Διαχείριση της αβεβαιότητας

Η πανδημία της νέας γρίπης συνιστά μια πρόκληση ευθύνης για την επιστημονική κοινότητα, την κοινωνία, τους οικονομικούς εταίρους και το πολιτικό σύστημα.

Παρά το γεγονός ότι η μεταδοτικότητα του ιού είναι υψηλή, εν τούτοις η λοιμογόνος δύναμη και η θνητότητα παραμένουν χαμηλές σύμφωνα με έγκυρες επιδημιολογικές προσεγγίσεις. Κατά συνέπεια, και παρά τις επιστημονικές διαφοροποιήσεις, το πρόβλημα εστιάζεται στην ταχύτητα και την έκταση του πανδημικού κύματος, για τις οποίες ο βαθμός αβεβαιότητας παραμένει -επί του παρόντος- σημαντικός.

Το φαινόμενο της πανδημίας αναδεικνύει την προτεραιότητα της δημόσιας υγείας στο πλαίσιο της εθνικής υγειονομικής πολιτικής, αλλά και τη δυνατότητα των θεσμικών εκφάνσεων της χώρας να διαχειρισθεί ένα εκτεταμένο πρόβλημα σε συνθήκες υψηλής αβεβαιότητας.

*Υπό το πρίσμα αυτό, το πρόβλημα της πανδημίας της νέας γρίπης είναι πρωτίστως ένα ζήτημα επιδημιολογικής επιτήρησης και δημόσιας υγείας παρά κλινικής ιατρικής και αυτή η θέση δεν έχει γίνει επαρκώς αντιληπτή, δεδομένου ότι θεμιτές επιστημονικές φιλοδοξίες, αλλά και οι επιδιώξεις του ιατροτεχνολογικού συμπλέγματος εκτρέπουν τη συζήτηση σε δευτερογενή θέματα. Στο βαθμό κατά τον οποίο αυτή η διατύπωση είναι αληθής, η διαχείριση και ο έλεγχος της αβεβαιότητας εξαιτίας της πανδημίας καθίσταται δυσχερής και διευκολύνει την εκδήλωση δυσπιστίας από την κοινή γνώμη, ενώ επανατροφοδοτεί αυτόν τον κύκλο αβεβαιότητας.

*Στην πραγματικότητα, η πανδημία συνιστά μια δοκιμασία για τη λειτουργία της κοινωνίας και την ανθεκτικότητα της οικονομίας, παρά ένα δυσχερές ιατρικό κλινικό φαινόμενο -με βάση τις παρούσες συνθήκες.

Οι υγειονομικές επιπτώσεις της πανδημίας οφείλονται κυρίως στη μεταδοτικότητα (μεγάλος αριθμός ασθενών) παρά στη μολυσματικότητα (μικρή θνητότητα) και κατά συνέπεια τα προς επίλυση προβλήματα εντοπίζονται στην έκρηξη της ζήτησης ιατρικών υπηρεσιών, στη μεγάλη αύξηση του απουσιασμού από την εργασία και τις αναταράξεις στον τρόπο ζωής και τη λειτουργία της κοινωνίας, των οποίων η επίπτωση θα κριθεί από τη μορφή, την έκταση και τη σφοδρότητα του πανδημικού κύματος.

*Τα διαθέσιμα εργαλεία αντιμετώπισης του προβλήματος περιορίζονται στα μέτρα δημόσιας υγείας, τα οποία συστήνονται από τους διεθνείς οργανισμούς και τις δημόσιες αρχές και στην εμβολιαστική κάλυψη του πληθυσμού με τις αυτονόητες προϋποθέσεις της αποτελεσματικότητας και της ασφάλειας του εμβολίου σύμφωνα με την τεκμηριωμένη επιστημονική πρακτική.

