται, η κύρια τάση του ΣΥΝ, αρνούμενη ακόμη και να συζητήσει ένα τέτοιο ενδεχόμενο, επιλέγει τη λειτουργία του κόμματος ως φορέα διαμαρτυρίας. Είναι μια επιλογή που έχει τα πλεονεκτήματά της, διότι ποτέ μια κοινωνία δεν θα είναι τέλεια, και έτσι όσοι επιφυλάσσουν για τον εαυτό τους το ρόλο του κριτή θα έχουν πάντα κάτι να καταμαρτυρήσουν σε αυτούς που επιχειρούν να πάνε τα πράγματα λιγάκι πιο μπροστά. Μόνο που είναι μίζερη και δεν δημιουργεί οράματα ικανά να συγκινήσουν μεγάλα μεταρρυθμιστικά κινήματα.
Υπάρχει και το "Όχι" της Παρέμβασης, το οποίο αδυνατώ να κατανοήσω, διότι τα στελέχη της γνωρίζουν πολύ καλά ότι το "Όχι" σημαίνει ανακοπή της δυναμικής πορείας ενοποίησης και, στην παρούσα κατάσταση, θα θέσει σοβαρά προβλήματα αποδιοργάνωσης της Ε.Ε. Όταν όμως λέμε "Όχι" στην πολιτική είναι "Όχι"~ δεν είναι "Όχι, αλλά ξέρετε...". Και όταν λέμε "Ναι" είναι "Ναι"~ δεν είναι "Ναι, αλλά νομίζω πως...". Δυστυχώς, το "Όχι" της Παρέμβασης θα μετρηθεί μαζί με όλα τα άλλα.
Απομένει στη Ανανεωτική Συσπείρωση να δώσει πνοή στην ευρωπαϊκή πολιτική του ΣΥΝ. Θα το κάνουμε με όλη τη δύναμη της ψυχής μας.
1. Le Monde, 19.11.2004. Εκτιμώ ότι ο Α. Πανταζόπουλος αδικεί την ουσία του επιχειρήματος των δύο φιλοσόφων στην αντίκρουση του οποίου αφιερώνει μια ολόκληρη σελίδα στα προηγούμενα "Ενθέματα".
Ο Δημήτρης Λουκάς είναι ερευνητής στο ΕΚΕΦΕ ΔΗΜΟΚΡΙΤΟΣ
