Η (ανύπαρκτη) ευρωπαϊκή πολιτική για τη μετανάστευση

Την ώρα που η προσοχή μας εστιάζεται στις εκλογές και στις στρατιωτικές επιχειρήσεις στο Αφγανιστάν, ένα άλλο φαινόμενο που βρίσκεται σε εξέλιξη στην ίδια χώρα θα έπρεπε να μας απασχολήσει ακόμη περισσότερο. Πρόκειται για τη μαζική έξοδο νεαρών, ακόμη και ανήλικων Αφγανών, που εγκαταλείπουν τα πάτρια εδάφη από τον φόβο νέου πολέμου με τους Ταλιμπάν. Το γεγονός έχει ήδη επισημανθεί από τις Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις (ΜΚΟ) που δραστηριοποιούνται στην περιοχή, όμως θα πρέπει να ασχοληθούμε πιο ενεργά με την αντιμετώπισή του. Πρώτον, είναι ζήτημα ηθικής καθώς πρόκειται για μικρά παιδιά και εφήβους. Δεύτερον, διότι μιλάμε για μια περιοχή όπου υπάρχει έντονη παρουσία των δυτικών χωρών και συνεπώς η κατάσταση εκεί τελεί υπό τον έλεγχό μας. Εξ αφορμής αυτού τίθεται εκ νέου το ζήτημα της ανυπαρξίας ευρωπαϊκής πολιτικής για τη μετανάστευση. Είναι δύσκολο να υπολογίσουμε το πραγματικό μέγεθος του προβλήματος. Οι μόνες αξιόπιστες μαρτυρίες προέρχονται από τις ΜΚΟ και την Υπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες. Σύμφωνα με τον διεθνή οργανισμό, σχεδόν 3.000 νεαροί Αφγανοί έκαναν το 2008 αίτηση ασύλου προς τις χώρες της Ευρω παϊκής Ενωσης, οι μισοί από τους οποίους προς τη Βρετανία. Ο αριθμός είναι βέβαιον ότι αυξάνεται και εκτιμάται μάλιστα ότι οι αιτούντες άσυλο από το Αφγανιστάν θα ξεπεράσουν για πρώτη φορά αυτή τη χρονιά σε αριθμό αυτούς που προέρχονται από την Υποσαχάρια Αφρική. Αυτά τα παιδιά, ηλικίας ως και 14 ετών, χρειάζονται πέντε- έξι μήνες για να διανύσουν τα περίπου 6.000 χιλιόμετρα που τα χωρίζουν από τα πρώτα σύνορα της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Μεγάλο μέρος αυτών εισέρχεται στην Ευρώπη διά μέσου της Ελλάδας. Και, ας μην κρυβόμαστε, οι συνθήκες υποδοχής τους- αν μπορούμε να μιλάμε για «υποδοχή»- είναι συνήθως απαράδεκτες. Η Υπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ ζήτησε την περασμένη εβδομάδα να κλείσει το κέντρο κράτησης των λαθρομεταναστών στην Παγανή της Μυτιλήνης, όπου στοιβάζονται σε άθλιες συνθήκες 900 άνδρες, γυναίκες και παιδιά. Ας μην ξεχνάμε ότι αυτοί οι ανήλικοι ξέφυγαν από τον πόλεμο με στόχο να διασφαλίσουν τη στοιχειώδη εκπαίδευση που θα τους επιτρέψει να ζήσουν με αξιοπρέπεια. Ας σκεφτούμε λοιπόν ότι η βελτίωση των συνθηκών υποδοχής, αλλά και η δημιουργία υποδομών για την εκπαίδευσή τους, προκειμένου να μπορέσουν στο μέλλον να γίνουν μέρος της ελίτ της πατρίδας τους, θα ήταν εξίσου «επικερδής επένδυση» με την αποστολή στρατιωτών στο Αφγανιστάν. Αυτή είναι μόνο μία από τις πτυχές του μεταναστευτικού προβλήματος, τις συνέπειες του οποίου υφίστανται κυρίως οι χώρες του ευρωπαϊκού Νότου. Η Ιταλία δέχεται τη μεγαλύτερη πίεση με την άφιξη 36.000 λαθρομεταναστών το 2008 αλλά και η Ελλάδα, η οποία δέχτηκε περισσότερους από 15.000 παράνομους μετανάστες την περασμένη χρονιά (αύξηση 400% σε σχέση με το 2007). Την ώρα, όμως, που ο Νότος αδυνατεί να αντιμετωπίσει μόνος το πρόβλημα, οι βορειοευρωπαϊκές χώρες αρνούνται να μοιραστούν τα βάρη των εταίρων τους. Αυτή η εικόνα που παρουσιάζει η Ευρώπη είναι ασφαλώς αρνητική, καθώς έρχεται σε πλήρη αντίθεση με τη λογική της ελεύθερης μετακίνησης προσώπων, όπως ορίζει η Συνθήκη Σένγκεν. Ετσι οι κυβερνήσεις των χωρών εφαρμόζουν κατά το δοκούν διαφορετική μεταναστευτική πολιτική. Για παράδειγμα, η ιταλική κυβέρνηση υιοθέτησε νόμο- παρά την αντίθεση της Εκκλησίας- που καθιστά αξιόποινη πράξη την υποδοχή λαθρομεταναστών. Ο υπουργός Εξωτερικών Φράνκο Φρατίνι της κυβέρνησης του Σίλβιο Μπερλουσκόνι υπεραμύνθηκε της απόφασής του, λέγοντας ότι «η Ευρώπη αρέσκεται στα όμορφα λόγια αλλά δεν μας λέει τι να κάνουμε με τα κύματα των μεταναστών που κατακλύζουν τις ακτές μας».

