Η (ελληνική) νεύρωση με το Ισλάμ
Τάκης Καμπύλης, Η Καθημερινή της Κυριακής, Δημοσιευμένο: 2009-05-31
Ο Αλ Μαμούν, ένας από τους πιο φωτισμένους ηγέτες της Ιστορίας, δεν ζήτησε από τον Λέοντα τον Ε΄ ούτε χρήματα ούτε εκτάσεις. Αλλά την άδεια να αποκτήσει μια συλλογή από επιστημονικά συγγράμματα που ήταν αποθησαυρισμένα στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία. Ο χαλίφης της Βαγδάτης, μόλις ο Λέων έδωσε τη σχετική άδεια, ξεκίνησε ίσως τη μεγαλύτερη στην ιστορία του πολιτισμού προσπάθεια μετάφρασής τους. Αποτέλεσμα ήταν η ακριβής απόδοση του συνόλου της αρχαίας ελληνικής γραμματείας στα αραβικά. Υπήρχαν εκείνη την περίοδο (700 - 1000) περισσότερες μεταφράσεις του Αριστοτέλη στα αραβικά απ’ ό, τι σ’ όλες τις ευρωπαϊκές γλώσσες.
Οπως υποστηρίζει ο Κ. Π. Ρωμανάς (καθηγητής Φιλοσοφίας, Πανεπιστήμιο Αιγαίου), «για τη μέθεξη του μεσαιωνικού ισλαμικού κόσμου στην αρχαία ελληνική επιστήμη έχουν γραφεί πολλά στην Ευρώπη και ελάχιστα στην Ελλάδα. (...) Ακόμη και στην Ευρώπη, που παρέλαβε τα φώτα της ελληνικής παιδείας σε μεγάλο βαθμό από το Ισλάμ των Αράβων, η συνείδηση αυτής της οφειλής της μόλις πρόσφατα άρχισε να επεκτείνεται. (...) Είναι προφανές ότι ένας ελληνισμός, που βρήκε την υποτιθέμενη φυσική του συνέχεια στην Ορθοδοξία, δεν θα μπορούσε παρά να αποκτήσει εξίσου φυσικά τους ίδιους εχθρούς μ’ εκείνη».
Τον Μεσαίωνα (1050 - 1100), ο πιο φημισμένος αριστοτελικός φιλόσοφος στη Δύση ήταν ένας Αραβας από την Κόρντοβα, ο ευρύτερα γνωστός σήμερα ως Αβερρόης. Αυτός και διάσημοι άλλοι Αραβες στοχαστές θεωρούνται σε μεγάλο βαθμό οι προάγγελοι των πανεπιστημίων στην Ευρώπη. Ο Αβερρόης πολεμήθηκε (στην εποχή του) απ’ όλες τις θρησκείες ως ο μεγαλύτερος αιρετικός της ιστορίας. Το να διδάσκεις τη θνητότητα της ψυχής ως συνέπεια της στενής της εξάρτησης από το σώμα δεν ήταν μικρή υπόθεση.
Αλλά στην κατασκευή της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας δεν υπάρχει ο Αβερρόης ή ο Αβικένας, παρά μόνον ο Πλήθων Γεμιστός (σημαντική η παρέμβασή του και σχετίζεται ευθέως με το ξέσπασμα της Αναγέννησης αλλά η καύσιμη ύλη είχε συσσωρευτεί από τους Αραβες σοφούς του 10ου και 11ου αιώνα). Κάπως έτσι καθορίστηκε (και στην πράξη) η σχέση μας με το Ισλάμ. Με μισές αλήθειες και πάντοτε από πάνω. Από την εκάστοτε εξουσία με τις παρεμβάσεις της ή με την πλήρη απουσία της (όπως τα τελευταία χρόνια).
Η Ελλάδα έχει μια μοναδική ιδιαιτερότητα σε σχέση με τις άλλες χώρες της Ευρώπης. Περιλαμβάνει από την ίδρυσή της μια μουσουλμανική μειονότητα ενώ τα τελευταία χρόνια «φιλοξενεί» και μια άλλη μουσουλμανική μειονότητα. Οπως το εκφράζει ο Δ. Χριστόπουλος (επίκουρος καθηγητής στο Πάντειο), στην Ελλάδα σήμερα συνυπάρχουν ένα «παλαιό» και ένα «νέο» Ισλάμ.
Θα περίμενε κανείς πως η συμβίωση με το «παλαιό» Ισλάμ θα έκανε τα πράγματα πιο εύκολα και για το «νέο» Ισλάμ. Ωστόσο, η νέα πραγματικότητα δείχνει πως στη συλλογική κοινωνική συνείδηση το Ισλάμ έχει περίπου τη θέση του φολκλόρ. Περιχαρακωμένο στη Θράκη έχει καταγραφεί στην πράξη ως τοπικό «θέαμα». Γι’ αυτό κι εκεί οι μαντίλες, τα 300 τζαμιά και η... οθωμανική κουζίνα έχουν καταγραφεί μάλλον ως «κουλέρ λοκάλ».