Στην περίπτωση αυτή αξίζει να επισημανθούν τα διλήμματα, τα οποία θέτει η ατελής και διαρκώς μεταλλασσόμενη γνώση για τις προτεραιότητες της εμβολιαστικής κάλυψης σε συνδυασμό με ζητήματα βιοηθικής φύσης, τα οποία ανακύπτουν και τα οποία παραπέμπουν στην αναγκαιότητα κοινωνικής νομιμοποίησης των αποφάσεων των δημοσίων αρχών και των επιστημονικών οργάνων, ώστε να συρρικνωθεί και να αποφευχθεί η υφιστάμενη αβεβαιότητα.

*Η πανδημία της νέας γρίπης συνιστά, επίσης, μια δοκιμασία για την κοινωνική και οικονομική λειτουργία, δεδομένου ότι το μεγάλο μέγεθος του πληττόμενου πληθυσμού επιδρά στη λειτουργία των νοικοκυριών, των επιχειρήσεων και των υποδομών συλλογικής κάλυψης των αναγκών (υπηρεσίες υγείας, οργανισμοί κοινής ωφέλειας, σχολεία) και συνακόλουθα στο σύνολο της οικονομίας.

*Αδροί υπολογισμοί τείνουν στην εκτίμηση ότι το άμεσο ιατρικό και έμμεσο κοινωνικό κόστος θα υπερβεί το ποσό των 4 τρισεκατομμυρίων δολαρίων σε παγκόσμια κλίμακα, ενώ στη χώρα μας υπολογίζεται ότι το κόστος για ιατρική περίθαλψη, εμβόλια και φάρμακα προσεγγίζει τα 300 εκατομμύρια ευρώ, ενώ το συνολικό κόστος στην οικονομία -αν πληγεί το 35% του πληθυσμού- μπορεί να υπερβεί τα 4 δισεκατομμύρια ευρώ.

*Υπό το πρίσμα αυτό, είναι προφανές ότι πολλές και κρίσιμες αποφάσεις σε συνθήκες αβεβαιότητας έχουν διλημματικό χαρακτήρα και, ως εκ τούτου, οφείλουν να συνυπολογίζουν το κόστος και το αναμενόμενο όφελος.

Για παράδειγμα, η αναβολή έναρξης της λειτουργίας των σχολείων μπορεί ενδεχομένως να αναβάλει την έλευση του πανδημικού κύματος, αλλά ταυτόχρονα μπορεί να προκαλέσει κόστος της τάξης των 50 έως 200 εκατομμυρίων ευρώ ανά εβδομάδα, εξαιτίας της αποδόμησης της κοινωνικής και οικονομικής λειτουργίας.

*Στη βάση της απροσδιοριστίας της κλινικοεπιδημιολογικής εικόνας της πανδημίας αναδύονται συγκρουόμενες επιστημονικές θέσεις για την προτεραιότητα των επιλογών, οι οποίες βασίζονται πολλάκις σε μη τεκμηριωμένες πεποιθήσεις και σε ρητορικές οι οποίες παραπέμπουν στην αυθεντία και τον αυταρχισμό. Υπό την έννοια αυτή το πρόβλημα της αβεβαιότητας επιτείνεται, η ευκταία κοινωνική και επιστημονική νομιμοποίηση δεν είναι εφικτή και, ως εκ τούτου, η αναζήτηση μιας αποτελεσματικής πολιτικής για την αντιμετώπιση της πανδημίας ελαχιστοποιείται. Είναι γνωστό ότι οι μέτριες επιδόσεις της διοίκησης στη χώρα μας αντισταθμίζονται συνήθως από μια ικανοποιητική συναγερμική κινητοποίηση σε συνθήκες κρίσης, αλλά το ζήτημα της πανδημίας συνιστά -εκτός των άλλων- ένα πρόβλημα αποτελεσματικής διαχείρισης και ελέγχου της αβεβαιότητας.

*Εν κατακλείδι, πρόκειται για ένα ζήτημα δοκιμασίας για την επιβεβαίωση της ευθύνης του κράτους, της κοινωνίας των πολιτών και της επιστημονικής κοινότητας.

* Ο ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΥΡΙΟΠΟΥΛΟΣ είναι καθηγητής Οικονομικών της Υγείας στην Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας.