Η γρίπη και ο «ιός του Ηφαίστου»
Τάκης Καμπύλης, Η Καθημερινή, Δημοσιευμένο: 2009-08-07
Tο 1970, η Αμερικανίδα επιδημιολόγος Addel Omran πρότεινε τον χωρισμό της Ιστορίας σε τρεις περιόδους: Στην εποχή των «λιμού και λοιμού» με προσδόκιμο ζωής 20-40 χρόνια, στην εποχή της «φθίνουσας πανδημίας» με προσδόκιμο ζωής 30-50 χρόνια και στην εποχή των «εκφυλιστικών και κατασκευασμένων από τον άνθρωπο ασθενειών» με προσδόκιμο ζωής πάνω από 60 χρόνια. Ηταν η εποχή που η Ιατρική βρέθηκε για πρώτη φορά ανακόλουθη με τις υποσχέσεις της. «Οι πανδημικές μολυσματικές νόσοι που αποτελούσαν την κύρια αιτία πρόωρης θνησιμότητας μετά τη βιομηχανική εποχή -γράφει ο Michael Fitzpatrick στην «τυραννία της υγείας» (εκδόσεις ΠΟΛΥΤΡΟΠΟΝ)- είχαν αντιμετωπισθεί λόγω της βελτίωσης των υγειονομικών συνθηκών αλλά κυρίως λόγω της προόδου των αντιβιοτικών και της ανοσοποίησης.
Οι νέες ασθένειες (ή «επιδημίες του σύγχρονου πολιτισμού») όπως αρτηριοσκλήρωση, διαβήτης, καρκίνος (και αργότερα το Αλτσχάϊμερ) προσέβαλαν ευθέως και το κύρος της Ιατρικής. Η φθίνουσα αποτελεσματικότητα της Ιατρικής μετρήθηκε από τον ρυθμό ανάπτυξης νέων φαρμάκων. (Αληθινά νέων και όχι βελτιωμένων παραγώγων).
Τη δεκαετία του ’60 -σύμφωνα με βρετανικές ιατρικές στατιστικές- κυκλοφορούσαν κάθε χρόνο στην αγορά περίπου 70 νέα φάρμακα. Την αμέσως επόμενη δεκαετία ο αριθμός έπεσε στα 20 νέα φάρμακα τον χρόνο. Από τότε μέχρι σήμερα, τέτοιου τύπου στατιστικές είναι σχεδόν αδύνατες επειδή έχουν γίνει ακόμη πιο ασαφή τα όρια μεταξύ νέων και παραγώγων φαρμάκων.
Μία εξήγηση προέρχεται σύμφωνα από τη γενικότερη συζήτηση σχετικά με το αν η πρόοδος των επιστημόνων είναι τεχνολογική ή επιστημονική.
Πολλοί υποστηρίζουν πως η πρόοδος της ιατρικής είναι περισσότερο στον τεχνικό -διαγνωστικό- τομέα παρά στην αιτία των προβλημάτων.
Μπορεί να είμαστε σε θέση να εντοπίσουμε έναν καρκίνο πριν καν εκδηλωθεί, αλλά όπως έγραφε ένας κορυφαίος Ινδός βιολόγος αδυνατούμε ακόμη να κατανοήσουμε την αιτία που τον δημιούργησε: «Ξέρουμε για παράδειγμα ότι πριν εκδηλωθεί καρκίνος του πνεύμονα παρατηρείται μία κοίλη μετατόπιση στον αντίχειρα, αλλά αγνοούμε το γιατί».
Η Ιατρική δεν δικαιούται να έχει παράπονα από τις πιστώσεις που διατίθενται εδώ και 50-60 χρόνια στην έρευνα. Ο τζίρος της έχει εκτοξευθεί και για την εκπαίδευση και για την έρευνα και για τη νοσηλεία. Τα βήματα είναι σημαντικά, αλλά ιστορικές τομές αντίστοιχες των περιόδων των αντιβιοτικών ή της ανατομίας δεν έχουμε ξαναζήσει εδώ και πολλές δεκαετίες. Η βοήθεια της Βιολογίας αποδεικνύεται κι αυτή κατώτερη των προσδοκιών -με την έννοια πως αν και υπερηφανεύεται πως έχει εντοπίσει γονίδιο σχεδόν για κάθε ασθένεια, αποσιωπά πως κάθε νόσος είναι πολυγονιδιακή.
Με λίγα λόγια σαν να ξαναγυρνάμε κάθε φορά στην αρχή, αρκούμενοι στον μίτο και εγκαταλείποντας τον Λαβύρινθο.
Η γρίπη, (που τελικά δεν είναι παρά ένας ιός) ανοίγει πολλές συζητήσεις για τη μέχρι σήμερα πορεία και τις προτεραιότητες της ιατρικής έρευνας.
Το 1970, ο πρόεδρος Νίξον είχε κηρύξει τον πόλεμο εναντίον του καρκίνου. Χρειάσθηκαν να περάσουν τρεις δεκαετίες και να δαπανηθούν τεράστια ποσά ώστε να διατυπωθεί το νέο δόγμα «να μάθουμε να ζούμε μαζί με τον καρκίνο».
Tο ίδιο δεν συνέβη και με τη Φυσική; Ελάχιστοι άκουσαν αυτούς που φώναζαν ότι το πολυδιαφημισμένο πείραμα στο CERN δύσκολα θα ολοκληρωθεί, κι αν αυτό συμβεί τότε απλώς θα μετρήσουμε -αλλά δεν θα εξηγήσουμε- το προφανές. Δηλαδή τις ιδιότητες των πραγμάτων που τροφοδοτεί το μποζόνιο του Ηiggs.