Μπορεί να μην υπάρχει πρόβλημα με τα 300 τζαμιά στη Θράκη, όμως υπάρχει πρόβλημα με το ένα τζαμί στην Αθήνα. Μπορεί ένα μικρό κομμάτι του αστικού «δικαίου» της σαρία να μην ενοχλεί με την εφαρμογή του στη Θράκη, αλλά στην Αθήνα οι μουσουλμάνοι αποκλείονται στην πράξη από κάθε αστικό δικαίωμα. Ενα παράδειγμα: το 2003, ο τότε υφυπουργός Εσωτερικών Λάμπρος Παπαδήμας αποφασίζει πως δεν επιτρέπεται η εγγραφή στα ληξιαρχεία της Θράκης η τέλεση γάμων που τελούνται ενώπιον του μουφτή της Θράκης: α) μουσουλμάνου με μη μουσουλμάνο β) Ελληνα πολίτη με αλλοδαπό, γ) μουσουλμάνων που διαβιούν εκτός Θράκης.
Με τον τρόπο αυτό, παρατηρεί ο Κωνσταντίνος Τσιτσελίκης (επίκουρος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας), ακυρώνεται η δυνατότητα τέλεσης μουσουλμανικού γάμου για κατοίκους εκτός Θράκης (και Ρόδου) καθώς δεν υφίστανται άλλες εν ενεργεία μουφτείες. Η απαγόρευση αυτή εισήγαγε προφανείς αντισυνταγματικούς περιορισμούς στη θρησκευτική ελευθερία, που συνέχονται με το δικαίωμα στην επιλογή συζύγου, αλλά και στην ελεύθερη μετακίνηση των ανθρώπων καθώς η εγκατάσταση εκτός Θράκης συνεπάγεται και την απώλεια του δικαιώματος σύναψης θρησκευτικού γάμου.
Εδώ αρχίζει και μια άλλη σκοτεινή ιστορία. Οι («νέοι») μουσουλμάνοι της Αθήνας (περίπου 150.000 και άλλοι 15.000 από το «παλαιό» Ισλάμ) μην έχοντας τα δικαιώματα του (Ελληνα) πολίτη (και έχοντας βιώσει την κρατική υπεροψία) αναγκαστικά θα καταφύγουν στη νομιμοποίηση του έρωτα ή του διαζυγίου ή της κληρονομιάς μέσα από το Ισλάμ. Συναντώντας το «παλαιό» στη Θράκη.
Αλλά από το 2003 τους απαγορεύεται κι αυτή η διέξοδος. Για προφανείς λόγους. Το ελληνικό κράτος τρέμει την ώσμωση των δύο Ισλάμ. Κι ο φόβος απενοχοποιεί τις απολύτως παράνομες αποφάσεις του.
Δεν έχουν επίσης δικαίωμα ούτε στον θάνατο! Για να ταφούν οι δικοί τους θα πρέπει ή να τους μεταφέρουν στη Θράκη ή στις χώρες καταγωγής με τεράστιο κόστος. Ως να εργάζονται όχι για να ζήσουν αλλά για να ταφούν.
Θεωρείται αυτονόητο πως το ζήτημα της συνύπαρξης με το Ισλάμ δεν φαίνεται απλό ή εύκολο. Αλλά αυτό που βιώνουμε τις τελευταίες μέρες είναι η εδραίωση ενός κοινωνικού στίγματος εναντίον μιας θρησκευτικής ομάδας. Ηδη αντιμετωπίζονται άνισα: από ομάδα δικαιούχων (της θρησκευτικής ελευθερίας) αποτελούν ομάδα συλλογικής στόχευσης –σε καθεστώς παρακολούθησης– υπέρ μιας προληπτικής εγγύησης ασφάλειας.
(Στο πλαίσιο αυτό παρελαύνουν τελευταίως από τηλεοπτικά κανάλια μερικοί απίθανοι «πρόεδροι» σωματείων – σφραγίδων με Κυπατζίδικη «προφορά». Και «ανακαλύπτουν» ξένες δυνάμεις αναγνωρίζοντας ανθρώπους πρεσβειών, τους οποίους εντέλει δεν μας διευκρινίζουν και πώς τους γνώρισαν.)
