Η διγλωσσία του ρωσικού ηγετικού διδύμου

Εστεμίροβα, Μαρκέλοφ, Πολιτόφσκαγια: τρεις υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, τρία θύματα, τρεις μάρτυρες της ελευθερίας. Η δολοφονία της δημοσιογράφου και ακτιβίστριας Ναταλία Εστεμίροβα αποτελεί το τρίτο μέρος ενός κύκλου δολοφονιών, ο οποίος άνοιξε με την εκτέλεση της Πολιτόφσκαγια με την οποία είχε συνεργαστεί η Εστεμίροβα και συνεχίστηκε με τον θάνατο του δικηγόρου Στάνισλας Μαρκέλοφ. Χάρη στον αγώνα τους πραγματοποιήθηκε η πρώτη και μοναδική έως τώρα δίκη για φόνο που αποδόθηκε σε τσετσένους αξιωματούχους και κατέληξε αντιστοίχως στη μοναδική καταδίκη πολιτικού προσώπου από την Τσετσενία. Με αυτά τα δεδομένα είναι αναπόφευκτο να στραφεί η προσοχή της κοινής γνώμης στον εκλεκτό της Μόσχας και προσωπικώς του Βλαντίμιρ Πούτιν, στον τσετσένο πρόεδρο Καντίροφ. Καθώς όμως αυτές οι δολοφονίες δεν είναι οι μόνες εγκληματικές ενέργειες εναντίον δημοσιογράφων στη Ρωσία, τίθεται εκ νέου υπό αμφισβήτηση η ποιότητα του ρωσικού πολιτεύματος, αλλά και οι σχέσεις των δυτικών κρατών με τη Μόσχα.

Την ώρα που ανασυρόταν το πτώμα της δημοσιογράφου στην Τσετσενία η γερμανίδα καγκελάριος Ανγκελα Μέρκελ υποδεχόταν στο Μόναχο τον ρώσο πρόεδρο Ντμίτρι Μεντβέντεφ. Η γερμανίδα καγκελάριος ζήτησε, όπως και ο Λευκός Οίκος, την πλήρη διαλεύκανση της υπόθεσης. Ο ρώσος ηγέτης υιοθέτησε στην πρώτη του αυθόρμητη αντίδραση τις διαδιδόμενες κατηγορίες δηλώνοντας ότι το έγκλημα «συνδέεται με την επαγγελματική δραστηριότητά της», για να διορθώσει στη συνέχεια προσφέροντας κάλυψη στον Καντίροφ. Βρισκόμαστε λοιπόν μπροστά σε αντίφαση που αφορά συνολικά την πολιτική στη Ρωσία και την είδαμε και πολύ πρόσφατα κατά την επίσκεψη του αμερικανού προέδρου Ομπάμα στη Μόσχα. Το ρωσικό ηγετικό δίδυμο παρουσιάζει μια διγλωσσία: από τη μια η εποικοδομητική, αν όχι διαλλακτική, στάση του Μεντβέντεφ και από την άλλη ο σκληρός εθνικιστικός λόγος του Πούτιν. Το ίδιο παρατηρείται άλλωστε και στην προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ο πρόεδρος αναφέρεται στις αξίες όσων υπερασπίζονται τα δικαιώματα την ώρα που ο πρωθυπουργός αντιδρά.

Ας μην ξεχνάμε ότι ο τελευταίος είχε εκφραστεί υποτιμητικά για την Πολιτόφσκαγια μετά τη δολοφονία της, ενώ τώρα, μετά την τελευταία δολοφονία, προτίμησε να σιωπήσει. Η έρευνα της υπόθεσης ανατέθηκε σε έναν εισαγγελέα ονόματι Μπαστρίκιν, ο οποίος είχε αναλάβει και την υπόθεση της Πολιτόφσκαγια που εξελίχθηκε σε παρωδία της δικαιοσύνης. Ο ρωσικός Τύπος έδειξε να αγνοεί ότι ο συγκεκριμένος δικαστικός είναι μέλος της ομάδας της Πετρούπολης που έφερε μαζί του στη Μόσχα ο Πούτιν όταν ανήλθε στην εξουσία. Εκατό μόλις άνθρωποι διαμαρτυρήθηκαν για τη δολοφονία στη Μόσχα, χωρίς ευτυχώς να συλληφθούν αυτή τη φορά. Ο Καντίροφ από την πλευρά του είχε απειλήσει ανοιχτά τη δολοφονηθείσα δημοσιογράφο δικαιολογώντας τις στοχευμένες δολοφονικές επιθέσεις εναντίον των «εχθρών του πολιτεύματος».

Τι πρέπει λοιπόν να κάνουμε; Σύμφωνα με τον Μάρεκ Χάλτερ που διδάσκει σε πανεπιστήμιο της Ρωσίας, πρέπει να περιμένουμε την αντίδραση του ρωσικού λαού. «Οπως συνέβη και στην περίπτωση του κομμουνισμού, το Τείχος δεν το έριξε ούτε ο Ρίγκαν ούτε ο Πάπας Ιωάννης-Παύλος Β΄, αλλά οι ίδιοι οι πολίτες» δήλωσε στην ιταλική εφημερίδα «La Repubblica». Γι΄ αυτόν τον λόγο οφείλουμε, κατά τον ίδιο, να υποστηρίξουμε όσους έχουν την πρόθεση να αντισταθούν.

Στην πραγματικότητα κανένας δεν γνωρίζει αν η διαφορά στη φρασεολογία και στο ύφος μεταξύ των δύο ρώσων ηγετών πηγάζει από πραγματική απόκλιση απόψεων που θα μπορούσε να πυροδοτήσει κάποιο «εμφύλιο» μεταξύ τους. Αυτό το ενδεχόμενο θα μπορούσε να δημιουργήσει ελπίδες για Αμερικανούς και Ευρωπαίους, αφού θα προκαλούσε κάποιο ρήγμα στην ηγεσία και παράλληλα την προοπτική της επιστροφής των ελευθεριών στη χώρα. Ωστόσο είναι εξίσου πιθανό να πρόκειται για ένα απλό παιχνίδι μοιρασμένων ρόλων, όπου ο Μεντβέντεφ αποτελεί τη λαμπερή βιτρίνα ενός καθεστώτος του οποίου τα ηνία συνεχίζει να κρατά σφιχτά ο Πούτιν. Ο ίδιος δεν κρύβει- μην το ξεχνάμε- τη φιλοδοξία του να γίνει και πάλι πρόεδρος της χώρας. Είναι επίσης ευρέως γνωστό ότι η Τσετσενία αποτελεί για τον ίδιο προσωπική υπόθεση και ότι έχει αναλάβει την επίβλεψη των εξελίξεων σε αυτή την ψευδεπίγραφη δημοκρατία. Πρωτοβουλία του ιδίου είναι και η επιχείρηση αποκατάστασης της μνήμης του Στάλιν και γενικότερα του σοβιετικού καθεστώτος. Σε αυτό το πνεύμα απαγορεύτηκε η λειτουργία μιας ιστοσελίδας που είχε στηθεί από ρώσους ιστορικούς καθώς ερχόταν σε αντίθεση με την εικόνα που θέλει να επιβάλει (ξανά) ο Πούτιν σε σχέση με τον ρόλο του Στάλιν και της Σοβιετικής Ενωσης κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Δηλαδή την εικόνα μιας εκσυγχρονισμένης χώρας, η οποία χάρη στις αρετές του Στάλιν κατανίκησε τον ναζισμό.

Είναι προφανές ότι η Ιστορία κυλά αντίστροφα στη Ρωσία.