Σε λίγες ημέρες θα αναλάβει την προεδρία της Ενωσης η Σουηδία. Μια χώρα που κατά το παρελθόν έχει αποδείξει πόσο φιλόξενη, αλλά και σήμερα δέχεται μέρος των χριστιανών του Ιράκ. Η Σουηδία λοιπόν σε συνεργασία με τον ευρωπαίο επίτροπο Δικαιοσύνης Ζακ Μπαρό έχουν αποφασίσει ότι η Ευρώπη πρέπει να προχωρήσει ένα βήμα μπροστά και σε αυτή την κατεύθυνση έχουν θέσει δύο φιλόδοξους ομολογουμένως στόχους. Ο πρώτος είναι να γίνει δεκτή από όλες τις χώρες η αρχή της μετεγκατάστασης των μεταναστών που προσεγγίζουν τις μεσογειακές ακτές της Ευρώπης. Ο δεύτερος στόχος είναι να διαμορφωθεί μια ενιαία πολιτική χορήγησης ασύλου το οποίο θα προχωρεί πέρα από το στοιχειώδες επίπεδο προστασίας, το οποίο υποτίθεται ότι γίνεται σεβαστό από όλες τις χώρες, χωρίς όμως αυτό να είναι υποχρεωτικό. Η επίτευξη του δεύτερου στόχου είναι ακόμη πιο δύσκολη, καθώς η ιδεολογική επικράτηση της Δεξιάς επιβεβαιώθηκε και στις πρόσφατες εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

Θα πρέπει, όμως, να γίνει αντιληπτό ότι η Ευρώπη, όπως και οι Ηνωμένες Πολιτείες στο παρελθόν, οφείλει να χρησιμοποιήσει τη μετανάστευση ως μοχλό ανάπτυξης. Ακόμη και αν δεν το αντιληφθούμε σήμερα, θα έλθει σύντομα η ημέρα που θα αποδεχτούμε ότι δεν μπορούμε παρά να εφαρμόσουμε στην πράξη τις ιδέες που εμείς οι ίδιοι επικαλούμαστε. Οφείλουμε, τέλος, να λάβουμε υπόψη ότι η υπογεννητικότητα που χαρακτηρίζει τις κοινωνίες μας καθιστά αναγκαία την παρουσία μεταναστών, αν βέβαια θέλουμε να διατηρήσουμε τα σημερινά επίπεδα ευημερίας που απολαμβάνουν οι ευρωπαίοι πολίτες.