Ιnfo
- Μίλτου Παύλου - Δημήτρη Χριστόπουλου (επιμ.), «Η Ελλάδα της μετανάστευσης», Αθήνα 2004, εκδ. Κριτική
- Ερνεστ Γκέλνερ, «Μουσουλμανική Κοινωνία», Αθήνα 2006, εκδ. Αλεξάνδρεια
- Μarc Ferro, «Το σοκ του Ισλάμ», Αθήνα 2009, εκδ. Αλεξάνδρεια
- Edward Said, «Ο Φρόυντ και οι μη-Ευρωπαίοι», Αθήνα 2004, εκδ. Αγρα
- Reza Aslan, «Ενας είναι ο κύριος ο Θεός μου», Αθήνα 2007, εκδ. Κέδρος
- Κωνσταντίνος Π. Ρωμανός, «Ελληνιστικό Ισλάμ», Αθήνα 2001, εκδ. Αλεξάνδρεια
Οπως υποστηρίζει ο Κ. Π. Ρωμανάς (καθηγητής Φιλοσοφίας, Πανεπιστήμιο Αιγαίου), «για τη μέθεξη του μεσαιωνικού ισλαμικού κόσμου στην αρχαία ελληνική επιστήμη έχουν γραφεί πολλά στην Ευρώπη και ελάχιστα στην Ελλάδα. (...) Ακόμη και στην Ευρώπη, που παρέλαβε τα φώτα της ελληνικής παιδείας σε μεγάλο βαθμό από το Ισλάμ των Αράβων, η συνείδηση αυτής της οφειλής της μόλις πρόσφατα άρχισε να επεκτείνεται. (...) Είναι προφανές ότι ένας ελληνισμός, που βρήκε την υποτιθέμενη φυσική του συνέχεια στην Ορθοδοξία, δεν θα μπορούσε παρά να αποκτήσει εξίσου φυσικά τους ίδιους εχθρούς μ’ εκείνη».
Τον Μεσαίωνα (1050 - 1100), ο πιο φημισμένος αριστοτελικός φιλόσοφος στη Δύση ήταν ένας Αραβας από την Κόρντοβα, ο ευρύτερα γνωστός σήμερα ως Αβερρόης. Αυτός και διάσημοι άλλοι Αραβες στοχαστές θεωρούνται σε μεγάλο βαθμό οι προάγγελοι των πανεπιστημίων στην Ευρώπη. Ο Αβερρόης πολεμήθηκε (στην εποχή του) απ’ όλες τις θρησκείες ως ο μεγαλύτερος αιρετικός της ιστορίας. Το να διδάσκεις τη θνητότητα της ψυχής ως συνέπεια της στενής της εξάρτησης από το σώμα δεν ήταν μικρή υπόθεση.
Αλλά στην κατασκευή της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας δεν υπάρχει ο Αβερρόης ή ο Αβικένας, παρά μόνον ο Πλήθων Γεμιστός (σημαντική η παρέμβασή του και σχετίζεται ευθέως με το ξέσπασμα της Αναγέννησης αλλά η καύσιμη ύλη είχε συσσωρευτεί από τους Αραβες σοφούς του 10ου και 11ου αιώνα). Κάπως έτσι καθορίστηκε (και στην πράξη) η σχέση μας με το Ισλάμ. Με μισές αλήθειες και πάντοτε από πάνω. Από την εκάστοτε εξουσία με τις παρεμβάσεις της ή με την πλήρη απουσία της (όπως τα τελευταία χρόνια).
Η Ελλάδα έχει μια μοναδική ιδιαιτερότητα σε σχέση με τις άλλες χώρες της Ευρώπης. Περιλαμβάνει από την ίδρυσή της μια μουσουλμανική μειονότητα ενώ τα τελευταία χρόνια «φιλοξενεί» και μια άλλη μουσουλμανική μειονότητα. Οπως το εκφράζει ο Δ. Χριστόπουλος (επίκουρος καθηγητής στο Πάντειο), στην Ελλάδα σήμερα συνυπάρχουν ένα «παλαιό» και ένα «νέο» Ισλάμ.
Θα περίμενε κανείς πως η συμβίωση με το «παλαιό» Ισλάμ θα έκανε τα πράγματα πιο εύκολα και για το «νέο» Ισλάμ. Ωστόσο, η νέα πραγματικότητα δείχνει πως στη συλλογική κοινωνική συνείδηση το Ισλάμ έχει περίπου τη θέση του φολκλόρ. Περιχαρακωμένο στη Θράκη έχει καταγραφεί στην πράξη ως τοπικό «θέαμα». Γι’ αυτό κι εκεί οι μαντίλες, τα 300 τζαμιά και η... οθωμανική κουζίνα έχουν καταγραφεί μάλλον ως «κουλέρ λοκάλ».