Πολλοί νέοι γιατροί και ερευνητές σε περιθωριακά -ακόμη- blogs έχουν ανοίξει διάλογο για τις κατευθύνσεις και για την αποτελεσματικότητα των μεγάλων ιατρικών προγραμμάτων που απαιτούν περισσότερο μανατζάρισμα και λιγότερη ιατρική.
Τέτοιες αμφισβητήσεις έφεραν πριν από 2500 χρόνια στις κοινωνίες μας έναν άλλο «ιό», αυτόν του «Ηφαίστου». Είναι το αισιόδοξο σενάριο για τη γρίπη... Και γενικώς για την επιστήμη.
Οι νέες ασθένειες (ή «επιδημίες του σύγχρονου πολιτισμού») όπως αρτηριοσκλήρωση, διαβήτης, καρκίνος (και αργότερα το Αλτσχάϊμερ) προσέβαλαν ευθέως και το κύρος της Ιατρικής. Η φθίνουσα αποτελεσματικότητα της Ιατρικής μετρήθηκε από τον ρυθμό ανάπτυξης νέων φαρμάκων. (Αληθινά νέων και όχι βελτιωμένων παραγώγων).
Τη δεκαετία του ’60 -σύμφωνα με βρετανικές ιατρικές στατιστικές- κυκλοφορούσαν κάθε χρόνο στην αγορά περίπου 70 νέα φάρμακα. Την αμέσως επόμενη δεκαετία ο αριθμός έπεσε στα 20 νέα φάρμακα τον χρόνο. Από τότε μέχρι σήμερα, τέτοιου τύπου στατιστικές είναι σχεδόν αδύνατες επειδή έχουν γίνει ακόμη πιο ασαφή τα όρια μεταξύ νέων και παραγώγων φαρμάκων.
Μία εξήγηση προέρχεται σύμφωνα από τη γενικότερη συζήτηση σχετικά με το αν η πρόοδος των επιστημόνων είναι τεχνολογική ή επιστημονική.
Πολλοί υποστηρίζουν πως η πρόοδος της ιατρικής είναι περισσότερο στον τεχνικό -διαγνωστικό- τομέα παρά στην αιτία των προβλημάτων.
Μπορεί να είμαστε σε θέση να εντοπίσουμε έναν καρκίνο πριν καν εκδηλωθεί, αλλά όπως έγραφε ένας κορυφαίος Ινδός βιολόγος αδυνατούμε ακόμη να κατανοήσουμε την αιτία που τον δημιούργησε: «Ξέρουμε για παράδειγμα ότι πριν εκδηλωθεί καρκίνος του πνεύμονα παρατηρείται μία κοίλη μετατόπιση στον αντίχειρα, αλλά αγνοούμε το γιατί».
Η Ιατρική δεν δικαιούται να έχει παράπονα από τις πιστώσεις που διατίθενται εδώ και 50-60 χρόνια στην έρευνα. Ο τζίρος της έχει εκτοξευθεί και για την εκπαίδευση και για την έρευνα και για τη νοσηλεία. Τα βήματα είναι σημαντικά, αλλά ιστορικές τομές αντίστοιχες των περιόδων των αντιβιοτικών ή της ανατομίας δεν έχουμε ξαναζήσει εδώ και πολλές δεκαετίες. Η βοήθεια της Βιολογίας αποδεικνύεται κι αυτή κατώτερη των προσδοκιών -με την έννοια πως αν και υπερηφανεύεται πως έχει εντοπίσει γονίδιο σχεδόν για κάθε ασθένεια, αποσιωπά πως κάθε νόσος είναι πολυγονιδιακή.
Με λίγα λόγια σαν να ξαναγυρνάμε κάθε φορά στην αρχή, αρκούμενοι στον μίτο και εγκαταλείποντας τον Λαβύρινθο.
Η γρίπη, (που τελικά δεν είναι παρά ένας ιός) ανοίγει πολλές συζητήσεις για τη μέχρι σήμερα πορεία και τις προτεραιότητες της ιατρικής έρευνας.
Το 1970, ο πρόεδρος Νίξον είχε κηρύξει τον πόλεμο εναντίον του καρκίνου. Χρειάσθηκαν να περάσουν τρεις δεκαετίες και να δαπανηθούν τεράστια ποσά ώστε να διατυπωθεί το νέο δόγμα «να μάθουμε να ζούμε μαζί με τον καρκίνο».
Tο ίδιο δεν συνέβη και με τη Φυσική; Ελάχιστοι άκουσαν αυτούς που φώναζαν ότι το πολυδιαφημισμένο πείραμα στο CERN δύσκολα θα ολοκληρωθεί, κι αν αυτό συμβεί τότε απλώς θα μετρήσουμε -αλλά δεν θα εξηγήσουμε- το προφανές. Δηλαδή τις ιδιότητες των πραγμάτων που τροφοδοτεί το μποζόνιο του Ηiggs.
Πολλοί νέοι γιατροί και ερευνητές σε περιθωριακά -ακόμη- blogs έχουν ανοίξει διάλογο για τις κατευθύνσεις και για την αποτελεσματικότητα των μεγάλων ιατρικών προγραμμάτων που απαιτούν περισσότερο μανατζάρισμα και λιγότερη ιατρική.
Τέτοιες αμφισβητήσεις έφεραν πριν από 2500 χρόνια στις κοινωνίες μας έναν άλλο «ιό», αυτόν του «Ηφαίστου». Είναι το αισιόδοξο σενάριο για τη γρίπη... Και γενικώς για την επιστήμη.