Μπορεί να μην υπάρχει πρόβλημα με τα 300 τζαμιά στη Θράκη, όμως υπάρχει πρόβλημα με το ένα τζαμί στην Αθήνα. Μπορεί ένα μικρό κομμάτι του αστικού «δικαίου» της σαρία να μην ενοχλεί με την εφαρμογή του στη Θράκη, αλλά στην Αθήνα οι μουσουλμάνοι αποκλείονται στην πράξη από κάθε αστικό δικαίωμα. Ενα παράδειγμα: το 2003, ο τότε υφυπουργός Εσωτερικών Λάμπρος Παπαδήμας αποφασίζει πως δεν επιτρέπεται η εγγραφή στα ληξιαρχεία της Θράκης η τέλεση γάμων που τελούνται ενώπιον του μουφτή της Θράκης: α) μουσουλμάνου με μη μουσουλμάνο β) Ελληνα πολίτη με αλλοδαπό, γ) μουσουλμάνων που διαβιούν εκτός Θράκης.
Με τον τρόπο αυτό, παρατηρεί ο Κωνσταντίνος Τσιτσελίκης (επίκουρος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας), ακυρώνεται η δυνατότητα τέλεσης μουσουλμανικού γάμου για κατοίκους εκτός Θράκης (και Ρόδου) καθώς δεν υφίστανται άλλες εν ενεργεία μουφτείες. Η απαγόρευση αυτή εισήγαγε προφανείς αντισυνταγματικούς περιορισμούς στη θρησκευτική ελευθερία, που συνέχονται με το δικαίωμα στην επιλογή συζύγου, αλλά και στην ελεύθερη μετακίνηση των ανθρώπων καθώς η εγκατάσταση εκτός Θράκης συνεπάγεται και την απώλεια του δικαιώματος σύναψης θρησκευτικού γάμου.
Εδώ αρχίζει και μια άλλη σκοτεινή ιστορία. Οι («νέοι») μουσουλμάνοι της Αθήνας (περίπου 150.000 και άλλοι 15.000 από το «παλαιό» Ισλάμ) μην έχοντας τα δικαιώματα του (Ελληνα) πολίτη (και έχοντας βιώσει την κρατική υπεροψία) αναγκαστικά θα καταφύγουν στη νομιμοποίηση του έρωτα ή του διαζυγίου ή της κληρονομιάς μέσα από το Ισλάμ. Συναντώντας το «παλαιό» στη Θράκη.
Αλλά από το 2003 τους απαγορεύεται κι αυτή η διέξοδος. Για προφανείς λόγους. Το ελληνικό κράτος τρέμει την ώσμωση των δύο Ισλάμ. Κι ο φόβος απενοχοποιεί τις απολύτως παράνομες αποφάσεις του.
Δεν έχουν επίσης δικαίωμα ούτε στον θάνατο! Για να ταφούν οι δικοί τους θα πρέπει ή να τους μεταφέρουν στη Θράκη ή στις χώρες καταγωγής με τεράστιο κόστος. Ως να εργάζονται όχι για να ζήσουν αλλά για να ταφούν.
Θεωρείται αυτονόητο πως το ζήτημα της συνύπαρξης με το Ισλάμ δεν φαίνεται απλό ή εύκολο. Αλλά αυτό που βιώνουμε τις τελευταίες μέρες είναι η εδραίωση ενός κοινωνικού στίγματος εναντίον μιας θρησκευτικής ομάδας. Ηδη αντιμετωπίζονται άνισα: από ομάδα δικαιούχων (της θρησκευτικής ελευθερίας) αποτελούν ομάδα συλλογικής στόχευσης –σε καθεστώς παρακολούθησης– υπέρ μιας προληπτικής εγγύησης ασφάλειας.
(Στο πλαίσιο αυτό παρελαύνουν τελευταίως από τηλεοπτικά κανάλια μερικοί απίθανοι «πρόεδροι» σωματείων – σφραγίδων με Κυπατζίδικη «προφορά». Και «ανακαλύπτουν» ξένες δυνάμεις αναγνωρίζοντας ανθρώπους πρεσβειών, τους οποίους εντέλει δεν μας διευκρινίζουν και πώς τους γνώρισαν.)
Ιnfo
- Μίλτου Παύλου - Δημήτρη Χριστόπουλου (επιμ.), «Η Ελλάδα της μετανάστευσης», Αθήνα 2004, εκδ. Κριτική
- Ερνεστ Γκέλνερ, «Μουσουλμανική Κοινωνία», Αθήνα 2006, εκδ. Αλεξάνδρεια
- Μarc Ferro, «Το σοκ του Ισλάμ», Αθήνα 2009, εκδ. Αλεξάνδρεια
- Edward Said, «Ο Φρόυντ και οι μη-Ευρωπαίοι», Αθήνα 2004, εκδ. Αγρα
- Reza Aslan, «Ενας είναι ο κύριος ο Θεός μου», Αθήνα 2007, εκδ. Κέδρος
- Κωνσταντίνος Π. Ρωμανός, «Ελληνιστικό Ισλάμ», Αθήνα 2001, εκδ. Αλεξάνδρεια
